Ħamsin sena ilu, lejn l-aħħar ta’ l-1972, kont wieħed minn numru kbir ta’ Ċileni li ħejjew it-toroq ta’ Santiago biex jappoġġjaw lill-President Salvador Allende hekk kif kien imbarka fuq vjaġġ barra minn Malta biex jgħid lid-dinja dwar kif art twelidu kienet qed tavvanza lejn is-soċjaliżmu bl-użu ta’ mezzi demokratiċi— proċess rivoluzzjonarju bla preċedent li kien taħt assedju minn forzi kemm ġewwa kif ukoll barra l-pajjiż. Miġbura kontra l-gvern tax-xellug kien hemm avversarji qawwija: is-CIA, Nixon u l-eminenza noir tiegħu Henry Kissinger, korporazzjonijiet multinazzjonali, istituzzjonijiet finanzjarji internazzjonali, alleati ma 'oppożizzjoni konservattiva rabid fiċ-Ċili stess li kienet dejjem aktar armata u vjolenti.
L-isforzi biex jitwaqqa' lill-president elett demokratikament s'issa ma kellhomx suċċess. Strajk insurrezzjonali ta’ xahar minn sewwieqa ta’ trakkijiet u intraprendituri f’Ottubru ta’ l-1972 kien għadu kif ġie mfixkel mill-mobilizzazzjoni straordinarja tal-ħaddiema Ċileni. Imma l-kitba kienet fuq il-ħajt. Din mhix sempliċi metafora: Fuq ħafna ħitan tal-pajjiż, fanatiċi paramilitari kienu scrawled il-kliem “Djakarta, ya viene”—“Ġakarta ġejja,” b’referenza għall-massakru f’dik il-belt ta’ mijiet ta’ eluf ta’ Indoneżjani wara l-kolp ta’ stat kontra l-gvern tax-xellug ta’ Sukarno fl-1967.
Kienet din il-profezija tal-mewt u d-dannu li Allende kien qed jipprova jipprevjeni. Il-vjaġġ tiegħu fl-1972 kien maħsub biex jispjega lill-komunità internazzjonali dak li kien f’riskju fiċ-Ċilì u biex jiġbor is-simpatija tan-nazzjonijiet tad-dinja. Il-pedament ta’ dik l-istrateġija kienet diskors imqanqal li wassal 50 sena ilu illum il-Ħadd, fl-4 ta’ Diċembru 1972, lill-Assemblea Ġenerali tan-NU.
Allende jibda billi jenfasizza dak li jiddifferenzja t-triq Ċilena għas-soċjaliżmu mir-rivoluzzjonijiet preċedenti: qed isiru trasformazzjonijiet kbar b’mod paċifiku, it-tisħiħ tal-libertajiet ċivili, ir-rispett tal-pluraliżmu kulturali u ideoloġiku, iċċentrat fuq it-twemmin li d-demokrazija ekonomika tista’ tinkiseb permezz tal-eżerċizzju sħiħ tal-libertà politika. . Iżda l-isforzi tiegħu biex jirkupra l-kontroll fuq ir-riżorsi naturali u l-għana tal-pajjiż intlaqgħu b’aggressjoni bla waqfien minn korporazzjonijiet transnazzjonali bħal ITT u Kennecott Copper, li kienu qed jissabotjaw l-ekonomija b’mod attiv u qed ifittxu li joħolqu gwerra ċivili f’pajjiżu. Allende juża din is-sitwazzjoni ta’ vulnerabbiltà biex juri t-traġedja tas-sottożvilupp fl-Afrika, l-Asja, u l-Amerika Latina: “Aħna potenzjalment pajjiżi sinjuri; madankollu ngħixu fil-faqar. Immorru minn post għall-ieħor infittxu kreditu u għajnuna; madankollu—paradoss veru konformi mas-sistema ekonomika kapitalista—aħna esportaturi ewlenin tal-kapital.”
Id-diskors ta’ Allende jinqara bħala klassi ewlenija dwar “l-inġustizzji tremendi mwettqa... taħt l-iskuża ta’ kooperazzjoni,” analiżi brillanti tal-ħsejjes maħluqa mill-isfruttament tad-dinja li qed tiżviluppa. Huwa jappella għal solidarjetà maċ-Ċilì hekk kif jipprova jsolvi n-“nuqqasijiet drammatiċi fl-akkomodazzjoni, ix-xogħol, l-ikel u s-saħħa,” iżda jmur lil hinn, billi jenfasizza kif is-soluzzjonijiet kollha għal sensiela ta’ perikli globali (gwerer, razziżmu, armi nukleari, “il- bżonnijiet tassew vasti u varjati ta’ aktar minn żewġ terzi tal-umanità”), jiddependu fuq il-komunità tan-nazzjonijiet li tikkoopera.
Kliem Allende illum jolqot il-qalb. Id-dinja, ovvjament, inbidlet, iżda ħafna mill-isfidi jibqgħu l-istess (aċċellerati mill-apokalissi tal-klima li ġejja, li ma kinitx fuq ir-radar ta’ Allende—jew ta’ ħaddieħor—lura fl-1972). Iktar ta’ qsim il-qalb huwa li l-president tagħna kellu jmut 10 xhur wara f’Santiago, jiddefendi d-demokrazija u l-Kostituzzjoni—l-ewwel minn tant imwiet oħra matul id-dittatorjat ta’ 17-il sena tal-Ġen. Augusto Pinochet. Huwa ta’ konsolazzjoni li l-messaġġ tiegħu ta’ tama u dinjità għadu jimmotiva lill-ġenerazzjonijiet li segwewh.
Tabilħaqq, żewġ membri prominenti ta 'dawk il-ġenerazzjonijiet reċentement iltaqa’ fi New York, flimkien ma’ bint Allende, Isabel, biex ifakkru d-diskors ta’ Allende. Wieħed minnhom, il-President Gabriel Boric ta’ 36 sena, miċ-Ċilì, twieled aktar minn 14-il sena wara dak id-diskors u l-ieħor, il-Prim Ministru ta’ 50 sena. Pedro Sánchez, ta’ Spanja, kien għadu ma ċċelebrax l-ewwel għeluq sninu f’Diċembru tal-1972. Dawn iż-żewġ mexxejja soċjalisti bħalissa jsibu ruħhom assedjati mill-qawmien virulenti tal-movimenti tal-lemin li jsemmu l-istess forzi li waqqgħu d-demokrazija fiċ-Ċilì u bidlu l-pajjiż f’pajjiż. laboratorju għan-neoliberaliżmu tas-suq ħieles li issa jinsab fi kriżi madwar id-dinja. Boric u Sánchez raw id-diskors ta’ Allende bħala sejħa biex jipperseveraw fit-tfittxija tal-ġustizzja, is-sovranità u l-ugwaljanza għall-poplu tagħhom stess, u affermazzjoni mill-ġdid taċ-ċertezza kondiviża tagħhom li ma jista’ jkun hemm l-ebda soluzzjoni għall-problemi attwali tal-umanità mingħajr ordni globali differenti u ugwalitarju.
Kelli privileġġ li ġejt mistieden għal dik il-laqgħa f’Manhattan sabiex nintroduċi lill-kelliema u nikkummenta dwar kliemhom. Bħala xi ħadd li, lura fl-1972, kien qal addiju lil Allende ma’ tant minn sħabi ċittadini, kien profondament kommoventi, 50 sena wara, li nisma’ lil dawn iż-żewġ kapijiet ta’ stat żgħażagħ jirrakkontaw kemm kienu ispirati mill-kuraġġ ta’ Allende, il-ħarsa kbira tiegħu. tal-istorja, l-etika tiegħu tal-ħelsien u l-kompassjoni, il-marka tiegħu tas-soċjaliżmu demokratiku.
Għalkemm qatt ma kienu ltaqgħu ma’ Allende, u jien kont nefaħ l-istess arja li kellu u ħdimt miegħu matul l-aħħar xhur tiegħu fil-kariga, it-tliet ġenerazzjonijiet kollha ngħaqdu, kif jista’ jkun hemm ħafna rġiel u nisa madwar id-dinja, bil-kliem ma’ li temm id-diskors tiegħu fin-NU għal standing ovation ta’ 10 minuti: “Hija l-fidi tagħna fina nfusna li żżid il-fiduċja tagħna fil-valuri l-kbar tal-umanità u l-fiduċja tagħna li dawk il-valuri kbar se jipprevalu. Ma jistgħux jinqerdu.”
ZNetwork huwa ffinanzjat biss permezz tal-ġenerożità tal-qarrejja tiegħu.
Donate