Ho na le lintsintsi tse ngata tse emetseng ho senya setlolo sa lipuisano tsa khotso tsa Middle East, haholo-holo phatlalatso ea morao-rao ea Iseraele ea lekhopho la ho aha bolulo. Seo se ile sa tsosa lengolo le halefileng le eang ho Washington bekeng e fetileng ho tsoa ho boetapele ba Palestina, leha ho bonahala eka ho tlotloloha ha Iseraele Mahmoud Abbas pele mahlakore a mabeli a kopana ho ne ho sa lekana ho mo susumelletsa ho tsoa.
Leha ho le joalo, ha mekha e kopana kajeno bakeng sa potoloho ea bona ea pele ea lipuisano tse nepahetseng, ho bohlokoa ho totobatsa tšitiso e le 'ngoe e kholo e sa ngolisoang le bashebelli: karolo ea bohlano ea baahi ba Iseraele bao e seng Bajuda empa ke Mapalestina.
Bothata bo hlahisitsoeng tsamaisong ea khotso ke sehlotšoana sena sa Palestina bo bontšitsoe motsotsong o hlalosang boiteko ba ho qetela bo hlokomelehang ba ho fihlela tumellano, e qaliloeng Oslo lilemo tse mashome a mabeli tse fetileng.
Ka 1993 Yitzhak Rabin, eo e neng e le tona-khōlō ka nako eo, o ile a bokella moifo oa batho ba 15 bakeng sa mokete oa ho saena le Mapalestina White House. Moifo o ile oa khethoa ho fana ka maikutlo a hore likarolo tsohle tsa sechaba sa Isiraele li rata khotso.
Ha Rabin a botsoa hore na ke hobane'ng ha a sa kenyelletsa Mopalestina a le mong, o ile a tsoka ka thōko potso: "Re tla saena selekane sa khotso pakeng tsa Iseraele ea Bajuda le PLO."
Rabin o ne a lumela hore baahi ba hae ba Palestina ha baa lokela ho emeloa ke mmuso oa bona empa ke mohanyetsi ho pholletsa le tafole. Boemo ba lilemo tse 20 ho ea pele ha bo fetohe. Sehlotšoana sa Palestina se ntse se nkoa e le karolo ea bohlano, eo naha ea Bajuda e neng e ka phela hantle ntle le eona.
Habohlokoa, e ne e le taba e amanang le baahi ba Palestina ba Iseraele e ileng ea batla e nyatseha ho qala ha lipuisano tsena. Matona a khabinete ea Israele a ile a fetohela molao oa Abbas oa hore tokollo ea batšoaruoa ba nako e telele ea lipolotiki e lokela ho kenyelletsa batšoaruoa ba seng bakae ba tsoang sehlotšoana sa Iseraele sa Palestina.
Benjamin Netanyahu, tonakholo ea Isiraele, o hapile boholo ba khabinete feela kamora ho lumela ho chechisa ho lokolla sehlopha sena ho fihlela nako e sa boleloang.
Ka mokhoa o ts'oanang, boiphihlelo bo fetileng bo fana ka maikutlo a hore ho tla ba le ho phatloha ha khalefo haeba referendum ea Netanyahu e tšepisitsoeng mabapi le tumellano e itšetlehile ka sephetho sa eona - ho fanoe ka karohano e ka 'nang ea e-ba teng pakeng tsa Bajuda ba Iseraele - ka likhetho tsa baahi ba Palestina. Letona le phahameng, Silvan Shalom, o se a bontšitse hore ke Bajuda ba Iseraele feela ba lokelang ho etsa qeto.
Empa sehlotšoana sa Iseraele sa Palestina se tla kengoa pelong ea lipuisano pele ho moo.
Mafelong a beke e fetileng Netanyahu o ile a khetha liso tse ratoang ke tokelo ea Isiraele, a nyatsa maikutlo a tlalehiloeng ho tsoa ho Abbas hore ha ho na Moiseraele ea lokelang ho lumelloa ho lula ka har'a naha e tlang ea Palestina. Hobaneng, ho botsa tokelo, ma-Israel - ho bolelang hore bajaki - ba lelekoa naheng ea Palestina ha Israele e ntse e na le baahi ba bangata ba ntseng ba eketseha ba Palestina ka har'a meeli ea eona?
Tharollo e ka bang teng e phatlalalitsoeng ke motsoalle oa Netanyahu, Avigdor Lieberman, e ne e tla khutlisa meeli ho leleka baahi ba bangata ba Palestina ka hohle kamoo ho ka khonehang e le phapanyetsano ea libaka tsa bolulo. Ho na le bofokoli bo sebetsang, leha ho le joalo: ho fapanyetsana ha mobu ho ka tlosa Iseraele feela ho Mapalestina a lulang haufi le West Bank.
Netanyahu o khetha khetho e 'ngoe. O batlile ho Lekhotla la Palestina hore le amohele Iseraele e le naha ea Bajuda. Boemo bona bo tla nka sebaka sa mantlha lipuisanong.
Baetapele ba sehlotšoana sa Palestina naheng ea Israel ba qophella PA ho hana tlhokahalo. Ho ea ka tlaleho ea morao tjena ea International Crisis Group, liofisiri tsa Palestina li ntse li e-s'o ka li etsa qeto. Ba bang ba tšaba hore PA e kanna ea lumela ho amoheloa haeba e bula tsela ea tumellano.
Ke hobane’ng ha taba ee e le taba ho Iseraele? Ketsahalong eo ho nang le tumellano mabapi le naha ea Palestina, Iseraele e tla tsoha hoseng ho hlahlamang ho ea letšolong le matlafalitsoeng la litokelo tse lekanang ho tsoa ho ba fokolang ba Palestina. Maemong a joalo, Iseraele e ke ke ea khona ho buella "ts'ireletso" ho lokafatsa khethollo e tsoelang pele.
Tlhoko ea pele ea batho ba fokolang ba Palestina ha e belaelle: tokelo ea ho khutla e lumella beng ka bona ba lelekiloeng ho kena le bona ka hare ho Iseraele ho tšoana le Molao oa hona joale oa ho Khutla, o lumellang Mojuda ofe kapa ofe lefatšeng hang-hang hore e be moahi.
Lithupa li phahame: ntle le Molao oa ho Khutla, Bojuda ba Iseraele bo felile; ka eona, puso ea sechaba ka sechaba ea Iseraele e pepesoa e le lefeela.
Netanyahu e hlokolosi haholo likotsing tsena. Kamohelo ea Bojuda ba Iseraele e ne e tla hula sekoti tlas'a letšolo la ho lekana la ba fokolang. Haeba u sa batle ho lula naheng ea Sejuda, Netanyahu o tla bolella baahi ba Palestina, e-ea ho lula Palestina. Ke seo Mahmoud Abbas, moetapele oa lona, a lumetseng.
Lenyatso le leholo la Netanyahu bakeng sa litokelo tsa sehlotšoana sa Palestine le ile la boleloa lipuisanong tsa morao tjena tsa paramente. Ha MP ea Moarabia a re, "Re ne re le teng pele ho uena 'me re tla sala [mona] ka mor'a hao", Netanyahu ea halefileng o ile a roba protocol ea ho sitisa: "Karolo ea pele ha se 'nete,' me ea bobeli e ke ke ea e-ba teng."
Mehato ea morao tjena ea 'muso e fana ka maikutlo a hore maikutlo a hae a ho qetela e kanna ea se be boithoriso ba lefeela empa ke tšokelo e entsoeng ka hloko. Israel e itokisetsa ho leleka mashome a likete a baahi ba Bedouin malapeng a bona a Negev ho ba isa libakeng tsa litoropo e le karolo ea leano la ho falla ka likhoka. Letšolo lena la tlhoekiso ea morabe le beha mohlala o kotsi, le fana ka maikutlo a hore na ho tla etsahala eng ka pele bakeng sa lichaba tse ling tsa Palestina.
Ba fokolang ba kene literateng boipelaetsong bo atileng ka ho fetesisa ba Palestina bo bonoang ho tloha ha ho phatloha ha intifada ea bobeli. Mapolesa a Isiraele a arabile ka bokhopo bo feteletseng, a sebelisa maemo a mabifi a ke keng a nahanoa khahlanong le baipelaetsi ba Bajude.
Ka nako e ts'oanang, mmuso oa Netanyahu o hlahisitse molao ho phahamisa moeli bakeng sa mekha e batlang ho kena Knesset. Bahlaseluoa ba ka sehloohong e tla ba mekha e meraro e menyenyane ea Maarabia e emetsoeng moo. Sepheo sa molao, bahlahlobisisi ba hlokomela, ke ho etsa Knesset e se nang Maarabo, ho netefatsa puso e tsoelang pele le e ke keng ea hanyetsoa.
Netanyahu, ho bonahala a belaela hore a ka itšetleha ka PA hore e mo fe boitelo ba lipolotiki boo a bo hlokang molemong oa khotso kapa ho amohela Bojuda ba naha ea habo. Ho e-na le hoo, o feta Abbas ho itšireletsa khahlanong le tšokelo e hlahisoang ke tlhoko ea baahi ba hae ba Palestina ea tekano.
Jonathan Cook o hapile Khau e Khethehileng ea Martha Gellhorn bakeng sa Boqolotsi ba litaba. Libuka tsa hae tsa morao-rao ke "Iseraele le Khohlano ea Tsoelo-pele: Iraq, Iran le Moralo oa ho Etsa Botjhabela Bochabela bo Hare" ( Pluto Press) le "Nyamela Palestine: Liteko tsa Iseraele tsa ho Nyahama ha Batho" (Zed Books). Webosaete ea hae e ncha ke www.jonathan-cook.net.
Mofuta oa sengoloa sena o qalile ho hlaha ho The National, Abu Dhabi.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate