Patrick Bond
mona
ke lipolelo tse peli serapeng se qetellang sa Chomsky ea September 17 ZNet
Litlhaloso (`Likopano'); moo a hlōlisang Seboka sa Havana South-South sa
Baetapele ba naha ba `G77' ba etsahetseng ka Mmesa:
African
baetapele ba supile hore `mantsoe a seterateng' a Bophirima a ntse a pheta
seo `linaha tse ntseng li tsoela pele esale li li bua ka lilemo tse ngata mefuteng e fapaneng
fora ea machaba e nang le katleho e fokolang.' Ba 'maloa ba khothalelitse hore `selekane
ho ne ho khoneha.'
We
e tlameha ho khutla ka karabo e tsoakaneng ea hore na baetapele ba Afrika ba mametse
`mantsoe a seterateng AFRIKA,' ka lebaka la keketseho e makatsang ea boitseko
haufinyane, empa e tla ema ho fihlela khoeli e tlang ea ZNet Commentary ho etsa joalo, le kajeno
tsepamisa maikutlo feela ho `mantswe' ka mokgwa wa tshekatsheko e hlokolosi.
Chomsky's
e seng a le mong, a hula joalo ka ha a etsa litlhalosong ka bobuelli bo hlahelletseng
group–Third World Network, e thehiloeng Penang, Malaysia–e thehang likamano
pakeng tsa mekhatlo ea sechaba le mebuso ea bochaba ho pholletsa le Boroa.
Ka mokhoa o ts'oanang, lethathamo le lelelele la batho ba saenneng, ho kenyeletsoa le machaba
mekhatlo eo ke e ratang haholo (joalo ka Ruckus le Global Exchange ho tsoa ho San
Francisco), o ile a phethela ka mor'a kopano ea Havana hore lilekane tse tummeng tse setseng le
Babusi ba Boroa baa khoneha ebile baa rateha:
le
mabapi le ho hlakoloa ha mekoloto ea mantlha le litaba tsa khoebo e hlokang leeme, G77
tlhōrō ea Havana hang hape o ile a tiisa tumellano pakeng tsa maikutlo a
G77 le mokgatlo o motjha wa lefatshe lohle o kgahlanong le ho ikopanya ha lefatshe o neng o ipelaetsa
WTO/IMF/WB e Seattle le Washington. Tšebelisano pakeng tsa mekha e 'meli
ka hona ho ne ho tla bonahala ho loketse e le hore re finyelle lipakane tsa rōna tse tšoanang ho
tsela e sebetsang hantle le e potlakileng. (Lengolo le eang ho mopresidente oa Nigeria le moetapele oa G77
Olusegun Obasanjo, 16 June 2000, http://www.unitedpeoples.net/engelsk/univers
iel/FRAME_break.html)
empa
ho thoe’ng haeba tšebelisano-’moho e sa tšoanelehe, tlas’a maemo a atileng? Tlhophiso
ka thoko ho Obasanjo ea nang le likhang hajoale, anti-IMF e matla ka ho fetesisa
mohlabani ea tsoang pusong ea Lefatše la Boraro e ntse e le 'musi oa bolaoli oa Zimbabwe
Robert Mugabe. Pejana khoeling ena Mugabe o ile a opa mahofi ka mokhoa o ke keng oa hlalosoa
kopanong ea sechaba ea Harlem, 'me u rorise Demokrasi e sa lemoheng Hona Joale
Lenaneo la seea-le-moea le hlahisitsoeng WBAI ea NY, ho sa tsotelehe bokhopo bo ntseng bo mpefala
ea puso ea hae.
(A
mongolo o botlaaseng ba leqephe oa bohlokoa: Labohlano le fetileng, mokhatlo oa bohanyetsi oa Movement for Democratic Change
ntlo-khōlō e Harare e ile ea hlaseloa ke mapolesa, ka mor'a tlhaselo ea liqhomane
bekeng e fetileng e ileng ea phatlola lifensetere tsa ofisi empa ka lehlohonolo e lemetse che
ngoe. Mafelong a beke, mapolesa a Zimbabwe a ile a kopitsa teraka e tletseng MDC
litokomane le ho tšehetsa li-hard-drive tsa komporo ea mokha–ke hore, kaofela ha eona
database - ho molemo ho tšosa litho tsa MDC nakong e tlang. Ka Mantaha, tse hlano
Ho tlalehoa hore lihloela tsa Zimbabwe li ile tsa lelekoa hobane li ne li sa bolela esale pele
bohanyetsi ba ho hapa hoo e ka bang halofo ea litulo tsa paramente tse neng li tsekoa ka
Likhetho tsa Phuptjane. Ke demokrasi efe e batlang tšebelisano 'moho le Mugabe?)
The
monyetla o motle oa ho sebelisana le babusi ba bochaba ba Lefatše la Boraro khahlano le batho ba maemo a holimo ba lefats'e
mohlomong ke 'muso oa African National Congress Pretoria. Empa khoeli
nakong e fetileng, monehelong oa ZNet o bitsoang `Na Thabo Mbeki a ka Fetola Lefatše?,' I
e akaretsa ka bokhuts'oane hore na ke hobane'ng ha esita le kamore e tsoetseng pele ka ho fetisisa e sebetsanang le South
Mopresidente oa Afrika Mbeki, letona la lichelete Trevor Manuel le letona la khoebo Alec
Erwin o se a ntse a phaphamala (http://www.marxmail.org/patrick_bond.htm).
Manual,
eo e leng molula-setulo oa boto ea babusi ba Banka ea Lefatše/IMF, o fana ka pulo
puo libokeng tsa selemo le selemo tsa mekhatlo Prague bekeng e tlang, 'me o tla kopanela
sehlopha sa lipuisano le setsebi sa moruo sa lipolotiki sa Filippino Walden Bello,
Mopresidente oa Bank James Wolfensohn, le moamoheli oa Vaclav Havel. Erwin o phathahane ho leka ho
beha `G5' ea baetapele ba tsoang Nigeria, Egypt, Brazil le India, ho qala WTO bocha
lipuisano tse ileng tsa senyeha Seattle.
The
maAforika Borwa a mararo ke banna ba baholo, ba nang le morero o moholo–empa ha e le hantle ke bona
ba kgelohileng mme ba tla hloleha. Morero oa ntlafatso o na le bothata ba ho se nepahale
tlhahlobo (mohlala, ho amahanngoa le ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše haholo-holo ho thekenoloji), ha ea lekana
maano (liphetoho tse nyane tsa Bretton Woods Institutions le WTO),
maqheka a se nang bokgoni (ka kakaretso a fokotswa ho kopa le ho hohla), le
lilekane tse sa nepahalang (mohlala, ho ts'oara ha SA baetapele ba babe ba Boroa joalo ka
Suharto ea Indonesia ho fihlela ha a oa, 'me Junta ea Burmese e ntse e le teng le kajeno,
'me ka linako tse ling esita le likoporasi tsa machaba tsa US, ha li ntse li sebetsa
maikemisetso ho qhala mekgatlo ya setjhaba).
I
batla ho hlahloba boemo bona ho ea pele, ka ho tiisa mokhathala oa Boraro
World nationalist, `talk- left, act-right' projeke e emetsoeng ke ba ratang
Mbeki, Mugabe kapa Tonakholo ea Malaysia Mahathir Mohamad (hape ke motho ea sehlōhō ea khahlanong le demokrasi,
le haeba boemo ba hae bo khahlanong le IMF le ho beha taolo ea capital ho hohela rona
hlolloa). Kahoo, ke tla pheha khang, balekane ba 'nete ba Chomsky, Third World Network,
Ruckus le GX, Harlem African-Americans le leha e le efe ba tsoelang pele batlana le
nyatso ea lefats'e ha e fumanehe Pretoria, Harare, kapa seterekeng sa Kuala Lumpur
matlo, likopanong tsa G77, kapa mafapheng afe kapa afe a lichelete ao ke a tsebang. Bona
ho e-na le hoo, ba metseng e futsanehileng, literateng, lifeme, merafong,
masimo, likereke, litsi tsa batho ba kulelang lefu, litleliniki, li- creche, likolo le mahae.
Sena,
Ho bua ka toka, Chomsky o tiisa ka ho hlaka ha a koala sengoloa sa hae, ka ho shebella
hore lilekane tsa Boroa-Boroa tse lokelang ho tšehetsoa ka 'nete "li ntse li tsoela pele
maemong a tlase, nts'etsopele e khahlang, e ruileng menyetla le
tshepiso, mme ka sebele e baka kameho e kgolo dibakeng tse phahameng.”
Hohle
Afrika, ho na le lintho tse ngata tse ntseng li tsoela pele ho khetholla lilekane tsa 'nete tsa mantlha ho tsoa ho
mokopanyi `waBenzi' (ea reheletsoeng ka koloi eo ba e ratang ka ho fetisisa) joale o busa kaofela
Linaha tse mashome a mane tsa Afrika. (Mme haeba ke ne ke tseba ho feta ka tse ling kaofela
lefats'e ke tla akaretsa sena ka nģ'ane ho Afrika.)
etsoe
ka ho shebisisa haholoanyane, kapele ho hlahella hore na seo `linaha tse ntseng li tsoela pele
esale ke bua ka lilemo tse ngata lipuisanong tse fapaneng tsa machaba tse fokolang
katleho' ha e le hantle e hanana le melaetsa e tsoang Seattle le DC, eseng
ho bolela tse ngata tsa molemo ka ho fetisisa grassroots mananeo a ka Boroa. Lefats'e la Boraro
babusi ba bochaba ka kakaretso ba batla HO IN ho moruo oa lefatše oa bokapitale, ho feta
maemo, haholoholo ka liphetoho tsa Banka/IMF/WTO. Joaloka Erwin, ba bangata ba sebelisa
lipuo tsa neoliberal ho fihlela sena, ho qotsa mekoallo ea tšireletso ka leboea e le
bopaki ba boikaketsi, ha ba ntse ba batla (joalo ka Erwin) ho fela ha
`liindasteri tsa li-dinosaur' joalo ka temo ea Leboea esita le tlhahiso.
Ka ho eketsehileng,
ka lehlakoreng le leng, matšoele a boipelaetso a khathatsoa ke liphetoho 'me a leka ho
koala litsi, karolo e 'ngoe e le hore ka letsatsi le leng lumella sebaka se eketsehileng bakeng sa
ho sireletsa mananeo a ka bang matla a moruo le moruo ho tsoa merusung,
ho feto-fetoha ha maemo, bofokoli le bora ba limmaraka tsa lefatše. Leano
liphapang lipakeng tsa likampo tsena tse peli li kholo haholo-'me li theha selekane
e se nang kelello ebile e ka 'na ea bolaea nakong ena.
Ba bang ba
mehlala e fana ka tlhokahalo ea ho etelletsa batho pele, 'me hamorao ba fane
tumelo ho babusi ba bochaba, hang ha matla a tlase a se a tiile haholoanyane
thehiloe. Nahana ka `Phatlalatso ea Lusaka' e saennoeng ka May 1999 ke moetapele
Mokhatlo oa Afrika oa sechaba le mekhatlo ea likereke e sebetsanang le likoloto, (ho tsoa Burkina
Faso, Lesotho, Kenya, Malawi, Mozambique, Nigeria, Cameroon, Swaziland,
Tanzania, Togo, Uganda, Afrika Boroa, Zambia le Zimbabwe).
The
Phatlalatso ea Lusaka e hapa lipelaelo tseo baitseki ba bangata ba nang le tsona ka bona
baeta-pele ba bochaba, hobane ba talima tlhoko ea
ea
ho hlakoloa ha sekoloto e le karolo ea ntoa e batsi ea ho fetola
taolo ea hajoale ea moruo oa lefats'e le matla a phetisetso ho tsoa lipolotiking
boetapele ba linaha tse ruileng le matla a moruo a Transnational
Likhampani le bafani ba lichelete ba machaba, le lisebelisoa tsa bona, haholo-holo
Letlole la Machabeng la Lichelete, Banka ea Lefatše le Mokhatlo oa Lefatše oa Khoebo.
Ka mokhoa o ts'oanang, mabotho ana a na le lisebelisoa ka boroa, e leng tse ling tsa rona
technocratic, polotiki le khoebo ea maemo a holimo ba leng ka palo e nyane ea
MaAforika a tswelang pele ho ntshetsapele Tumellano ya Washington.
Lusaka
e hahiloe holim'a likopano tse tšoanang tsa libaka Accra, Lome le Gauteng ka 1998-99, le
e lebisitse ho thakholong ha moralo o tsebahalang haholo oa `Africa People's Consensus'
ts'ebetso ea ho fetelletsa thuto ea nts'etsopele ea Tumellano ea Washington le
e fetotsoeng hanyane-empa joale e putlame-Post-Washington Consensus.
A
morero o tšoanang Afrika Bophirimela o tsejoa e le `Dakar 2000′ Coordinating
Komiti, e tšehetsoang ke lihlopha tse kang Association des Femmes
Africaines tšela la Recherche et le Developpement hammoho le tse ngata tsa Bophirimela le
Mekhatlo ea Afrika Bohareng ea sechaba le mekhatlo e ikemetseng (le karolong e ka Leboea ea
bonngoe, ke mokhatlo o babatsehang oa Paris-based Association pour la Taxation des
Transactions financiFres pour l'Aide aux Cityens, le ComitQ tšela
l'Annulation de la Dette du Tiers Monde e Brussels). Dakar 2000 e nkile ho feta
matla kopanong ea Yaoundé ka Pherekhong selemong sena, le ka Mots'eanong Dakar
Komiti e ile ea nyatsa merero e teng ea "namollo" ea likoloto: `Joaloka tsohle tse fetileng
boitšisinyo, matsapa a nkuoeng Cologne [liphetoho tsa G8 ka Phuptjane 1999] le ho
Cairo [batho ba phahameng sechabeng ba Afrika le EU ka April 2000] ha ba fane ka tharollo ea sebele.'
The
tlhokahalo ea ho emisa li-coddling nationalists le tsona li ile tsa amoheloa ka ho hlaka khoeling e fetileng ka
Namibia, ha baitseki ba chefo le bo-ralitaba ba tšela meeli ba nyatsa
ho hloleha ha sehlopha sa `bashanyana ba khale' Sechabeng sa Ntlafatso ea Afrika Boroa
linaha (SADC). Ha bahlomphehi ba SADC ba kopana ba otlana mekokotlong
Windhoek, phatlalatso e hlophisitsoe ke Southern African Peoples Solidarity
Marang-rang, a kenyeletsang Setsi se seng sa Tlhahisoleseding le Nts'etsopele,
Associacao para Desenvolvimento Rural de Angola, Lekhotla la Likereke/Ecumenical
Setheo (Namibia), Litšebeletso tsa Tšehetso ea Ecumencial (ESS-Zimbabwe), Lijo le Lilekane
Mokgatlo wa Basebetsi (FAWU-Afrika Borwa), Mokgatlo wa Tekano le Kgwebo (Afrika Borwa),
Jubile 2000 (likhaolo tse tsoang Angola, Malawi, Afrika Boroa, Zambia), Ledikasyon pu
Travayer (Thuto ea Basebetsi- Mauritius), Setsi sa Nts'etsopele ea Basebetsi ba Meepong
(Lesotho), Mwelekeo oa NGO (Southern Africa), Namibian Food and Allied Workers
Union, South African NGO Coalition, Swaziland Youth Congress le Zimbabwe
Coalition on Debt and Development. Ea tsona `Declaration to the Governmental Summit
ea Sechaba sa Ntlafatso ea Linaha tsa Afrika e ka Boroa' e ile ea etsa qeto ea hore mebuso ea
linaha tsa rona
-
na
bakeng sa nako e telele haholo-holo e tšoarehile liphatlalatsong tsa lipuo tse mabapi le naha
ntshetsopele, le tshebedisano ya ntshetsopele le kopanyo ya lebatowa, ka tse seng kae
likatleho tse sebetsang hantle;
-
ke
e amehang haholo ka ho baballa le ho khothaletsa batho ba bona le
boemo ba sehlopha, matla le litokelo, le sehlopha sa bona sa botho le ba batlang
kabo ya disebediswa tsa ditjhaba tsa rona; 'me, ka mabaka ana, ba
ba atisang ho kopanela tlhōlisanong e bakang likarohano esita le likhohlano tse kotsi
hara bona ka ditjeho tsa ditabatabelo tsa batho ka hara naha
le maemo a libaka;
-
,
ka nako e ts'oanang, ba ikemiselitse ho tšehetsana le ho sireletsana neng kapa neng
lithahasello le matla a batho ba phahameng ba busang li kena likhohlanong le
litokelo tsa botho, le litabatabelo tsa demokrasi le ntshetsopele ea bona
baahi;
-
'me
ba sebelisa SADC e le ‘mokhatlo oa bashanyana ba khale’ ba ikemelang molemong oa ho tšehetsana joalo;
mme ba ntse ba arabela ka ho eketsehileng le ho ba tlase ho ba ka ntle
likhothatso le likhatello tse tsoang mekhatlong ea mmuso ho ba ruileng ka ho fetisisa
linaha tse tsoetseng pele indastering, le likoporasi tsa tsona tsa lefats'e, libanka le tse ling
mekhatlo ea lichelete, 'me mekhatlo ea `machaba a mangata' e ne e laola le
e sebelisoang ke tsona.
The
Network e ile ea tsoela pele ho batla seo
-
ea
batho ba phahameng ba tlohele tšebelisano 'moho le khohlano le naha le
mabotho a machaba a lipolotiki le moruo le mekhatlo ea neo-liberal,
haholo-holo IMF le Banka ea Lefatše, ho fetola SADC sebaka se bulehileng sa
khoebo e sa lefelloeng, metsamao ea chelete e sa lefelloeng le litokelo tsa matsete, molemong oa
bahoebi ba machaba, likoporasi tsa machaba le lichelete
linoha-sena se hanana le monyetla oa ho sebetsa ka botlalo,
ntshetsopele ya naha le ya lebatowa e thehilweng ka hare ho naha… Ebang
kapa ha mebuso ea rona e amohela le ho nka khato ho tse ka holimo tsa bohlokoa haholo
li batla, rona re le litho tsa mekhatlo ea batho ho tsoa karolong eohle ea Boroa
Afrika e tla tsoelapele ho hahamalla merero ena le ho tebisa mosebetsi oa rona ka hare le ka
mekhatlo e teng le e hlahang ea bongata ho qholotsa le ho fetola rona
maano le maano a mebuso; mme—ha seo se hloleha—ho fetola tsa rona
mebuso. (http://www.aidc.org.za –hape, u seke oa fetoa ke Jubilee Boroa
saete e tsamaisoang ke metsoalle ea ka ea AIDC.)
Ratehang
Babali ba ZNet, tsena ke liphatlalatso le likopano tse lokelang ho feta
phatlalatso le ho nahanela-bonyane, pele ho likopo tse fokolang tsa lilekane
ka G77, G24, NonAligned Movement, G5 le tlhophiso efe kapa efe ea
Batho ba phahameng sechabeng ba tla kopana Prague bekeng e tlang ho bua-ka ho le letšehali/ho etsa-ka ho le letona.
(E 'ngoe
khoeling ke tla sheba ka nģ'ane ho Seattle, Washington, London, Melbourne le Prague, ho ea
libaka tse ling tse ngata tsa bofetoheli bo khahlanong le neoliberal, ho bontša hore Sehlopha sa Rona ha se
ho etsa feela ho ngola litulo tsa matsoho, empa e ntse e otla literateng ka tse ling
batho le matla a mangata ho feta kamoo u neng u nahanne.)
Patrick
Bond ([imeile e sirelelitsoe])
Univesithi ea Witwatersrand Sekolo sa Phalliso sa Sechaba le Nts'etsopele
Tsamaiso, Afrika Boroa