[Se latelang ke sengoathoana sa 2013 sa Noam Chomsky ea lilemo li 94 ea makatsang, ea seng a shebile bokamoso boo - ho tloha litabeng tsa morao-rao tse bohloko mabapi le phetoho ea maemo a leholimo ho ea ho tsoseletso ea tšabo ea nyutlelie ka lebaka la ntoa ea Ukraine. motsotso. Sekhechana sena se fetotsoe (ka thuso ea Noam Chomsky) ho tsoa ho puisano ea video ea inthaneteng e entsoe ke webosaete Eng, e ikemiselitseng ho kopanya tsebo e tsoang mafapheng a fapaneng ka sepheo sa ho khothaletsa teka-tekano pakeng tsa motho ka mong, sechaba le tikoloho.]
Bokamoso bo ka ’na ba tlisa eng? Boemo bo utloahalang e ka 'na ea e-ba ho leka ho sheba mefuta ea batho ka ntle. Kahoo ak'u nahane u le moshebelli oa lefats'e ea lekang ho tseba se etsahalang mona kapa, ka lebaka leo, nahana hore u rahistori lilemo tse 100 ho tloha joale - ho nka hore ho na le bo-rahistori leha e le bafe lilemo tse 100 ho tloha joale, tse sa hlakang - mme o hetla morao ho se etsahalang kajeno. O tla bona ntho e makatsang.
Ka lekhetlo la pele historing ea mefuta ea batho, re hlahisitse ka ho hlaka matla a ho ipolaea. E bile 'nete ho tloha ka 1945. Hona joale ho ntse ho hlokomeloa hore ho na le mekhoa ea nako e telele e kang tšenyo ea tikoloho e lebisang nqa e le 'ngoe, mohlomong e seng ho senya ka ho feletseng, empa bonyane ho senya matla a bophelo bo botle.
Hape ho na le likotsi tse ling tse kang mafu a seoa, tse amanang le ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše le tšebelisano. Kahoo ho na le lits'ebetso tse ntseng li tsoela pele le mekhatlo e teng hantle, joalo ka litsamaiso tsa libetsa tsa nyutlelie, tse ka lebisang tlokotsing e kholo ho, kapa mohlomong ho felisoa, bophelo bo hlophisitsoeng.
Mokhoa oa ho Senya Lefatše Ntle le ho Leka Ehlile
Potso ke hore: Batho ba etsa’ng ka eona? Haho le se seng sa sena seo eleng sephiri. E bulehile ka ho phethahetseng. Ha e le hantle, u tlameha ho etsa boiteko ba hore u se ke ua e bona.
Ho bile le mefuta e mengata ea maikutlo. Ho na le ba lekang ka matla ho etsa ho hong ka litšokelo tsena, le ba bang ba lekang ho li mpefatsa. Haeba u sheba hore na ke bo-mang, rahistori enoa oa ka moso kapa moshebelli oa lefatše o ne a tla bona ntho e makatsang ruri. Ho leka ho fokotsa kapa ho hlola litšokelo tsena ke lichaba tse tsoetseng pele haholo, matsoalloa a moo, kapa masala a tsona, lichaba tsa merabe le lichaba tsa pele tsa Canada. Ha ba bue ka ntoa ea nyutlelie empa ke koluoa ea tikoloho, ’me ba hlile ba leka ho etsa ho hong ka eona.
Ha e le hantle, lefatšeng lohle - Australia, India, Amerika Boroa - ho na le lintoa, ka linako tse ling lintoa. India, ke ntoa e kholo mabapi le timetso e tobileng ea tikoloho, moo mekhatlo ea merabe e lekang ho hanela ts'ebetso ea ho ntša mehloli e kotsi haholo sebakeng sa heno, empa le litlamorao tsa bona ka kakaretso. Lichabeng tseo matsoalloa a tsona a nang le tšusumetso, ba bangata ba nka khato e tiileng. Naha e matla ho feta efe kapa efe mabapi le ho futhumala ha lefatše e Bolivia, e nang le boholo ba matsoalloa a moo le litlhoko tsa molao-motheo tse sireletsang "litokelo tsa tlhaho."
Ecuador, eo hape e nang le baahi ba bangata ba matsoalloa a moo, ke eona feela morekisi oa oli eo ke e tsebang moo mmuso o batlang thuso ho thusa ho boloka oli eo fatše, ho fapana le ho e hlahisa le ho e romela kantle ho naha - mme mobu ke moo o lokelang ho ba teng.
Mopresidente oa Venezuela, Hugo Chavez, ea ileng a hlokahala haufinyane ’me a songoa, a rohakoa le ho hlouoa ho pholletsa le lefatše la Bophirimela, o ile a ba teng sebokeng sa Seboka se Akaretsang sa U.N. lilemong tse ’maloa tse fetileng moo a ileng a hlahisa litšeho tsa mefuta eohle ka ho bitsa George W. diabolose. O ile a boela a fana ka puo moo e neng e thahasellisa haholo. Ha e le hantle, Venezuela ke moetsi e moholo oa oli. Ha e le hantle, oli ke sehlahisoa sa bona kaofela sa lehae. Puong eo, o lemositse ka likotsi tsa tšebeliso e mpe ea libeso mme a khothaletsa linaha tsa bahlahisi le bareki ho kopana ho leka mekhoa ea ho fokotsa tšebeliso ea mafura. Seo se ne se hlolla haholo ho moetsi oa oli. Ua tseba, e ne e le karolo ea Moindia, oa semelo sa letsoalloa. Ho fapana le lintho tse qabolang tseo a li entseng, karolo ena ea liketso tsa hae U.N.
Kahoo, ka nako e 'ngoe u na le mekhatlo ea matsoalloa, ea merabe e lekang ho thibela peiso ea tlokotsi. Ka lehlakoreng le leng, mekhatlo e ruileng ka ho fetisisa, e matla ka ho fetisisa historing ea lefatše, joaloka United States le Canada, e matha ka lebelo le feletseng ho senya tikoloho kapele kamoo ho ka khonehang. Ho fapana le Ecuador, le lichaba tsa matsoalloa lefatšeng ka bophara, li batla ho ntša lerotholi le leng le le leng la hydrocarbons fatše ka lebelo lohle le ka khonehang.
Mekha ka bobeli ea lipolotiki, Mopresidente Obama, mecha ea phatlalatso, le boralitaba ba machaba ba bonahala ba lebeletse ka cheseho ho seo ba se bitsang “lilemo tse lekholo tsa ho ipusa ka matla” bakeng sa United States. Ho ikemela ka matla ke mohopolo o batlang o se na moelelo, empa o behelle ka thoko. Seo ba se bolelang ke hore: re tla ba le lilemo tse lekholo tseo ka tsona re tla eketsa tšebeliso ea libeso le ho kenya letsoho ho senyeng lefatše.
'Me ho joalo haholo hohle. Ke ’nete hore ha ho tluoa tabeng ea ntlafatso ea matla a mang, Europe e etsa ho hong. Ho sa le joalo, United States, naha e ruileng ka ho fetisisa le e matla ka ho fetisisa historing ea lefats'e, ke eona feela naha har'a tse ka bang 100 tse amehang tse se nang leano la naha la ho thibela tšebeliso ea libeso, tse se nang lipehelo tsa matla a ka nchafatsoang. . Ha se hobane baahi ba sa e batle. MaAmerika a haufi haholo le tloaelo ea machaba ka ho ameha ha bona ka ho futhumala ha lefatše. Ke mekhoa ea mekhatlo e thibelang phetoho. Lithahasello tsa khoebo ha li e batle 'me li matla haholo ho khetholla leano, kahoo u fumana lekhalo le leholo pakeng tsa maikutlo le leano litabeng tse ngata, ho kenyeletsa le ena.
Kahoo ke seo rahistori oa ka moso - haeba a le teng - a tla se bona. A ka boela a bala likoranta tsa kajeno tsa saense. Hoo e ka bang e 'ngoe le e' ngoe eo u e bulang e na le ponelopele e mpe ho feta ea ho qetela.
“Nako e Kotsi ka ho Fetisisa Historing”
Taba e ’ngoe ke ntoa ea nuclear. Ho ’nile ha tsejoa ka nako e telele hore haeba ho ne ho ka ba le seteraeke sa pele sa ’muso o moholo, leha ho se boiphetetso, mohlomong se ne se tla senya tsoelo-pele feela ka lebaka la liphello tsa nyutlelie-mariha tse neng li tla latela. U ka bala ka eona bukeng ea Bulletin ea Atomic Scientists. E utloisisoa hantle. Kahoo kotsi esale e le mpe ho feta kamoo re neng re nahanne kateng.
Re sa tsoa feta sehopotso sa 50th sa Cuban Missile Crisis, e neng e bitsoa "nako e kotsi ka ho fetisisa historing" ke rahistori Arthur Schlesinger, moeletsi oa Mopresidente John F. Kennedy. Eo e neng e le yona. E ne e le mohala o haufi haholo, 'me e se eona feela nako. Leha ho le joalo, ka litsela tse ling, karolo e mpe ka ho fetisisa ea liketsahalo tsena tse nyarosang ke hore lithuto ha li so ithutoe.
Se etsahetseng maqakabetsing a limisaele ka Mphalane 1962 se ’nile sa etsoa joalokaha eka ke liketso tsa sebete le ho nahanela tse ngata. 'Nete ke hore ketsahalo eohle e ne e batla e hlanya. Ho ne ho e-na le ntlha, ha koluoa ea metsu e ntse e fihla sehlohlolong sa eona, ha Tonakholo ea Soviet Nikita Khrushchev a ngolla Kennedy a ithaopela ho e rarolla ka phatlalatso ea phatlalatsa ea ho tlosoa ha limisaele tsa Russia ho tloha Cuba le limisaele tsa U.S ho tloha Turkey. Haele hantle, Kennedy o ne a sa tsebe le hore US e na le limisaele Turkey ka nako eo. Leha ho le joalo, li ne li ntse li ntšoa, hobane li ne li nkeloa sebaka ke likepe tse kotsi tsa nyutlelie tsa Polaris, tse neng li ke ke tsa hlaseloa.
Kahoo e ne e le tlhahiso. Kennedy le baeletsi ba hae ba ile ba e nka - mme ba e hana. Ka nako eo, Kennedy ka boeena o ne a hakanya monyetla oa ntoa ea nyutlelie ka karolo ea boraro ho isa ho halofo. Kahoo Kennedy o ne a ikemiselitse ho amohela kotsi e kholo ea timetso e kholo e le ho theha molao-motheo oa hore rona - mme rona feela - re na le tokelo ea ho etsa limisaele tse khopisang ho feta meeli ea rona, ha e le hantle kae kapa kae moo re ratang, ho sa tsotelehe kotsi ho ba bang - le ho rona, haeba litaba li tsoa taolong. Re na le tokelo eo, empa ha ho e mong ea nang le eona.
Leha ho le joalo, Kennedy o ile a amohela tumellano ea lekunutu ea ho tlosa metsu eo U.S. e neng e se e ntse e e hula, ha feela e ne e e-so ka e phatlalatsoa. Khrushchev, ka mantsoe a mang, e ile ea tlameha ho ntša limisaele tsa Russia pepenene ha U.S. ke hore, Khrushchev o ile a tlameha ho tlotlolloa 'me Kennedy a tlameha ho boloka setšoantšo sa hae sa bonna. O rorisoa haholo ka sena: sebete le ho phola tlas'a tšokelo, joalo-joalo. Tšabo ea liqeto tsa hae ha e e-so boleloe - leka ho e fumana tlalehong.
Mme ho eketsa hanyane, likhoeli tse 'maloa pele koluoa e qhoma United States e ne e rometse metsu e nang le lihlomo tsa nyutlelie ho Okinawa. Tsena li ne li lebisitsoe Chaena nakong ea tsitsipano e kholo ea libaka.
Hantle, ke mang ea tsotellang? Re na le tokelo ea ho etsa eng kapa eng eo re e batlang kae kapa kae lefatšeng. Eo e ne e le thuto e le 'ngoe e bohloko ea mehleng eo, empa ho ne ho e-na le tse ling tse neng li tla tla.
Lilemo tse leshome ka mor’a moo, ka 1973, Mongoli oa Naha Henry Kissinger o ile a bitsa tlhokomeliso ea boemo bo phahameng ba nyutlelie. E ne e le mokhoa oa hae oa ho lemosa Marussia hore a se ke a kena-kenana le ntoa e ntseng e tsoela pele ea Iseraele le Maarabia, haholo-holo, hore a se ke a kena-kenana ka mor'a hore a tsebise Baiseraele hore ba ka tlōla tumellano ea ho emisa ntoa eo US le Russia ba sa tsoa lumellana ka eona. Ka lehlohonolo, ha ho letho le ileng la etsahala.
Lilemo tse leshome hamorao, Mopresidente Ronald Reagan o ne a le setulong. Nakoana ka mor'a hore a kene White House, eena le baeletsi ba hae ba ile ba etsa hore Sesole sa Moeeng se qale ho kenella sebakeng sa moea sa Russia ho leka ho fumana tlhahisoleseling mabapi le lits'ebetso tsa temoso tsa Russia, Operation Able Archer. Ha e le hantle, tsena e ne e le litlhaselo tse somang. Marussia a ne a sa tsitsa, balaoli ba bang ba boemo bo phahameng ba tšaba hore ena e ne e le mohato o lebisang seteraekeng sa pele. Ka lehlohonolo, ha baa ka ba arabela, le hoja e ne e le pitso e haufi. Mme ho tswella jwalo.
Seo u ka se Etsang ka Likoluoa tsa Nyutlelie tsa Iran le North Korea
Hajoale, taba ea nyutlelie e lula e le maqepheng a ka pele litabeng tsa Korea Leboea le Iran. Ho na le mekhoa ea ho sebetsana le mathata ana a tsoelang pele. Mohlomong li ne li ke ke tsa sebetsa, empa bonyane u ka leka. Leha ho le joalo, ha li nahane, ha li tlalehoe.
Nka taba ea Iran, e nkoang ka Bophirimela - eseng lefats'eng la Maarabia, eseng Asia - tšokelo e kholo ea khotso ea lefatše. Ke taba ea Bophirimela, 'me hoa thahasellisa ho sheba mabaka a eona, empa ke tla e beha ka thoko mona. Na ho na le tsela ea ho sebetsana le tšokelo e tebileng eo ho nahanoang hore e tla tlisa khotso ea lefatše? Ha e le hantle, ho na le tse ngata. Tsela e 'ngoe, e nang le kelello e ntle, e hlahisitsoe likhoeling tse 'maloa tse fetileng kopanong ea linaha tse sa ikamahanyeng le Tehran. Ha e le hantle, ba ne ba sa tsoa pheta tlhahiso e 'nileng ea e-ba teng ka lilemo tse mashome, e hatelloa haholo ke Egepeta,' me e amohetsoe ke Seboka se Akaretsang sa U.N.
Tlhahiso ke ea ho lebisa tlhokomelo ho theheng sebaka se se nang libetsa tsa nyutlelie sebakeng seo. Eo e ke ke ea e-ba karabo ea ntho e 'ngoe le e' ngoe, empa e tla ba mohato oa bohlokoa haholo ho ea pele. 'Me ho ne ho e-na le litsela tsa ho tsoela pele. Tlas’a tšehetso ea U.N., ho ne ho tla ba le seboka sa machaba Finland selemong se fetileng ka December ho leka ho phethahatsa merero ea ho finyella sena. Ho etsahetse eng?
U ke ke ua bala ka eona likoranteng hobane e ne e sa tlalehoa - feela likoranteng tse khethehileng. Mathoasong a November, Iran e ile ea lumela ho ba teng sebokeng. Matsatsi a 'maloa hamorao Obama o ile a hlakola kopano, a re nako e ne e sa nepahala. Paramente ea Europe e ile ea ntša polelo e reng e tsoele pele, joalo ka ha linaha tsa Maarabo li entse. Ha ho letho le ileng la fella. Kahoo re tla fetela likotlong tse matla le ho feta khahlano le baahi ba Iran - ha e utloise mmuso bohloko - mohlomong le ntoa. Ke mang ea tsebang se tla etsahala?
Ka leboea-bochabela ho Asia, ke ntho e tšoanang. Korea Leboea e kanna ea ba naha e hlanyang ka ho fetesisa lefatšeng. Ka sebele ke mohatelli ea molemo bakeng sa sehlooho seo. Empa ke ntho e utloahalang ho leka ho fumana se ka likelellong tsa batho ha ba itšoara ka tsela ea bohlanya. Ke hobane’ng ha ba ne ba ka itšoara ka tsela eo ba itšoarang ka eona? Ak’u inahanele re le boemong ba bona. Ak'u inahanele hore na ho ne ho bolela'ng lilemong tsa Ntoa ea Korea ea mathoasong a lilemo tsa bo-1950 hore naha ea heno e lokisoe ka ho feletseng, ntho e 'ngoe le e' ngoe e senngoa ke matla a maholohali, a neng a ntse a thabela seo a se etsang. Ak'u inahanele hore na ke eng e neng e tla siea morao.
Hopola hore ho ka etsahala hore ebe boetapele ba Korea Leboea bo ne bo balile likoranteng tsa sesole sa sechaba sa 'muso ona o matla ka nako eo, ba hlalosa hore, kaha ntho e' ngoe le e 'ngoe ea North Korea e ne e senyehile, lebotho la moea le ile la romeloa ho ea senya matamo a Korea Leboea, matamo a maholohali ao e ne e laola phepelo ea metsi - tlōlo ea molao ea ntoa, ka tsela eo, batho ba neng ba fanyehiloe Nuremberg. 'Me likoranta tsena tsa molao li ne li bua ka thabo ka moo ho neng ho le monate ho bona metsi a tšolohang, a cheka likhohlo, le Maasia a ntse a pota-pota a leka ho phela. Limakasine li ne li thabela seo sena se se bolelang ho “Baasia” bao, lintho tse nyarosang tseo re neng re sa li nahane. Ho ne ho bolela ho senngoa ha sejalo sa bona sa raese, ho ileng ha bolela tlala le lefu. E babatseha hakaakang! Ha e mohopolong oa rona, empa e mohopolong oa bona.
Ha re phetleng hona joale. Ho na le histori e thahasellisang ea morao tjena. Ka 1993, Iseraele le Korea Leboea li ne li lebile tumellanong eo ho eona Korea Leboea e neng e tla emisa ho romela limisaele kapa theknoloji ea sesole ho Middle East mme Iseraele e tla amohela naha eo. Mopresidente Clinton o ile a kenella mme a e thibela. Nakoana ka mor'a moo, e le ho iphetetsa, Korea Leboea e ile ea etsa tlhahlobo e nyenyane ea limisaele. US le Korea Leboea li ile tsa fihlela tumellano ea moralo ho 1994 e ileng ea emisa mosebetsi oa eona oa nyutlelie mme ea hlomphuoa haholo ke mahlakore ka bobeli. Ha George W. Bush a kena setulong, Korea Leboea mohlomong e ne e e-na le sebetsa se le seng sa nyutlelie 'me ho hlakile hore ha se sa hlola se hlahisa.
Hang-hang Bush o ile a qala sesole sa hae se mabifi, a sokela Korea Leboea - "sehlopha sa bobe" le sohle seo - kahoo Korea Leboea e ile ea khutlela ho sebetsa lenaneong la eona la nyutlelie. Nakong eo Bush a tlohang mosebetsing, ba ne ba e-na le libetsa tsa nyutlelie tse robeli ho isa ho tse 10 le tsamaiso ea limisaele, katleho e 'ngoe e kholo ea neocon. Lipakeng tsa bona, ho ile ha etsahala lintho tse ling. Ka 2005, US le North Korea li hlile li fihletse tumellano eo ho eona Korea Leboea e neng e tla felisa libetsa tsohle tsa nyutlelie le nts'etsopele ea metsu. Ka lehlakoreng le leng, Bophirimela, empa haholo-holo United States, e ne e lokela ho fana ka mochine oa metsi a bobebe bakeng sa litlhoko tsa eona tsa bongaka le ho felisa lipolelo tse mabifi. Joale ba ne ba tla etsa selekane sa ho se be mabifi ebe ba fallela sebakeng sa bolulo.
E ne e ts'episa haholo, empa hang-hang Bush o ile a e nyenyefatsa. O ile a tlosa tlhahiso ea mochine oa metsi a khanyang 'me a qala mananeo a ho qobella libanka ho emisa ho sebetsana le litšebelisano leha e le life tsa North Korea, esita le tse molaong ka ho phethahetseng. Baahi ba Korea Leboea ba ile ba arabela ka ho tsosolosa lenaneo la bona la libetsa tsa nyutlelie. Mme ke tsela eo esale e tsamaya.
E tsebahala haholo. U ka e bala ka borutehi bo otlolohileng, bo tloaelehileng ba Amerika. Seo ba se buang ke: ke puso ea bohlanya e ntle, empa hape e latela mofuta oa leano la tit-for-tat. U etsa boitšisinyo bo mabifi 'me re tla arabela ka boitšisinyo ba rona ba bohlanya. U etsa boitšisinyo ba ho amohela 'me re tla arabela ka tsela e itseng.
Morao tjena, mohlala, ho bile le boikoetliso ba sesole sa Korea Boroa-US hloahloeng ea Korea eo, ho ea ka pono ea Leboea, e ileng ea shebahala e tšosa. Re ne re ka nahana hore ba ne ba sokela haeba ba ne ba ka tsoela pele Canada 'me ba re shebile. Nakong ea tsena, libomo tse tsoetseng pele ka ho fetesisa nalaneng, Stealth B-2s le B-52s, li ntse li etsa litlhaselo tsa libomo tsa nyutlelie tse hapiloeng meeling ea Korea Leboea.
Sena se hlile se lla litloloko tsa khale. Ba hopola nako e fetileng, kahoo ba itšoara ka tsela e mabifi, e feteletseng. Hantle, se tlang Bophirimela ho tsoa ho tsena tsohle ke kamoo baeta-pele ba North Korea ba hlanyang le kamoo ba tšabehang kateng. Ke 'nete, ba joalo. Empa ha se pale eohle, 'me ke tsela eo lefatše le tsamaeang ka eona.
Ha se hore ha ho na mekhoa e meng. Mekhoa e meng ha e nkoe feela. Seo se kotsi. Kahoo haeba u botsa hore na lefatše le tla shebahala joang, ha se setšoantšo se setle. Ntle le haeba batho ba etsa ho hong ka hona. Ka mehla re ka kgona.
[Hlokomela: Sekhechana sena se fetotsoe (ka thuso ea Noam Chomsky) ho tsoa ho puisano ea video ea inthaneteng e entsoe ke webosaete Eng, e ikemiselitseng ho kopanya tsebo e tsoang mafapheng a fapaneng ka sepheo sa ho khothaletsa teka-tekano pakeng tsa motho ka mong, sechaba le tikoloho.]
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate