Moferefere o ka letsohong le letona le bofetoheli bo etelletsoeng pele ka la 8 Pherekhong ke balateli ba mopresidente oa mehleng oa Brazil Jair Bolsonaro ba bile le litlatsetso tse matla tsa tlhaselo ea la 6 Pherekhong ho US Capitol ke batšehetsi ba Trump. Joalo ka tlhaselo ea mokhopi oa batšehetsi ba Trump ka la 6 Pherekhong 2021, Washington, DC, ka Pherekhong 8, 2023, moferefere motse-moholo oa Brasília o ile oa tsoa libekeng tse ngata tsa boipelaetso ba batšehetsi ba mopresidente ea neng a le setulong ea hanneng ho hloloa likhethong. khetho ea hoetla. Linyeoe tsena ka bobeli li senola hore na demokrasi ea boemeli ba tokoloho e se e fokola hakae mehleng ea neoliberal, ho pheha khang Noam Chomsky puisanong e khethehileng bakeng sa Ha e le hantle ka mor'a moo, ho phaella ka hore mohlomong ha re e-s'o bone liketsahalo tsa ho qetela tse joalo ebang ke US kapa Latin America.
Chomsky ke setsi sa moprofesa emeritus Lefapheng la Linguistics le Filosofi ho MIT le moprofesa ea hapileng likhau oa lipuo le Agnese Nelms Haury Molula-setulo Lenaneong la Tikoloho le Toka ea Sechaba Univesithing ea Arizona. E mong oa litsebi tse qotsitsoeng ka ho fetisisa lefats'eng le setsebi sa sechaba se nkoang ke batho ba limilione e le letlotlo la naha le la machaba, Chomsky o phatlalalitse libuka tse fetang 150 tsa lipuo, menahano ea lipolotiki le ea sechaba, moruo oa lipolotiki, lithuto tsa mecha ea litaba, leano la US la linaheng tse ling le lefats'e. litaba. Libuka tsa hae tsa morao-rao ke Bolaoli bo sa Feleng Molao: Ho Tobana le Mathata a Nako ea Rōna (e tlang; le CJ Polychroniou); Liphiri tsa Mantsoe (le Andrea Moro; MIT Press, 2022); Ho Itokolla: Iraq, Libya, Afghanistan, le Fragility of US Power (ka Vijay Prashad; The New Press, 2022); le The Precipice: Neoliberalism, Pandemic le Tlhokahalo e Potlakileng ea Phetoho ea Sechaba (ka CJ Polychroniou; Haymarket Books, 2021).
CJ Polychroniou: Noam, ka la 8 Pherekhong 2023, batšehetsi ba Mopresidente oa mehleng Jair Bolsonaro ba ile ba hlasela meaho ea mmuso hobane ba hana ho amohela ho hloloa ha moetapele oa bona oa fascist - ketsahalo eo u neng u ts'ohile haholo hore e kanna ea etsahala ho tloha motsotsong oo. Luiz Inácio Lula da Silva o hapile likhetho tsa mopresidente. Ke 'nete hore bofetoheli bo hlahisitse lipotso tse ngata ka hare ho Brazil, hammoho le linaheng tse ling, mabapi le karolo ea mapolesa a Brazil, ho hlōleha ha litšebeletso tsa bohlale ho lemosa Lula ka se neng se tla etsahala le hore na ke mang ea ileng a hlophisa merusu. Ntle le pelaelo ena e ne e le teko ea ho phethola 'muso, joalo ka bofetoheli ba la 6 Pherekhong e neng e tšoaretsoe Capitol ea Amerika, 'me e lokela ho ba khopotso e' ngoe ea hore na demokrasi ea tokoloho e se e fokola hakae mehleng ea neoliberal. A na u ka fana ka maikutlo litabeng tsee?
Noam Chomsky: Haele hantle. Teko ea la 6 Pherekhong e ka be e atlehile haeba batho ba 'maloa ba ka be ba entse liqeto tse fapaneng le haeba Trump a ne a atlehile ho nka sebaka sa taelo e kaholimo ea sesole, joalo ka ha a ne a leka ho etsa matsatsing a hae a ho qetela a le ofising.
La 6 Pherekhong e ne e sa reroa, 'me moeta-pele o ne a halefile hoo a neng a sitoa ho laola se etsahalang. La 8 Pherekhong, e hlophisitsoeng ka ho hlaka ho ea pele ho eona, e ne e reriloe hantle ebile e tšehelitsoe ka lichelete. Lipatlisiso tsa pejana li bontša hore e ka ’na eaba e ne e tšehelitsoe ka lichelete ke likhoebo tse nyenyane ’me mohlomong le ka lithahasello tsa temo tse amehileng ka hore bolokolohi ba bona ba ho senya Amazon bo ne bo tla hatakeloa. E ile ea phatlalatsoa hantle esale pele. Ho ke ke ha khoneha hore litšebeletso tsa tšireletso li ne li sa tsebe merero. Brasília ka boeona - sebaka sa pro-Bolsonaro - ba ile ba sebelisana hantle le bahlaseli. Lebotho le ile la shebella ha phetohelo e hlophisoa hantle 'me e fanoa liahelong tse ka ntle ho metheo ea sesole e haufi.
Ka bonngoe bo tsotehang bo neng bo le sieo United States, liofisiri tsa Brazil le batho ba phahameng ba ile ba nyatsa bofetoheli ba Bolsonarist 'me ba tšehetsa liketso tse tiileng tsa mopresidente Lula oa ho e thibela. Ha ho letho le tšoanang le mokhatlo oa US denialist libakeng tse phahameng. Merusu ka boeona e ne e le sehlōhō ebile e sa khethe, joalokaha ho hlalositsoe ka ho hlaka litabeng tse ngata tsa thelevishene. Sepheo se bonahalang e ne e le ho baka moferefere o lekaneng hore sesole se be le lebaka la ho nka le ho tsosolosa bohatelli bo sehlōhō boo Bolsonaro a neng a bo rata haholo.
Khanyetso ea machaba khahlanong le bofetoheli e ne e boetse e le hang-hang ebile e le matla, haholo-holo ha e le hantle, ea Washington. Ho ea ka setsebi sa lipolotiki sa Brazil se nang le tsebo, Liszt Vieira, ea ileng a arolelana maikutlo a hae le eena Sehlopha sa 21 ka la 16 Pherekhong, Mopresidente Biden, leha a ne a sa rate Lula, "o ile a romela baemeli ba 4 ho sireletsa tsamaiso ea likhetho tsa Brazil le ho romela molaetsa ho sesole: Ha ho phetohelo!" Tlaleho ea hae e netefalitsoe ke John Lee Anderson ho tlaleho e bohlale ya diketsahalo tse etsahalang.
Haeba boiteko ba ho phethola ’muso ba la 6 Pherekhong bo ne bo atlehile, kapa haeba kopi ea bona e ne e etsahetse nakong ea tsamaiso ea Rephabliki, Brazil e ka be e ile ea khutlela lilemong tse mahlonoko tsa puso ea bohatelli ea sesole.
Ke belaela hore re bone pheletso ea sena ho la US kapa "sebakeng sa rona se senyane mona" joalo ka ha Latin America e ne e bitsoa ke Mongoli oa Ntoa Henry Stimson ha a hlalosa hore na ke hobane'ng ha litsamaiso tsohle tsa libaka li lokela ho felisoa nakong e ncha ea kamora- ntoa ea US hegemony, ntle le ea rona.
Ho fokola ha demokrasi nakong ea neoliberal ho bonahala ho lekana, ho qala ka tsa khale ka ho fetisisa le tse thehiloeng ka ho fetisisa ho tsona, Engelane le US Hape ha ho makatse. Neoliberalism, boikaketsi le rhetoric ka thoko, ha e le hantle ke ntoa ea maemo. Seo se khutlela morao ho metso ea neoliberalism le motsoala oa eona ea haufi ka mor'a Ntoa ea I ea Lefatše, sehlooho se neng se tšohloa ho mosebetsi oa morao tjena o khantšang haholo ka Clara Mattei.
Ka hona, molao-motheo oa mantlha ke ho tiisa leano la moruo ho tsoa tšusumetsong ea sechaba le khatellong, ebang ke ka ho e beha matsohong a litsebi tsa litsebi (joaloka mebusong ea demokrasi) kapa ka pefo (joaloka tlas'a fascism). Mekhoa e meng ha e khetholle ka ho hlaka. Mosebetsi o hlophisitsoeng o tlameha ho felisoa hobane o kena-kenana le "moruo o tsitsitseng" o fetisetsang leruo ho ba ruileng haholo le ba khoebo. Litumellano tsa litokelo tsa batseteli tse patiloeng e le “khoebo e sa lefelloeng” li ile tsa etsa tlatsetso ea tsona. Letoto la maano, molao le boahloli, li siile litsamaiso tsa lipolotiki le ho feta matsohong a chelete e ikemetseng ea poraefete ho feta tloaelo, ha meputso e ntse e tsitsitse, melemo e ile ea theoha 'me boholo ba basebetsi bo ile ba oela boemong bo thata, ba phela ho tloha moputsong ho ea ho moputso o fokolang. .
Ehlile, tlhompho ea litsi e ea fokotseha - ka nepo - mme demokrasi e hlophisitsoeng ea senyeha, joalo ka ha ntoa ea sehlopha sa neoliberal e laela.
Brazil, joalo ka US, ke naha e arohaneng haholo, e haufi le ntoa ea lehae. Ha ke se ke buile joalo, ke lumela hore Lula o na le mosebetsi o boima haholo ka pel’a hae mabapi le ho kopanya sechaba le ho ntšetsa pele morero o mocha oa leano o thehiloeng holim’a litekanyetso tse tsoelang pele. Ka hona, na re lokela ho makala ha ’muso oa hae o hlōleha ho etsa liphetoho tse khōlō, joalokaha ho bonahala ba bangata ba lebeletse hore mopresidente oa leqele o tla etsa joalo?
Ha ke bone tebello leha e le efe ea liphetoho tse matla, ebang ke Brazil kapa linaheng tsa boahelani moo haufinyane tjena ho bileng le “leqhubu le lecha” la litlhōlo tse setseng tsa lipolotiki. Baetapele ba khethiloeng ha baa ikemisetsa ho fetola setheo se matla, 'me haeba ba ne ba le teng, ba ne ba tla tobana le khanyetso e matla ea matla a moruo a kahare le matla a setso a khomaretsoeng, hangata a bōpiloeng ke likereke tsa evangeli, hammoho le matla a machaba a tletseng bora - moruo, bofetoheli, sesole - se sa kang sa lahla mosebetsi oa sona oa setso oa ho boloka taolo le boikokobetso "sebakeng sa rona se senyenyane mona."
Seo re ka se tšepang ka nnete Brazil ke ho ntšetsa pele merero ea mantsoe a pele a Mopresidente Lula, ao Banka ea Lefatše phuputsong ea Brazil e e bitsitseng "lilemo tse leshome tsa khauta," ka phokotso e matla ea bofuma le katoloso e kholo ea kenyelletso sechabeng se sa lekanang ka mokhoa o makatsang. . Brazil ea Lula e ka boela ea fumana boemo ba machaba boo e bo fumaneng nakong ea maemo a hae a pele, ha Brazil e fetoha linaha tse hlomphuoang ka ho fetisisa lefats'eng le lentsoe le sebetsang bakeng sa Global South, kaofela ha tsona li lahlehile nakong ea khatello ea Bolsonaro.
Bahlahlobisisi ba bang ba nang le tsebo ba ntse ba e-na le tšepo. Jeffrey Sachs, ka mor’a lipuisano tse matla le ’muso o mocha, o ile a etsa qeto ea hore litebello tsa khōlo le tsoelo-pele li ntle le hore tsoelo-pele ea Brazil le karolo ea machaba li ka “thusa ho fetola meralo ea lefatše lohle—ho kenyeletsoa leano la lichelete le tsa linaha tse ling— molemong oa tsoelopele e tsitsitseng.”
Ntho ea bohlokoa ka ho fetisisa, eseng bakeng sa Brazil feela, empa bakeng sa lefats'e lohle, e tla be e qala hape le ho atolosa tšireletso ea Amazon eo e neng e le ntlha ea bohlokoa ea mantsoe a pele a Lula, 'me e ile ea khutlisetsoa morao ke maano a kotsi a Bolsonaro a ho nolofalletsa merafo le timetso ea khoebo ea temo e neng e se e ntse e le teng. ho qala ho fetola likarolo tsa moru hore e be savannah, ts'ebetso e ke keng ea etsolloa e tla fetola e 'ngoe ea lik'habone tse kholo ka ho fetisisa lefatšeng hore e be mohlahisi oa k'habone. Ka setsebi se inehetseng sa tikoloho Marina Silva hona joale ea ikarabellang litabeng tsa tikoloho, ho na le tšepo ea ho pholosa mohloli ona oa bohlokoa timetsong, ka liphello tse hlollang tsa lefats'e.
Ho boetse ho na le tšepo ea ho pholosa baahi ba matsoalloa a merung. Tse ling tsa liketso tsa pele tsa Lula mabapi le ho fumana bopresidente hape e ne e le ho etela baahi ba Maindia ba neng ba le tlas'a tšabo e hlahisitsoeng ke tlhaselo ea Bolsonaro ho Amazon le baahi ba eona. Lipono tsa masisa-pelo, tsa bana ba fokotsehileng ho ba masapo, mafu le timetso, li ke ke tsa hlalosoa, bonyane tsa ka. Mohlomong litlōlo tsena tsa molao tse tšabehang li tla fela.
Tsena e ne e ke ke ea e-ba likatleho tse nyenyane. Li ka thusa ho rala motheo o tiileng bakeng sa phetoho e matla ea setheo eo batho ba Brazil ba e hlokang le ho e lokeloa - eseng Brazil feela. Motheo o se o le teng. Brazil ke lehae la mokhatlo o moholo ka ho fetisisa lefatšeng o tummeng ka ho le letšehali, oa Landless Workers Movement (MST), o nkang masimo a sa sebelisoeng ho theha lichaba tse hlahisang litholoana, hangata ka likoporasi tse atlehileng - ka 'nete, ntle le ntoa e bohloko. MST e theha maqhama le mokhatlo o moholo o tsebahalang oa lets'olo la litoropo, Movement oa Landless Worker's. Motho ea hlahelletseng ka ho fetesisa, Guilherme Boulos, o haufi le Lula, ea emelang litšekamelo tse ka khonang ho theha tsela e fetang lintlafatso tse ntseng li eketseha tse hlokahalang haholo ho tsona.
Le letšehali, ho sa tsotellehe hore na le fihla hokae, le bonahala le haelloa ke litebello. Haele hantle, hangata ho lekana, e qetella e phethahalitse leano la neoliberal policy eo e e phephetsang ha e ntse e le bohanyetsing. Na ke hobane neoliberalism e le sera se tšabehang, kapa hobane leqele la kajeno le haelloa ke leano le pono e fetang bokhaphithaliste?
Ho na le nako e telele ho na le setso se phelang se le letšehali Latin America, seo colossus e ka leboea e ka ithutang ho sona. Litšitiso tsa ka hare le tsa kantle, tse kholo ka ho fetesisa tsa tlhaho ea neoliberal, li lekane ho hatella tšepo le litebello. Hangata Latin America e bonahala e le mothating oa ho itokolla litšitisong tsena. E ka etsa joalo hona joale. Seo se ka thusa ho ntšetsa pele tsoelo-pele e lebisang ho lichaba tse ngata-ngata e bonahalang kajeno le e ka ’nang eaba, e ka ’na ea bula tsela e isang lefatšeng le molemo haholoanyane. Leha ho le joalo, matla a metseng ha a qhibilihe feela.
Re bua ka mathata a lipolotiki, mathata a moruo le koluoa ea tikoloho le boemo ba leholimo, har'a tse ling, empa ho 'na ho bonahala eka re lokela ho bua ka koluoa ea botho. Ka ho rialo, ke bolela hore re ka ’na ra ba mathōkong a mehla e khahlanong le Leseli, ka bokhaphithaliste le ho hloka kelello li seng li ile tsa nyamela le ho ba motso oa phetoho e atileng ea thuto ea thuto ea bolumeli. A na u na le maikutlo a ho arolelana tabeng ee? Na re tobane le monyetla oa ho phahama ha mehla e khahlanong le Leseli?
Re lokela ho hopola hore Leseli e ne e se bethe ea lirosa hantle bakeng sa boholo ba lefatše. E ile ea tsamaea le ho lokolloa ha seo Adam Smith a ileng a se bitsa “ho hloka toka ho sehlōhō ha Maeurope,” tlhaselo e tšabehang khahlanong le boholo ba lefatše. Mekhatlo e tsoetseng pele ka ho fetisisa, India le Chaena, e ile ea senngoa ke bokhopo ba Europe, mehatong ea eona ea morao-rao e ile ea e-ba racket e tsotehang ka ho fetisisa ea ho rekisa lithethefatsi lefatšeng, e ileng ea senya India ho phahamisa opium e neng e le melala ea Chaena ke babarbariane ba eteletsoeng pele ke Engelane, ka leboea. Lehlomela la Amerika le seng morao haholo, le mebuso e meng ea borena e kenang ho seo China e se bitsang lekholo la tlotlollo. Linaheng tsa Amerika le Afrika, timetso ea tlōlo ea molao e ne e le mpe le ho feta, ka litsela tse tsebahalang haholo hore li ka phetoa.
Ho ne ho e-na le likhopolo-taba tse phahameng, tse nang le phihlelo e fokolang le hoja e le ea bohlokoa. ’Me ke ’nete hore ba ’nile ba hlaseloa ka matla.
Taba ea hore bokapitale bo sa laoleheng ke kahlolo ea lefu bakeng sa batho e ke ke ea hlola e patoa ka mantsoe a thobang. Pefo ea moemphera, bochaba ba bolumeli le maloetse a tsamaeang le tsona li atile. Ke eng e ntseng e fetoha pele mahlo a rōna a hlahisa ka tsela e makatsang potso eo e ka beng e ile ea re hlasela kaofela ka khalefo e khōlō lilemong tse 77 tse fetileng: Na batho ba ka koala lekhalo pakeng tsa matla a bona a theknoloji a ho senya le matla a bona a boitšoaro a ho laola tšusumetso ee?
Hase potso feela, empa ke potso ea ho qetela, ka hore haeba e sa fumane karabo e nepahetseng, 'me haufinyane, ha ho motho ea tla tsotella ba bang ka nako e telele.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate