Re phela lefatšeng le tobaneng le litšokelo tse teng ha ho se lekane ho feteletseng ho qhekella lichaba tsa rona mme demokrasi e ntse e theoha haholo. Leha ho le joalo, US e ikemiselitse ho boloka matla a lefats'e ha tšebelisano ea machaba e hlokahala ka potlako ho rarolla mathata a mangata a polanete.
Puisanong e latelang, Noam Chomsky, setsebi sa rōna se seholo ka ho fetisisa sechabeng se phelang, se hlahloba le ho sekaseka boemo ba lefatše ka kutloisiso ea hae e tloaelehileng e khanyang, ha a ntse a hlalosa hore na ke hobane’ng ha re le boemong bo kotsi ka ho fetisisa historing ea batho le hore na ke hobane’ng ha bochaba, khethollo ea morabe le ho fetelletsa lintho li hōlisa lihlooho tsa tsona tse mpe. lefatsheng lohle kajeno.
CJ Polychroniou: Noame, ka makhetlo a mangata u boletse hore lefatše le boemong bo kotsi ka ho fetisisa historing ea batho. Ke hobane'ng ha u nahana joalo? Na libetsa tsa nyutlelie li kotsi ho feta kajeno ho feta nakong e fetileng? Na ho ata ha bolaoli ba mapheo a nepahetseng lilemong tsa morao tjena ho kotsi ho feta ho phahama le ho ata ha bo-fascism ka bo-1920 le bo-1930? Kapa ke ka lebaka la koluoa ea boemo ba leholimo, eo ka 'nete u itseng e emela tšokelo e kholo ka ho fetisisa eo lefatše le kileng la tobana le eona. Na u ka hlalosa ka mantsoe a bapisoang hore na ke hobane’ng ha u nahana hore lefatše kajeno le kotsi haholo ho feta pele?
Noam Chomsky: Mathata a boemo ba leholimo a ikhetha historing ea batho ’me a ntse a mpefala le ho feta selemo le selemo. Haeba mehato e meholo e sa nkuoe lilemong tse mashome a seng makae tse tlang, ho ka etsahala hore lefatše le fihle boemong ba ho se khutle, le tobane le ho theoha ho isa tlokotsing e ke keng ea hlalosoa. Ha ho letho le tiileng, empa sena se bonahala e le tlhahlobo e utloahalang haholo.
Lisebelisoa tsa libetsa li ntse li tsoela pele ho ba kotsi le ho ba tse tšosang le ho feta. Re ntse re phela tlas'a sabole ea Damocles ho tloha ha ho phatloha ha bomo ea Hiroshima. Lilemo tse 'maloa hamorao, lilemo tse 70 tse fetileng, US, eo ka nako eo e neng e le Russia, e ile ea leka libetsa tsa nyutlelie, e senola hore bohlale ba batho bo "tsoele pele" ho fihlela matla a ho senya ntho e' ngoe le e 'ngoe.
Lipotso tsa ts'ebetso li amana le maemo a lipolotiki le setso a thibelang tšebeliso ea bona. Tsena li ile tsa atamela ka mokhoa o tšosang ho senyeha ha koluoa ea limisaele ea 1962, e hlalosoang ke Arthur Schlesinger e le nako e kotsi ka ho fetisisa nalaneng ea lefats'e, ka mabaka, leha re ka fihlela motsotso oo o sa buuoeng hape Europe le Asia. Sistimi ea MAD (timetso e tiisitsoeng ka bobeli) e nolofalletse mofuta oa ts'ireletso, lehlanya empa mohlomong e khuts'oane ka ho fetesisa ea mofuta oa phetoho ea sechaba le setso eo ka bomalimabe e ntseng e le tabatabelo feela.
Kamora ho putlama ha Soviet Union, sistimi ea ts'ireletso ea MAD e ile ea nyenyefatsoa ke tlholisano e mabifi ea Mopresidente Bill Clinton le morero oa Bush II-Trump oa ho qhaqha puso ea taolo ea libetsa e entsoeng ka thata.
Kamora ho putlama ha Soviet Union, sistimi ea ts'ireletso ea MAD e ile ea nyenyefatsoa ke tlholisano e mabifi ea Mopresidente Bill Clinton le morero oa Bush II-Trump oa ho qhaqha puso ea taolo ea libetsa e entsoeng ka thata. Ho na le phuputso ea bohlokoa ea morao-rao ea lihlooho tsena ka Benjamin Schwarz le Christopher Layne, e le karolo ea semelo sa tlhaselo ea Russia ea Ukraine. Ba hlahloba kamoo Clinton a qalileng nako e ncha ea litaba tsa machaba moo "United States e ileng ea fetoha matla a phetoho lipolotiking tsa lefats'e" ka ho lahla "dipuisano ea khale" le ho theha mohopolo oa eona oa phetoho o ratoang oa taolo ea lefats'e.
“Lipuisano tsa khale” li ne li batla ho boloka taolo lefatšeng ka bophara ka “ho utloisisa lithahasello le sepheo sa sera le bokhoni ba ho sekisetsa ka bohlale.” Boikutlo bo bocha ba tlhōlo bo beha "pakane e nepahetseng [bakeng sa US] ea ho fetola kapa ho felisa litokisetso tseo [ka hare ho linaha tse ling] haeba li ne li sa lumellane le maikutlo le litekanyetso tsa eona tse ipolelang hore ke tsa bohlokoa."
Lentsoe "ho bolela" ke la bohlokoa. Hangata e tlosoa maikutlong mona, eseng libakeng tse ling.
Ka morao ho na le thuto ea Clinton ea hore US e tlameha ho itokisetsa ho sebelisa matla, ka mahlakoreng a mangata haeba re ka khona, ka lehlakoreng le leng haeba re tlameha, ho netefatsa lithahasello tsa bohlokoa le "phihlello e sa thibeloang ea mebaraka ea bohlokoa, phepelo ea matla le lisebelisoa tsa maano."
Thuto ea sesole e tsamaeang le eona e lebisitse ho thehoeng ha tsamaiso ea libetsa tsa nyutlelie e tsoetseng pele haholo e ka utloisisoang feela e le "bokhoni ba pele ba ntoa khahlanong le Russia le China" (Rand Corporation) -e leng bokhoni ba pele, bo matlafalitsoeng ke ho qhaqha ha Bush selekane. e neng e thibela ho kenngoa ha litsamaiso tsa limisaele tsa anti-ballistic haufi le meeli ea mohanyetsi. Litsamaiso tsena li hlahisoa e le ts'ireletso, empa li utloisisoa ka mahlakoreng 'ohle e le libetsa tsa pele.
Mehato ena e fokolisitse haholo tsamaiso ea khale ea ho thibelana, e siea sebakeng sa eona likotsi tse matlafalitsoeng haholo.
Lintlafatso tsena li ne li le ncha hakae, motho a ka 'na a ngangisana, empa Schwarz le Layne ba fana ka nyeoe e matla ea hore tlhōlo ena e le 'ngoe le nyeliso e hlakileng bakeng sa sera se hlotsoeng e bile ntlha ea bohlokoa ho tlisa ntoa e kholo Europe ka tlhaselo ea Russia ea Ukraine, e nang le monyetla oa ho tlisa ntoa e kholo Europe. ho fetela ntoeng ea pheletso.
Lintho tse etsahalang Asia ha li nyatse hakaalo. Ka tšehetso e matla ea bipartisan le media, Washington e tobane le China maemong a sesole le a moruo. Kaha Europe e sireletsehile ka mokotleng oa eona ka lebaka la tlhaselo ea Russia ea Ukraine, US e khonne ho atolosa NATO ho ea sebakeng sa Indo-Pacific, kahoo e ngolisitse Europe letšolong la eona la ho thibela Chaena ho nts'etsapele-lenaneo le nkoang e se feela le amohelehang empa le rorisoa haholo. E mong oa balaoli o na le leeba. Mongoli oa Khoebo Gina Raimondo, ba ile ba hlalosa tumellano eo ka mokhoa o hlakileng: “Haeba re hlile re batla ho theola sekhahla sa China sa boqapi, re lokela ho sebelisana le Europe.” Ho bohlokoa haholo ho thibela China ho nts'etsapele matla a tšoarellang, moo e etelletseng pele mme e lokela ho fihlela matla a ho iphelisa ka 2060 ho latela Goldman Sachs bahlahlobisisi. China e bile e sokela ho etsa tsoelo-pele e ncha ka libeteri tse ka thusang ho pholosa lefatše tlokotsing ea boemo ba leholimo.
Ho hlakile hore ts'okelo e tlamehang ho ba teng, hammoho le ho tsitlallela ha China ho leano la China-China bakeng sa Taiwan eo US le eona e ileng ea e amohela lilemo tse 50 tse fetileng mme e bolokile khotso ka lilemo tse 50, empa Washington e se e ntse e itokolla. e tiisang setšoantšo sena, litaba tseo re li tšohlileng libakeng tse ling.
Ho thata ho bua mantsoe a setso sena se ntseng se eketseha se sa tloaelehang, empa ho haufi le 'nete ea hore ntle le hore US le Chaena li fumane litsela tsa ho amohela, joalokaha matla a maholo a nang le lithahasello tse loantšanang a ne a atisa ho etsa nakong e fetileng, bohle re lahlehile.
Ha e le hantle, lipapiso tsa histori li na le meeli ea tsona, empa ho na le tse peli tse loketseng tse ’nileng tsa hlahisoa ka makhetlo mabapi le sena: Concert of Europe e thehiloeng ka 1815 le selekane sa Versailles sa 1919. Ea pele ke mohlala o ka sehloohong oa “Lipuisano tsa Khale tsa Diplomasia.” Mohlaseli ea hlōtsoeng (Fora) o ile a kenngoa tsamaisong e ncha ea tsamaiso ea machaba e le molekane ea lekanang. Seo se ile sa lebisa khotsong e lekanyelitsoeng ea lilemo tse lekholo. Tumellano ea Versailles ke mohlala oa paradigm oa khopolo ea "phetoho" ea taolo ea lefats'e e thehiloeng ke tlhōlo ea lilemo tsa bo-90 le liphello tsa eona. Jeremane e hlōtsoeng ha ea ka ea kenngoa tsamaisong ea machaba ea ka mor’a ntoa empa e ile ea fuoa kotlo e boima le ho tlotlolloa. Re tseba moo seo se lebisitseng teng.
Hona joale, likhopolo tse peli tsa taolo ea lefats'e li hanyetsanoa: tsamaiso ea Machaba a Kopaneng le tsamaiso ea "melao" e amanang haufi-ufi le mefuta-futa le bonngoe, 'me sena se bolela puso ea US.
US le balekane ba eona (kapa "vassal" kapa "linaha tsa subimperial” joalokaha ba bitsoa ka linako tse ling) ba hana tsamaiso ea Machaba a Kopaneng ’me ba batla hore ho khomareloe tsamaiso e thehiloeng melaong.Lefatše lohle ka kakaretso le tšehetsa tsamaiso ea Machaba a Kopaneng le mefuta e mengata.
Tsamaiso ea Machaba a Kopaneng e thehiloe ho Tumellano ea Machaba a Kopaneng, motheo oa molao oa machaba oa morao-rao le "molao o phahameng ka ho fetisisa oa naha" oa US tlas'a Molao oa Motheo oa US, oo balaoli ba khethiloeng ba tlamehang ho o mamela. E na le bofokoli bo tebileng: E thibela leano la US la kantle ho naha. Molao-motheo oa eona o thibela "tšokelo kapa tšebeliso ea matla" litabeng tsa machaba, ntle le maemong a moqotetsane a sa amaneng le liketso tsa US. Ho ka ba thata ho fumana mopresidente oa US ka mor'a ntoa ea sa kang a tlōla Molao oa Motheo oa US, sehlooho se sa thahaselleng hakaalo, tlaleho e bontša.
Sistimi e khethiloeng e thehiloeng melaong ke efe? Karabo e itšetlehile ka hore na ke mang ea behang melao le hore na e lokela ho bolokoa neng. Karabo ha e hlaka: matla a maholo, a nkileng kobo ea puso ea lefatše Brithani ka mor’a Ntoa ea II ea Lefatše, a atolosa boholo ba oona haholo.
Lejoe le leng la motheo la tsamaiso e theiloeng melaong e laoloang ke US ke Mokhatlo oa Lefatše oa Khoebo (WTO). Joale re ka botsa hore na US e e hlompha joang.
Joaloka hegemon ea lefats'e, US ke eona feela e khonang ho beha likotlo. Tsena ke likotlo tsa mokha oa boraro tseo ba bang ba tlamehang ho li mamela, ho seng joalo. ’Me baa mamela, leha ba hanyetsa ka matla likotlo tseo. Mohlala o mong ke likotlo tsa US tse etselitsoeng ho khina Cuba. Tsena li hanyetsoa ke lefats'e lohle joalo ka ha re bona ho tsoa likhethong tse tloaelehileng tsa UN. Empa baa mameloa.
Ha Clinton a theha likotlo tse neng li le mpe le ho feta pele, European Union e ile ea kopa WTO ho tseba hore na e molaong. US e ile ea ikhula ka khalefo nyeoeng eo, ea e etsa lefeela le lefeela. Ho ne ho e-na le lebaka, le hlalositsoe ke Mongoli oa Khoebo oa Clinton Stuart Eizenstat: "Monghali. Eizenstat o ile a pheha khang ea hore Europe e qholotsa ‘leano la lilemo tse mashome a mararo la Cuba la Amerika le khutlelang ho Kennedy Administration,’ ’me sepheo sa eona ka ho feletseng ke ho qobella phetoho ea ’muso Havana.”
Ka bokhuts'oane, Europe le WTO ha li na bokhoni ba ho susumetsa lets'olo la khale la US la bokhukhuni le pherekano ea moruo e reretsoeng ho liha 'muso oa Cuba ka matla, kahoo ba lokela ho lahleha. Likotlo li a rena, 'me Europe e tlameha ho li mamela-'me e etsa joalo. Papiso e hlakileng ea mofuta oa tatellano e thehiloeng ho melao.
Ho na le tse ling tse ngata. Kahoo, the Lekhotla la Lefatše e nkile qeto ea hore ho emisa thepa ea Irani ha US ha ho molaong. E ne e batla e baka leqhubu.
Seo sea utloahala. Tlas'a tsamaiso e thehiloeng ho melao, mohatelli oa lefats'e ha a na lebaka la ho amohela likahlolo tsa Lekhotla la Machabeng la Toka (ICJ) ho feta liqeto tsa WTO. Boholo boo bo thehiloe lilemong tse fetileng. Ka 1986, US e ile ea ikhula ho ICJ ha e nyatsa US bakeng sa ntoa ea eona ea bokhukhuni khahlanong le Nicaragua mme e laela hore e lefe litefello. US e ile ea arabela ka ho mpefatsa ntoa.
Ho bolela papiso e 'ngoe ea tsamaiso e thehiloeng ho melao, US e le 'ngoe e ile ea ikhula linyeoeng tsa Lekhotla ho hlahloba liqoso tsa Yugoslavia khahlanong le NATO. E ile ea pheha khang ka nepo hore Yugoslavia e buile ka polao ea morabe, 'me US e itokolla selekaneng sa machaba se thibelang polao ea morabe.
Ho bonolo ho tsoela pele. Hape ho bonolo ho utloisisa hore na ke hobane'ng ha US e hana tsamaiso e thehiloeng ho Machaba a Kopaneng, e thibelang leano la eona la linaheng tse ling, 'me e khetha tsamaiso eo e behang melao ka eona 'me e lokolohile ho e hlakola ha e batla. Ha ho na lebaka la ho buisana ka hore na ke hobane'ng ha US e khetha unipolar ho e-na le ho hlophisa lintho tse ngata.
Lintlha tsena kaofela li hlaha ka mokhoa o tebileng ha ho nahanoa ka likhohlano tsa lefats'e le litšokelo tsa ho phela.
CJP: Lichaba tsohle li bone liphetoho tse kholo moruong lilemong tse 50 tse fetileng, 'me Chaena e ile ea etella pele sehlopha sena ha e ntse e hlaha nakong ea lilemo tse mashome a seng makae ho tloha ho sechaba sa temo ho ba setsi sa matla a indasteri, e ntšang makholo a limilione bofutsaneng. Empa sena ha se bolele hore bophelo e hlile e le ntlafatso ho feta nakong e fetileng. Ka mohlala, United States, boleng ba bophelo bo theohile lilemong tse leshome tse fetileng 'me ho joalo le ka khotsofalo ea bophelo ho European Union. Na re boemong boo ho bona re bonang ho putlama ha Bophirimela le ho phahama ha Bochabela? Ho sa tsotellehe hore na boemo ke bofe, le hoja batho ba bangata ba bonahala ba nahana hore ho phahama ha linaha tse hōle-hōle Europe le United States ho amana le maikutlo a mabapi le ho fokotseha ha linaha tsa Bophirimela, ho phahama ha batho ba ka lehlakoreng le letona ke ntho e etsahalang lefatšeng ka bophara, ho tloha India. le Brazil ho ea Iseraele, Pakistan, le Philippines. Ebile, alt-right e bile e fumane lehae le mabothobotho Marang-rang a China. Joale, ho etsahalang? Ke hobane’ng ha bochaba, khethollo ea morabe, le ho fetelletsa lintho li khutla ka tsela e hlollang hakaale lefatšeng ka bophara?
NC: Ho na le tšebelisano ea lintlha tse ngata, tse ling tse ikhethileng lichabeng tse itseng, mohlala, ho qhaqhoa ha demokrasi ea lefatše India ha Tonakholo Narendra Modi a ntse a phehella morero oa hae oa ho theha puso e thata ea Hindu ea morabe. Sena se tobile India, leha e se ntle le li-analogue libakeng tse ling.
Ho na le lintlha tse nang le boholo bo pharaletseng, le liphello tse tloaelehileng. E 'ngoe ke keketseho e matla ea ho se lekane likarolong tse ngata tsa lefats'e ka lebaka la maano a neoliberal a tsoang US le UK le ho hasana ho feta ka litsela tse fapaneng.
Lintlha li hlakile ka ho lekane, haholo-holo tse ithutoang hantle bakeng sa phuputso ea The Rand Corporation eo re buileng ka eona pele e hakanyetsoa ho $50 trillion ea leruo le fetisitsoeng ho tsoa ho basebetsi le batho ba maemo a mahareng-e leng chelete e tlase ea 90% - ho ea holimo ho 1% nakong ea lilemo tsa neoliberal. Lintlha tse ling li fanoe mosebetsing oa Thomas Piketty le Emmanuel Saez, ba akaretsoang ka mokhoa o hlakileng ke setsebi sa moruo oa lipolotiki. Robert Brenner.
Tlhaselo ea neoliberal ke ntlha e hlahelletseng ea ho senyeha ha tsamaiso ea sechaba e sieang palo e kholo ea batho ba halefile, ba nyahame, ba tšohile, ba bile ba nyelisa mekhatlo eo ba bonang hore ha e sebetse molemong oa bona.
Qeto ea mantlha ke hore "ka mor'a ntoa, re bile le ho fokotseha ha teka-tekano le lekeno le fokolang haholo le eang masakaneng a holimo. Ka nako eohle ho tloha lilemong tsa bo-1940 ho isa bofelong ba lilemo tsa bo-1970, 1% ea batho ba phahameng ka ho fetisisa ba fumanang moputso o fumane 9-10% ea chelete eohle, ha ho sa le joalo. Empa ka nako e khutšoane ho tloha ka 1980, kabelo ea bona, eo e leng karolo ea 1% e holimo, e nyolohetse ho 25%, athe karolo e tlase ea 80% ha ea ka ea rua letho.”
Seo se na le liphello tse ngata. E 'ngoe ke ho fokotseha ha matsete a hlahisang litholoana le ho fetohela moruong o hirisoang, ka tsela e itseng ho kheloha matsete a bokhaphithaliste bakeng sa tlhahiso ho ea ho tlhahiso ea maruo ka mokhoa oa boipelaetso, eseng chelete e ngata—“motse-moholo oa tšōmo,” joalokaha Marx a e bitsa.
Phello e 'ngoe ke ho senyeha ha tsamaiso ea sechaba. Mosebetsing oa bona o matla Boemo ba Moya, Richard Wilkinson le Kate Pickett ba bontša kamano e haufi pakeng tsa ho se lekane le mefuta e mengata ea mathata a sechaba. Naha e le 'ngoe e tsoile chateng: ho se lekane ho hoholo empa ho bile ho hoholo ho feta tekano sechabeng ho feta kamoo ho neng ho lebelletsoe. Ke naha e etelletseng pele tlhaselong ea neoliberal-e hlalosoang ka molao e le boitlamo ho mmuso o monyane le 'marakeng, ka ts'ebetso e fapaneng haholo, e hlalosoang ka nepo e le ntoa ea sehlopha se inehetseng se sebelisang mekhoa efe kapa efe e teng.
Mosebetsi oa ho senola oa Wilkinson-Pickett o tsoetse pele ho tloha, haufinyane tjena thutong ea bohlokoa ka Steven Bezruchka. Ho bonahala ho netefalitsoe hore ho se lekane ke sesosa se ka sehloohong sa ho senyeha ha taolo ea sechaba.
Ho bile le litlamorao tse ts'oanang UK tlasa melaoana e thata ea boits'oaro, e atolohang libakeng tse ling ka mekhoa e mengata. Hangata, tse otlang ka thata ke tse fokolang. Latin America e ile ea lahleheloa ke lilemo tse mashome a mabeli tlas'a melaoana e senyang ea tokiso ea meralo. Yugoslavia le Rwanda maano a joalo a lilemong tsa bo-80 a ile a mpefatsa tsitsipano ea sechaba haholo, e leng se ileng sa tlatsetsa masisa-pelong a ileng a latela.
Ka linako tse ling ho 'nile ha phehoa khang ea hore maano a neoliberal e bile katleho e kholo, e supang phokotso e potlakileng ea bofuma lefatšeng ka bophara nalaneng - empa e hloleha ho eketsa ka hore likatleho tsena tse makatsang li bile China le linaheng tse ling tse hanneng ka tieo melao-motheo e behiloeng ea neoliberal.
Ho feta moo, e ne e se "tumellano ea Washington" e entseng hore bo-ramatsete ba US ba fetole tlhahiso ho ea linaheng tse nang le basebetsi ba theko e tlase haholo le litokelo tse fokolang tsa basebetsi kapa lithibelo tsa tikoloho, ka tsela eo ea tlosa Amerika indastering ka litlamorao tse tsebahalang ho batho ba sebetsang.
Hase hore tsena e ne e le tsona feela likhetho. Lithuto tse entsoeng ke mokhatlo oa basebetsi le lefapha la lipatlisiso la Congress (OTA, ho tloha ha e qhaloa) li fane ka mekhoa e meng e ka beng e ruile batho ba sebetsang lefatšeng ka bophara molemo. Empa ba ile ba lelekwa.
Sena sohle se etsa karolo ea semelo sa liketsahalo tse nyarosang tseo u li hlalosang. Tlhaselo ea neoliberal ke ntlha e hlahelletseng ea ho senyeha ha tsamaiso ea sechaba e sieang palo e kholo ea batho ba halefile, ba nyahame, ba tšohile, ba bile ba nyelisa mekhatlo eo ba bonang hore ha e sebetse molemong oa bona.
Ntho e 'ngoe ea bohlokoa ea tlhaselo ea neoliberal e bile ho amoha sepheo sa mekhoa ea ts'ireletso. Mopresidente Ronald Reagan le Tonakholo Margaret Thatcher ba ile ba bula mehla ea neoliberal ka litlhaselo ho mekhatlo ea basebetsi, mokhoa o ka sehloohong oa ts'ireletso ea batho ba sebetsang khahlanong le ntoa ea maemo. Ba boetse ba bula monyetla oa litlhaselo tsa mekhatlo ea basebetsi, hangata e seng molaong, empa seo ha se na taba hore na naha eo ba e laolang haholo e shebahala ka tsela e 'ngoe.
Tšireletso e ka sehloohong khahlanong le ntoa ea lihlopha ke sechaba se rutehileng, se nang le tsebo. Thuto ea sechaba e bile tlas'a tlhaselo e matla nakong ea lilemo tsa neoliberal: ts'ebeliso e matla ea lichelete, mekhoa ea khoebo e ratang basebetsi ba theko e tlaase le ba ka lahloang habonolo (li-adjuncts, liithuti tse fumaneng mangolo) ho e-na le li-faculty, mekhoa ea ho ruta-to-teko e nyenyefatsang monahano le lipatlisiso, le tse ling tse ngata. . Molemo ka ho fetisisa ho ba le baahi ba se nang letho, ba mamelang, le ba atomized, esita le haeba ba halefile ebile ba khopehile, 'me kahoo ba hlaseloa habonolo bakeng sa demagogues ba nang le tsebo ea ho phunya maqhubu a mabe a sa tsamaeeng hole haholo ka tlas'a metsi sechabeng se seng le se seng.
CJP: Re utloile ka makhetlo a mangata ho tsoa ho litsebi tsa lipolotiki le barutehi ba nang le tšusumetso hore demokrasi e ntse e theoha. Ehlile, Economist Intelligence Unit (EIU) e boletse qalong ea 2022 hore ke 6.4% feela ea baahi ba lefats'e ba nang le "demokrasi e felletseng," leha ho hlakile hore na k'hamphani ea makasine ea beke le beke ea Conservative. The Economist e utloisisa moelelo oa 'nete le moelelo oa lentsoe "demokrasi e felletseng." Leha ho ka ba joalo, ke nahana hore kaofela re ka lumellana hore ho na le matšoao a 'maloa a bohlokoa a supang ho se sebetse ha demokrasi lekholong lena la bo21 la lilemo. Empa na ha se taba ea hore maikutlo a koluoa ea demokrasi e bile teng nako e telele joalo ka demokrasi ea sejoale-joale? Ho feta moo, na ha se taba ea hore puo e akaretsang ka tlokotsi ea demokrasi e sebetsa feela mohopolong oa demokrasi ea tokoloho, e leng ntho e 'ngoe ntle le demokrasi ea 'nete? Ke thahasella maikutlo a hau ka lihlooho tsena.
NC: Hantle-ntle bothata ba demokrasi ke eng? Lentsoe lena lea tsebahala. Ka mohlala, e ne e le sehlooho sa khatiso ea pele ea Komisi ea Boraro-bo-bong, litsebi tsa machaba tsa tokoloho tse tsoang Europe, Japane, le US E eme haufi le Memorandum ea Powell e le e 'ngoe ea matšoao a tlhaselo ea neoliberal e neng e bokella mouoane ho Carter. tsamaiso (haholo-holo ba-trilateralists) 'me ba tloha le Reagan le Thatcher. Memorandamo ea Powell, e buang ka lefatše la khoebo, e ne e le lehlakore le thata; tlaleho ea Trilateral Commission e ne e le lehlakore le bonolo la tokoloho.
Memorandamo ea Powell, e ngotsoeng ke Justice Lewis Powell, ha ea ka ea otla. E ile ea ipiletsa ho lefatše la khoebo hore le sebelise matla a lona ho thibela seo le neng le nka hore ke tlhaselo e khōlō khoebong—e leng se bolelang hore ho e-na le hore lefapha la khoebo le sebetse ka bolokolohi hoo e ka bang ntho e ’ngoe le e ’ngoe, ho ne ho e-na le boiteko bo fokolang ba ho thibela matla a lona. Letoto la ho fetelletsa litaba le ho fetelletsa litaba le tsona li na le thahasello, empa molaetsa o ne o hlakile: Qala ntoa e sehlōhō ea lihlopha ’me u felise “nako ea likhathatso,” e leng lentsoe le tloaelehileng bakeng sa boitseko ba bo-1960, bo ileng ba ntlafatsa sechaba haholo.
Joaloka Powell, Boraro-bo-bong ba ne ba amehile ka “nako ea likhathatso.” Koluoa ea demokrasi e ne e le hore ts'ebetso ea '60s e ne e tlisa demokrasi e ngata haholo. Lihlopha tsa mefuta eohle li ne li batla litokelo tse khōloanyane: ba bacha, ba hōlileng, basali, basebetsi, lihoai, tseo ka linako tse ling li bitsoang “lithahasello tse khethehileng.” Selo se se neng se tshwenyegile thata e ne e le go palelwa ga ditheo tse di neng di na le maikarabelo a “go ruta basha:” dikolo le diyunibesithi. Ke ka hona re bonang bacha ba etsa mesebetsi ea bona e sitisang. Boiteko bona bo tummeng bo ile ba beha moroalo o ke keng oa khoneha ho mmuso, o neng o sitoa ho arabela lithahasello tsena tse khethehileng: tlokotsi ea demokrasi.
Boemong ba naha le boemong ba naha, mokha oa kajeno oa Rephabliki oa Amerika, o lahlileng karolo ea ona ea nakong e fetileng joalo ka mokha oa 'nete oa paramente, o ntse o batla litsela tsa ho fumana taolo ea ka ho sa feleng ea lipolotiki joalo ka mokhatlo o fokolang, o ikemiselitseng ho demokrasi e seng molaong ea mokhoa oa Orban.
Tharollo e ile ea totobala: “ho leka-lekana haholoanyane pusong ea sechaba ka sechaba.” Ka mantsoe a mang, ho khutlela ho se natse le ho mamela e le hore demokrasi e ka atleha. Khopolo eo ea demokrasi e na le metso e tebileng, e khutlelang ho Bo-Ntate ba Mothehi le Borithane pele ho bona, e tsosolositsoeng mesebetsing e meholo ea khopolo ea demokrasi ke litsebi tsa lekholo la bo20 la lilemo, har'a bona e leng Walter Lippmann, setsebi sa sechaba se hlaheletseng ka ho fetisisa; Edward Bernays, setsebi sa indasteri e kholo ea likamano tsa sechaba; Harold Lasswell, e mong oa bathehi ba saense ea kajeno ea lipolotiki; le Reinhold Niebuhr, ea tsejoang e le setsebi sa thuto ea bolumeli sa setsi sa tokoloho.
Kaofela e ne e le batho ba lokolohileng ba Wilson-FDR-JFK. Bohle ba ile ba lumellana le Bathehi hore demokrasi e ne e le kotsi e lokelang ho qojoa. Batho ba naha ba na le seabo ho demokrasi e sebetsang ka nepo: ho sutumelletsa lever lilemo tse ling le tse ling tse 'maloa ho khetha motho eo ba mo filoeng ke "banna ba ikarabellang." E lokela ho ba “bashebelli, eseng bankakarolo,” ba bolokoang tumellanong le “liphoso tse hlokahalang” le “ho nolofatsa ho feteletseng ho matla maikutlong,” seo Lippmann a se bitsitseng “ho etsoa ha tumello,” e leng bonono bo ka sehloohong ba demokrasi.
Ho khotsofatsa maemo ana ho ne ho tla etsa "demokrasi e felletseng," joalo ka ha mohopolo ona o utloisisoa ka har'a khopolo ea demokrasi ea tokoloho. Ba bang ba ka 'na ba e-ba le maikutlo a sa tšoaneng, empa ke karolo ea bothata, eseng tharollo, ho hlalosa Reagan.
Ha re khutlela matšoenyehong a ho theoha ha demokrasi, esita le demokrasi e felletseng ka kutloisiso ena e ntse e fokotseha litsing tsa eona tsa setso. Kwa Yuropa, “demokrasi e seng molaong” ya Tonakgolo Viktor Orban ya Hungary e tshwenya European Union, hammoho le mokga o busang wa Molao le Toka wa Poland le ba bang ba nang le ditshekamelo tsa bona tse tebileng tsa bolaodi.
Haufinyane tjena Orban o ile a tšoara kopano ea metsamao ea batho ba hole-hole Europe, e meng e tsoa ho neo-fascist. US National Conservative Political Action Committee (NCPAC), e leng karolo ea mantlha ea GOP ea kajeno, e ne e le monkakarolo oa linaleli. Donald Trump o fane ka aterese e kholo. Tucker Carlson o kentse letsoho filiming e khahlisang.
Nakoana ka mor'a moo, NCPAC e bile le kopano Dallas, Texas, moo sebui sa sehlooho e neng e le Orban, ea thoholetsoang e le 'muelli ea ka sehloohong oa bochaba ba Bokreste ba makhooa.
Tsena ha se litaba tse tšehang. Boemong ba naha le boemong ba naha, mokha oa kajeno oa Rephabliki oa Amerika, o lahlileng karolo ea ona ea nakong e fetileng joalo ka mokha oa 'nete oa paramente, o ntse o batla litsela tsa ho fumana taolo ea ka ho sa feleng ea lipolotiki joalo ka mokhatlo o fokolang, o ikemiselitseng ho demokrasi e seng molaong ea mokhoa oa Orban. Moetapele oa eona, Trump, ha aa ka a pata merero ea hae ea ho nkela tšebeletso ea sechaba e sa nke lehlakore e leng motheo oa demokrasi efe kapa efe ea sejoale-joale e nang le batšepehi ba khethiloeng, ho thibela thuto ea nalane ea Amerika ka mokhoa ofe kapa ofe o tebileng, le ka kakaretso ho felisa mesaletsa ea tse ling. ho feta demokrasi e hlophisitsoeng e lekantsoeng.
Boemong bo matla ka ho fetisisa historing ea batho, ka tloaelo e telele, e tsoakiloeng, ka linako tse ling e tsoelang pele ea demokrasi, tsena hase litaba tse nyenyane.
CJP: Linaha tse mathōkong a tsamaiso ea lefatše lohle li bonahala li leka ho itokolla tšusumetsong ea Washington ’me li ntse li tsoela pele ho bitsa taolo e ncha ea lefatše. Mohlala, esita le Saudi Arabia e latela Iran ho ikopanya le bloc ea ts'ireletso ea China le Russia. Litlamorao tsa phetoho ee likamanong tsa lefats'e ke life, 'me ho na le monyetla o kae oa hore Washington e sebelise maqheka ho emisa ts'ebetso ee hore e se ke ea fetela pele?
NC: Ka Hlakubele, Saudi Arabia e ile ea ikopanya le Shanghai Cooperation Organisation. E ile ea lateloa nakoana ka mor'a moo ke boima ba bobeli ba Middle East ba petroleum heavyweight, United Arab Emirates, e neng e se e fetohile setsi sa Maritime Silk Road ea Chaena, e tlohang Kolkata e ka Bochabela India ho pholletsa le Leoatle le Lefubelu ho ea Europe. Lintlafatso tsena li ile tsa latela tumellano ea China pakeng tsa Iran le Saudi Arabia, tseo pele e neng e le lira tse mahlonoko, 'me kahoo ea sitisa boiteko ba US ba ho arola le ho liha puso. Washington e ipolela hore ha e amehe, empa ho thata ho e reka.
Ho tloha ha ho sibolloa oli Saudi Arabia ka 1938, le ho ananeloa haufinyane ha tekanyo ea eona e makatsang, ho laola Saudi Arabia e bile ntho e tlang pele ho US ho hoholeha ha eona ho ea boipusong - mme ho hobe le ho feta, ho leba karolong e ntseng e hola ea moruo e thehiloeng China - e tlameha. ho hlahisa ngongoreho e tebileng mekhatlong ea ho etsa maano. Ke mohato o mong o molelele o lebisang taolong ea lipolanete tse ngata eo e leng anathema ho US
Ho fihlela joale, US e ne e e-s'o etse maqheka a sebetsang ho loantša litšekamelo tsena tse matla litabeng tsa lefats'e, tse nang le mehloli e mengata-ho kenyeletsoa ho ipolaea ha sechaba sa US le bophelo ba lipolotiki.
CJP: Lithahasello tsa khoebo tse hlophisitsoeng li bile le tšusumetso e matla leanong la kantle ho naha la US lilemong tse makholo a mabeli tse fetileng. Leha ho le joalo, ho na le likhang tse entsoeng kajeno tsa hore ho na le ho lokoloha ha khoebo ea khoebo holim'a leano la US la linaheng tse ling, 'me Chaena e fanoa e le bopaki ba hore Washington ha e sa mamela khoebo. Empa na ha ho joalo hore mmuso oa bokapitale, ha o ntse o sebetsa molemong oa lithahasello tse akaretsang tsa khoebo, o boetse o na le boikemelo bo itseng le hore lintlha tse ling li kena ho equation ha ho tluoa ts'ebetsong ea maano a kantle ho naha. le tsamaiso ea litaba tsa kantle ho naha? Ho 'na ho bonahala eka leano la kantle ho naha la US mabapi le Cuba, mohlala, ke bopaki ba boipuso bo lekanyelitsoeng ba mmuso ho tsoa molemong oa moruo oa lihlopha tsa bokapitale.
NC: E ka 'na ea e-ba caricature ho hlalosa naha ea bokapitale e le komiti e kholo ea sehlopha se busang, empa ke caricature ea ntho e teng,' me e bile teng ka nako e telele. Re ka hopola hape tlhaloso ea Adam Smith ea mehla ea pele ea bo-imperiyali ba bokapitale, ha “benghali ba moloko oa batho” ba neng ba ruile moruo oa Engelane e ne e le “baqapi ba ka sehloohong” ba leano la naha ’me ba tiisa hore lithahasello tsa bona li sebeletsoa ka nepo ho sa tsotellehe hore na li boima hakae. liphello ho ba bang. Ba bang ba ne ba akarelletsa batho ba Engelane, empa haholo-holo bahlaseluoa ba "ho hloka toka ho sehlōhō" ha benghali, haholo-holo India matsatsing a pele a ho timetsoa ha Engelane nakong eo e neng e le sechaba se ruileng ka ho fetisisa lefatšeng, ha Engelane e ntse e utsoa tse ling. theknoloji e tsoetseng pele.
Melao-motheo e meng ea taolo ea lefats'e e na le bophelo bo bolelele.
Ha hoa lokela ho ba le tlhokahalo ea ho hlahloba hape hore na leano la kantle ho naha la US le tsamaile haufi hakae le polelo ea Smith, ho fihlela joale. Thuto e ’ngoe e tataisang ke ea hore United States e ke ke ea mamella seo ba boholong Lefapheng la Naha ba ileng ba se bitsa “filosofi ea bochaba bo bocha,” e kopanyelletsang “maano a reretsoeng ho tlisa kabo e pharalletseng ea leruo le ho phahamisa maemo a bophelo a matšoele” hammoho le batho ba bangata. khopolo e mpe “ea hore batho ba pele ba ruang molemo ntlafatsong ea matlotlo a naha e lokela ho ba batho ba naha eo.” Ha ba joalo. Bajalefa ba pele ke sehlopha sa batseteli, haholoholo ba tsoang US
Motho a le mong a ka etsa liqeto tse fapaneng joalo ka CEO ea koporasi le Lefapheng la Naha, a nahanne ka lithahasello tse tšoanang empa a na le pono e fapaneng ea ho li ntšetsa pele.
Thuto ena e thata e ile ea rutoa ho batho ba Latin America ba khutlelang morao kopanong ea hemispheric e bitsitsoeng ke US ka 1945, e ileng ea theha Tumellano ea Moruo bakeng sa Linaha tsa Amerika e ileng ea felisa lithuto tsena tsa bokhelohi. Ba ne ba sa felle Latin America feela. Lilemong tse mashome a robeli tse fetileng, ho ne ho bonahala eka qetellong lefatše le ne le tla tsoa mahlomoleng a Ho oa ho Hoholo ha Moruo le masetla-pelo a bofascist. Leqhubu la demokrasi e matla le ile la ata hohle lefatšeng, ka tšepo ea hore ho tla ba le taolo ea lefatše ka bophara e nang le toka le botho. Litlhoko tsa pele ho US le molekane oa eona e monyenyane oa Borithane e ne e le ho thibela litabatabelo tsena le ho khutlisa taolo ea setso, ho kenyeletsoa le basebetsi-'moho le bo-fascist, pele Greece (ka pefo e kholo) le Italy, ebe ho pholletsa le Europe bophirima, ho fetela le Asia. Russia e ile ea phetha karolo e tšoanang libakeng tsa eona tse nyenyane. Tsena ke tse ling tsa likhaolo tsa pele tsa histori ea ka mor’a ntoa.
Le hoja beng ba batho ba Smith ka kakaretso ba netefatsa hore leano la naha le sebeletsa lithahasello tsa bona hang-hang, ho na le mekhelo, e fanang ka temohisiso e ntle mabapi le ho thehoa ha maano. Re sa tsoa tšohla e 'ngoe: Cuba. Ha se lefatše feela le hanyetsang ka matla leano la likotlo tseo le tlamehang ho li latela. Ho joalo le ka mafapha a matla har'a litsebi, ho kenyeletsoa matla, khoebo ea temo, haholo-holo ea meriana, a labalabelang ho hokahana le indasteri e tsoetseng pele ea Cuba. Empa komiti e kholo ea e thibela. Lithahasello tsa bona tsa parochial li fetisitsoe ke thahasello ea nako e telele ea ho thibela "ho hanyetsa ka katleho" maano a US a khutlelang ho Thuto ea Monroe, joalo ka ha Lefapha la Naha le hlalositse lilemong tse 60 tse fetileng.
Mafia Don ofe kapa ofe o ne a tla utloisisa.
Motho a le mong a ka etsa liqeto tse fapaneng joalo ka CEO ea koporasi le Lefapheng la Naha, a nahanne ka lithahasello tse tšoanang empa a na le pono e fapaneng ea ho li ntšetsa pele.
Nyeoe e 'ngoe ke Iran, nyeoeng ena e khutlelang morao ho 1953, ha 'muso oa paramente o ne o batla ho laola mehloli ea oona e mengata ea peterole, o etsa phoso ea ho lumela "hore ba ruang molemo pele ntlafatsong ea mehloli ea naha e lokela ho ba batho ba moo. naha.” Borithane, eo e neng e le mobusi oa nako e telele oa Iran, e ne e se e se na matla a ho khutlisa kheloha ena ho tloha taolong e ntle, e bitsoang mesifa ea 'nete mose ho maoatle. US e ile ea liha mmuso, ea kenya bompoli ba Shah, mehato ea pele ea tlhokofatso ea US ho batho ba Iran e tsoileng pele ntle le khefu ho fihlela joale, e ntšetsa pele lefa la Brithani.
Empa ho ne ho e-na le bothata. E le karolo ea tumellano, Washington e ile ea batla hore mekhatlo ea US e nke karolo ea 40% ea tumello ea Borithane, empa e ne e sa ikemisetsa, ka mabaka a nakoana a parochial. Ho etsa joalo ho ne ho tla senya likamano tsa bona le Saudi Arabia, moo tšebeliso ea matlotlo a naha eo e neng e le theko e tlaase ’me e etsa phaello e eketsehileng. Tsamaiso ea Eisenhower e ile ea tšosa lik'hamphani ka lisutu tse khahlanong le ho tšepana, 'me li ile tsa mamela. Ha se moroalo o moholo ho netefatsa, empa lik'hamphani li ne li sa o batle.
Khohlano lipakeng tsa mekhatlo ea Washington le US e ntse e tsoela pele ho fihlela joale. Joalo ka Cuba, mekhatlo ea Europe le US e hanyetsa ka matla likotlo tse matla tsa US ho Iran, empa li qobelloa ho li latela, li li tlosa 'marakeng o moholo oa Iran. Hape, thahasello ea naha ea ho otla Iran ka lebaka la bohanyetsi bo atlehileng e feta lithahasello tsa parochial tsa phaello ea nakoana.
China ea mehleng ea kajeno ke nyeoe e kholoanyane. Leha e le likoporasi tsa Europe kapa tsa Amerika ha li thabele boitlamo ba Washington ba "ho fokotsa sekhahla sa mahlale a China" ha ba ntse ba lahleheloa ke phihlello ea 'maraka o ruileng oa China. Ho bonahala eka mekhatlo ea US e kanna ea fumana tsela ea ho potoloha lithibelo tsa khoebo. Tlhahlobo ea Khatiso ea khoebo ea Asia e fumane “kamano e matla ea esale pele pakeng tsa thepa ea linaha tsena [Vietnam, Mexico, India] e tsoang Chaena le thepa ea tsona e eang United States,” e leng se bontšang hore khoebo le Chaena e se e lebisitsoe hape.
Phuputso eona eo e tlaleha hore “karolo ea Chaena khoebong ea machaba e ntse e eketseha butle-butle. Bophahamo ba eona ba kantle ho naha… bo nyolohile ka 25% ho tloha ka 2018 ha palo ea linaha tsa indasteri e ntse e tsitsa. ”
Ho sa ntse ho tla bonahala hore na liindasteri tsa Europe, Japane, le Korea Boroa li tla itšoara joang mabapi le taelo ea ho tlohela 'maraka oa mantlha e le ho khotsofatsa sepheo sa US sa ho thibela tsoelo-pele ea Chaena. E ka ba kotlo e bohloko, e mpe ho feta ho lahleheloa ke phihlello ea Iran kapa Cuba.
CJP: Ho feta lilemo tse makholo a 'maloa tse fetileng, Immanuel Kant o ile a hlahisa khopolo ea hae ea khotso e sa feleng e le eona feela tsela e utloahalang ea hore linaha li phelisane hammoho. Leha ho le joalo, khotso e sa feleng e ntse e le ntho e makatsang, e leng ntho e ke keng ea finyelloa. Na e ka ba hore taolo ea lipolotiki ea lefats'e e hole le naha e le karolo ea mantlha ke tlhokahalo e hlokahalang hore khotso e sa feleng e fihle?
NC: Kant o ile a pheha khang ea hore lebaka le ka tlisa khotso e sa feleng tsamaisong e ntle ea lipolotiki ea lefatše lohle. Rafilosofi e mong e moholo, Bertrand Russell, o ile a bona lintho ka tsela e fapaneng ha a botsoa ka litebello tsa khotso ea lefatše:
“Ka mor’a lilemo tseo ka tsona lefatše le ileng la hlahisa li-trilobite tse se nang kotsi le lirurubele, thuto ea ho iphetola ha lintho e ile ea hatela pele hoo e ileng ea hlahisa Neros, Genghis Khan le Hitler. Sena, leha ho le joalo, ke lumela hore ke toro e bohloko e fetang; fa nako e ntse e tsamaya lefatshe le tla bo le sa tlhole le kgona go tshegetsa botshelo, mme kagiso e tla boa.”
Ha ke nahane ho kena maemong ao. Ke rata ho nahana hore batho ba na le bokhoni ba ho etsa betere ho feta seo Russell a se boletseng esale pele, leha e se ho fihlela sepheo sa Kant.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate