I le maeʻa ai o le finauga a le US-led bombing of Serbia i le 1999 le International Commission on Intervention and State Sovereignty (ICISS) - na faia i lalo o le pulega a Kanata ma e aofia ai sui o le UN General Assembly - na tusia. se lipoti lea na fa'alauiloaina ai le manatu o le 'Tiutetauave e Puipuia' (R2P). O le pepa aloaia na tautino mai ai e le tatau ona manatu le pule a le malo ma o le matafaioi a le lalolagi lautele le faʻalavelave i mataupu e le mafai ai e malo ona puipuia o latou tagatanuu mai le tele o faiga sauā. O le au lagolago o le aʻoaʻoga na mafatia i se osofaʻiga mataʻutia i le osofaʻiga faasolitulafono a Iraq i le 2003, ae o le manatu o le R2P ua faʻamaonia le malosi ma faʻaauau pea ona faʻaaogaina. i le UN ma e ala i Sisifo fa'amatalaga e fa'amaonia ai fa'auilavea a le militeri papalagi. I le taimi o le Arab Spring, na toe faʻafouina ai le manatu e faʻatulafonoina le faʻaogaina o NATO i Libya lea, aʻo fesoasoani e faʻaumatia le pulega a Gaddafi, na taʻitaʻia saʻo atu foi i le. sofa o le setete o Libya ma e oo mai i le taimi nei tulaga pala i lena atunuu. O manatuaga a le au lagolago i Sisifo o le faʻalavelave a le militeri e ui lava, e puupuu, ma o taunuuga o le militeri i Iraq ma Libya e leʻi taofia ai le au lagolago a le R2P e finau mo le faʻalavelave i le taua a Suria ma, talu ai nei, i le lagolago o se isi faauilavea i Iraq e tetee atu ai i le tulai mai o le Islamic State (IS).
Na taʻutaʻua e Immanuel Kant, o le dictum "e tatau ona taʻu mai ai le mafai" o loʻo faʻaalia ai le manatu o le faʻatonuga e faia se gaioiga patino e aofia ai le gafatia e faia ai. Afai o le tulaga lea e taʻua o le lalolagi lautele, sa mafai (i se tau laʻititi o tagata ma meafaitino) e faʻalavelave e puipuia faʻalavelave faʻalavelave i totonu o isi setete ona faigata lea ona tetee i le tofiaina i na setete o le matafaioi. e fa'atino fa'auilavea a le militeri. Ae ui i lea, e ui lava e ono mafai e le militeri faʻalavelave ona i ai se taimi le tumau manuia o tagata i se mataupu faʻapitoa (faʻatapulaʻaina mai lona umi umi ma le lautele o aʻafiaga masani) o loʻo i ai mafuaʻaga ogaoga e masani ona masalosalo ai le gafatia, ma le manaʻoga, o le faʻavaomalo. fa'alaua'itele e fa'agata ai fa'alavelave tetele.
Ose Lalolagi Post-colonial?
O le tele o a'oa'oga fa'a-va-o-malo fa'aonaponei e fa'apea e fa'apea o le vaitau o pulega fa'akolone a Europa na fa'ai'u lava i le pa'u o le pulega fa'akolone a Europa i le amataga o le vaitaimi o le Cold War. O lenei manatu i se vaega e faalagolago i luga o le talitonuga faʻapitoa e faapea o le Iunaite Setete, o le sosaiete iloga o le lalolagi i le maeʻa ai o taua, sa matua teteʻe lava i pulega faakolone a Europa ma puipuia le faʻaauauina o pulega a Europa i nisi o vaega o le lalolagi (sili ona iloga i Indochina) ona o le o mea e mana'omia o le Cold War superpower tauva. Mo a'oa'oga fa'apitoa a le IR ua tatou ola nei i se faiga fa'alauteleina a Westphalian lea, e ui lava i eseesega o le tamaoaiga ma le malosi, o le sootaga i le va o Sisifo ma le lalolagi i saute e le'o fa'amalo, ma o lo'o tu'ufa'atasia ai le pule a le malo.
O lo'o i ai se tulaga fa'afeagai e fa'ailoa mai ai le manatu, e ui na suitulaga le pulega fa'akolone i le taimi o le taua malulu, ae le'i suia i se faiga o pulega tutusa tutusa. Nai lo o se pulega faasamasamanoa sa faaauau pea, pulea e le Iunaite Setete ma ana uo, lea e aofia ai le faaauauina o le puleaina o le lalolagi tau atiaʻe e ala i le tamaoaiga o pisinisi ma tagata maualuluga o le tamaoaiga lea e pulea ai na sosaiete. E ui lava i manatu mata'ina a Sisifo e uiga i fesoasoani ma atinae, o le tele o tupe faavae faaletausaga fesiitaiga mai le lalolagi i saute agai i matu o lona uiga o le lalolagi le atiina ae o loo aoga. atinae atili o sosaiete maualuluga. O le faiga malo e aofia ai se faiga tau fefaʻatauaʻiga e sili ona le tutusa lea e tele lava ina faʻatamaoaigaina se vaega vaapiapi a le atunuʻu atiaʻe, a latou MNCs ma faʻalapotopotoga tau tupe, ma se faʻataʻitaʻiga tau tamaoaiga lea e masani ona faʻaleagaina ai "faiga faʻavae" (tusa lava). ese i faiga faʻavae o loʻo tuliloaina e setete i Sisifo i le taimi o latou lava vaitaimi o pisinisi) i luga o le lalolagi le atinaʻe ma le Faasalaga o so'o se setete e fa'amata'u ai le fa'atonuga tau le tamaoaiga o Amerika. Ia i latou o lo'o taofi i lenei manatu mulimuli e le o se mea fa'afuase'i le tulaga tulaga ese o le mativa ma le a tau le talitonuina tikeri o le le tutusa o le tamaoaiga e iloa ai le amataga 21st seneturi - ae o taunuuga le maalofia o se faiga malo lea na taumafai e faʻapipiʻi le lalolagi atoa i totonu o faiga faʻa-kapitalisme e tele lava i luga o tuutuuga o aso e gata ai.
O le pulega fa'alemalo i fafo o sosaiete fa'ato'aga alualu i luma e tafe mai i totonu o latou fausaga. E tusa ai ma a'oa'oga fa'akonekarate tu'ufa'atasi, o sosaiete fa'atemokalasi o ni faiga fa'a-malo moni lea, afai e le atoatoa, e fa'aalia ai le finagalo o tagata lautele. Ae ui i lea, o Marxists ma isi tagata faitio agavale o loʻo finau e le mafai e se faiga faʻa-temokalasi ona faʻaogaina lelei, pe faʻaalia le finagalo o tagata lautele, i le tulaga o le mamafa o le malosi o le tamaoaiga tumaoti. I lenei manatu, o le tamaoaiga fa'a-kapitalisi e iai sona aafiaga fa'aleagaina ma fa'alavelave i faiga malo fa'atemokalasi a se sosaiete. O le leai o se tamaoaiga faʻapolokiki mai le auʻiliʻiliga a le R2P fautua e taʻitaʻia ai ni faaletonu matuia i lo latou malamalama i le lalolagi faʻaonaponei. Mo se faʻataʻitaʻiga i la latou amataga tala le ICISS tusitala blithely fai mai i le seneturi lona luasefulu-tasi mala faʻalavelave i totonu o le setete e le mafai ona natia mai le vaʻaiga faʻapitoa a le aufaasālalau faavaomalo. Ae peita'i o ia fa'amatalaga faigofie e le amana'ia fa'amaoniga fa'apitoa faʻaalia e faapea, ona o lo latou fausaga fa'ale-aganu'u, o le fa'asalalauga fa'asalalau i Sisifo e tele lava ina fa'atagaina solitulafono a le Iunaite Setete ma ana uo a'o taula'i malosi i solitulafono a fili aloa'ia. Faatasi ai ma le le mafaitaulia o faʻataʻitaʻiga o auaunaga faʻasalalau i le pule e mafai ona tatou aofia ai le faʻasalalauina e le aufaasālalau o mea e le faʻamaonia. tagi o le "fasioti tagata" i Kosovo, o le tele o le gauai atu i solitulafono a Iraqi e faasaga i le Kurds ina ua maeʻa le Taua a le Fagaloa o Peresia (aʻo gaioiga tutusa na faia e Turkey, o se sui o le NATO, na maua sina faʻasalalauga) le fa'atauva'a o le fua o le oti i le mavae ai o osofaiga a Iraq, ma le tulaga ese le lava o le inisiua e uiga i le taua faataumaoi i le Democratic Republic of the Congo - masalo o se mala sili ona leaga o tagata soifua i le vaitaimi o le Taua Malili.
E masani ona faitioina e le au lagolago a le itu i Sisifo e pei o Samantha Power le Iunaite Setete mo le faia o le matafaioi a "e tu” i faʻalavelave alofa. Ae ui i lea, o le Iunaite Setete ma ana uo, e mamao ese mai tagata matamata, ki faʻatagaina o fa'alavelave fa'ale-agaalofa tetele i le taimi o le Cold War ma talu mai lena taimi. E na'o le tulaga o le aufaasālalau ma le aoga o le fa'apogisaina manuia o solitulafono o lo'o amoina ai e sosaiete a le malo le mamafa o tiute e mafai ai ona fa'atauaina le su'esu'ega a le au lagolago fesoasoani alofa e pei o le Power. Tuuina atu o na setete e sili ona mafai ona faʻalauiloaina faʻalavelave faʻafitafita e pulefaamalumalu i se faʻatonuga tau tamaoaiga e mafua ai le le mafaamatalaina o mafatiaga i le lalolagi atoa, lagolago tele le sauaina o aia tatau a tagatars pe a talafeagai mo i latou e faia faapea, ma o latou lava e nafa ma solitulafono tetele e faigata ona iloa po o le a le uiga o le fautua mai e tatau i ia setete ona tauaveina le matafaioi mo le faamutaina o mala alofa i totonu o isi sosaiete. E pei lava o le mafia Italia na faʻatonuina i le tiute mamalu o le puipuia o se pule o yakuza itumalo mai le soli o le tulafono.
E i ai le tele o isi mafuaaga e mafua ai, pei Tim Holmes fa'apea, o le fa'afeagai o le fa'alavelave atonu o se "tulafono lelei o le lima matua". O faʻamatalaga o taunuuga o soʻo se faʻalavelave faʻafitafita e matua faigata lava ona fuafua (e toʻaitiiti mo se faʻataʻitaʻiga na valoia le fua o le osofaʻiga a Iraq poʻo le malosi o le tetee i le faʻalavelave a Amerika i Somalia i le 1993). Ae ui i lea o loʻo iai faʻamaoniga faʻamaonia e fautua mai ai, a itiiti ifo i se taimi pupuu, faʻalavelave faʻafitafita e masani ona taʻitaʻia ai le faʻateleina o sauaga ma le faʻamaʻaʻaina o fevaevaeaʻiga i totonu o se sosaiete. Christine Gray, o se fautua o le 'auala agaalofa' faamatalaina le faʻateleina o sauaga a Serbian i Kosovo ina ua maeʻa le amataga o le pomu a NATO o se "faʻalavelave" ae o se taunuuga lelei atoatoa lea o le faʻalavelave (ma e moni lava vavalo e taʻitaʻi o NATO). E faapena foi ona talafeagai le manatu o se tasi o taunuuga o le fesoasoani a Libya o le uunaia lea o le militeri o le feteenaiga a Suria ona o le au fouvale na talitonu o le fesoasoani a Sisifo mo i latou na matua talafeagai ona o le aveesea o Gaddafi. O nei faʻataʻitaʻiga o loʻo faʻasino atu i le auala, e tusa lava po o le a le tele o Sisifo e mafai ona fai mai o se faʻalavelave tuʻuina atu e sui generis, o aʻafiaga o faʻalavelave faʻafitafita e salalau ma faigata tele ona taofiofi. Mo se fa'ata'ita'iga o le isi fa'aupuga o le R2P manatu i le aoga o le faʻalavelave i Sisifo i le fausiaina o le mea e taʻua o nofoaga saogalemu i Iraq e puipuia ai Kurds ma Shia mai sauaga a le setete o Iraqi i le amataga o le Taua muamua a le Gulf War. Ae ui i lea e ui o nei gaioiga atonu na i ai ni aafiaga le tumau mo le faitau aofaʻi o tagata na afaina, ae na latou taʻitaʻia ai foi le faʻaleagaina o le pule a Iraqi, lea na taʻitaʻia mai i nofoaga e le lele i le osofaʻiga o auupega a UN ma faʻamutaina i le osofaʻiga. o Iraq i le 2003.
O se isi fa'alavelave mata'utia o le fa'alavelave o le fa'aleagaina lea o le pule a le setete mo se taimi umi - e o'o atu ai i le fa'avaeina o setete o lo'o i ai le pule silisili ese "fetufaaʻi” i le va o le setete ma faalapotopotoga faava o malo. E masani lava o lenei mea na mafua ai le fausiaina o le maualuga tulaga faaletonu o lo'o fa'amalieina ai le mana'o o tagata lautele e pei ona i lalo o pulega fa'apulepulega ma o lo'o fa'atatau i pulega fa'alotoifale, e le o mana'oga o tagata fa'apitonu'u, ae ia fa'amalieina mana'oga a fa'alapotopotoga fa'ava-o-malo. E pei o M. Ayoob faamatalaga o le atiina ae o quasi-protectorates lea e tatau ona faatumauina i se tulaga o le faalagolago seia oo ina faamasinoina le sosaiete o loo fesiligia e mafai ona pulea e le tagata lava ia o loo tauaveina siuleo mataga o le manatu faa-meperia o le "tulaga o le malo". O le tu'ufa'atasia o le lalolagi lona tolu o lo'o fa'aalia i totonu o fa'alapotopotoga fa'ava-o-malo o lo'o fa'atapula'aina ma leoleoina filifiliga tau tamaoaiga ma faiga fa'apolokiki a latou faiga fa'apolokiki o lo'o fa'atusalia ai le suiga a le lalolagi atia'e o le fa'ate'aina ina ua uma le taua.
O se tasi lea o mea sili ona leaga o le lalolagi faʻaonaponei o le faʻalauteleina o aia tatau a tagata ma faiga faʻapolokiki a tagata lautele, e ausia e ala i faiga taʻutaʻua e faasaga i le tetee faʻatupu, i totonu o malo faʻatupu o loʻo faʻaaogaina e fai ma faʻamaoniga o le maualuga o le amio mama o Sisifo ma se laisene e fa'alavelave i le lalolagi i saute. Nai lo le felagolagoma'i ma fa'aupufai fa'apolokiki o na fa'agaioiga ta'uta'ua, o le a'oa'o o le R2P ua sauni uma lava e fa'ailoa i elemene maualuluga nai lo. E ala i lenei fa'avasegaga fa'apitoa fofo o fa'alavelave fa'aletagata e fa'apea e masani lava ona fa'apea o lo'o i lima o le au malolosi. Ae ona o le natura o sosaiete a le malo, o le matautia o le faʻateleina o le faʻalavelave a le militeri, ma le faʻalavelave mataʻutia o aʻafiaga o le faʻaleagaina atili o le pulega o le malo, o se mea valea le manatu o le tali sili ona lelei i faʻalavelave alofa o fafo atu. Afai o loʻo faʻamaoni le au faufautua R2P i lo latou manaʻo e vaʻai i se faʻaitiitiga ogaoga o mafatiaga o tagata i Iraq ma isi nofoaga e mafai ona sili atu ona latou tuʻuina atu i latou lava i le tautua a taʻutaʻua taʻutaʻua o loʻo taumafai e taofiofi le vevesi a malo malo, ma lo latou tausiga o se faʻalavelave faʻaleagaina. fa'atonuga, nai lo le tu'uina atu o mafua'aga fou mo sauaga fa'a-Imperial.
Alex Faʻailoga ose fa'avae fa'atasi of Poloketi Agavale Fou ma se tamaititi fa'au'u i le matagaluega o Taua a le King's College London. Sa ia tusi mo Z Magazine ma Tatala Temokalasi faatasi ai ma isi lomiga. E mafai ona e mulimuli ia te ia i luga ole twitter @alexdoherty7
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo