"Aua e te faavalevalea, ia atamai, sau e auai i le Nazi Party" o se laina ma le loto ita mai le ulavale "Tautotogo mo Hitila” i Mel Brook's Le Gaosiaina. E le o se mea malie le mea moni e faapea o fomaʻi i Nazi Siamani o ni "tagata popoto" i le uiga taufaaleaga a Brook, a o latou auai i le Nazi SS i se vaega sili atu ona maualuga nai lo le faitau aofaʻi o tagata Siamani. E le o se mea malie foi o fomaʻi a Amerika ma fomaʻi soifua maloloina-mai a latou "fesoasoani sauaga” (fa'amatalaga na fa'aogaina i le Lipoti a le Ofisa Asiasi Sili a le CIA) i Guantánamo Bay, Abu Ghraib, ma isi nofoaga i le taimi nei. fa'asaina o tamaiti o lo'o taofia—ua tautua faiga fa'apulepule a Amerika.
I le Lautusi o Tausiga o Tomai i 2012, Alessandra Colaianni talas “E sili atu i le 7% o fomaʻi Siamani uma na avea ma sui o le Nazi SS i le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi, pe a faatusatusa i le itiiti ifo i le 1% o le faitau aofaʻi lautele. . . . E oo ane i le 1945, ua auai le ʻafa o fomaʻi Siamani uma i le vaega a le Nazi, 6% a o leʻi maua e Adolf Hitila le pule.” Na taʻua e Colaianni, “Na auai fomaʻi i le vaega a le Nazi ma le fasiotiga tagata e lē o se fana, e lē o se faamalosi, ae ona o la latou lava filifiliga.”
Ua ofoina mai e Colaianni le tele o faʻamatalaga mo fomaʻi o le fiafia i le pule pule-mafuaaga o loʻo faʻaauau pea i aso nei. O ana fa'amatalaga e lua o le fa'afeso'ota'i a foma'i i fa'atonuga ma a latou galuega fa'apitoa. "O le aganuu faafomai," na ia faaiuina ai "i le tele o itu, o se faʻatonuga faʻapitoa. . . . O i latou o loʻo i le pito i lalo o le faʻauluuluga e masani ona faia mea o loʻo faʻatonuina ai i latou e sili atu, e masani lava e aunoa ma le malamalama tonu pe aisea. . . . O le fesiligia o tagata maualuluga e masani lava ona lē toʻa, ona o le fefe i āuga leaga e lua (toe taui atu, aveesea le faaaloalo o lē e sili) ma le sesē.” Na ia faailoa mai foi, "O le avea ma se fomaʻi e le manaʻomia ai se manaʻoga itiiti. . . .O le tagata aʻoga faʻapitoa aʻo leʻi faʻafomaʻi [e] faʻatauvaʻa faʻatauvaʻa, e naunau e faia soo se mea e alualu ai i luma.
“Autoritari” ua faauigaina e le American Heritage Dictionary e pei ona “faailogaina e po o le lagolagoina o le usiusitai atoatoa i le pule.” E mana'omia e le au pule i le pule le usita'i ma le le fesiligia mai i latou e maualalo tulaga, ma e usitaia e i latou o lo'o i lalo manaoga uma o pulega.
E i ai so'u fiafia fa'apitoa i le pule fa'atupu i le va o foma'i ma'i mafaufau. I a latou aʻoga ma aʻoaʻoga (ma e masani lava i tua atu o lena), latou te ola mo le tele o tausaga i se lalolagi o loʻo usitaʻia ai e se tasi manaʻoga a pulega uma, ma o latou gasegase e luʻitauina le pule ma tetee atu i pulega faasolitulafono e foliga mai e "sese" ma "mafaufau." ma'i.”
I laʻu aʻoaʻoga e avea ma se fomaʻi mafaufau, na ou iloa ai o tamaiti aʻoga, tagata aʻoga, ma faʻapolofesa o le soifua maloloina o le mafaufau i lalo ifo o loʻo luʻitauina pulega e masani lava ona faʻailogaina o loʻo i ai "faʻafitauli pule," lea e faʻaleagaina ai i latou i tulaga o le alualu i luma o galuega. O le filifilia ma le faʻafesoʻotaʻi o tagata tomai faʻapolofesa o le mafaufau e faʻatupuina ai le tele o tagata e tetee i pulega, ma le toʻaitiiti o tagata e tetee i le pule o loʻo faʻatautaia le faʻaogaina o aʻoaʻoga ina ia maua o latou tikeri, e maua uma, mai loʻu poto masani, totogi se tau o galuega mo le luʻitauina o pulega faasolitulafono. . Ma o lena faʻasalaga ua faʻafefe ai isi fomaʻi soifua maloloina mafaufau mai le uia o se auala e tetee atu ai i le pule.
Fa'amaonia O lo'u aafiaga patino o le faasalaga na faaputuputu i luga o na fomai e le masani ai e tetee i le pule o le mafaufau, o le tusi talaaga Amioga Taualoa a Tagata ma Fa'afoma'i Fa'afoma'i (i le 2017) na tuʻuina atu se mataupu i fomaʻi faʻapitoa o le mafaufau Thomas Szasz (1920-2012) ma lana puipuiga, psychiatrist Ron Leifer (1932-2017).
Masalo o le fomaʻi sili ona taʻutaʻua o le anti-authoritarian psychiatrist i le talafaasolopito o Amerika o Thomas Szasz. Lana O le Talafatu o le Ma'i Mafaufau (1961) na aumaia ai le toʻasā o le falemaʻi atoa o le mafaufau e faasaga ia te ia. Szasz o loʻo faʻaauau pea i aso nei e le malamalama lautele. “Na te leʻi faafitia le mafatia o tagata i le mafaufau ma faalogona,” o le tala lea a Leifer, “Na te leʻi faafitia foʻi le iai o maʻi o le mafaufau. Na ia faailoa mai o loo i ai, ae . . . e le pei o faʻamaʻi i le uiga tutusa o le maʻisuka poʻo le niumonia o faʻamaʻi." Na finau Szasz o le "maʻi mafaufau" o se faʻataʻitaʻiga mo faʻafitauli faʻalagona ma amioga i le olaga. O Szasz ua molia lautele i lona tetee i le mafaufau, ae o le mea na ia tetee o le mafaufau faamalosi. O Szasz ose tagata tetee malosi i togafitiga o le mafaufau, ma le talitonu o le mafaufau ma le mafaufau e tatau ona faʻaaogaina pe a iai le filifiliga ma le maliega.
O le a le tali a le falema'i psychiatry ia Szasz? Ua lipotia mai e le fomaʻi o le mafaufau o Chuck Ruby e faapea, “Na amata loa lava i lana fouvalega tatala, sa tauemu ai tagata faigaluega a Szasz ia te ia, ma sa latou manatu o ia o se faalata i le galuega o le mafaufau.” Ruby, le Faatonu Sili o le International Society for Ethical Psychology and Psychiatry, ua faapea mai, “Sa lē taulau taumafaiga a tagata ofisa o le setete o Niu Ioka e aveesea o ia o se polofesa i le SUNY Upstate Medical University i Syracuse, ma sa taumafai ona tagata maualuluga i le iunivesite e uunaʻia o ia e faamavae.” O Szasz o se polofesa atoatoa ma lona tofi; ae o le taʻitaʻifono o le Matagaluega o le Fomaʻi, David Robinson, e tusa ai ma Leifer, "na taumafai e faʻaoso Szasz i le fouvale ina ia mafai ai ona ia tulia o ia." Na iu lava ina faafaigaluega e Szasz se loia e puipuia ma puipuia lona tofiga.
O Ron Leifer, e leai sona taimi faigaluega, sa sili atu ona lamatia i se matata "taia." Na lipotia mai e Leifer e faapea na “tuueseina” o ia mai le aʻoga o le mafaufau i le 1966, “na tuli [e Robinson] i le taui ma sui mo le lomiaina o se tusi na faauigaina o le faitioina o le mafaufau.” Na taʻua e Leifer, “Na ou talosaga i isi matagaluega o le mafaufau . . . ae na teena ona o laʻu mafutaga ma Szasz. E tele naua mo le fa'aalia fua o manatu ile su'esu'ega o le mafaufau!"
Ona iai lea o le mataupu a Loren Mosher (1933-2004), o le fomaʻi mafaufau atonu e sili ona faʻaaloalogia e tagata mamaʻi na avea ma tagata faʻamalosi e tau mo aia tatau a tagata. I le 1968, na avea ai Mosher ma National Institute of Mental Health's Chief of the Center for Schizophrenia Research. I le 1971, na ia faʻalauiloaina se isi auala mo tagata
ua maua i le schizophrenia, tatala le Soteria House muamua i Santa Clara, Kalefonia. O le Soteria House ose tulaga tutusa ma le le fa'amalosia o le mafaufau fa'afaigaluegaina tagata tausi ma'i. O faʻaiʻuga na faʻaalia ai e sili atu le lelei o tagata i le Soteria approach nai lo togafitiga faʻapitoa o le mafaufau, ma e mafai e tagata ona toe faʻaleleia pe a itiiti pe leai foi se faʻaogaina o vailaʻau faʻamaʻi. O le manuia o Mosher na fa'asiasia ai le fa'avaeina o foma'i mafaufau ma le fiafia i le falema'i vaila'au. E le o se mea e ofo ai, na faʻaumatia e le National Institute of Mental Health le faʻatupeina o Soteria House, ma na tuliesea Mosher mai le NIMH i le 1980.
O foma'i fa'afeusuaiga o se ituaiga e seasea maua, ma o i latou na ou iloa e ta'u mai ia te a'u o le taumafaiga na lavea ia Szasz ma le manuia na lavea ia Leifer ma Mosher e pei lava o soo se lavea e La Cosa Nostra ("o tatou mea")-e pei o le psychiatry establishment. e leʻo faʻapalepale lelei foi i soʻo se luʻitau i "la latou mea."
O tagata gasegase e tetee i le pule e tatau ona matua popole i fomaʻi maʻi ma fomaʻi mafaufau - e sili atu nai lo isi fomaʻi. E ui o se fomai tipitipi cardiothoracic pule e mafai ona avea ma se fa'alumaina mo se aufaigaluega tausi ma'i, e mafai lava e lena fomai tipitipi ona faatino lelei se ala e tatau ai mo se tagata ma'i e tetee i le pule. Ae ui i lea, o fomaʻi faʻapitoa ma fomaʻi o le mafaufau o le a faia i taimi uma le faʻaleagaina o latou maʻi e tetee i le pule.
E masani ona le iloa e fomaʻi mafaufau ma fomaʻi mafaufau le tele o lo latou usitaʻi, ma o le tetee atu i le pule a latou gasegase e mafai ona faatupuina ai le popole tele ma e oʻo lava i le maasiasi mo i latou e tusa ai ma lo latou usitaʻia tele. O lenei popolega ma le maasiasi e mafai ona faʻamalosia ai latou psycho-pathologizing o soʻo se le tausisia e mafua ai le vevesi tele. O ia vevesi e aofia ai le ita tele o le tagata ma'i e tetee i le pule faasolitulafono.
O fesoasoani e tetee i le pule-e sili atu ona maua i le lagolago a tupulaga-e malamalama i uiga ita i le pule faasolitulafono, malamalama i le tiga e faaosofia ai na tali, ma popole moni i lena tiga. O le malamalama i le amio a se tasi ma le tausia o le tiga e tatala ai se talanoaga i le auala sili e taulimaina ai le tiga o se tasi. Talu ai e seasea faʻapolofesa faʻapolofesa o le soifua maloloina o le mafaufau e tetee i le pule, e foliga mai o le a "togafitia" tagata mamaʻi ita e le pule e faʻatupuina atili tiga, lea e iʻu ai i le faʻaleagaina o le tagata lava ia ma le sauā.
E mautinoa lava e le o se mea faʻafuaseʻi e seasea ona maua ni fomaʻi faʻapitoa ma fomaʻi mafaufau. Fa'atonuga fa'afoma'i ma mafaufauga fa'apitoa e fa'amalieina mana'oga o le fa'atonuga o le pule e ala i le fa'aleagaina o le ita ma le fa'aleagaina o le fa'aletonu ina ia fa'atumauina le tulaga quo. I se faafeagai, o tagata e tetee i pulega e faataitai ma faamaonia le tetee atu i le pule faasolitulafono, ma o le mea lea, o tagata tomai faapitoa e tetee i le pule-pe o faiaoga, faifeau, fomaʻi mafaufau, poʻo fomaʻi mafaufau-e le o vaʻaia lelei e le pulega pule.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo