Hangata e hlalosoa e le taba ea phofo-keg khohlanong ea Iseraele le Palestina, Jerusalema e ne e lebeletsoe hore e be e kholo sebokeng sa Laboraro Washington pakeng tsa Donald Trump le Tona-khōlō ea Iseraele Benjamin Netanyahu.
Ke lekhetlo la pele banyalani bao ba kopana lifahleho li talimane ho tloha ha Trump a hlomamisoa e le mopresidente khoeling e fetileng.
Bobeli bona ba na le litaba tse kholo tse lokelang ho rarolloa, ho kenyeletsoa katoloso ea bolulo ba Isiraele le tumellano ea nyutlelie le Iran. Empa ho ka etsahala hore le litaba tsena li koaheloe ke puisano ea tsona ea boemo ba Jerusalema.
tsitsipano mabapi le bokamoso ba toropo e holimo, kaha Trump o ikanne hore o tla fallisetsa ofisi ea boemeli ba Amerika ho tloha Tel Aviv ho e isa Jerusalema, mohato o tla amohela ka ho hlaka hore toropo ke motse-moholo oa Isiraele.
Khetho ea Trump bakeng sa moemeli oa Amerika ho Iseraele, David Friedman, motšehetsi ea thata oa bajaki, ke. tlaleha ho re o rerile ho sebetsa a le Jerusalema ho fapana le Tel Aviv.
Ho sa le joalo, mmuso oa Netanyahu o na le phatlalatsoa ho tlosoa ha lithibelo ho atoloseng ha bolulo, ho hlakile hore ho na le tšepo ea hore e ke ke ea tobana le tšitiso e tsoang Washington. Nakoana kamora ho khakoloa ha Trump khoeling e fetileng, liofisiri tsa Isiraele koaholotsoeng lesira merero ea ho haha matlo a macha a fetang 560 Jerusalema Bochabela e hapiloeng.
Holim'a moo, matona a ka ho le letona 'musong oa Isiraele a tsitlallela ka matla ho amohuoa kapele ha Maale Adumim, sebaka se seholo se haufi le Jerusalema se neng se tla arola toropo ho tloha bohareng ba West Bank. Tlas'a khatello ea Netanyahu, ho bile le likhetho tsa khabinete lieha ho fihlela kamora kopano le Trump.
Mohato o kotsi
Mehato ena e fapa-fapaneng e na le monyetla oa ho baka ho phatloha ha khalefo, ho Mapalestina le ka kakaretso ho pholletsa le sebaka seo.
Boikutlo ba nako e telele holim'a Jerusalema bo tsoa bohlokoa ba eona bo boholo ba lipolotiki, bolumeli le tšoantšetso, ho boletse Zakaria Odeh, hlooho ea Civic Coalition, sehlopha sa likhele sa mekhatlo ea sechaba ea Palestina e Jerusalema.
"Ba-Palestina ba batla hore Jerusalema Bochabela e be motse-moholo oa naha e tlang," o ile a bolella Middle East Eye. "Haeba ba haneloa, joale ho bolela pheletso ea tharollo ea linaha tse peli, tšepo ea boipuso ba Palestina, le ts'ebetso ea khotso ea mofuta ofe kapa ofe. Ruri eo e ka ba mohato o kotsi haholo.”
E amanang haufi-ufi le lipotso tsa bobusi holim'a Jerusalema Bochabela ke taolo ea Palestina holim'a libaka tse halalelang tsa toropo, ho kenyeletsoa le sebaka se tukang ho feta tsohle: mosque oa al-Aqsa Motseng oa Khale. Mona ke sebaka seo Mamosleme a lumelang hore Moprofeta Mohammed o fihlile ho sona kamora leeto la mohlolo la bosiu ho tloha Mecca, mme a nyolohela leholimong.
Ka lebaka leo, Mamosleme a limillione tse makholo lefatšeng ka bophara a thahasella ho tseba se tla etsahala Jerusalema.
Taolo holim'a al-Aqsa
Ho hloleha ha lipuisano tsa khotso nakong ea kotara e fetileng ea lilemo tse ngata ho ipapisitse le ho hana ha Isiraele ho amohela Palestina East Jerusalem joalo ka motse-moholo oa lipolotiki kapa ho ba fa taolo e utloahalang holim'a al-Aqsa, ho boletse Odeh.
Ho tloha ha Iseraele e hapa Jerusalema Bochabela ka 1967, e fallisitse bajaki ba Bajuda ba fetang 200,000 karolong ea Palestina ea motse, 'me e batla ho felisa baahi ba Palestina ho tloha West Bank ka ho haha lerako le arohaneng.
E le pontšo ea litabatabelo tsa eona tsa naha, Iseraele e ile ea hapa Jerusalema Bochabela ka molao ka 1980, ho tlōla molao oa machaba, ho phatlalatsa motse ona "motse-moholo oa ka ho sa feleng, o kopaneng".
E thibetse haholo phihlello ea Mapalestina ho al-Aqsa, ha ka nako e ts'oanang e tiisa boipelaetso ba eona ba bobusi setsing sa mosque, seo Bajuda ba se bitsang Temple Mount mme ba lumela hore e hahiloe holim'a litempele tse peli tse sentsoeng ka nako e telele.
Mapolesa a Isiraele a okametse phihlello ea al-Aqsa, mme esale a lumella lipalo tsa rekoto ea Bajuda ba ratang bochaba ho kena. Bo-ralipolotiki ba phahameng ba Isiraele ba kopile hore Bajuda ba be joalo lumelloa ho rapela teng, mme ba bang ba bile ba hoeletsa ho senngwa ha mosque.
Odeh o itse: "Ka lilemo tse mashome, Iseraele e lutse Jerusalema ka mabifi ho feta kae kapa kae libakeng tse hapiloeng.
Boiteko ba Isiraele ba ho "momahanya" Jerusalema le bona bo entse hore e be kotsing ea pefo, ho latela Aviv Tartasky, mofuputsi oa Ir Amim, sehlopha sa Isiraele se buellang tšoaro e nepahetseng bakeng sa Mapalestina a Jerusalema.
"Jerusalema e ikhethile," o ile a re ho MEE. "Ke eona feela sebaka seo ho sona ho nang le makholo a likete a ma-Isiraele le maPalestina a lulang haufi le likhohlano tse sa feleng. Ke le leng la mabaka ao ka ’ona Jerusalema e ’nileng ea e-ba sebaka seo Mapalestina a neng a hanyetsa ho haptjoa ka sona hangata hakana.”
Ho falla ha boemeli
Ho 'nile ha nahanoa ka bophara hore Trump, ha a se a tiisitse botšepehi ba hae nakong ea letšolo la mopresidente mabapi le ho fallisetsa boemeli ba US Jerusalema, o tla be a sa rate ho furalla tšepiso ea hae.
Empa puisanong e phatlalalitsoeng Labohlano le fetileng, ha Trump a ntse a itokisetsa kopano ea hae le Netanyahu, o bontšitse hore a kanna a ba le menahano ea bobeli.
“Ke ntse ke nahana ka hona. Ke ntse ke ithuta taba ena mme re tla bona hore na ho etsahalang,” a rialo e boletse koranta ea Israel Hayom. “Ha se qeto e bonolo. Ho 'nile ha buisanoa ka lilemo tse ngata. Ha ho na motho ea batlang ho etsa qeto ena, ’me ke ntse ke nahana ka eona ka botebo.”
O boetse a re katoloso ea bolulo "ha e na thuso".
Ho ts'oha ho bonahalang ha Trump ho kanna ha bonts'a likeletso tseo a li fumanang ho tsoa ho liofisiri tsa Lefapha la Naha le lihlooho tsa linaha tsa Maarabia.
Bob Corker, molulasetulo oa komiti ea likamano tsa kantle ho Senate ea US, o ile a senola ka Mantaha hore Trump qalong o ne a rerile ho etsa hore boemeli bo tsamaise phatlalatso ea hae ea pele e le mopresidente. "Moelelo oa ka ke hore, mohlomong ba ntse ba fallela moo," Corker o boletse, mme a eketsa hore tsamaiso e emetse ho qala ho sebetsana le khanyetso ea baetapele ba Maarabia.
Ho ea ka litlaleho tsa mecha ea litaba ea Iseraele, bohlale ba sesole sa Iseraele le bona ba lemositse ka monyetla oa pefo e atileng haeba boemeli bo ka fallisetsoa sebakeng se seng.
Ba lumela hore merusu le merusu li ka khona hasana ka potlako ho tloha Jerusalema Bochabela ho ea ho Mapalestina a Iseraele le West Bank le Gaza, hammoho le mafatše a mangata a Maarabo le Mamosleme. Libaka tsa Bajuda le tsa Iseraele ho pota lefatše li ne li tla ba tlas'a tšokelo ea boiphetetso.
Karolo ea bohlokoa merusung
Poifo e e ntseng jalo ga se dilo tse di fopholetsang fela. Jerusalema e ’nile ea ipaka e le lebone nako le nako. Ha se bonyane, ho boletse Odeh, toropo e nkile karolo ea bohlokoa merusung e 'meli e meholo ea Palestina, e tsejoang ka hore ke li-intifada tsa pele le tsa bobeli.
Haufinyane tjena, e bile sepheo sa letoto la litlhaselo tsa thipa le likoloi tsa likoloi - ka linako tse ling li bitsoa lone-wolf intifada - e qalileng ho elella bofelong ba 2015. Ho phahama ha pefo, e seng e fokotsehile empa e e-s'o fele, e ile ea qala ka karolo e kholo ka ts'abo e nchafalitsoeng ea Palestina ea ho hapa al-Aqsa ea Israel.
Bahlahlobisisi ba bangata ba lumela hore kajeno Mapalestina a Jerusalema Bochabela ba ikarotse ebile ba fokola haholo ho ka etsa merusu e tsitsitseng le e hlophisitsoeng eo ba kileng ba e etella pele khahlanong le mosebetsi oo.
Intifada ea pele, e qalileng ka 1987, ha boetapele ba Palestina bo ntse bo le botlamuoeng, Jerusalema Bochabela e ne e e-na le batho ba matla ba sebaka seo, ho boletse Odeh. Tlas'a Faisal Husseini, hlooho ea le leng la malapa a tsebahalang haholo a toropo, baetapele ba bacha ba hlophisitse bofetoheli bo bongata ba sechaba ka malapa a bona a atolositsoeng tikolohong e 'ngoe le e 'ngoe.
Ho bile le literaeke tse telele tse neng li shejoa ka bongata, ho hana ho lefa lekhetho, ho ts'oaroa ha lihlahisoa tsa Israele le mekoloko e meholo ea boipelaetso eo hangata e neng e fella ka likhohlano le mabotho a tšireletso.
Odeh o itse: "Ketso tsena li ile tsa etsa hore Jerusalema Bochabela e be thata haholo hore Iseraele e buse. E bile ho hloka botsitso hona ho ileng ha kenya letsoho qetong ya Iseraele ya ho dumella boetapele ba Palestina tlasa Yasser Arafat ho kgutla le ho theha Bolaodi ba Palestina.
Motse oa likhutsana
Joale ka 2000, moetapele oa bohanyetsi oa Isiraele Ariel Sharon o ile a etella pele sehlopha sa mapolesa a hlometseng ho leba setsing sa al-Aqsa ho ea tiisa taolo ea Isiraele moo, a tsosa intifada ea bobeli.
Iseraele e ile ea arabela ka ho arola Jerusalema, Odeh o ile a hlokomela. Bolaoli ba Palestina le litsi tsa bona li ne li thibetsoe ho kena toropong, joalo ka litšebeletso tsa ts'ireletso tsa PA.
Lerako le ile la hahuoa ka bobeli ho beha baahi ba Jerusalema ba 100,000 ba Palestina kantle ho toropo, ba khaotsoe lits'ebeletso tsa lehae, le ho koala Jerusalema Bochabela hole le West Bank.
Ka lebaka leo, baetapele ba libaka ba bitsitse Jerusalema "motse oa likhutsana". Baahi ba Palestina ba fumana karoloana ea tekanyetso ea masepala, ba siea liperesente tse 82 ka tlase ho bofutsana. Ho heletsoa ha matlo ho maemo a ho ngola. le tlhekefetso ya sepolesa ea baahi ba Palestina e tloaelehile.
Lehono, dikomiti tše di tumilego tša tikologong ya Jerusalema Bohlabela ke seriti sa bao ba ilego ba etelela pele mašole a pele, go boletše ka 2012. raporoto ho Jerusalem Bochabela ke International Crisis Group, setsi sa ho nahana sa tharollo ea likhohlano se thehiloeng Washington le Brussels.
E fumane hore likomiti li ne li sebetsa ka mokhoa oa ho itšireletsa ho leka ho thibela bobeli ba bajaki ho nka libaka tsa bona le ho kenella ho ntseng ho eketseha ho etsoang ke linokoane ha ho se na litšebeletso tsa tšireletso tsa Palestina.
Odeh o ile a re: “Bofutsana le menyetla e fokolang e bakile lithethefatsi le tlōlo ea molao, ’me seo se fokolisitse sechaba sa Palestina se Jerusalema Bochabela haholo. "Hona joale ho se ho se na boetapele le ho sitoa ho hlophisa."
Serethe sa Achilles
Leha ho le joalo, Jerusalema le libaka tsa eona tse halalelang e ntse e le letšoao le matla la bochaba ba Palestina le seo e ka bang serethe sa Achilles bakeng sa Iseraele, ka lebaka la katamelano e sa tloaelehang eo bajaki ba Bajuda le Mapalestina ba phelang ho eona.
Hoo e ka bang liperesente tse 40 tsa Bajude ba Isiraele ba bolailoeng ka har'a intifada ea bobeli, ba bangata litlhaselong tsa ho ipolaea, ba ne ba lebisitsoe Jerusalema, ho boletse Hillel Cohen, setsebi sa Isiraele mabapi le Jerusalema Bochabela.
Ka ho tšoanang, pefo ea likhoeling tse 18 tse fetileng e ne e lebisitsoe ho Jerusalema. Khoeling e fetileng ke Mopalestina o ile a khanna teraka ea hae sehlopha sa masole a Iseraele motseng oo, a bolaea ba bane ’me a ntša ba 17 likotsi.
Ho pepeseha ha Baiseraele litlhaselong ho na le feela e eketsehile kaha balaoli ba toropo ba matlafalitse katoloso ea meaho e Jerusalema Bochabela le ho batla ho e kopanya le Jerusalema Bophirima. Mokhoa o bobebe o nepahetseng o kopanyang mahlakoreng a mabeli a motse o fetohile sebaka sa litlhaselo tse tloaelehileng.
Tartasky o itse: "Likhahlano tsa leano la Iseraele li hlakile haholoanyane ha kopanyo e ntse e eketseha." Ha Iseraele e ntse e hatella Mapalestina a Jerusalema Bochabela haholoanyane, ke moo karabelo e bang teng le ho feta Jerusalema Bophirima.”
Karolo ea ho ba bahlokomeli
Mapalestina a Jerusalema Bochabela a ka ’na a aroloa ’me a ferekanngoa, empa a bontša pontšo e ’ngoe le e ’ngoe ea ho tsoela pele ho nka karolo ea bona ka botebo e le bahlokomeli ba motse oa bona le libaka tsa oona tse halalelang.
Kamora hore Israele e thibele Mapalestina ho tloha Gaza le West Bank ho fihla Jerusalema, baahi ba Israele ba Palestina - e leng motho a le mong ho ba bahlano ba baahi ba Israele - ba nkile karolo e ntseng e eketseha, ho fihlela haufinyane tjena ka leboea la Islamic Movement.
Isiraele e ile ea thibela sehlopha sena nakong e fetang selemo se fetileng, karolo e kholo ho thibela ts'ebetso ea eona ho al-Aqsa, ho hlokometse Cohen. Empa baahi ba bangata ba Palestina ba ntse ba ikemiselitse ka matla ho loana le Mapalestina a Jerusalema Bochabela ho sireletsa al-Aqsa litšusumetsong tsa Isiraele.
Cohen o bolelletse MEE: "Israel e atlehile ho fokolisa ntoa ea Palestina e Jerusalema empa ha e so fokolise maikutlo a Palestina ka al-Aqsa."
'Me tšoantšetso ea Jerusalema le al-Aqsa e utloahala ka matla joaloka pele ho pota lefatše la Mamosleme le Maarabia. Ka lebaka leo, Netanyahu le Trump ba ka fumana sebaka sa bona sa ho tsamaisa Jerusalema se fokola ho feta kamoo ba ka ratang.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate