Neoliberalism e busitse e le filosofi ea moruo hoo e ka bang halofo ea lekholo la lilemo. Empa maano a neoliberal a bakile moferefere lefats'eng ka bophara, a khutlisa melemo e mengata e entsoeng tlas'a bokhaphithaliste bo laoloang kamora pheletso ea Ntoa ea Bobeli ea Lefatše. Neoliberalism e sebetsa feela bakeng sa barui le likoporasi tse kholo. Empa ho hloleha ha neoliberalism ho fetela ka nqane ho moruo. Ba ile ba hasana lipolotiking ha mekhoa ea ho putlama ha sechaba e tlisa matla a tšosang ka litšepiso tsa ho khutlela khanyeng e lahlehileng. Ena ke sepheo sa mantlha sa mekha le mekha ea bo-neofascist lefatšeng la kajeno, 'me ke neoliberalism e entseng maemo a ho qala bocha ba mapheo a le letona, joalo ka ha Noam Chomsky a hlalosa puisanong e khethehileng e ka tlase bakeng sa. Ha e le hantle. Ho sa le joalo, boipelaetso bo se bo atile haholo mehleng ea bokapitalise ea morao-rao, kahoo ntoa ea lefatše le leng e ntse e phela haholo!
Chomsky ke setsi sa moprofesa emeritus Lefapheng la Linguistics le Filosofi ho MIT le moprofesa ea khahlehang oa lipuo le Agnese Nelms Haury Molula-setulo Lenaneong la Tikoloho le Toka ea Sechaba Univesithing ea Arizona. E mong oa litsebi tse qotsitsoeng ka ho fetisisa lefatšeng le setsebi sa sechaba se nkoang ke batho ba limilione e le letlotlo la naha le la machaba, Chomsky o phatlalalitse libuka tse fetang 150 tsa lipuo, menahano ea lipolotiki le ea sechaba, moruo oa lipolotiki, lithuto tsa mecha ea litaba, leano la US la linaheng tse ling le lefats'e. litaba. Libuka tsa hae tsa morao-rao ke Bolaoli bo seng Molaong: Ho Tobana le Mathata a Mehleng ea Rōna (e tlang; le CJ Polychroniou), Liphiri Tsa Mantsoe (le Andrea Moro; MIT Press, 2022); Ho Itokolla: Iraq, Libya, Afghanistan, le Fragility ea Matla a US (le Vijay Prashad; The New Press, 2022); le The Precipice: Neoliberalism, Lefu la Seoa le Tlhokahalo e Potlakileng ea Phetoho ea Sechaba (ka CJ Polychroniou; Haymarket Books, 2021).
CJ Polychroniou: Noam, ho tloha ha maano a neoliberal a ne a kengoa ts'ebetsong lilemo tse fetang 40 tse fetileng, ba bile le boikarabello ba ho eketsa litekanyetso tsa ho se lekane, ho senya mekhoa ea sechaba, le ho baka ho hloka tšepo le ho senyeha ha sechaba. Leha ho le joalo, ho boetse ho totobala hore maano a neoliberal a sechaba le moruo ke mabaka a ho ikatisa a mapheo a nepahetseng le ho tsoha bocha ha bolaoli ba lipolotiki. Ehlile, rea tseba hore ho na le khohlano ea tlhaho lipakeng tsa demokrasi le bokapitale, empa ho na le bopaki bo hlakileng ba hore neofascism e tsoa ho neoliberal capitalism. Ha re nka hore u lumellana le tseko ena, kamano ea nnete ke efe lipakeng tsa neoliberalism le neofascism?
Noam Chomsky: Khokahano e hlalositsoe ka ho hlaka lipolelong tse peli tsa pele tsa potso. Litlamorao tse ling tsa maano a neoliberal a moruo oa sechaba ke ho putlama ha taolo ea sechaba, ho fana ka sebaka sa ho ikatisa, lehloeo la pefo, ho batla lipoli - le sebaka se nonneng bakeng sa batho ba boholong ba ka emang joalo ka mopholosi. 'Me re tseleng e eang ho mofuta oa neo-fascism.
The Britannica e hlalosa neoliberalism e le "maikutlo le mohlala oa leano o totobatsang boleng ba tlholisano ea 'maraka o sa lefelloeng," ka "ts'ebetso e fokolang ea naha." Seo ke setšoantšo se tloaelehileng. 'Nete e fapane. Mokhoa oa sebele oa leano o ile oa bula menyako bakeng sa beng ba moruo, bao le bona ba laolang naha, ho batla phaello le matla ka litšitiso tse fokolang. Ka bokhuts'oane, ntoa e sa tsitsang ea sehlopha.
Karolo e 'ngoe ea maano e ne e le mokhoa oa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše o kopanyang tšireletso e feteletseng bakeng sa benghali le ho batla basebetsi ba theko e tlaase le maemo a mabe ka ho fetisisa a ho sebetsa e le ho eketsa phaello, ho siea mabanta a bolileng lapeng. Tsena ke likhetho tsa maano, eseng tlhokahalo ea moruo. Mokhatlo oa basebetsi, o kopantsoeng ke setsi sa lipatlisiso sa Congress, se seng se sa sebetse, se ile sa etsa tlhahiso ea mekhoa e meng e ka beng e ruile batho ba sebetsang mona le kantle ho naha, empa ba ile ba lelekoa ntle le lipuisano ha Clinton a ntse a ferekanngoa ke mokhoa oa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše o ratoang ke ba tsamaisang ntoa ea lihlopha.
Liphello tse amanang le "neoliberalism e hlileng e leng teng" e ne e le ts'ebeliso ea lichelete e potlakileng ea moruo e lumellang boqhekanyetsi bo se nang kotsi bakeng sa phaello e potlakileng - e se nang kotsi hobane mmuso o matla o kenellang ka matla 'marakeng ho fana ka ts'ireletso e feteletseng litumellanong tsa khoebo o etsa se tšoanang ho pholosa benghali haeba ho na le ntho e etsahalang. phoso. Sephetho, ho qala ka Reagan, ke seo litsebi tsa moruo Robert Pollin le Gerald Epstein ba se bitsang "moruo oa liphallelo," ho nolofalletsang ntoa ea sehlopha sa neoliberal ho tsoela pele ntle le kotsi ea kotlo ea 'maraka bakeng sa ho hloleha.
"Maraka a mahala" ha a haelloe setšoantšong. Motse-moholo o "mahala" ho sebelisa hampe le ho senya ka ho lahla, joalo ka ha o ntse o etsa, ho kenyelletsa - ha rea lokela ho lebala - ho senya litebello tsa bophelo bo hlophisitsoeng ba batho. 'Me batho ba sebetsang ba "lokolohile" ho leka ho phela ka tsela e itseng ka meputso ea sebele e thekeselang, melemo e fokotseha le mosebetsi o ntse o etsoa ho theha boemo bo ntseng bo hōla.
Ntoa ea sehlopha e ile ea qala, ka tlhaho, ka tlhaselo ea mekhatlo ea basebetsi, mokhoa o ka sehloohong oa tšireletso bakeng sa batho ba sebetsang. Liketso tsa pele tsa Reagan le Thatcher e ne e le litlhaselo tse matla ho mekhatlo ea basebetsi, memo ho lekala la mekhatlo ho kopanela le ho fetela ho feta, hangata ka litsela tse seng molaong, empa seo ha se na taba le naha ea neoliberal eo ba e laolang.
Maikutlo a busang a ile a hlalosoa ka mokhoa o hlakileng ke Margaret Thatcher ha ntoa ea lihlopha e qala: Ha ho na ntho e kang sechaba, 'me batho ba lokela ho khaotsa ho lla ka "sechaba" se tlang ho ba pholosa. Ka mantsoe a hae a sa shoeng, “'Ha ke na bolulo,' Muso o tlameha ho ntlohela!' mme kahoo ba lahlela mathata a bona sechabeng mme setjhaba ke mang? Ha ho ntho e joalo! Ho na le banna le basali ka bomong ’me ho na le malapa, ’me ha ho ’muso o ka etsang letho haese ka batho ’me batho ba ichebe pele.”
Thatcher le bo-mphato ba hae ba ne ba tseba hantle hore ho na le sechaba se ruileng haholo le se matla bakeng sa benghali, eseng feela naha ea nanny e mathang ho ba pholosa ha ba hloka empa hape le marang-rang a matle a mekhatlo ea khoebo, likamore tsa khoebo, boipiletso. mekhatlo, litanka tsa ho nahana, le tse ling. Empa ba nang le tokelo e fokolang ba tlameha ho “icheba.”
Ntoa ea sehlopha sa neoliberal e bile katleho e kholo ho baqapi. Joalo ka ha re se re buisane, sesupo se seng ke phetiso ea hoo e ka bang $50 trillion ho lipokothong tsa liperesente tse 1 tse holimo, haholo-holo ho karolo ea tsona. ha ho tlholo ha nyane.
Liphihlello tse ling ke “ho hloka tšepo le ho ferekana sechabeng,” ho se moo u ka eang teng. Mademokrate a ile a lahla sehlopha sa basebetsi ho sera sa bona sa maemo a holimo lilemong tsa bo-70, ea ba mokha oa litsebi tse ruileng le bafani ba Wall Street. Engelane, Jeremy Corbyn o ne a le haufi le ho khutlisetsa ho putlama ha Mokha oa Basebetsi ho "Thatcher lite." Mokhatlo oa Brithani, ho pholletsa le boto, o ile oa bokellana ka matla 'me oa hloella botebong ba metsi ho senya boiteko ba hae ba ho theha mokha oa sebele o nkang karolo o inehetseng molemong oa batho ba sebetsang le ba futsanehileng. Khanyetso e ke keng ea mamelloa ea taolo e ntle. Naheng ea Amerika, Bernie Sanders o tsoetse pele hamolemonyana, empa ha a ka a khona ho roba taolo ea mokha oa Clintonite. Europe, mekha e tloaelehileng ea leqele e batla e nyametse.
Likhethong tsa bohareng ba nako ea Amerika, Mademokrate a ile a lahleheloa ke sehlopha sa basebetsi ba basoeu ho feta pele, e leng phello ea ho se ikemisetse ha batsamaisi ba mokha ho etsa lets'olo la litaba tsa sehlopha seo mokha o itekanetseng o ka beng o se hlahisitse.
Mobu o lokiselitsoe hantle bakeng sa ho phahama ha neofascism ho tlatsa sekheo se siiloeng ke ntoa e sa feleng ea sehlopha le ho qojoa ha mekhatlo e meholo ea lipolotiki e ka beng e loanne le seoa sena.
Lentsoe "ntoa ea maemo" ha lea lekana. Ke 'nete hore beng ba moruo le basebeletsi ba bona tsamaisong ea lipolotiki ba' nile ba kopanela mofuteng o sehlōhō oa ntoa ea lihlopha bakeng sa lilemo tse fetileng tsa 40, empa lipakane li fetela ka nģ'ane ho bahlaseluoa ba tloaelehileng, hona joale ba fetela le ho baetsi ba molao ka bobona. Ha ntoa ea lihlopha e ntse e tota, moelelo oa motheo oa bokhaphithaliste o iponahatsa ka ho hlaka ho sehlōhō: Re tlameha ho eketsa phaello le matla le hoja re tseba hore re potlakela ho ipolaea ka ho senya tikoloho e bolokang bophelo, re sa ipholose le malapa a rona.
Se etsahalang se re hopotsa motho an hangata pale e pheta-phetoang mabapi le mokhoa oa ho tšoasa tšoene. Seha lesoba ka har'a kokonate ea boholo bo nepahetseng hore tšoene e kenye maroo a eona 'me e kenye sengoathoana se monate ka hare. Tshwene e tla nanabela lijo empa e tla sitoa ho ntša maroo a eona a koalehileng ’me e tla bolaoa ke tlala. Ke rona, bonyane ba tsamaisang lenaneo le bohloko.
Baetapele ba rona, ka maroo a bona a konneng ka tsela e tšoanang, ba ntse ba tsoela pele ka mosebetsi oa bona oa ho ipolaea ba sa phetse. Boemong ba mmuso, Marephabliki a hlahisa molao oa "Pheliso ea Khethollo ea Matla" ho thibela esita le ho lokolloa ha tlhahisoleseling mabapi le matsete lik'hamphaning tsa mafura. Eo ke mahloriso a hlokang toka ho batho ba itlhomphang ba lekang ho ithuisa ka ho senya litebello tsa bophelo ba batho, ba amohela mohopolo o motle oa bokhaphithaliste.
Ho nka mohlala o mong oa morao tjena, babuelli ba molao ba Rephabliki ka kakaretso ba bitsitse Federal Energy Regulatory Commission ho thibela batsamaisi ba thepa ho reka likarolo ho lik'hamphani tsa US utility haeba lik'hamphani li kenya letsoho mananeong a ho fokotsa mocheso - ke hore, ho re pholosa bohle timetsong.
'Mampoli oa lotho, CEO oa BlackRock Larry Fink, e bitsa matsete ho libeso tsa khale bakeng sa lilemo tse ngata tse tlang, ha a ntse a bontša hore ke moahi ea molemo ka ho amohela menyetla ea ho kenya chelete ka litsela tse ntseng li le monate tsa ho tlosa chefo e hlahisoang esita le ka matla a tala - hafeela phaello e tiisitsoe hore e phahame.
Ka bokhutšoanyane, ho e-na le ho nehelana ka matlotlo ho pholoha tlokotsi, re tlameha ho tjotjo ho ba ruileng haholo ho ba susumelletsa ho kenya letsoho ho etseng.
Lithuto, tse hlakileng le tse hlakileng, li thusa ho matlafatsa mekhatlo e tsebahalang e batlang ho phonyoha matsapeng a kelello ea bokhaphithaliste e phatsimang ka ho hlaka ha ntoa ea neoliberal khahlano le bohle e fihla methating ea eona ea morao-rao ea tlokotsi.
Eo ke lehlakore le khanyang le le nang le tšepo la tsamaiso ea sechaba e hlahang.
Ka ho phahama ha Donald Trump ho busa, bolaoli ba ba basoeu le bolaoli bo ile ba khutlela lipolotiking tse tloaelehileng. Empa na ha ho joalo hore US ha ho mohla e kileng ea itšireletsa ho fascism?
Re bolela eng ka "fascism"? Re tlameha ho khetholla se etsahalang literateng, ka mokhoa o hlakileng haholo, ho tloha ho menahano le maano, hole le ho hlahlojoa hanghang. Fascism literateng ke Mussolini's Blackshirts le Brownshirts Hitler: mabifi, sehlōhō, timetsang. Ha ho pelaelo hore US ha e e-so ka e itšireletsa ho seo. Rekoto e makatsang ea "ho tlosoa ha Maindia" le bokhoba bo fetotsoeng ho Jim Crow ha bo hloke ho phetoa mona.
Nako ea tlhōrō ea "street-fascism" ka kutloisiso ena e sa tsoa feta Mots'olini oa Mots'eanong oa Roma. Ka mor'a ntoa Wilson-Palmer, "tšabo e khubelu" ka mor'a WWI e ne e le nako e sehlōhō ka ho fetisisa ea khatello e mabifi historing ea US, ntle le libe tse peli tsa pele. Pale e nyarosang e phetoa ka botlalo thutong e tebileng ea Adam Hochschild Mantsiboea a Amerika.
Joalo ka tloaelo, batho ba Batšo ba ile ba utloa bohloko ka ho fetisisa, ho kopanyelletsa le lipolao tse khōlō (Tulsa le ba bang) le tlaleho e nyarosang ea litlokotsebe le liketso tse ling tse sehlōhō. Bajaki e ne e le sepheo se seng sa leqhubu le chesehang la "Americanism" le tšabo ea Bolshevism. Makholo-kholo a “bafetoheli” a ile a lelekoa naheng eo. Mokha o phelang oa Bososhiale o ile oa batla o senngoa ’me ha oa ka oa hlola o e-ba teng. Mosebetsi o ile oa felloa ke matla, eseng feela li-Wobblies empa le ho feta, ho kenyeletsoa le ho qhekella ho sehlōhō ka lebitso la lerato la naha le ts'ireletso khahlanong le "mafubelu".
Boemo ba bohlanya bo ile ba qetella bo sa tloaeleha hoo bo ileng ba ipolaea. Akhente-Kakaretso Palmer le motlatsi oa hae J. Edgar Hoover ba ile ba bolela esale pele ka bofetoheli bo neng bo etelletsoe pele ke Bolshevik ka May Day 1920, ka litemoso tsa feberu le ho bokella mapolesa, sesole le ba seli. Letsatsi le ile la feta ka lipikiniki tse seng kae. Ho songoa ho pharalletseng le takatso ea ho “tloaeleha” ho ile ha felisa bohlanya.
Eseng ntle le masalla. Joalokaha Hochschild a hlokometse, likhetho tse tsoelang pele bakeng sa sechaba sa Amerika li ile tsa ba le bothata bo boholo. Ho ka be ho ile ha hlaha naha e fapaneng haholo. Se ileng sa etsahala e ne e le bo-fascism ba seterateng ka boiphetetso.
Ha a retelehela ho likhopolo le maano, setsebi se seholo sa moruo oa lipolotiki oa Veblenite Robert Brady lilemong tse 80 tse fetileng o ile a pheha khang ea hore lefats'e lohle la liindasteri la liindasteri le ne le fetela ho mofuta o mong kapa o mong oa fascism, o nang le matla a ho laola moruo le bophelo ba sechaba. Ka lehlakoreng le leng, litsamaiso li ne li fapane haholo mabapi le tšusumetso ea sechaba holim'a leano (demokrasi e sebetsang ea lipolotiki).
Lihlooho tse joalo li ne li sa tloaeleha lilemong tseo, 'me ka tekanyo e lekanyelitsoeng ho feta ka bobeli ka ho le letšehali le ka ho le letona.
Taba ena e ntlafala haholo ka phetoho ho tloha ho bokhaphithaliste bo laoloang ba lilemo tse mashome tsa kamora ntoa ho ea tlhaselong ea neoliberal, e tiisang mohopolo oa Adam Smith oa hore beng ba moruo ke bona bahahi ba ka sehloohong ba maano a mmuso le ho o rala ho sireletsa lithahasello tsa bona. Ho ntse ho eketseha nakong ea ntoa ea neoliberal, matla a ikemetseng a laola moruo le lipolotiki.
Sephetho ke maikutlo a akaretsang - eseng phoso - hore mmuso ha o re sebeletse, empa ho na le motho e mong. Tsamaiso ea thuto, eo hape e leng matsohong a matla a tšoanang a matla a poraefete, e khelosa tlhokomelo hole le ts'ebetso ea matla, e bula monyako ho seo ho thoeng ke "likhopolo tsa bolotsana," tseo hangata li theiloeng holim'a likaroloana tse ling tsa bopaki: Phetoho e Khōlō, batho ba phahameng sechabeng, Bajuda, concoctions tse ling tse tloaelehileng. Seo ka lehlakoreng le leng se hlahisa "fascism ea seterateng," e hohelang mapheo a chefo a sa kang a hatelloa le a ka ts'oaroang habonolo ke demagogues ba sa tšepahaleng. Sekala le semelo ha joale ha se tšokelo e nyane ho se setseng sa demokrasi e sebetsang kamora ho putlama ha nako ea hajoale.
Ba bang ba pheha khang ea hore re phela mehleng ea khale ea boipelaetso. Ka sebele, hoo e batlang e le sebaka se seng le se seng lefatšeng ho bile le keketseho e matla ea mekhatlo ea boipelaetso lilemong tse 15 tse fetileng. Hobaneng ha boipelaetso ba lipolotiki bo atile le ho feta khafetsa mehleng ea morao-rao ea neoliberalism? Ho feta moo, li bapisoa joang le mekhatlo ea boipelaetso ea lilemong tsa bo-1960?
Metsu e mengata e fapaneng. Seteraeke sa literaka se batlileng se emisa Brazil ho ipelaetsa ka ho hloloa ha Neo-fascist Bolsonaro likhethong tsa Mphalane se ne se tšoana le la 6 Pherekhong Washington, 'me se kanna sa etsoa hape, tšabo e itseng, ka letsatsi la ho khakoloa ha Mopresidente ea khethiloeng. Lula da Silva ka la 1 Pherekhong.
Empa boipelaetso bo kang bona ha bo amane ka letho le moferefere o makatsang oa Iran o hlohlellelitsoeng ke lefu le litlamong tsa mapolesa a Jina Mahsa Amini. Merusu ena e etelletsoe pele ke bacha, haholo basali ba bacha, leha e tlisa mafapha a pharalletseng. Sepheo sa hang-hang ke ho phethola taolo e thata ea moaparo le boitšoaro ba basali, leha baipelaetsi ba fetile hantle, ka linako tse ling ho fihlela ba ipiletsa ho lihuoa ha puso e thata ea baruti. Baipelaetsi ba hlotse tse ling. Puso e bontšitse hore Sepolesa sa Boitšoaro se tla qhaloa, le hoja ba bang ba belaela moko-taba oa phatlalatso, 'me e sa finyelle litlhoko tsa khanyetso e sebete. Mekhatlo e meng ea boipelaetso e na le litšobotsi tsa eona.
Joalo ka ha ho na le khoele e tšoanang, ke ho senyeha ha taolo ea sechaba ka kakaretso lilemong tse mashome tse fetileng. Lintho tse tloaelehileng tse nang le mekhatlo ea boipelaetso ea '60s ho 'na li bonahala li fokola.
Ho sa tsotellehe hore na kamano e ka ba efe pakeng tsa neoliberalism le merusu ea sechaba, leha ho le joalo ho hlakile hore bososhiale bo ntse bo sokola ho fumana botumo ba baahi likarolong tse ngata tsa lefatše. Hobaneng ha ho le joalo? Na ke lefa la “bososhialise e hlileng e leng teng” le sitisang tsoelopele e lebisang bokamosong ba bososhiale?
Joalo ka fascism, potso ea pele ke seo re se bolelang ka "socialism." Ha re bua ka mokhoa o pharaletseng, lentsoe le sebelisitsoeng ho bolela ho ba beng ba sechaba ba mekhoa ea tlhahiso, ka taolo ea basebetsi ea likhoebo. “Bososhiale bo neng bo le teng ha e le hantle” bo ne bo sa tšoane le likhopolo tseo. Tšebelisong ea bophirima "socialism" e se e bolela ho hong joalo ka welfare state capitalism, e akaretsang mefuta e mengata ea likhetho.
Hangata mehato e joalo e 'nile ea hatelloa ke pefo. Tšabo e khubelu e boletsoeng pejana ke mohlala o le mong, o nang le liphello tse tšoarellang nako e telele. Nakoana ka mor’a moo, Ho oa ho Hoholo ha Moruo le Ntoa ea Lefatše li ile tsa tsosa maqhubu a demokrasi e matla likarolong tse ngata tsa lefatše. Mosebetsi oa mantlha oa bahlōli e ne e le ho ba hatella, ho qala ka tlhaselo ea US-UK ea Italy, ho qhala mats'oao a bososhiale a etelletsoeng pele ke moifo le ho khutlisa taelo ea setso, ho kenyeletsoa le basebetsi ba bo-fascist. Mokhoa ona o ne o lateloa libakeng tse ling ka litsela tse sa tšoaneng, ka linako tse ling ka pefo e feteletseng. Russia e ile ea beha puso ea eona ea tšepe libakeng tsa eona. Lefatšeng la Boraro, khatello ea litšekamelo tse tšoanang e ne e le sehlōhō le ho feta, ho sa kenyelletsoe matsapa a thehiloeng kerekeng, a hatelitsoeng ke pefo ea US Latin America, moo sesole sa United States se ipolelang hore se tlotloa ka hore se thusitse ho hlōla thuto ea bolumeli ea tokoloho.
Na likhopolo tsa motheo ha li ratoe, ha li ntšitsoe litšoantšong tsa leshano la bora? Ho na le lebaka le letle la ho belaella hore ha li tlase holimo mme li ka phatloha ha menyetla e hlaha 'me e sebelisoa hampe.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate