Ho tloha ho pata karolo ea Bophirimela ea ho lapa Gaza ho ea ho litlaleho tse tsosang takatso tsa peto ea batho ba bangata ke Hamas, baqolotsi ba litaba ba bapala karolo ea baphatlalatsi ba leshano, eseng baqolotsi ba litaba.
Likhoeli tse hlano tse fetileng li ntse li hlakisa. Se neng se lokela ho patoa se kentsoe leseling. Seo se neng se lokela ho patoa se ile sa hlahella haholo.
Demokrasi ea tokoloho ha se seo e shebahalang e le sona.
Haesale e itlhalosa ho fapana le seo e reng ha se sona. Moo mebuso e meng e leng sehlōhō, ke ea botho. Moo ba bang ba nang le bolaoli, ho bulehile ebile ho na le mamello. Moo ba bang e leng batlōli ba molao, ke ho boloka molao. Ha ba bang ba le mabifi, ho batla khotso. Kapa ho joalo, libuka tsa tokoloho ea demokrasi lia pheha khang.
Empa mokhoa oa ho boloka tumelo ha li-demokrasi tse etelletseng pele lefatšeng ka bophara - ka linako tsohle li bitsoa "Bophirima" - li kenelletse litlolong tsa molao: polao ea morabe?
Eseng feela ho tlola molao kapa tlolo ea molao, empa ho felisa batho. Mme e seng ka potlako feela, pele kelello e ka ba le nako ya ho monya le ho lekanya boima le boholo ba tlolo ya molao, empa e tsamaya butle, letsatsi le letsatsi, beke le beke, kgwedi le kgwedi.
Ke tsamaiso ea mofuta ofe ea litekanyetso e ka lumellang ka likhoeli tse hlano ho silakanngoa ha bana tlas’a lithako, ho phatloha ha ’mele e robehang habonolo, ho senyeha ha masea, ha ba ntse ba ipolela hore ke ba fanang ka thuso ea botho, ba mamellang, ba batlang khotso?
'Me u se ke ua lumella sena sohle, empa thusa ka mafolofolo ho eona. Fana ka libomo tse phatlollang bana bao likoto kapa li lihela matlo, 'me u khaole maqhama le mokhatlo o le mong feela oa lithuso o ka tšepang ho ba boloka ba phela.
Karabo, ho bonahala, ke tsamaiso ea boitšoaro ea Bophirimela.
Mask ha a thelle feela, empa a tabohile. Se larileng ka tlase se sebe ruri.
Bokhopo pontshong
Linaha tsa Bophirimela li leka ka matla ho sebetsana le tsona. Ha bokhopo ba Bophirimela bo bonahala ka botlalo, mahlo a sechaba a tlameha ho lebisoa ka tieo sebakeng se seng: ho ba khopo e le kannete.
Ba fuoa lebitso. Ke Russia. Ke Al Qaeda, le Islamic State. Ke China. 'Me hona joale, ke Hamas.
Ho lokela hoba le sera. Empa lekhetlong lena, bobe ba Bophirimela bo thata ho pata, 'me sera se fokola haholo - bahlabani ba likete tse' maloa ka tlas'a chankana e lika-likelitsoeng ka lilemo tse 17 - hoo ho leng thata ho hlokomoloha asymmetry. Mabaka a thata ho a koenya.
Na Hamas e hlile e khopo hakaale, e mano, e kotsi hoo e hlokang polao e khōlō? Na Bophirima ba hlile ba lumela hore tlhaselo ea 7 October e fana ka tumello ea ho bolaoa, ho holofala le ho ba likhutsana tsa bana ba bangata ba mashome a likete e le karabelo?
Ho felisa menahano e joalo, batho ba phahameng sechabeng ba Bophirimela ba ile ba tlameha ho etsa lintho tse peli. Taba ea pele, ba lekile ho kholisa sechaba sa bona hore liketso tseo ba thetsang ka tsona ha li mpe joalo ka ha li shebahala. 'Me joale bobe bo entsoeng ke sera bo ikhethile, kahoo ha bo na letsoalo bo lokafatsa karabelo ea mofuta.
E leng eona hantle karolo eo mecha ea litaba ea Bophirimela e e nkileng likhoeling tse hlano tse fetileng.
E bolailoe ke Iseraele
Ho utloisisa hore na liphatlalatso tsa Bophirima li sebelisoa joang, sheba feela sekoaelo - haholo-holo ho tsoa litsing tse sa tsamaellaneng haholo le tokelo empa ka litekanyetso tseo ho nahanoang hore li lokolohile.
Mecha ea litaba e ile ea sebetsana joang le hore Mapalestina a limilione tse 2.3 a Gaza a bolaoa ke tlala butle-butle ke thibelo ea thuso ea Iseraele, ketso e hlokang morero ofe kapa ofe oa sesole o hlakileng ho feta ho iphetetsa ho sehlōhō ho baahi ba Palestina? Ntle le moo, bahlabani ba Hamas ba tla feta ba bacha, ba kulang le ba tsofetseng ka mokhoa ofe kapa ofe oa mediaeval, ntoa ea bohanyetsi e hanang lijo, metsi le meriana ea Gaza.
A sehlooho sa sehlooho ka New York Times, ka mohlala, o ile a bolella babali khoeling e fetileng, " tlala e soabile bana ba Gaza ", joalokaha eka ena ke tlala ea Afrika - koluoa ea tlhaho, kapa koluoa ea botho e neng e sa lebelloa - ho e-na le leano le phatlalalitsoeng esale pele le ho hlophisoa ka hloko ke lihlopha tse phahameng tsa Iseraele. .
The Financial Times fana ka eona e khopameng ho theha: " tlala e hlasetse bana ba Gaza e ka leboea".
Empa tlala ha se sebapali sa Gaza. Iseraele e. Iseraele e khetha ho bolaisa bana ba Gaza tlala. E nchafatsa pholisi eo letsatsi le leng le le leng bocha, e tseba ka botlalo theko e mpe e hlahisoang ke baahi.
E le hlooho ea Medical Aid bakeng sa Palestina o ile a lemosa mabapi le tsoelo-pele ea Gaza: “Bana ba bolaoa ke tlala ka lebelo le leholo ka ho fetisisa leo lefatše le kileng la le bona.”
Bekeng e fetileng Unicef, letlole la tšohanyetso la bana la Machaba a Kopaneng, le phatlalalitse hore karolo ea boraro ea bana ba lilemo tse ka tlase ho tse peli ka leboea ho Gaza ba ne ba haelloa ke phepo e nepahetseng. Motsamaisi oa eona ea ka sehloohong, Catherine Russell, e ne e le hlakisa: “Ho khaotsa ho thunya hang-hang ha liphallelo ho ntse ho fana ka monyetla o le mong feela oa ho pholosa bophelo ba bana le ho felisa mahlomola a bona.”
Haeba e ne e hlile e le tlala, ho e-na le hore Iseraele e behe tlala, ho hloka matla ha Bophirimela ho ne ho tla utloahala haholoanyane. E leng seo mecha ea litaba e batlang hore babali ba eona ba se nahane.
Empa Bophirimela ha bo na matla. E kgontsha botlokotsebe bona kgahlanong le batho - letsatsi le letsatsi, beke le beke - ka ho hana ho sebedisa matla a yona ho otla Iseraele, kapa esita le ho tshosetsa ho e otla, bakeng sa ho thibela thuso.
Eseng seo feela, empa US le Europe li thusitse Iseraele ho lapa bana ba Gaza ka ho hana lichelete ho mokhatlo oa baphaphathehi oa Machaba a Kopaneng, UNRWA, mokhoa o ka sehloohong oa bophelo ba botho sebakeng seo.
Sena sohle se patiloe - se reretsoe ho patoa - ke lihlooho tse fetisetsang setsi sa bana ba lapileng lebitsong le sa utloahaleng ho e-na le naha e nang le lebotho le leholo, la boiphetetso.
Tlhaselo ea mokoloko oa liphallelo
Tsela e joalo e fosahetseng e hohle - 'me ke ka boomo ka ho feletseng. Ke buka ea ho bapala e sebelisoang ke mecha ea litaba ea Bophirimela. E ne e bonahala haholo ha sehlopha sa lithuso khoeling e fetileng se fihla Gaza City, moo tlala e bakiloeng ke Isiraele e leng matla haholo.
Ho se seng se tsejoa ke batho ba Palestina e le "Polao ea Phofo", Iseraele e ile ea thunya letšoele le leholo le leka ka matla ho fumana liphutheloana tsa lijo ho tsoa mokolokong oa liphallelo o sa tloaelehang ho fepa malapa a bona a lapileng. Batho ba fetang 100 ba Palestina ba bolailoe ke lithunya, kapa ba hatelloa ke litanka tsa Iseraele kapa ba thunngoa ke literaka tse balehang sebakeng seo. Ba bang ba makholo-kholo ba ile ba tsoa likotsi tse mpe.
E ne e le tlolo ea molao ea ntoa ea Iseraele - ho thunya baahi - e ileng ea tla ka holim'a tlōlo ea molao ea Iseraele khahlanong le batho - ho bolaoa ke tlala baahi ba limilione tse peli ho isa lefung.
"Tlhaselo ea Iseraele ho ba letetseng thuso e ne e se ntho e le 'ngoe feela"
Tlhaselo ea Baiseraele ho ba neng ba emetse thuso e ne e se taba ea hang feela. E 'nile ea phetoa ka makhetlo a' maloa, le hoja u ne u sa tsebe hakaalo, ka lebaka la ho haella ha tšireletso.
Bokhopo ba ho sebelisa mekoloko ea lithuso e le maraba ho hohela Mapalestina hore ba shoe bo batla bo le boima haholo ho bo utloisisa.
Empa leo hase lona lebaka leo lihlooho tsa litaba tse lumelisang ketsahalo ena e nyarosang li ileng tsa pata tlōlo ea molao ea Iseraele ka mokhoa o tšoanang kapa ka sesepa se bonolo.
Bakeng sa moqolotsi ofe kapa ofe oa litaba, sehlooho se ka be se ingoletse: "Iseraele e qosoa ka ho bolaea batho ba fetang 100 ha letšoele le emetse thuso ea Gaza." Kapa: “Iseraele e thunya bongata ba lithuso tsa lijo. Ba makholo ba bolailoe le ho tsoa likotsi”
Empa seo se ka be se fetiselitse mokhatlo ho Iseraele - moahi oa Gaza ka nako e fetang halofo ea lekholo la lilemo, le ho thibella ha eona ka lilemo tse 17 tse fetileng - lefung la bao e neng e ba hapile le ho ba lika-liketsa. Ntho e sa utloahaleng bakeng sa mecha ea litaba ea Bophirimela.
Kahoo, ho ne ho lokela hore ho lebisoe tlhokomelo sebakeng se seng.
Litaba tsa BBC
The Guardian's contortions li ne li hlolla haholo: "Biden e re lefu la Gaza le amanang le thuso ea lijo le thatafatsa lipuisano tsa ho emisa ntoa".
Polao e sehlōhō ea Iseraele e ile ea nyamela e le "mafu a makatsang a amanang le lithuso tsa lijo", ao hamorao a ileng a fetoha a bobeli Guardian's tsepamisa maikutlo holim'a diplomatic fallout.
Babali ba ile ba susumetsoa ke sehlooho hore ba nke hore bahlaseluoa ba 'nete e ne e se makholo a Palestina a bolailoeng le ho holofatsoa ke Iseraele empa baholehuoa ba Iseraele bao menyetla ea bona ea ho lokolloa e neng e "rarahane" ke "mafu a amanang le lijo".
Sehlooho se hlahang ho BBC Analysis ea botlokotsebe bo tšoanang ba ntoa - e seng e fetoletsoe e le "tlokotsi" e se nang mongoli - e pheta New York Times' trick: "Tlokotsi ea mokoloko oa liphallelo e bontša tšabo ea tlala e hlasela Gaza".
Mokhoa o mong oo ke o ratang haholo, o ileng oa boela oa bula maliboho ke ba Guardian, e ne e le ho pupetsa boikarabelo ba tlōlo ea molao e hlakileng ea ntoa. Sehlooho sa eona se leqepheng la pele bala: "Mapalestina a fetang 100 a shoa moferefereng o potolohileng mokoloko oa lithuso oa Gaza".
Polao e sehlōhō ea Iseraele e ile ea nyamela e le 'mafu a makatsang a amanang le lijo'”
Le lekhetlong lena, Iseraele e ile ea tlosoa sebakeng sa tlōlo ea molao. Ha e le hantle, ho hobe le ho feta, sebaka sa tlōlo ea molao le sona se ile sa tlosoa. Ho hlakile hore baahi ba Palestina ba ile ba “shoa” ka lebaka la tsamaiso e mpe ea lithuso. Mohlomong UNRWA e ne e le molato.
Meferefere le pherekano li ile tsa fetoha mekhoa ea bohlokoa bakeng sa mecha ea litaba ho koahela molato. The Washington Post o ile a re: "Ho fana ka lithuso tse ferekaneng ho fetoha ho bolaeang joalo ka ha Isiraele, liofisiri tsa Gazan li rekisa molato". CNN e nkile mohala o tšoanang, ho theosetsa tlolo ea molao ea ntoa ho "ketsahalo ea moferefere".
Empa le mefokolo ena e ne e le betere ho feta thahasello ea mecha ea litaba e ntseng e qepha ka potlako ha lipolao tse ngata tsa Israele tsa Mapalestina a neng a batla thuso li fetoha tloaelo - ka hona ho thata ho li utloisisa.
Matsatsi a 'maloa ka mor'a Polao ea Flour, sefofane sa Iseraele sa sefofane sa teraka ea lithuso Deir al-Balah se bolaile bonyane Mapalestina a robong, ha bekeng e fetileng batho ba fetang 20 ba lapileng ba Palestina ba bolailoe ke lithunya tsa helikopthara tsa Iseraele ha ba ntse ba emetse thuso.
Lipolao tse amanang le lithuso tsa lijo - tse neng li se li tloaelehile joalo ka tlhaselo ea Iseraele lipetlele - li ne li se li sa tšoanelehe ho hlokomeloa ka botebo. Patlisiso e fana ka maikutlo a hore BBC e atlehile ho qoba ho fana ka tšireletso e kholo ketsahalong efe kapa efe inthaneteng.
Lipapali tsa ho theola lijo
Ho sa le joalo, mecha ea litaba e thusitse Washington ka tsela e fapaneng ho kheloha botlokotsebe ba tšebelisano khahlanong le botho ba Isiraele bo behang tlala Gaza e kopantsoeng ke US le Europe ho tlosa lichelete ho UNRWA, e leng eona feela setsi se ka fokotsang tlala eo.
Bahasi ba Brithani le ba US ba thabile ikopanya basebetsi ba moeeng ha masole a bona a fofisa lifofane tse nang le limpa tse kholo holim'a mabōpo a Gaza, ka litšenyehelo tse kholo, ho theola lijo tse seng li lokisitsoe ho Mapalestina a seng makae a lapileng ka tlase.
Ha ho nahanoa hore ho hlokahala lithuso tse makholo a mangata ka letsatsi ho emisa Gaza ho thella le tlala, marotholi a ne a le sieo feela ho theatrics. E 'ngoe le e 'ngoe e ile ea fana ka thuso ea teraka e le 'ngoe - 'me hafeela lipalete li sa ka tsa oela ka leoatleng, kapa tsa bolaea Mapalestina tseo li neng li reretsoe ho ba tsoela molemo.
Opereishene eo e ne e tšoanela ho songoa feela.
Ho e-na le hoo, lipono tse tsotehang tsa li-airmen tsa bahale, tse kopantsoeng le lipolelo tsa ho tšoenyeha ka mathata a ho rarolla "koluoa ea botho" Gaza, li ile tsa sitisa maikutlo a bashebelli eseng feela ka lebaka la lefeela la ts'ebetso empa le hore, Bophirimela bo ne bo ikemiselitse ho ka thuso, e ne e ka thusa Iseraele ka matla hore e fane ka thuso e ngata ho feta ea naha ka motsotsoana.
Mecha ea litaba e ile ea hoholoa ka mokhoa o ts'oanang ke leano la bobeli la tsamaiso ea Biden, le ho feta le makatsang la ho thusa Mapalestina a lapileng. US e ikemiselitse ho haha boema-kepe ba nakoana bo phaphametseng lebopong la Gaza e le hore thepa ea lithuso e ka tlisoa ho tsoa Cyprase.
Masoba a setša a ne a thibile. Sebaka sa sekepe se tla nka likhoeli tse peli kapa ho feta ho hahoa, ha thuso e hlokahala hona joale. Cyprase, joalo ka ha ho tšela naha ho ea Gaza, Iseraele e tla ikarabella bakeng sa tlhahlobo - sesosa se ka sehloohong sa ho ts'oara.
'Me haeba US joale e nahana hore Gaza e hloka boema-kepe, ke hobane'ng ha u sa qale ho sebetsa ho e sa feleng?
Ha e le hantle, karabo e ka 'na ea hopotsa bamameli ka boemo pele ho 7 October, ha Gaza e ne e le tlas'a thibello e thata ea lilemo tse 17 ke Iseraele - moelelo oa tlhaselo ea Hamas eo mecha ea litaba ea Bophirimela e sa fumaneng sebaka sa ho e bua.
Ka lilemo tse mashome, Isiraele e hanne likhokahano tsa Gaza le lefats'e le kantle leo e ke keng ea li laola, ho kenyelletsa ho thibela boema-kepe ba leoatle hore bo se ke ba hahuoa le ho phatloha boema-fofane ba enclave morao koana ka 2001, nakoana kamora hore e buloe.
Leha ho le joalo, ka nako e tšoanang, ho tsitlella ha Iseraele hore ha e sa hlola e lula Gaza - hobane feela e entse joalo ka bolelele ho tloha ka 2005 - e amoheloa ntle ho pelaelo litabeng tsa mecha ea litaba.
Hape, US e na le matla a makhaola-khang holim'a Iseraele, naha ea bareki ba eona, haeba e ka nka qeto ea ho e sebelisa - bonyane libilione tsa thuso le veto ea lipolotiki eo e e sebelisang khafetsa molemong oa Iseraele.
Potso e lokelang ho botsoa ke mecha ea litaba karolong e 'ngoe le e 'ngoe mabapi le "tlala e nyarosang Gaza" ke hobane'ng ha US e sa sebelise matla ao.
Sekhechana se tloaelehileng se se nang moea e bitsoa "Kamoo sesole sa US se rerileng ho aha teropo le ho kenya lijo Gaza", BBC e ile ea iphapanyetsa setšoantšo se seholo sa ho bala ka cheseho lintlha tsa "mathata a maholo a ts'ireletso" le "liphephetso tsa ts'ireletso" tse tobaneng le morero oa Biden.
Sengoliloeng sena se ile sa shebisisa mehlala ea ts'ebetso ea liphallelo Somalia le Haiti ho ea ho D-Day Normandy Ntoeng ea Bobeli ea Lefatše.
Baqolotsi ba litaba ba sa lumeleng
Ho ts'ehetsa maqheka ana a kheloso, boralitaba le bona ba ile ba tlameha ho totobatsa bokhopo ba tlhaselo ea Hamas ea la 7 Mphalane - le tlhoko ea ho nyatsa sehlopha ka nako e 'ngoe le e' ngoe - ho bapisa litlolo tsa molao tseo ho tse neng li ka bonahala li le mpe le ho feta liketso tse mpe tse entsoeng ke Isiraele. batho ba Palestina.
Seo se ile sa hloka hore baqolotsi ba litaba bao hangata ba itlhahise e le batho ba sa lumeleng ho lumela lintho tse ngata ka tsela e sa tloaelehang.
Bana ba ntse ba ho kgaoloa hlooho, kapa a kenngoe ka liontong, kapa a fanyehiloe meleng ea liaparo. Ha ho khalefo e qapiloeng ke Hamas e neng e sa utloahale hoo e ka beng e ile ea haneloa kalafo ea leqephe la pele, empa e ile ea tloheloa ka khutso hamorao ha e 'ngoe le e 'ngoe e se e iqapetsoe joalo ka ha e ne e lokela ho utloahala ho motlalehi ofe kapa ofe ea tsebang tsela eo baetsi ba liphatlalatso ba sebelisang moholi. tsa ntoa.
Ka mokhoa o ts'oanang, mekhatlo eohle ea baqolotsi ba litaba ea Bophirimela e hlokomolohile likhoeli tse ngata tsa litšenolo tsa mecha ea litaba ea Iseraele tse fetotseng boikarabelo butle-butle bakeng sa tse ling tsa liketsahalo tse nyarosang ka ho fetisisa tsa 7 October - tse kang ho chesoa ha litopo tse makholo - ho tloha mahetleng a Hamas le ho ea Iseraele.
Le hoja mecha ea litaba ea Bophirimela e ile ea hlōleha ho hlokomela bohlokoa ba mantsoe a hae, 'muelli oa Iseraele Mark Regev a lumela hore palo ea Baiseraele ba shoeleng ho tloha ka la 7 Mphalane e ne e lokela ho fokotsoa ka 200 hobane masala a mangata a cheleng hampe e bile bahlabani ba Hamas.
Bopaki bo tsoang ho balaoli le balaoli ba Iseraele bontsha hore, ka ho foufatsoa ke tlhaselo ea Hamas, mabotho a Iseraele a ile a hlasela ka matla ka likhetla tsa litanka le limisaele tsa Hellfire, a chesa bahlabani ba Hamas le baholehuoa ba bona ba Iseraele ntle le khethollo. Likoloi tse cheleng tse bokelletsoeng e le sesupo se bonahalang sa masoabi a Hamas, ha e le hantle, ke bopaki ba ho hloka bokhoni ba Iseraele, le bobe ka ho fetisisa, bokhopo ba eona.
Prothokholo ea sekhukhu ea sesole e neng e laetse leano la lefats'e le cheleng la Isiraele ka la 7 Mphalane - ts'ebetso e tummeng hampe ea Hannibal ea ho thibela Moiseraele e mong le e mong a isoa botlamuoeng - e bonahala e sa tšoanelehe ho boleloa ke Guardian kapa BBC ka li-acres tsa bona tsa 7 October.
Ho sa tsotellehe ho etela ha bona ka ho sa feleng liketsahalong tsa 7 October, ha ho le ea mong ea boneng ho loketse ho raporoto mabapi le litlhoko tse ntseng li eketseha tsa malapa a Iseraele bakeng sa lipatlisiso tsa hore na baratuoa ba bona ba bolailoe tlas’a mokhoa oa Iseraele oa Hannibal.
Hape ha ke na BBC kapa Guardian tlaleha ka litlhaloso ea molaoli oa melao ea boitšoaro ea sesole sa Iseraele, Moprofesa Asa Kasher, o llela sebaka sa sesole sa ho phomola ha Hannibal ka la 7 Mphalane e le "se nyarosang" le "se seng molaong".
Litlaleho tsa ho robala le phoofolo
Ho e-na le hoo, mecha ea litaba ea Bophirima ea bolokolohi e 'nile ea boela ea hlahloba lipolelo tsa hore li bone bopaki - bopaki boo ba bonahalang ba sa ikemisetsa ho bo arolelana - hore Hamas e laetse hore peto e sebelisoe ka mokhoa o hlophisitsoeng ke bahlabani ba eona e le sebetsa sa ntoa. Tlhaloso e sa koaheloang ka thata ke hore ho teba ha bokhopo ho joalo ho hlalosa, 'me mohlomong ho lokafatsa, tekanyo le bokhopo ba karabelo ea Iseraele.
Hlokomela hore tseko ena e fapane haholo le khang ea hore mohlomong ho bile le liketsahalo tsa peto ka la 7 Mphalane.
Ke ka lebaka le utloahalang: Ho na le matšoao a mangata a hore masole a Iseraele a atisa ho sebelisa peto le tlhekefetso ea thobalano khahlanong le Mapalestina. UN raporoto ka February ho bua ka liqoso tsa hore barekisi le ba boholong ba Iseraele ba ne ba hlometse tlhekefetso ea thobalano khahlanong le basali le banana ba Palestina ho tloha ka 7 October ha baa ka ba hlahisa lihlooho le khalefo e tsoang mecheng ea litaba ea Bophirimela e lebisitsoeng ho Hamas.
Ho etsa nyeoe e utloahalang ea hore Hamas e ile ea fetola melao ea ntoa letsatsing leo, ho ile ha hlokahala ho kheloha ho hoholo le boetsalibe. Mme mecha ea litaba ea Bophirima e ikemiselitseng ho bapala karolo ea eona ka ho pheta liqoso tsa peto ea batho ba bangata, e hlophisitsoeng ke Hamas, e kopantsoeng le liqoso tse nyarosang tsa bokhopo ba necrophilic - ha e ntse e fana ka maikutlo a hore mang kapa mang ea batlang bopaki o lumellana le thobalano e joalo.
Empa liqoso tsa mecha ea litaba ea tokoloho ea "peto ea batho ba bangata" ea Hamas - e qalileng ke karolo e behang litaba ke New York Times le haufi-ufi o ile a pheta ke Guardian libeke hamorao - li senyehile ha li hlahlojoa ka hloko.
Litsi tse ikemetseng tse kang Mondoweiss, Electronic Intifada, Grayzone le tse ling butle-butle li ile tsa arola tlaleho ea peto ea bongata ea Hamas.
Empa mohlomong ntho e kotsi ka ho fetisisa e bile phuputso ka Intercept e ileng ea senola hore e moholo Linako bahlophisi ba ileng ba hira moqolotsi oa litaba oa Iseraele ea sa tsoa qala - eo e kileng ea e-ba ofisiri ea bohlale ea Iseraele ea nang le histori ea ho tšehetsa lipolelo tsa polao khahlanong le batho ba Gaza - ho etsa mosebetsi oa tšimo.
Ho makatsang le ho feta, e bile bahlophisi ba pampiri ba ileng ba mo hatella hore a fumane pale eo. Ka ho tlola litloaelo tsa lipatlisiso, pale e ne e entsoe ka morao: e behiloe ho tloha holimo, e sa fumanoe ka tlaleho ea fatše.
'Momori oa ho khutsa'
The New York Times' pale e hlahile ho elella bofelong ba Tšitoe tlas'a sehlooho se reng "'Mehoo e se Nang Mantsoe': Kamoo Hamas e Ileng ea Sebetsa Pefo ea Thobalano Joang ka Oct. 7". The Guardian's tatelano bohareng ba January atamela haholo ka Linako' ho tlaleha hore pampiri e qosoa ka ho khetholla. Eona sehlooho sa sehlooho e ne e le: "Bopaki bo supa tšebeliso e hlophisitsoeng ea peto le pefo ea thobalano ke Hamas ka litlhaselo tsa 7 October".
Leha ho le joalo, tlas'a lipotso tse tsoang ho Intercept, 'muelli oa New York Times hang-hang o ile a khutlisa bonnete ba pampiri eo, ho e-na le hoo, a lumela hore “hona mohlomong e bile tšebeliso e hlophisitsoeng ea tlhekefetso ea thobalano. ” [khatello e kenyellelitsoe] Le seo se bonahala e le sephetho se matla haholo.
Likoti ka har'a Linako' Ho tlaleha ho ile ha bonahala e le ntho e monate hoo podcast ea eona e tsebahalang ea letsatsi le letsatsi ho hula plug ho ketsahalo e inehetseng pale ka mor'a ho hlahloba 'nete ea eona.
Moqolotsi oa litaba oa rookie ea abetsoeng mosebetsi ona, Anat Schwartz, o lumetse hore ho sa tsotellehe ho phenya litsi tse amehang Iseraele - ho tloha mekhatlong ea bongaka ho ea litsing tsa tlokotsi ea peto - ha aa ka a fumana motho ea ka tiisang mohlala o le mong oa tlhekefetso ea thobalano letsatsing leo. Hape o ne a sa khone ho fumana bopaki leha e le bofe ba forensic.
Hamorao o ile a bolella podcast le Channel 12 ea Israel hore o nka khaello ea bopaki e le bopaki ba "morero oa bolotsana oa ho khutsa".
Ho e-na le hoo, tlaleho ea Schwartz e ne e itšetlehile ka bopaki bo fokolang bo tsoang ho lipaki tseo lipolelo tsa tsona tse ling tse neng li ka haneloa habonolo li ka beng li ile tsa belaella botšepehi ba tsona. Ho hobe le ho feta, litlaleho tsa bona tsa liketsahalo tsa tlhekefetso ea thobalano li ile tsa hlōleha ho lumellana le lintlha tse tsejoang.
Ka mohlala, ngaka e 'ngoe ea bongaka bo botle e boletse hore banana ba babeli ba lilemong tsa bocha ba betiloe ba ba ba bolaoa Kibbutz Nahal Oz. Ha ho hlakile hore ha ho motho ea tšoanelang tlhaloso eo, eena fetohile sebaka sa botlokotsebe ho Kibbutz Beeri. Ho ne ho se le ea mong oa bafu moo ea neng a tšoaneloa ke tlhaloso eo.
Leha ho le joalo, Schwartz o ne a lumela hore qetellong o na le pale ea hae. O bolelletse Channel 12: "Motho a le mong o e bone e etsahala Be'eri, kahoo e ka se be motho a le mong, hobane ke banana ba babeli. Ke likhaitseli. E ka phaposing. Ho na le ho hong ka eona ho hlophisitsoeng, ho na le ho hong ka eona ho nkamang hore ha se ntho e iketsahallang feela. ”
Schwartz o ile a fumana tiiso e eketsehileng ho Zaka, mokhatlo o ikemetseng oa pholoso oa Orthodox, oo liofisiri tsa oona li neng li se li ntse li tsejoa hore li thehile bokhopo ba Hamas ka la 7 Mphalane, ho kenyelletsa le liqoso tse fapaneng tsa liketso tse hlephileng khahlanong le masea.
Ha ho na bopaki ba forensic
Hoa thahasellisa hore le hoja litlaleho tse ka sehloohong tsa ho betoa ha Hamas li lebisitse tlhokomelo moketeng oa 'mino oa Nova o hlasetsoeng ke Hamas, Schwartz o ne a qala ho belaela - le ka lebaka le utloahalang - hore e ne e le sebaka sa tlhekefetso leha e le efe ea thobalano.
Joalokaha tlaleho ea Iseraele e senotse, mokete ona o ile oa fetoha lebala la ntoa ka potlako, ha balebeli ba tšireletso ba Iseraele le Hamas ba fapanyetsana lithunya le li-helicopter tsa tlhaselo ea Iseraele tse pota-potileng ka holimo ho thunya ntho leha e le efe e tsamaeang.
Schwartz o ile a phetha ka ho re: “E mong le e mong eo ke buileng le eena har’a baphonyohi o ile a mpolella ka ho lelekisa, peiso, joaloka ho falla ho tloha sebakeng se seng ho ea ho se seng. Ba ka be ba [be le nako] joang ho senya le mosali, joalo ka - ha ho khonehe. Ua ipata, kapa uena - kapa ua shoa. Hape ke ea sechaba, Nova ... sebaka se bulehileng joalo. ”
Empa Schwartz o ile a tlohela lipelaelo tsa hae hang ha Raz Cohen, lesole la sesole le khethehileng la Iseraele, a lumela ho bua le eena. O ne a se a boletse lipuisanong tsa pejana matsatsi a 'maloa ka mor'a la 7 Mphalane hore o bone lipeto tse ngata Nova, ho kenyelletsa le litopo tse betoang.
Empa ha a bua le Schwartz o ne a hopola ketsahalo e le ’ngoe feela - tlhaselo e tšabehang e neng e ama ho beta mosali le ho mo hlapa ho fihlela a e-shoa. Ho nyenyefatsa New York TimesO boletse hore peto e ne e se ea Hamas empa ke baahi ba bahlano, Mapalestina a ileng a tšolohela Iseraele ka mor'a hore bahlabani ba Hamas ba phunye terata e potolohileng Gaza.
Ka ho hlakileng, Schwartz o ile a lumela ho Channel 12 hore ha ho le ea mong oa batho ba bang ba bane ba ipatileng morung le Cohen ea boneng tlhaselo eo. O ile a re: "Ba bang bohle ba sheba nqa e 'ngoe.
Leha ho le joalo ka Linako' pale, ak'haonte ea Cohen e netefalitsoe ke Shoam Gueta, motsoalle ea seng a isitse Gaza moo, joalo ka ha Intercept e bolela, o ntse a beha livideo tsa hae a ntse a lekola matlo a Palestina a senyehileng.
Paki e 'ngoe, e tsejoang feela e le Sapir, e qotsitsoe ke Schwartz ha a bona mosali ea betoa Nova ka nako e le 'ngoe ha sefuba sa hae se khaoloa ka lebokose la lebokose. Tlaleho eo e ile ea e-ba ea bohlokoa ho Guardian's tlaleho e latelang ka January.
Leha ho le joalo, ha ho na bopaki bo entsoeng ho tšehetsa tlaleho ena.
Pale e qapiloeng
Empa khalemelo e nyarosang ka ho fetisisa ea Linako' tlaleho e tsoa lelapeng la Gal Abdush, mohlaseluoa oa sehlooho pale ea "Mehoo ntle le Mantsoe". Batsoali ba hae le abuti oa hae ba ile ba qosa New York Times ea ho qapa pale ea hore o ne a betiloe moketeng oa Nova.
Metsotsoana pele a bolaoa ke seqhomane, Abdush o ile a romella lelapa la hae molaetsa mme a sa bue letho ka peto kapa tlhaselo e tobileng ho sehlopha sa hae. Lelapa le ne le sa utloe tlhahiso ea hore peto e bile sesosa sa lefu la Abdush.
Mosali ea neng a file pampiri monyetla oa ho fumana lifoto le video tsa Abdush tse nkiloeng letsatsing leo o re Schwartz o mo hatelletse ho etsa joalo ka mabaka a hore ho tla thusa "Israel hasbara" - lentsoe le bolelang mashano a reretsoeng ho thetsa bamameli ba kantle ho naha.
Schwartz o qotsitse lefapha la boiketlo ba Israele ha a re ho na le baphonyohi ba bane ba tlhekefetso ea thobalano ho tloha ka la 7 Mphalane, leha ho se lintlha tse ling tse tsoang ho ts'ebeletso.
Ho tloha qalong ea December, pele ho khoeli Linako Tabeng, liofisiri tsa Iseraele li tšepisitse hore ba "bokelitse" mashome a likete' a bopaki ba tlhekefetso ea thobalano e entsoeng ke Hamas". Ha ho le bo bong ba bopaki boo bo ileng ba phethahala.
Ha ho le ea mong ea tla ke, ho latela puisano ea Schwartz le Channel 12. "Ha ho letho. Ho ne ho se na bopaki bo tsoang sebakeng sa ketsahalo,” a rialo.
Leha ho le joalo, liofisiri tsa Iseraele li ntse li tsoela pele ho sebelisa litlaleho tsa New York Times, e Guardian le ba bang ho leka ho hlekefetsa mekhatlo e meholo ea litokelo tsa botho hore e lumellane hore Hamas e sebelisitse pefo ea thobalano ka mokhoa o hlophisitsoeng.
E ka hlalosang hore na ke hobane'ng ha mecha ea litaba e ile ea nka monyetla oa ho tsosa tlaleho ea eona e makatsang ha ofisiri ea UN Pramila Patten, moemeli oa eona ea khethehileng mabapi le tlhekefetso ea thobalano likhohlanong, e pheta tse ling tsa likopo tsa bona tse nyatsehang tlalehong e phatlalalitsoeng khoeling ena.
Mecha ea litaba e ile ea hlokomoloha ka thabo taba ea hore Patten o ne a se na taelo ea ho etsa lipatlisiso le hore eena lihlooho seo ha e le hantle e leng sehlopha sa bobuelli ka hare ho UN. Le ha Isiraele e sitisitse mekhatlo ea UN e nang le matla a joalo a ho etsa lipatlisiso, e amohetse Patten, mohlomong ka maikutlo a hore o tla ba bonolo haholoanyane.
Ha e le hantle, ha aa ka a etsa letho haese ho pheta lipolelo tse tšoanang tse senang bopaki tse tsoang ho Iseraele tse thehileng motheo oa Linako 'me Guardian's tlaleho e nyatsehang.
Lipolelo li hlakotsoe
Leha ho le joalo, Patten o kenyelelitse lintlha tsa bohlokoa khatisong e nyane ea tlaleho ea hae eo mecha ea litaba e neng e ikemiselitse ho e hlokomoloha.
Sebokeng sa boralitaba, o ile a pheta hape hore ha a bone bopaki ba mokhoa oa boits'oaro oa Hamas, kapa oa tšebeliso ea peto e le sebetsa sa ntoa - tsona liqoso tseo mecha ea litaba ea Bophirima e 'nileng ea li hatisa ka libeke.
O phethile tlalehong ea hore ha a khone ho "theha ho ata ha tlhekefetso ea thobalano". Ho feta moo, o ile a lumela hore ha hoa hlaka hore na tlhekefetso ea thobalano e etsahetseng ka la 7 Mphalane e ne e le boikarabello ba Hamas, kapa lihlopha tse ling kapa batho ka bomong.
Tsena tsohle li ile tsa hlokomolohuoa ke mecha ea litaba. Ka mokhoa o tloaelehileng, a Guardian sengoloa se buang ka tlaleho ea hae se boletse hampe ho sona sehlooho sa sehlooho: "UN e fumana 'boitsebiso bo kholisang' hore Hamas e betile le ho hlokofatsa baholehuoa ba Iseraele".
O lumetse hore mohloli oa mantlha oa litaba oa Patten e ne e le "litsi tsa naha" tsa Isiraele - liofisiri tsa mmuso tse neng li e-na le tšusumetso e 'ngoe le e 'ngoe ea ho mo khelosa ho ntšetsa pele merero ea ntoa ea naha, joalo ka ha ba ne ba entse pejana ka mecha ea litaba e lumellanang le eona.
Joalo ka ha setsebi sa Mojuda sa Amerika se Tloaelehileng Finkelstein se boletse, Patten le eena o ne a tšepile lisebelisoa tse bulehileng: linepe tse 5,000 le lihora tse 50 tsa livideo tse tsoang ho lik'hamera tsa 'mele, li-dashcam, li-cellphone, CCTV le lik'hamera tse lebelang sephethephethe. Leha ho le joalo bopaki boo bo bonahalang tenyetsehile ha ho setšoantšo se le seng sa tlhekefetso ea thobalano. Kapa joalokaha Patten a e hlalositse: “Ha ho matšoao a bonahalang a peto a ka tsejoang.”
O ile a lumela hore ha a so bone bopaki ba tlhekefetso ea thobalano, 'me ha a e-so kopane le mophonyohi a le mong oa peto kapa tlhekefetso ea thobalano.
Mme o hlokometse hore lipaki le mehloli eo sehlopha sa hae se buileng le bona - bona batho bao mecha ea litaba e neng e tšepile bona - ba ipakile ba sa tšepahale. "Ha nako e ntse e ea, ba ile ba sebelisa mokhoa o hlokolosi le o hlokolosi haholoanyane mabapi le liakhaonto tsa nakong e fetileng, ho kenyeletsoa le ho hlakola lipolelo tse boletsoeng pejana".
Khohlano polaong ea morabe
Haeba ho fumanoe hore ho na le ntho e hlophisitsoeng, ke mefokolo ea phatlalatso ea mecha ea litaba ea Bophirimela mabapi le tlhaselo e utloahalang e etsahalang Gaza.
Bekeng e fetileng ke computational Analysis ea New York TimesTlaleho e senotse hore e ntse e shebana haholo le maikutlo a Isiraele, joalo ka ha palo ea batho ba shoeleng e bonts'itse hore palo ea batho ba Palestina e bolailoe ke Israel Gaza makhetlo a 30 ho feta a ileng a bolaoa ke Hamas ka la 7 Mphalane.
Pampiri e qotsitsoeng Baiseraele le Maamerika ka makhetlo a mangata khafetsa ho feta Mapalestina, 'me ha Mapalestina a ne a romelloa ho eona e ne e lula e le teng etseng letho lentsoe.
Brithani, Setsi sa Borithane sa Lekhotla la Borithane la Tlhokomelo ea Mecha e hlahlobile likotoana tse ka bang 177,000 tse tsoang lipapatsong tsa TV tse buang ka khoeli ea pele kamora tlhaselo ea la 7 Mphalane. Eona fumanoa Maikutlo a Iseraele a ne a tloaelehile ka makhetlo a mararo ho feta a Palestina.
E tšoanang thuto ke Glasgow Media Group e fumane hore baqolotsi ba litaba ba ne ba lula ba sebelisa puo e nyatsang bakeng sa polao ea Baiseraele - "polao", "polao ea batho ba bangata", "polao e sehlōhō" le "polao e se nang mohau" - empa ha ho mohla ha Mapalestina a bolaoa ke Iseraele. "Lipolao", "lipolao tse mpe" le "polao" li kile tsa etsoa feela khahlanong le Baiseraele, eseng khahlanong le Mapalestina.
Ha re tobane le nyeoe e utloahalang ea polao ea morabe - e 'ngoe e hlahisoa thelevisheneng likhoeli tse ngata - esita le likarolo tsa tokoloho tsa mecha ea litaba ea Bophirimela li bontšitse hore ha li na boitlamo bo tebileng ho litekanyetso tsa demokrasi tsa tokoloho tseo ho thoeng li teng ho li boloka.
Ha se balebeli ba matla, ebang ke matla a sesole sa Israele kapa linaha tsa Bophirima tse hokahanang polaong ea Israele. Ho e-na le hoo, mecha ea litaba e ka sehloohong ho etsa hore khohlano e khonehe. Ba teng ho e ikhakanya le ho e soeufatsa, ho etsa hore e bonahale e amoheleha.
Ka sebele, ’nete ke hore, ntle ho thuso eo, metsoalle ea Iseraele e ka be e ile ea hlajoa ke lihlong khale ho etsa ketso, ho thibela polao le tlala. Matsoho a mecha ea litaba ea Bophirimela a silafetse maling a Gaza.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate