Een 18-jarige vrouw die bijna werd weggevaagd door de tsunami in de Indische Oceaan in 2004 greep de hand van een man die haar hand uitstak om haar te redden. Dan hij verkrachtte haar op een rivieroever.
Dagen nadat de orkaan Katrina in 2005 New Orleans trof, sliep een andere vrouw op het dak van een school om aan het stijgende water te ontsnappen. Ze werd gewekt door een mes op haar keel en een stem die zei: 'Als je niet doet wat ik wil, vermoord ik je. '
Na de aardbeving in Haïti in januari 2010 werd een vrouw die in een ontheemdenkamp sliep, verkracht door een man die het dunne zeildoek van haar tent doorsneed.
Deze verhalen wijzen op een patroon. Na een ramp lopen vrouwen een verhoogd risico op geweld, waaronder verkrachting en aanranding. In de chaos en het verlies aan sociale cohesie die routinematig volgen op rampen, worden vrouwen en meisjes in plaatsen zo ver weg als Pakistan, Nicaragua of de Verenigde Staten kwetsbaarder gemaakt voor seksuele aanvallen.
De omstandigheden van kwetsbaarheid worden verankerd wanneer de dagen en weken na de ramp maanden en jaren worden, en de vervreemding die mensen voelen in een ontheemdenkamp genormaliseerd wordt. Vrouwen die buiten het bereik van het kamp wonen, worden ook bedreigd door geweld dat wordt veroorzaakt door de verslechterende omstandigheden.
Het is geslacht, niet cultuur
Seksueel geweld neemt niet toe in de nasleep van een ramp, omdat een bepaalde plaats een unieke of ingebedde cultuur van verkrachting kent, zoals soms over Haïti wordt gesuggereerd. Het probleem is eerder dat bijna elke cultuur deelneemt aan een ‘verkrachtingscultuur’, waardoor de omstandigheden na de ramp – bijvoorbeeld in de tentenkampen voor intern ontheemden in Haïti – een omgeving van bedreiging creëren. Deze dreiging kan overal ter wereld worden herhaald, en dat gebeurt maar al te vaak.
Het identificeren van ‘Haïtiaanse mannen’ of ‘Haïtiaanse cultuur’ als de bron van geweld tegen vrouwen dient alleen maar om de Haïtianen te ontmenselijken. Het leidt ook de aandacht af van factoren, zoals armoede en ontheemding, die de prevalentie van gendergerelateerd geweld beïnvloeden. In feite verklaart cultuur alleen heel weinig. Het is een context, maar geen oorzaak of bruikbare verklaring voor geweld, zowel in Haïti als waar dan ook. Het is veel zinvoller om gender te onderzoeken – een systeem van machtsverhoudingen waarvan het belangrijkste handhavingsmechanisme het gebruik van geweld tegen vrouwen is. In feite onthult het verschuiven van de focus van cultuur naar gender een machtssysteem dat wereldwijd functioneert.
Toch hebben we te vaak gezien dat Haïtiaanse mannen belasterd werden omdat ze een gevaarlijke neiging tot geweld hadden. Deze afbeelding is gebaseerd op racistische stereotypen en negeert de cruciale rol die Haïtiaanse mannen als bondgenoten hebben gespeeld in de strijd tegen verkrachting. In een ontheemdenkamp hebben jonge Haïtiaanse mannen zich bijvoorbeeld samen met de basisvrouwenorganisatie KOFAVIV georganiseerd in vrijwillige patrouilles om te helpen zich te beschermen tegen aanvallen. In het kamp waar de patrouilles actief zijn, is de verkrachting afgenomen. Ondertussen volgen de jonge mannen die bij de patrouilles betrokken zijn wekelijkse mensenrechtentrainingen bij KOFAVIV.
In feite kunnen de inspanningen van basisvrouwengroepen om gemeenschappen weer op te bouwen de enige bron van bescherming zijn die beschikbaar is voor ontheemde vrouwen en hun gezinnen. Na de aardbeving in Haïti heeft MADRE's partnerorganisatie KOFAVIV onvermoeibaar gewerkt om te voorzien in de dringende behoeften aan voedsel, kleding en onderdak. Maar ze erkenden ook onmiddellijk de noodzaak om het rafelige sociale weefsel opnieuw te weven als een manier om vrouwen tegen geweld te beschermen. Om dit te doen, ontruimden ze een klein perceel in een kamp en plaatsten ze een zeildoek voor schaduw, waardoor mensen die in krappe maar geïsoleerde tenten woonden een plek kregen waar ze konden beginnen met het opnieuw opbouwen van de gemeenschapsbanden die ze verloren hadden.
In de vele jaren dat MADRE met basisvrouwengroepen heeft samengewerkt om op rampen te reageren, hebben we deze aanpak weerspiegeld gezien in de inspanningen van onze partners. In Sri Lanka hebben we na de tsunami in 2004 samengewerkt met de organisatie INFORM om traumabegeleiding en tijdelijke onderkomens voor gezinnen te bieden. In Nicaragua werkten we na de orkaan Mitch in 1998 samen met inheemse vrouwelijke leiders die hulp verleenden aan gezinnen in geïsoleerde plattelandsgebieden, terwijl sommige grootschalige noodhulpteams niet eens wisten waar de inheemse dorpen lagen. Al deze inspanningen hebben ertoe bijgedragen dat essentiële banden met de gemeenschap in stand werden gehouden en opnieuw werden verweven.
Verder gaan dan overleven
Naarmate de wederopbouw na de ramp vordert, worden juist de vrouwen die hun gemeenschap van de afgrond terugtrekken vaak uitgesloten van de besluitvorming. Ontheemdingskampen die worden opgezet of beheerd met weinig aandacht voor de behoeften van vrouwen en meisjes, verergeren de gewelddadige dreigingen waarmee zij worden geconfronteerd. In Haïti lopen vrouwen door een gebrek aan verlichting en veiligheidspatrouilles een groot risico op aanvallen als ze door de kampen lopen. Discriminerende houdingen onder wetshandhavers en medische dienstverleners hebben ervoor gezorgd dat vrouwen te maken krijgen met stigmatisering en vijandigheid wanneer zij proberen hun verkrachting te melden. Ondertussen hebben grassroots-vrouwengroepen die proberen invloed uit te oefenen op de wederopbouwagenda moeite om gehoord te worden.
Daarom besloten onze partners in Haïti in beroep te gaan bij de Inter-Amerikaanse Commissie voor de Rechten van de Mens, het grootste mensenrechtenhof in de regio. Ze verzochten de Commissie om medische en psychologische zorg te eisen voor overlevenden van verkrachting, veiligheid en verlichting in de kampen, training voor ambtenaren die reageren op klachten over seksueel geweld, speciale politie-eenheden om verkrachting te onderzoeken, en de volledige deelname van vrouwen uit de basis aan de beleidsvorming. om seksueel geweld te bestrijden. De Commissie willigde deze eisen in en bracht een essentiële blauwdruk in kaart voor de aanpak van verkrachting.
Het besluit van de Commissie bevestigde opnieuw dat de Haïtiaanse regering wettelijk verplicht is haar burgers tegen geweld te beschermen. Maar het is niet voldoende om te zeggen dat Haïti aan zijn wettelijke verplichtingen jegens zijn burgers moet voldoen. Om dit te kunnen doen heeft Haïti middelen nodig en de autonomie die elke soevereine regering moet hebben om effectief te kunnen reageren op de behoeften van zijn bevolking. Maar Haïti is zowel de hulpbronnen als de soevereiniteit ontzegd door beleid dat al generaties teruggaat, zoals de militaire bezetting, de eis tot terugbetaling van de enorme, onwettige schulden die de Duvalier-regimes hebben opgelopen, en door de VS gesteunde staatsgrepen waarbij door het volk gekozen leiders werden afgezet.
Deze erfenis van uitbuiting betekent dat Haïti een morele schuld heeft van de internationale gemeenschap, en een manier om die schuld terug te betalen is dat de donorlanden zich ertoe verbinden Haïti opnieuw op te bouwen op basis van de mensenrechten, inclusief de rechten van vrouwen.
De blauwdruk van de Commissie biedt hiervoor het perfecte uitgangspunt. Alle regeringen, te beginnen met de Haïtiaanse regering zelf, zouden de maatregelen in het besluit van de Commissie moeten onderschrijven.
Het leven van vrouwen hangt hiervan af. We moeten deze maatregelen implementeren voor de vrouw die in een ontheemdenkamp woont en 's nachts te bang is om alleen te lopen. Dit is voor de vrouw wier huis gespaard bleef door de aardbeving, maar die haar dochter nu niet uit het oog wil verliezen. Dit is voor elke vrouw waar ook ter wereld wier leven op zijn kop werd gezet door rampen en geweld – of voor de vrouwen die ooit met een ramp te maken zullen krijgen.
Door de uitvoering te eisen van de maatregelen die in de uitspraak van de Commissie zijn voorgesteld, kunnen we het internationaal recht veranderen ten gunste van de mensenrechten van vrouwen en een juridisch precedent scheppen voor rampenbestrijding die op andere plaatsen en op andere momenten kan worden gebruikt. We versterken een geheel van instrumenten en strategieën die kunnen worden ingezet om de rechten van vrouwen in Haïti, binnen en buiten de kampen, en van vrouwen over de hele wereld te beschermen.
Actie ondernemen: Onderteken onze open brief waarbij de Haïtiaanse regering en de donorlanden worden opgeroepen om de dringende stappen uit te voeren in het besluit van de Commissie om Haïtiaanse vrouwen en meisjes tegen geweld te beschermen.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren