Palapala EPW mai ʻAmelika mai, Pepeluali 11, 2006
ʻO ka hoʻāʻo ʻana o US e nānā i ka "proliferation" he hoʻokamani a ʻaʻole pono. No ka mea ʻaʻole i komo ka US (a me nā mana nuklea ʻē aʻe) i ka wehe ʻana, ʻaʻole maopopo ka poʻe manaʻolana i ke kumu e hōʻole ʻia ai lākou i ka "mea kaua piha". ʻO ka hoʻohana ʻana i ka ikaika (e like me Iraq ma 2003 a i kēia manawa he mea hiki ke kūʻē iā Iran) ke hana wale nei i nā mokuʻāina ʻē aʻe e manaʻoʻiʻo inā loaʻa iā lākou ka pōkā e palekana lākou.
Ke hoʻāʻo nei ʻo ʻAmelika e pale iā Iran mai ka loaʻa ʻana o ka mana e hana i nā mea kaua nuklea. ʻO kēia wale nō ka mea hou loa o kāna mau kaua pau ʻole i nā makahiki he 60 i hala e hoʻomalu ai i nā ʻāina ʻē aʻe i loaʻa i kēia mau mea kaua. I kēia manawa ʻaʻole hiki ke hoʻomaopopo ʻia ma ke ʻano he superpower nuklea ʻo ia ka hapa nui o ka pilikia ma ke ʻano o ka hopena. E like me ka wehewehe ʻana a ka mea ʻepekema Roma a me ka mokuʻāina ʻo Seneca ma kahi o 2000 mau makahiki i hala aku nei, "ka mana ma luna o ke ola a me ka make - mai haʻaheo ʻoe. ʻO nā mea a lākou e makaʻu ai iā ʻoe, e hoʻoweliweli ʻia ʻoe.â€
ʻO ʻAmelika ka ʻāina mua i kūkulu i kahi pōkā atomika. ʻO ia wale nō ka mea i hoʻohana iā lākou i ke kaua. I ka ʻike ʻana i ka mana nui o nā mea kaua nuklea, ua noʻonoʻo ʻo ia pehea e pale ai i kāna monopoli nuklea ma mua o ka hana ʻana i ka pōkā. ʻO Leslie Groves, ka mea nāna i mālama i ka papahana poma, ua manaʻo ʻo ia i ka makahiki 1943 e hoʻāʻo ʻo ʻAmelika e loaʻa ka mana piha o nā lako uranium i ʻike ʻia ma ka honua, e hoʻōki i nā mea ʻē aʻe i loaʻa i nā mea kumu i hana ʻia ai nā mea kaua nuklea. .
Ma hope o ke kūkulu ʻana a me ka hoʻohana ʻana i ka pōkā atomika, ua ʻae ʻo ʻAmelika i kahi kulekele o ka monopoly a me ka hoʻokuʻu ʻia, e mālama i ka mea i kapa ʻia ʻo kāna "mea kaua lanakila". Ua hōʻole ʻo ia i ka hui mua ʻana me kāna hoa pili kaua kokoke loa, ʻo UK, e kōkua iā ia e loaʻa nā mea kaua nuklea. Ua hele mua ʻo Pelekane a kūkulu i kekahi.
ʻO ka makaʻu mua o ka "proliferation" ʻo ka Soviet Union - ʻo ia hoʻi kahi hoa pili US i ke kaua. Aia ka hoʻopaʻapaʻa ma ka US ma 1947 e pili ana i ka hoʻouka kaua mua ʻana i ka Soviet Union, me nā mea kaua nuklea, e nānā i kona piʻi ʻana a hoʻōki i ka loaʻa ʻana o kāna mau pūʻali nuklea. Ua manaʻo nā mea hoʻolālā kaua US i ke kulekele ʻo "ka hana wale ʻana i nā mea kaua nuklea e kekahi mana, a i ʻole ke kūʻai ʻana i nā mea fissile, hiki ke lilo i kumu no ka hana". ʻAʻole kōkua ʻo ʻAmelika iā Farani me kāna papahana mea kaua nuklea, akā ʻaʻole i kāohi i kona hoa pili i ka wā i hoʻoholo ai ʻo 1950s e hele i ka nuklea. Akā, he moʻolelo ʻokoʻa ia i ka wā i hiki mai ai i Kina 10 mau makahiki ma hope.
Ua noʻonoʻo ʻo ʻAmelika e hoʻouka iā Kina i ka wā i ʻike ʻia e kokoke ana ʻo Kina e kiʻi i nā mea kaua nuklea. I ʻApelila 1963, ua hoʻolālā nā alakaʻi o nā limahana o ʻAmelika i nā hoʻolālā mai ka hoʻouka kaua maʻamau a hiki i kahi hoʻouka kaua nuklea ma luna o nā mea kaua nuklea Kina. Aia kekahi noiʻi like ʻana e ke keʻena mokuʻāina o ʻAmelika i ka makahiki 1964. Ma waena o nā koho ʻē aʻe i manaʻo ʻia ʻo ia ka hoʻopaʻi, infiltration, subversion and sabotage, a me ka hoʻouka kaua.
Logic of Non-Proliferation
Ua hopu ʻia ka noʻonoʻo ma hope o kēia mau kulekele i kekahi o nā noiʻi mua o US e pili ana i nā hopena o nā mea kaua nuklea no ka politika politika. Ua hoʻopaʻapaʻa ʻo ia, i ka makahiki 1956, ʻaʻole wale ka pilikia o ka loaʻa ʻana o nā "mea hoʻokūkū maʻamau ma ka pae hoʻokahi" i kēia mau "mea kaua piha" akā "hiki paha i kekahi o nā lāhui haʻahaʻa i ka pae mana ke paʻa i ka atomic. nā mea kaua a hoʻololi i ka pilina holoʻokoʻa o nā mokuʻāina nui a me nā mokuʻāina liʻiliʻi.â No ka pale ʻana i ka hiki ke huli ʻo ʻAmelika i kona manaʻo e pale i ka hoʻonui ʻana.
Ua ʻike ʻo Peter Clausen, he mea kākau moʻolelo o ka Nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT), no ka US ua pili ka manawa o kēia hana i ka ʻimi ʻana i kāna mau kulekele interventionist a me nā pono honua. Ua kākau ʻo ia, "ʻAʻole ia he mea pōʻino ka pili ʻana o ka manawa o ke kūkākūkā kuʻikahi me ka hōʻailona wai kiʻekiʻe o ka hana ʻana o ka honua ma hope o ke kaua ʻana o ʻAmelika ... ka hoʻopaʻa ʻana a me ka hoʻoweliweli ʻana i ke komo ʻana o ʻAmelika i ka ʻāina.â€
Ua loaʻa i ka Soviet Union kona makemake ponoʻī i ka hoʻolaha ʻole. Loaʻa kēia mai nā hopohopo e pili ana i ka hiki ke kaʻana like ʻana o nā mea kaua nuklea me kāna mau hoa NATO, ʻo ia hoʻi ʻo West Germany, ka puka ʻana mai o kahi nuklea Kina a (e like me ka US) ka pono e kaupalena i nā mea hoʻoweliweli i nā wahi kahi e koho ai e komo. Ua hoʻokumu maikaʻi ʻia kēia mau pilikia. I ka hopena o nā makahiki 1960, ua kau aku ka US i nā tausani o nā mea kaua nuklea a me kā lākou mau ʻāpana i nā ʻāina ʻē aʻe, e like me Kanada, Cuba, Greenland, Iceland, Iapana, Morocco, Philippines, Puerto Rico, South Korea, Sepania, Taiwan, Belgium, Greece, Italia. , Netherlands, Tureke, UK a me Kelemānia Komohana.
I ka hoʻololi ʻana i nā mokuʻāina ʻē aʻe e hoʻohiki nei ʻaʻole e kūkulu i nā mea kaua nuklea, ua ʻōlelo ʻia nā mea kaua nuklea i kēlā manawa e ʻimi i nā kūkākūkā me ka manaʻoʻiʻo maikaʻi i ka hoʻokuʻu kaua nuklea. Akā, he ʻōlelo hoʻohiki ʻino, ʻoi loa. Ua ʻike kekahi kanaka kūkākūkā ʻAmelika ʻaʻole i manaʻo ʻia ka loaʻa ʻana o kahi kuʻikahi hoʻopaʻapaʻa ʻana, "no ka mea ʻaʻole hiki ke wānana i ke ʻano a me nā hopena o ia mau kūkākūkā". Ua kākau ʻo Bill Epstein, he luna koa ʻAmelika Hui Pū ʻIa ma ka wahi o ka hoʻomalu ʻana i nā mea kaua a me ka wehe ʻana i nā mea kaua, i hoʻopaʻa ʻia i kekahi o nā mea kūkākūkā ʻAmelika e ʻae kūʻokoʻa ana ʻo ka NPT "kekahi o nā pāʻani pāʻani nui loa i kēia manawa".
He kanakolukumamālima mau makahiki ma hope mai, ʻaʻole ʻike ʻia ka manaʻolana o ka hoʻokuʻu kaua nuklea. Ke hoʻomaka nei ʻo US e hoʻololi i kāna mea kaua nuklea holoʻokoʻa a me nā ʻōnaehana no ka hana ʻana i kēia mau mea kaua. ʻAʻole kānalua ka hahai ʻana o nā mokuʻāina nuklea ʻē aʻe. Akā koi nā mea a pau e hoʻokō nā mea ʻē aʻe i ka NPT. ʻO India a me Pakistan, ʻoiai ma waho o ke kuʻikahi, ke hahai nei i ka loiloi nuklea like: loaʻa iā mākou a mālama ʻia, ʻaʻole hiki iā ʻoe.
ʻO nā crises ma luna o ka moekolohe a me ka naʻaupō nuklea makemake o Iraq a me North Korea a i kēia manawa ʻaʻole hōʻike ʻo Iran i nā hemahema o ke kuʻikahi akā ʻo nā ʻano hana e hoʻokele ai. Paipai ke kuikahi i nā mokuʻāina non-nukelea e alualu i ka ikehu nuklea; ʻoiaʻiʻo, hāʻawi iā lākou i ka "pono ʻole" i kēia ʻenehana pipiʻi a weliweli. I ka manawa like, ʻike ʻo ia he mea hoʻohui kēia ʻenehana i nā papahana nuklea a hoʻāʻo e pale i ka hoʻohana ʻana no kēia hopena. ʻAʻole hiki ke ʻoi aku ka ikaika o ke kūʻē.
Hāʻawi ka NPT i kahi kuleana kūikawā i ka International Atomic Energy Agency (IAEA) a me kāna papa o nā kiaʻāina ma ke ʻano he mau mea nānā i hoʻopiʻi ʻia i nā papahana nuklea policing ma nā mokuʻāina ʻaʻole nuklea. Na ka papa o nā kia'āina e hoʻokele i ka ʻoihana a ua hoʻoholo ʻia kona mau lālā ma ke ʻano he mau lālā paʻa nā mokuʻāina nuklea. ʻO kēia ke kino i koho hou e kuhikuhi iā Iran i ka UN Security Council.
Nawaliwali o IAEA
ʻO ka moʻolelo o ka IAEA ke hōʻike nei i kona nāwaliwali i mua o ka hoʻoikaika paʻa ʻana o ka mana ʻAmelika. Hāʻawi ʻia ka hiʻohiʻona koʻikoʻi e nā hanana ma hope o ka hoʻouka kaua ʻana o ka ʻIseraʻela i ka makahiki 1981 i ka mea hoʻokele nuklea Osirak o Iraq. Ua hoʻohewa ikaika ka luna nui a me ka papa o nā kiaʻāina o ka IAEA i ka hana a ka ʻIseraʻela a ua noi i ka ʻaha kūkā nui o ka IAEA e noʻonoʻo e hoʻokuʻu i ka ʻIseraʻela mai ka hoʻohana ʻana i kāna mau pono a me nā pono. Ua kū pōkole ka ʻaha kūkā nui a koho wale i ka hoʻokuʻu ʻana i nā kōkua loea āpau i ka ʻIseraʻela.
I ka makahiki aʻe, ua noʻonoʻo ka ʻaha kūkā nui o IAEA i kahi ʻōlelo hoʻoholo e hōʻole i ka komo ʻana o ka ʻIseraʻela i ka hālāwai. I ka wā i kūʻē ai ke koho balota i ka ʻIseraʻela, ua koi ʻo ʻAmelika i ka hoʻopiʻi, a i ka wā i nalowale ai ka moʻolelo kūhelu o ka IAEA moʻolelo "ua hele nā ʻelele o United Kingdom a me ʻAmelika i waho o ka hale ʻaha kūkā, ukali ʻia e ka hapa nui o ke komohana. nā ʻelele. Ma mua o ka haʻalele ʻana i ka ʻaha kūkā nui, ua hoʻolaha ka ʻelele US i kāna aupuni e loiloi hou i kāna mau kulekele e pili ana i ke kākoʻo a me ke komo ʻana o ʻAmelika i ka IAEA a me kāna mau hana. .
Hoʻomaopopo pū ka mōʻaukala ʻo ʻAmelika ka mea kōkua nui loa i ka waihona kālā IAEA a me kāna mau papahana kōkua ʻenehana. ʻAʻole ia he mea kupanaha, i kekahi mau mahina ma hope mai, ua haʻi aku ka luna nui o ka IAEA a me kāna papa e noho mau ʻo ʻIseraʻela i lālā piha o ka IAEA, a ua hoʻomaka hou ka US i kāna pilina me ka ʻoihana.
ʻO kaʻIseraʻela ka polokalamu kaua nuklea nui loa a lanakila loa ma waho o nā moku'āina nukili nuiʻelima. ʻAʻole ia i kau inoa i ka NPT a ua manaʻo ʻia e mālama i kahi waihona o ka liʻiliʻi o 100 a i ʻole mau haneli mau mea kaua nuklea a loaʻa i nā missiles ballistic me kahi ākea a hiki i 4,000 km (Jericho-2), a me nā mokulele hiki ke hoʻopuka i nā mea kaua nuklea. a ua hoʻokuʻu ka submarine i nā pahi kaua nuklea. ʻO ka ʻokoʻa loa i ka kākoʻo ʻana o ka pūʻali koa US, ka hoʻokele waiwai a me ka politika no ka ʻIseraʻela, ʻo ia ka hoʻohana ʻana i nā hoʻopaʻi a me ka ikaika e kūʻē iā Iraq e koi ai i ka hoʻokō ʻana i nā ʻaelike hoʻomalu lima a me nā ʻōlelo hoʻoholo UN, e hoʻopau ana i ka hoʻouka kaua a me ka noho ʻana o 2003.
Ua hōʻike ka Washington Post i ka hoʻomaka ʻana o 2005 e lele ana ʻo ʻAmelika i nā drones kiaʻi ma luna o Iran no kahi kokoke i hoʻokahi makahiki "e ʻimi i nā hōʻike o nā papahana nuklea a ʻike i nā nāwaliwali o ka pale ʻana i ka ea". Ua ʻōlelo ʻia he mea maʻamau ka espionage ma ka hoʻomākaukau ʻana i ka pūʻali koa no ka hoʻouka kaua ʻana i ka ea a hoʻohana pū ʻia ma ke ʻano he mea hana hoʻoweliweli. Ua ʻōlelo ʻo Ashton Carter, he kākau ʻōlelo kōkua mua o ʻAmelika Hui Pū ʻIa i ka mahina ʻo Dekemaba 2005 e "kahaha a hōʻino ʻia ʻo ia" inā ʻaʻole i hoʻomaka ʻia kahi hoʻolaha huna e kūʻē i ka papahana nuklea a Iran.
Hiki ke hoʻolohi wale ʻia ka hoʻonui ʻana o ka nuklea ma ia ʻano. ʻO ka hoʻohana ʻana i ka ikaika ka mea e manaʻoʻiʻo ai nā mokuʻāina ʻē aʻe inā loaʻa iā lākou ka pōkā e palekana lākou. Ke alakaʻi nei kēia ala i ka pōʻino.
ʻO ka mea ʻē aʻe, ka hoʻonui ʻole ʻia e ka hui pū ʻana a me ka ʻae ʻana, ʻaʻole hiki ke kūleʻa i ka wā e hoʻomau nei ka US i ka hoʻopaʻa ʻana a me ka hoʻomaikaʻi ʻana i kāna mea kaua nuklea a ʻae i kāna mau hoa pili e loaʻa kēia mau mea kaua. Ma ke aha e hiki ai ke hoʻohuli ʻia nā mea ʻē aʻe e haʻalele, a i ʻole e loaʻa, nā mea kaua nuklea? ʻO ka manaʻolana wale nō aia i ka ʻike like ʻana ua hana ʻia nā mea kaua nuklea a pau i ka hewa, a ʻaʻohe wahi i loko o ko kākou honua no ia mau mea kaua o ka luku nui.
Email: [pale ʻia ka leka uila]
Hāʻawi kālā ʻia ʻo ZNetwork ma o ka lokomaikaʻi o kāna poʻe heluhelu.
E Makana mai