GREG WILPERT: The Real News Network da, eta ni Greg Wilpert naiz.
Emmanuel Macron Frantziako presidenteak kontzesio handia egin zuen aste honetan nazio mailako protestei, erregaien gaineko zergaren igoerak atzeratzea erabaki zuenean eta argindarraren prezioak izoztuko zituela hitzeman zuenean. Macronek pixka bat behar izan zuen erabakia hartzeko, eta iragarpenaren aurretik saiatu zen zerga igoera ez atzera botatzea justifikatzen.
EMMANUEL MACRON: Astelehenean ezin duzu ingurumenaren alde egon eta asteartean erregaiaren prezioaren igoeraren aurka. Duela urte batzuk ezin duzu karbonoaren gaineko zerga erabaki eta gero gaur egun erregaiaren kostua salatu. Orain, gogorarazten dizut zerga hau 2009, 2014, 2015ean bozkatu zela, hainbat konbentzimendutako pertsona politikoak horretara konprometituz.
GREG WILPERT: Macronek atzera egin behar izan zuen, baina, Frantziak txaleko horiak mugimendua izenez ezagutzen zenaren hiru asteko protestetan murgilduta egon ostean, manifestariek Frantziako auto guztiek behar dituzten larrialdiko txaleko horiak jantzita zituztela oinarritzat hartuta. Joan den asteburuan protesta bereziki bortitza bihurtu zen, manifestariek poliziarekin talka egin zutenean eta 4 milioi dolar baino gehiagoko kalteak ere eragin zituzten, erakusleihoak suntsitu eta autoak errez. 100 manifestari eta polizia inguru zauritu omen ziren, eta ehunka atxilotu zituzten. Hala ere, Frantzian eztabaida handia dago txaleko horiak mugimenduak nor eta zer adierazten duen.
Nirekin bat egin dut Frantzian gertatzen ari denari zentzua ematen laguntzeko Jean Bricmont. Jean Lovain-eko Unibertsitateko matematiko eta estatistikako fisikari bat da, eta hainbat libururen egilea, besteak beste, Humanitarian Imperialism: Using Human Rights to Sell War. Bruselan du egoitza, baina Paristik datorkigu orain, han gertutik ikusi zituen protestak. Eskerrik asko hemen egoteagatik, John.
JEAN BRICMONT: Eskerrik asko ni izateagatik.
GREG WILPERT: Beraz, horren aurrean badirudi txaleko horien kexa nagusia erregaien gaineko zergaren igoera gehiegizkoa dela, eta hori nahiko ulergarria da. Esan nahi dut, AEBetako ikusle batek ulertuko lukeen terminoetan jartzen baduzu, gasolinaren prezioa litro bakoitzeko 25 zentimo igo zen gutxi gorabehera, litro bakoitzeko 6 dolar ingurura. Hori da hemen Estatu Batuetan gasa kostatzen dena baino hiru aldiz gehiago. Zer esango zenuke une honetan protesta hauek zertaz?
JEAN BRICMONT: Beno, uste dut hori izan zela abiarazle mekanismoa. Badakizu, zerga igoera hau. Arazoa da jendea benetan nazkatuta dagoela. Eta politika neoliberalekin kritikoa izan naiz haiek hasi zirenetik, Mitterandekin eta baita Giscardekin ere. Baina ez nuen espero jendearen lekukotasunetan entzuten dudan miseria maila, ez dutela dirurik atera, hilaren 20 edo 25etik aurrera ez dutela ezer jateko. Ospitaleko egoera deskribatzen duten pertsonak, munduko sistema mediko onenetariko bat izan zena, erabat dramatikoa izan zen. Itxaron lerroak. Badakizu, esan nahi dut, gauza hauek guztiak, esan nahi dut, sinesgaitza besterik ez da zenbat Frantzia suntsitzen ari dela dirudien.
Eta uste dut arazoa ez dela Macron. Macron, noski, publikoki hitz egiten ari zen eliteak pribatuan ari diren bezala, herriarekiko erabateko mespretxua erakutsiz. Eta badakizu, horrek, noski, ez zuen ezaguna egin. Baina arazoa askoz ere sakonagoa dela uste dut, eta zerikusirik duela, nire ustez, globalizazioa deitzen dugunarekin. Esan nahi dut, Estatu Batuetako gauza bera dela. Esan nahi dut, deslokalizatu egiten duzula, zuzenean edo zeharka. Adibidez, ziurrenik badakizu, ez dakit denda horiek ezagutzen dituzun, Ikea. Suediako denda ospetsua da altzariak eta horrelako gauzetarako. Esan nahi dut, han dena suediera da, baina sinestu egin da. Saltzen duten guztia Txinan egina da, edo halako nonbait. Halako leku batzuetan soldata baxuak dira. Beraz, egia esan, ikusten duzu deslokalizazioaren benetako arazo bat dagoela. Eta gero jendeak ez dauka, badakizu, ez dauka lanik. Eta gero beren lanpostu faltsuak, lanpostu burokratikoak artifizialki sortzen dira. Orduan ez dituzte lehen izaten zituzten zerbitzu publikoak, batez ere landa eremuan. Eta euren autoa behar dute lan egiteko, eta abar.
Gainera, parentesi gisa, esango zenuke, nabarituko zenuke Frantzia CO2 gutxien sortzen duen herrialdeetako bat dela, elektrizitatea lortzen duten energia nuklearrarengatik. Alemania baino askoz gutxiago da, adibidez. Eta beste gauza da prezioaren elastikotasuna deritzona. Beraz, prezioa igoz gero ikusi behar da zenbateraino eragingo duen kontsumoan. Seguruenik ez asko. Eta mundu osoko CO2 isurien ehuneko bakanez ari bazara, eta gainerako herrialdeek ez badute murrizten, tenperaturaren eragina guztiz arbuiagarria izango da. Esan nahi dut, erraza da kalkulu bat egitea, nahiz eta IPCC zifrak erabili. Beraz, badakizue, neurri hau defizita betetzeko erabiltzen da. Arazoa benetan defizita da.
Defizita, ikusten duzu, defizit itzela da. Eta Europako herrialde guztien kasua da, baita Estatu Batuena ere. Ekoizpen ezarekin zerikusia duela uste dut, kontsumitzen duzuna ez ekoizten. Kanpotik lortzen duzu. Eta gero, noski, lanpostu artifizialak sortu behar dituzu, eta benetako lanpostu produktiborik ez duten mota guztietako pertsonak diruz lagundu behar dituzu, eta abar. Eta horrek sortzen du defizita. Baina arazoa Macron baino askoz ere zaharragoa da.
GREG WILPERT: Orain, asko espekulatzen da protesten atzean eskuin muturreko elementuak daudela. Horietara deitu zutenetako bat Frank Buhler izan zela dirudi, Fronte Nazionalean egon ohi zena, baina arrazistegia izateagatik kanporatu zuten. Baina, bestetik, duela gutxi ezkertiarrak ere ikus zitezkeen protesten alde. Beraz, lehenik eta behin, nola sortu ziren protestak? Eta bigarrenik, jakin dezakezunez, nork antolatzen ditu?
JEAN BRICMONT: Beno, nahiko uste dut espontaneoa dela. Ikusten duzu, ez dakit nork antolatu zuen. Internet bidez hori egiten ibili den mota guztietako jendea omen zegoen, eta abar. Esan nahi dut beste nonbait koloreen iraultza izan denean, jendeak ez du zertan antolatuta dagoenik sinetsi. Esan nahi dut, nahiko espontaneoa dela uste dut.
Eskuin muturraren inguruko negozioa dago. Oso interesgarria da ikustea komunikabideen eta gobernuaren hizpideetako bat dela. Adierazpen arrazistaren bat bilatzen dute nonbait, edo ohar antisemitaren bat, hori are hobea da. Baina badakizue, txaleko horia jarri, kalera joan eta heil Hitler, Allahu Akbar edo Palestina aske oihukatu dezaket, horrelako zerbait, eta horrek hedabideak erabat erotuko ditu. Baina esan nahi dut, guztiz egituratu gabeko mugimendua dela. Ez dago, badakizu, ez dute euren mugimendua poliziatzen, ezin dute jendea mugimendutik kanporatu. Edonork jar dezake txaleko horia. Noski, han eskuin muturreko jendea egon da.
Baina ez dut uste beste herrialde batzuetan ezagutzen dugun eskuin muturrarekin zerikusirik duenik. Izan ere, frantsesei aitortu behar zaie mugimendu hau, neurri handi batean, frantsesa eta errepublikanoa dela. ADOS? Baina, noski, pentsatzen hasten bazara abertzale izatearen zentzuan frantsesa den guztia —Marseillaise abesten dute, Frantziako bandera astintzen dute, eta abar— hori eskuin muturrera asimilatzen baduzu, orduan, jakina, Erresistentzia urrun zegoen. eskuinean, Frantziako Iraultza eskuin muturrean zegoen, eta beste edozein mugimendu. Eta orduan, noski, benetako arazoak izango ditugu, eta ezkerrak urteak daramatza horretan, abertzaletasun mota guztiak eskuin muturrari lotzeko. Eta hori da ezkerrak mugimendu hori ez aurkezteko arrazoietako bat. Ezkerreko jendea dago momentu horretan, eta ezkerrekoa bada mugimenduarekin bat egiten saiatzen dena.
Baina arazoa da ezkerrak urteak daramatzala mugimendu honen gidaritzapean, ikusten duzu, eta ez da horrela ibili. Eta ez da horrela egin bi arrazoi nagusirengatik. Bata da Europako ametsaren besarkada. Denek diote ondo, Europa sozial bat sortuko dugula, etab. ezinezkoa da. ADOS? Ezinezkoa. Ezin dituzu itunak aldatu. Itunak oinarri [entzutezinean] egin dira. Eta euroa sortu dute, horrek euroguneko ekonomien arteko desorekak sortzen ditu, ez dagoelako aberastasun transferentziarik herrialde aberatsen eta pobreen artean. Eta ezinezkoa da moneta berdina izatea haien moneten artean gorabehera handiak izaten zituzten herrialdeen artean. De Gaullek Franko Berria aurkeztu zuenean, Deutsche markaren balio bera zuen. Eta euroa sartu zenean, hiru franko ziren Deutsche Markarentzat. Beraz, Italian gauza bera ikusten duzu Lirarekin, eta abar.
Beraz, gorabehera hauek badituzu, bat-batean herrialde hauek guztiek balio bera dutela esaten duzu. Baina nola egingo zenuke hori? Merkatu libreko ekonomia da. Ez ginen ekonomia planifikatu batera joan, nik dakidala. Eta orduan nola saihestu gorabehera hauek? Gorabehera horiek murrizketa neurrien bidez saihesten dituzu. Horixe egin dute.
GREG WILPERT: Lehen jorratu zenuen alderdi ekologikoaren galderara itzuli nahi dut. Klipean ikusi dugunez, Macronek zerga igoera Frantzian ekonomia berdea garatzeko beharrezkoa den zerbait bezala defendatu du. Orain, ekologiaren aldeko dei horrek oihartzun handia du Frantzian?
JEAN BRICMONT: Ez dut uste. Ez asko, ez. Ez dut uste, jendea, esaten den bezala, hilaren amaierak kezkatzen gaituelako, ez munduaren amaierak. Kezkatuta daude, benetan harrigarria dela esan nahi dut. Esan nahi dut, ezin duzu egin... Esan nahi dut, urte askotan esan dut hori. Ezin duzu izan, esan nahi dut, hauek ere izan ditzakezula, badakizu, neurri suizidak, guk esaten diogun moduan. Neurri [entzutezinak] edo ekologikoak esan nahi dut. Herria ez dago konforme maila sozioekonomikoan. Lehenik eta behin hori zaindu behar duzu. Baina hori hartzeak, hori lehenbailehen zaintzeak ez du esan nahi arazoetara dirua botatzea, eta hori da, gutxi gorabehera, ezkerra egiten ari dena. Ezkerra beti esaten ari da, ba, hori, badakizu, hori diruz lagundu behar duzu, hori diruz lagundu; hau lagundu eta hori irudikatu behar duzu. Ez, oinarri industriala salbatu behar duzu.
Eta horixe egin zuen De Gaullek 58an itzuli zinenean, beste zoro baten ondoren, orduan Laugarren Errepublika izan zen. Eta Laugarren Errepublikaren amaiera bezalako zerbait bizitzen ari garela iruditzen zait, noski, de Gaulle bat hegaletan zain egon gabe. Baina de Gaullek, jakina, egin zuena da biztanleriari, ez bankuari, mailegu itzela egin eta gero Frantziako ekonomia moderno guztia eraikitzeko erabili zuen; hots, aeronautika. Badakizu, espazioa, abiadura handiko trenbideak, [ez entzunez], eta abar. Orain ez dago parekorik, eta inork ez du zer egin behar duen ideiarik.
Eta, beraz, arazo sakonetan gaude. Noski, nik uste, azkenean gobernuak txaleko horiak kontrolatuko dituelako. Alegia, alternatiba bakarra iraultza izango litzateke, baina ez da iraultzarik izango. Poliziak eta armadak gobernuaren aurka egin beharko lukete. Polizia nahiko nazkatuta dago, baina oraindik nahikoa diziplinatuta dago gobernuaren alde egiteko borondatea inposatzeko, badakizu. Eta gauzak ez badira iraultzara sartzen, azkenean, noski, desagertu egingo da, mugimendu hau, aldi baterako. Baina frustrazioa izugarria da.
Eta beldur naiz, noski, azkenean Trump frantses bat egongo ote den. Trump frantsesa, Dupont-Aignon izango denaren izena ere eman dezaket. Baina hori aieru bat besterik ez da. Baina egongo da, badakizu, haserrea izugarria delako, eta ez dago, ez dago benetako irtenbiderik. Esan nahi dut, ez dut uste Trump frantziarra ere irtenbidea izango denik. Baina hala dirudi.
GREG WILPERT: ADOS. Eta hor utzi beharko dugu oraingoz, baina ziurrenik zuregana itzuliko gara egoera nola garatzen den ikusita. Jean Bricmont Louvaing Unibertsitateko irakaslearekin hitz egiten ari nintzen, Paristik gurekin bat egiten. Eskerrik asko gaur gurekin batu izanagatik.
JEAN BRICMONT: Eskerrik asko. Eskerrik asko.
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan