MADERA, MEXICO—I le aoauli o Aukuso i le 2008, sa tuuina atu ai e Dante Valdez Jiminez se vasega e aoao ai faiaoga i se aoga tulagalua i Madera, o se tamai taulaga i le itu i matu o Mekisiko o Chihuahua. Ae a o leʻi uma lana lauga, na faalavelavea o ia e se vaega e 30 tagata, o nisi o i latou ua faaauupegaina.
I minute na sosoo ai, na sasaina ai Valdez i luma o ana tamaiti aoga. A o latou sasaina o ia, na alalaga atu le au osofaʻi e tatau ona ia taofia lona isu mai le pisinisi a isi tagata. Sa laki Valdez e sola ma lona ola.
I le lima aso mulimuli ane, na tuʻuina atu ai e le Amnesty International se mataala e faʻaalia ai le popolega mo le saogalemu o Valdez, faʻapea foʻi ma sui o se nuu lata ane. O le osofaʻiga o faiga faʻapolokiki: Valdez ua lauiloa i lana galuega faasaga ia Minefinders, o se kamupani e faʻavae i Vancouver o loʻo faʻatautaia se lua auro e latalata i Madera. Na faailoa mai e Amnesty e faapea o i latou na osofaia o tagata faigaluega a le kamupani eli.
"E leai se pule e tasi i soo se vaega o le tolu vaega o le malo o loʻo vaʻavaʻai atu mo tagata ua faʻateʻaina, mo tagata ua faʻaleagaina pe sasaina," o le tala lea a Valdez, o lona leo filemu ma maualalo. Na ia fa’ailoa o lo’o i ai se potu a’oga e tumu i molimau i le fa’alavelave, ae e le’i i ai lava se su’esu’ega.
O le osofaʻiga ia Valdez e leʻo se mea faʻapitoa, ae o se faamanatu mataʻutia o le taofiofia na tuʻuina atu ia i latou na faʻatulagaina e faasaga ia Minefinders, lea na amata galue i Mekisiko i le 1994 i luga o mulivae o le North American Free Trade Agreement. Na amata fausia e le kamupani se eli auro ma siliva e maualalo le togi, cyanide e lata ane i Madera i le 2007.
O le Madera, o lona uiga o le “fafie” i le faaSipaniolo, e tu maualuga i le atumauga o Sierra Madre ma e iai le ea gaoa o se taulaga laau. Ae o le eria e leai se mea ae toʻafilemu: i le Sierra Madre atoa, o le Sinaloa Cartel, le taʻavale vailaʻau sili ona malosi a Mekisiko, o loʻo fai mai o loʻo tauivi ma La Linea, le apaau faʻaauupegaina o le Juarez Cartel.
E tusa ai ma le tala aloaʻia, o loʻo lamatia ai auala o fefaʻatauaiga, faʻapea foʻi ma fanua tetele o loʻo totoina ai mariuana ma opium poppies e le aufaifaatoaga ma le au faifaatoʻaga.
O le taua i Mekisiko, e masani ona taʻua o se "taua i fualaau faasaina," na faalauiloaina i le faaiuga o le 2006, ma mafua ai le faateleina o le vevesi ma le militeri lea ua salalau atu i nuu ma nuu i tua i le atunuu atoa. O le itu i matu o Chihuahua na matua afaina lava. Talu mai le 2008, e sili atu nai lo le 9,000 tagata ua fasiotia i le aai o Juarez na o ia, ma o fasiotiga tagata faasaga i tagata lautele e le o faaauupegaina na faia i le salafa o le setete.
Ae i nisi o eria, e pei o Madera, e foliga mai o le militeri lea na faia i luga o le mafuaaga o le taua o fualaau faasaina ua aoga mo le gaosiga o pisinisi.
A o leʻi amataina le fausiaina o le Minefinders mine, na toe siitia le taulaga iloga o Dolores e fai ai le avanoa mo le galuega, ma aafia ai le silia ma le 60 aiga. O tagata o le lotoifale e leʻi tetee malosi i le maina, ae o le toʻatele na manatu o Ejido Huizopa, o le tino o loʻo fai ma sui o tagata faʻatau fanua i le eria, e le o maua se lulu talafeagai.
E oʻo atu i le 2008, aʻo faʻaogaina le fausiaina i le gaosiga o auro, o feeseeseaiga i le va o le kamupani ma sui o Ejido na oʻo atu i se tulaga malepe. I lena Me, ina ua uma ona faia se faaiuga a le toatele i se fono, na fausia ai e sui o le Ejido se poloka i le auala e ui atu ai i le maina, ma manaomia ai feutagaiga anoa ma se maliega sili atu ma le kamupani. O tagata o loʻo galulue i le kamupani eli na taofia mai le ui atu, ae na faʻatagaina fitafita i totonu o pa.
E leʻi umi ae maua e Minefinders se auala e faʻataʻamilo ai le au tetee, o se tasi e leʻi aofia ai le nofo i se laulau faʻatalanoa.
"I le poloka, sa i ai pea lava, tumau, fitafita o malaga i totonu o loli a le kamupani, o laei e pei o tagata lautele, [ma] e oo atu i le valu loli a le kamupani o matamata i faʻataʻitaʻiga, o le poloka," o le tala lea a Valdez. E le gata na fefefe tagata poloka i le i ai o fitafita, ae na faaauau pea ona oo atu le kamupani i totonu o le maina, ma ui atu i le poloka aua o loʻo i ai ni fitafita i a latou loli.
I le taimi ma i le taimi lava na maeʻa ai se osofaʻiga a fitafita faʻaauupegaina i lena tausaga i tagata lautele i Creel, o se nuʻu tuaoi, o fitafita ma leoleo na faʻaauau pea ona auai i le poloka.
"Sa i ai se osofaiga i luga o le nuu o Creel, ma 14 tagata na maliliu," o le tala lea a David de la Rosa, o se tagata siosiomaga ma faifaatoaga faamaopoopo e faavae i Madera. "E tolu aso na alu ai le pulega i Creel, ma sa i ai iinei le vaegaau ma se poloka filemu, lagolagoina se kamupani, na o le lua itula le mamao mai le mea na tupu ai lenei mea."
O le poloka e tasi le tausaga ma le lima masina, o le taimi lea na fai mai ai tagata o le Minefinders na filifili sui o Ejido Huizopa e ala i mea tau tupe ma le taufaamatau.
“Ina ua vaai le kamupani maina o loo lagolagoina i matou e le toʻatele o [tagata e ona fanua faʻalapotopotoga], na amata ona latou faʻaogaina i se auala patino, e faʻaaoga ai tagata lava e tasi mai le Ejido e faʻaogaina isi kamupani, ina ia mautinoa e leai sa matou mea. tele i le faia o faaiuga,” o le tala lea a Luis Pena Amaya, o se sui o Ejido Huizopa na fesoasoani i le faatulagaina o le poloka.
E pei o poloka, o le militeri o le itulagi na mafua ai le mafai e le au Minefinders ona manumalo i le lagolago mo la latou lua lua.
"O le Federal Police sa i ai ma faʻafefe tagata i le tele o taimi. I le faʻapotopotoga faʻapitoa, na latou pulea ma siomia totonu o le faleoloa lea na matou faia ai le matou fonotaga, "o le tala lea a Pena Amaya. O le fa'alavelave a leoleo i faiga fa'ai'uga fa'alaua'itele e le fa'atulafonoina i Mekisiko. "Ina ua liliu mea e faasaga i le isi vaega, o le vaega na sili ona fiafia i ai le kamupani maina, na faauilavea [Polise Feterale] ina ia mautinoa matou te le faaaogaina a matou aia tatau."
Mulimuli ane, na sainia e le Ejido se maliliega ma Minefinders, ae o loʻo tumau pea faʻafitauli. I le tausaga na tea nei, o se masae i le laina o le lapisi lapisi, lea e lei toe faaleleia atoatoa, na mafua ai le tafe atu o mea leaga i tafatafa o le nofoaga e maina ai. Na fa'amaonia mai e le au fa'alesiosiomaga ma fa'alapotopotoga o aia tatau a tagata i le eria lo latou fefefe e malaga atu i le nofoaga e maina ai, ona o le auala i le maina o lo'o i lalo o le ta'ita'iga a vaega solitulafono.
O Dawn Paley o se tusitala ma o se tasi na faavaeina le Vancouver Media Co-op.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo