O le suʻesuʻega o le mafaufau o Stanley Milgram (1933–1984) na matuā aafia i faiga sauā a le ʻau Nasi, o lea ina ua faaalia e ana suʻesuʻega i le amataga o le 1960 i tagata Amerika se fua faatatau e leʻi faatalitalia o le usitaʻi i le pule e faatonu ai tagata e faia ni amioga sauā, na matuā popole ai o ia. O suʻesuʻega a Milgram na faʻaalia ai isi mea moni-e le o lauiloa lautele-e taua tele i le tetee atu i le pule pule.
O se tasi o su'esu'ega le amana'ia o le tele o mataupu a Milgram na fa'aalia teteʻe ae mulimuli ane usitaʻi. Na mana'o tele Milgram ia tatou iloa i totonu o tulaga pule, o le tetee na'o ia e aunoa ma le le usita'i e leai se aoga i le taofia o le sauaina, aua o le tetee e masani lava ona le amanaiaina e le au pule.
I le uluai suʻesuʻega Milgram i le Iunivesite o Yale, na faʻafaigaluegaina mataupu mo se faʻataʻitaʻiga e foliga mai e suʻesuʻe aʻoaʻoga. O mata'upu fa'atauva'a o "faiaoga" ma o le 'au fa'atasi o le "tagata a'oa'o," ma sa i ai fo'i se pulega fa'ata'ita'i na fa'atonuina faiaoga mata'upu e fa'ate'ia le tagata a'oa'o ona o ni tali sese. I le suiga sili ona lauiloa o le faʻataʻitaʻiga, 26 o le 40 faiaoga mataʻupu (65%) na faʻaauau pea ona faʻateʻia le tagata aʻoga faʻatasi i le maualuga maualuga o le 450 volts (lea na faʻaigoaina o le "Tuaʻutia: teʻi ogaoga") e pei lava o le aʻoaʻo faʻatasi. tu'i puipui e tetee ma ua le toe tali mai ina ua uma le 315 volts. A o 65% o mataupu aua lava neile usita'ia le pule, e o'o lava i le isi 35% (na i'u ina le usita'i) na fa'ate'ia mataupu i tulaga maualalo.
E taua tele ae masani ona le amanaiaina, o le pu'eina o leo o suesuega a Milgram e faaalia ai le tele o mataupu na ofoina atu le tetee ae mulimuli ane usitai. O le tele o mataupu na taumafai i le tele o ituaiga o tete'e tautala e faapea "E le mafai ona ou toe faia lenei mea" po o le "Ou te le toe faia lenei mea." Na tali atu le pulega faataitai i tetee a mataupu i se faasologa o poloaiga/prods ina ia mautinoa latou te faaauau (Prod 1: "Faamolemole faaauau"; Prod 2: "O le suʻega e manaʻomia ai oe e faʻaauau"; Prod 3: "E matua taua tele lou faaauau”; ma le Faataoto 4: “E leai sau isi filifiliga, oe tatau lava fai fai ai pea"). Faatasi ai ma nei oloa / poloaiga, o le tele o mataupu na tetee na usitaia.
Mo le au faitio ia Milgram, o nei tetee o ni taumafaiga e le usiusitai, ae mo Milgram—ma au lava—o nei tetee sa teteʻe, e leai le usiusitai. Ma o le mea taua o le tetee e aunoa ma le le usiusitai e leai se aoga mo le tagata manua.
Tuʻu e le tutusa ma le usiusitai, e pei ona faaleo atu e se tagata le tetee i se pule ae o loo usitai pea. O tagata e mafai ona tetee ae le mafai ona le usiusitai e masani ona le fiafia e luitauina le tonu o lena pule e faaaoga ai le pule. I se fa'afeagai, o tagata fa'atauva'a moni e fa'amalieina i le tete'e ma le le usita'i pe a latou manatu o le pule e le fa'atulafonoina.
O le tetee na o ia e mafai ona aoga i totonu o se sosaiete moni faatemokalasi, ae o le au pulepule-pe o latou o le pulega faataitai a Milgram po o le US corporatist malo-e le amanaiaina le tetee. Ua iloa e le au pulega o le na o le le amanaiaina o le tetee e masani lava o se auala aoga e faaitiitia ai, e tusa lava pe o lena tetee e sau mai le toatele o tagata.
I le 2014, saienitisi faaupufai Martin Gilens ma Benjamin Page, i se suesuega lomia i Vaaiga i Upufai, fa'amautu fa'apitoa pe fa'afefea le averesi o sitiseni Amerika e toetoe lava a le amana'ia uma e pulega a le malo o Amerika i tulaga o faiga fa'avae lautele. O le toe iloiloina o manatu lautele a Amerika i mataupu tau faiga faavae, faatasi ai ma le suesueina o le 1,779 faiga faavae eseese a le malo i le va o le 1981 ma le 2002, Gilens ma Page na fuafua e faapea "e tusa lava pe toatele le toatele o tagata Amerika e fiafia i suiga o faiga faavae, e masani lava ona latou le mauaina." Na latou faaiʻu, "O le mea autu e aliaʻe mai a matou suʻesuʻega o le tamaoaiga ma faʻalapotopotoga faʻatulagaina e fai ma sui o pisinisi e iai a latou aʻafiaga tutoʻatasi i faiga faʻavae a le malo o Amerika, ae o vaega tului faʻavae ma tagata lautele e itiiti pe leai foi ni faatosinaga tutoʻatasi."
Pe a tetee—pe e ala i palota a tagata lautele, tetee tetee, po o se isi mea—e le mafai ona suia faiga faavae, o se faailoga lea o le ola i lalo o pulega pule. Afai o se sosaiete e le pulepulepule ae faatemokalasi, ona foia lea o le vevesi e tulai mai ina ia iloa ai e le au tetee le manatu mamafa i a latou faitioga, e pei ona molimauina i suiga o faiga faavae. I se sosaiete e pulepuletutū, o ē tetee—e tusa lava pe i ai i le toʻatele—e masani lava ona lagona le leai o se malosi ma le leai o se fesoasoani.
O le tete'e e aunoa ma le le usita'i e matua leai lava se fa'amata'u i tagata fa'atupu pule. E mafai foʻi e le au pulepulega atamai ona talia le teteʻe e aunoa ma le le usitaʻi, talu ai e faigofie ona le amanaiaina ma maua ai le faʻasesega o se sosaiete saoloto ma temokalasi. Na'o le le usita'i e mafai ona fa'amata'u ai le pule.
E fa'asalaina ma fa'atauva'a le au fa'atauva'a moni o lo'o aga'i atu i tua atu o le au tete'e e tete'e moni ma le usita'i i pulega fa'aletulafono. E pei ona ou auiliiliina i totonu Teteeina o le Puleaina o le Pulega, US anti-authoritarians ua teena, faʻasalaina tupe, psychopathologised, solitulafono, ma fasioti tagata. E fa'asalaina tagata tetee e fa'atama'ia i latou ma lafo atu se fe'au fa'amata'u i isi e ono manatu e tete'e atu i pulega fa'aletulafono. Ua iloa e le au pule e pei lava o le palaai e pipisi e faapena foi ona mafai ona pipisi le lototele, o se mea moni na faamaonia e Milgram.
Milgram, i se tasi suiga o lana suʻega, na faʻaalia ai le taua o le faʻataʻitaʻiina o le le usitaʻi ina ia faʻaitiitia ai le usitaia o le pule faʻaletulafono. Ina ua mumusu e usitaʻi isi faiaʻoga auai e toʻalua o loʻo nonofo i tafatafa o le mataupu a le faiaoga (tasi e tu i le 150 volts, ma le isi e tu i le 210 volts), na faʻaititia le maualuga o le usitaʻi mai le 65% i le 10% le tausisia mo le maualuga- tulaga 450 volt te'i. Aʻo faʻamaonia e Milgram le taua o faʻataʻitaʻiga o le le usitaʻi, na ia popole ona o le sosaiete a Amerika e le lava ni faʻataʻitaʻiga lototele.
Aʻo leʻi faʻasalalau Milgram Usitai i le Pule (1974), na luluina o ia i le fasiotiga o My Lai ma isi faiga sauā a Amerika na faia e fitafita Amerika i le Taua a Vietnam. Na tiga Milgram i le le mafaia e le sosaiete a Amerika ona tetee atu i le mea na ia taʻua o le "faaletonu mataʻutia" o tagata soifua o le usitaia o pulega faasaunoa lea, na ia faaiuina ai, "i se taimi umi e maua ai e a tatou meaola na o se avanoa faatauvaa e ola ai."
E pei ona ou faamatalaina i totonu Teteeina o le Puleaina o le Pulega, i totonu o le aiga o tagata o loo i ai tagata tetee—tagata e fiafia e tetee atu i pulega faasolitulafono; ae o le taimi nei, ona o mafuaaga ou te talanoaina, e le lava.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo