Il-qtil riċenti ta’ Silvia Suppo, xhud ewlieni fi proċess tad-drittijiet tal-bniedem dwar reati mwettqa matul id-dittatorjat Arġentina, qanqal biża’ għas-sigurtà tax-xhieda li jixhdu pubblikament fil-każijiet. Suppo, superstiti tat-tortura, inqatlet daqqa ta’ sikkina fid-29 ta’ Marzu fil-ħanut tal-artiġjanat tagħha fil-provinċja ta’ Santa Fe f’allegata serqa. Fl-2009, Suppo xehed fi proċess tad-drittijiet tal-bniedem kontra eks imħallef għar-rwol tiegħu fl-abbużi matul id-dittatorjat. Gruppi tad-Drittijiet tal-Bniedem jissuspettaw li Suppo inqatel biex jibgħat messaġġ lil dawk li għadhom lesti jixhdu hekk kif il-proċessi tad-drittijiet tal-bniedem javvanzaw.
L-2010 kienet sena ta’ kalkolu tal-passat fl-Arġentina. Qrib żewġ tużżani uffiċjali militari ta’ profil għoli ġew imħarrka għal tortura, ħtif, qtil, u għajbien. Għalkemm il-ġustizzja għad-delitti li jmorru lura għall-1976 ħadet kors bil-mod fin-nazzjon tal-Amerika t’Isfel, fl-aħħar l-Arġentina ħadet it-tmexxija biex tkisser l-impunità li ħarset lill-membri ta’ dittatorjati vjolenti mill-prosekuzzjoni għal abbużi tad-drittijiet tal-bniedem.
Il-proċedimenti tad-drittijiet tal-bniedem qanqlu wkoll kampanja minn partitarji tad-dittatorjat, li jiddefendu bil-miftuħ l-azzjonijiet tal-militar matul il-ġunta militari tal-1976-1983 li sparixxa aktar minn 30,000 ruħ.
Attivisti tad-drittijiet tal-bniedem irrappurtaw theddid kontra s-superstiti tat-tortura, xhieda skedati li jixhdu fil-proċessi li ġejjin, u l-imħallfin u l-prosekuturi peress li l-proċessi reġgħu nfetħu fl-2005. It-tħassib għas-sigurtà tax-xhieda laħaq il-qofol tiegħu fl-2006 bl-għajbien ta’ Julio Lopez, xhud ewlieni tal-prosekuzzjoni. . Lopez sparixxa tliet snin ilu wara li xehed fil-każ ta’ kap tal-pulizija li nstab ħati ta’ reati kontra l-umanità u ġenoċidju. Huwa preżunt mejjet u kien skedat li jixhed f’aktar proċessi. Aktar minn 10 proċessi ta’ profil għoli għaddejjin biex jitressqu għexieren ta’ militari, pulizija u ċivili akkużati li pparteċipaw fil-pjan sistematiku biex jisparixxu l-hekk imsejħa “dissidenti”. Julio Lopez u Silvia Suppo kienu jixhdu fi proċessi li qed isiru bħalissa f’La Plata, il-belt twelid ta’ Lopez, u f’Santa Fe, il-provinċja ta’ oriġini ta’ Suppo. Minflok, in-nuqqas tagħhom fl-awla jibgħat memorji koroh ta’ repressjoni b’impunità u biża’ dwar il-possibbiltà ta’ riperkussjonijiet vjolenti fuq is-superstiti u x-xhieda li jipparteċipaw fil-proċessi tad-drittijiet tal-bniedem. Madankollu, xhieda, qraba tal-vittmi, u attivisti tad-drittijiet tal-bniedem iridu li l-proċessi jitħaffu u li l-istat iżarma l-ostakoli ġudizzjarji li jorbtu l-proċeduri.
Silvia Suppo
Santa Fe għamlet l-ewwel proċess tagħha għad-drittijiet tal-bniedem, li involviet imħallef u ħamsa oħra, fl-2009. Víctor Brusa u l-eks uffiċjali tal-pulizija Héctor Colombini, Juan Calixto Perizotti, María Eva Aebi, Mario Facino, u Eduardo Ramos ġew ikkundannati għal 18-23 sena f’ ħabs għal delitti kontra l-umanità mwettqa fi żmien id-dittatorjat militari tal-Arġentina.
Silvia Suppo kienet miżmuma ta’ 17-il sena minn grupp ta’ commando f’Santa Fe. Hija ttieħdet fil-Preċint Numru 4 tal-Pulizija, fejn ġiet stuprata ripetutament. Meta ġie skopert li Suppo kienet tqila, Juan Calixto Perizotti u s-segretarja tiegħu María Eva Aebi ittrasferixxuha f’ċentru ta’ detenzjoni klandestin ieħor għal abort. Kien hemm Suppo iltaqa’ ma’ Patricia Isasa, żagħżugħa ta’ 16-il sena miżmuma wkoll f’Santa Fe. “Silvia tkellmet dwar il-vjolenza sesswali u l-istupru bħala metodu ta’ tortura, prattika sistematika u reat separat kontra n-nisa,” qalet Patricia Isasa, sħabi li ssalva mit-tortura, f’intervista ma’ kuljum nazzjonali. paġna 12.
Suppo, ta’ 51 sena, ipprovda xhieda ewlenija fil-ġuri kontra l-imħallef u l-pulizija. Il-militar ipproteġi l-identitajiet tagħhom billi ġiegħel lid-detenuti jilbsu barnużi jew blindfolds. Waqt li kienet fiċ-ċentru ta’ detenzjoni klandestina ta’ La Casita għaddejja minn abort, Suppo setgħet tara wiċċ l-awturi tagħha meta neħħulha l-banda.
Mill-1997, Patricia Isasa ġabret dokumentazzjoni eżawrjenti biex tpoġġi lill-awturi tagħha wara l-bars. Madankollu, il-liġijiet hekk imsejħa "full stop" u "ubbidjenza dovuta" implimentati fil-bidu tas-snin 90 eskludew kwalunkwe prosekuzzjoni b'suċċess ta' eks-mexxejja militari għal reati tad-drittijiet tal-bniedem mill-qrati. Fl-2005 il-Qorti Suprema waqqfet il-liġijiet ta’ amnestija li kienu jipproteġu lill-eks uffiċjali militari li servew matul id-dittatorjat.
Ħafna minn dawk ipproċessati minn meta tneħħew il-liġijiet tal-amnestija mhux biss gawdew minn impunità mill-prosekuzzjoni għad-delitti tagħhom, iżda ħafna drabi kellhom pożizzjonijiet prominenti fil-gvern, anke fis-sistema tal-ġustizzja. Brusa tela’ fil-gradi tal-ġerarkija ġudizzjarja biex tokkupa l-kariga ta’ imħallef federali. Wara sessjonijiet ta’ tortura, 18-il superstiti tat-tortura xehdu li Brusa pparteċipa direttament f’interrogazzjonijiet u ġiegħel lid-detenuti jiffirmaw konfessjonijiet billi heddew li jibagħtuhom lura fil-kamra tat-tortura jekk ma jistqarrux li pparteċipaw fi ġlieda armata, pereżempju.
Fasino serva bħala sindku ta’ San José del Rincón, Santa Fe fis-snin 90. Ramos inħatar segretarju tal-kultura f’Santa Fe. Colombini kien inkarigat mid-diviżjoni tad-drogi illeċiti fil-forza tal-pulizija. “L-isfortuna li naqsu milli tpoġġi lil dawn in-nies taħt ġuri mhux biss irriżultaw f’impunità, anzi ġew ippremjati għad-delitti tagħhom,” qal Isasa fi intervista fil 2006.
Fl-2006, Patricia Isasa rċeviet sensiela ta’ telefonati inkwetanti fuq it-telefon ċellulari tagħha u f’darha. Daħlet fi programm ta’ protezzjoni tax-xhieda u telqet mill-pajjiż għal diversi xhur, bit-tama li l-proċess jibda dalwaqt. Wara l-qtil ta’ Suppo, Isasa reġa’ daħal fi programm ta’ protezzjoni tax-xhieda.
Il-Pulizija żammet żewġt irġiel fil-qtil ta’ Suppo, madankollu, xhieda tad-drittijiet tal-bniedem u qraba għamlu pressjoni biex l-awtoritajiet ikomplu jinvestigaw il-każ. Il-qraba ta’ Isasa u Suppo esprimew dubji li r-reat kien sempliċi serqa meta wieħed iqis il-profil tal-vittma u ċ-ċirkostanzi tal-mewt ta’ Suppo. Ir-reat seħħ fis-sigħat ta’ filgħodu fil-ħanut ta’ Suppo u serq vjolenti mhux komuni għall-belt ta’ Rafaela, fejn inqatlet il-vittma. Aktar minn 1,500 persuna marru lejn il-qorti lokali biex jitolbu li l-awtoritajiet ikomplu bl-investigazzjoni.
Bħal ħafna xhieda oħra fil-proċeduri għal delitti kontra l-umanità, Suppo kien irċieva theddid. Kważi sentejn ilu, meta bdew il-proċeduri fil-kawża tal-Imħallef Brusa, żewġt irġiel qagħdu fid-daħla tal-ħanut tagħha biex jintimidawha. Suppo bla waqfien tatha xhieda tat-terrur li ġarrbet u rrifjutat li tidħol fi programm ta’ protezzjoni tax-xhieda.
Julio Lopez u l-Paradigma tal-Għajbien Furzat
Julio Lopez tilef tliet snin ilu fit-18 ta’ Settembru, 2006 fil-belt twelidu ta’ La Plata, l-Arġentina. Madankollu, it-18 ta’ Settembru, 2006 kienet it-tieni darba li l-missier, ħaddiem tal-kostruzzjoni, attivist, u superstiti tat-tortura sparixxa. L-ewwel għajbien sfurzat ta’ Julio Lopez seħħet waqt id-dittatorjat militari tal-Arġentina tal-1976-1983, meta kien maħtuf minn daru matul il-lejl minn grupp ta’ komando, meħud f’ċentru ta’ detenzjoni sigriet, u ttorturat f’diversi kwartieri differenti tal-pulizija li servew bħala netwerk klandestin għal eluf li jisparixxu. Matul is-sessjonijiet ta’ ħtif u tortura tiegħu fl-1976 kien ittorturat ripetutament b’Picana [elettrika]. Kien hemm iltaqa’ ma’ Miguel Etchecolatz, il-kap tal-pulizija li kkoordina l-ħtif u t-tortura f’ċentri ta’ detenzjoni klandestini f’La Plata, 30 mil minn Buenos Aires.
Ix-xhieda ta’ Lopez waqt proċess storiku dwar id-drittijiet tal-bniedem fl-2006 wasslet għall-kundanna ta’ Etchecolatz. Il-kap tal-pulizija kien ikkundannat għomru ħabs għal reati kontra l-umanità u ġenoċidju fi żmien id-dittatorjat. Julio Lopez tilef jara wiċċ it-torturatur tiegħu, Etchecolatz, liebes ilbies tal-pulizija u vesta li ma jgħaddix balal, bews rużarju hekk kif kien ikkundannat għomor il-ħabs. F'dak li ħafna jqisu bħala sinjal ta' periklu ta' ċikli ġodda ta' impunità, Lopez—fl-età ta' 77—kien sparixxa għat-tieni darba f'ħajtu qabel ma sar jaf ir-riżultati tal-prova li tant ħadem u rriskja tant li jġib.
Kważi erba’ snin wara l-għibien tiegħu, qraba u attivisti sħabhom m’għandhom l-ebda informazzjoni dwar fejn jinsab Lopez. Lopez kien jixhed fi proċess ieħor ta’ profil għoli din is-sena. Il-proċess jinvolvi l-prosekuzzjoni ta’ 14-il uffiċjal tal-pulizija u gwardjani tas-sigurtà li ħadmu fil-ħabs, “Penal 8,” li l-qrati ddeskrivew bħala “reġim ta’ terrur u sterminazzjoni”. Meta fetaħ il-ġuri, is-siġġu fil-filliera ta’ quddiem tal-awla riservata għal Lopez kien vojt. Fuq is-sit kien hemm maktur abjad biex ifakkar ix-xhud nieqes.
L-għajbien ta’ Lopez reġa’ fetaħ feriti bl-uġigħ. Ftit fadal tama li Lopez jinstab ħaj. L-investigazzjonijiet ma pprovdew l-ebda tweġiba dwar fejn jista’ jinstab Lopez, ħaj jew mejjet. “Tliet snin wara l-għejbien ta’ Julio Lopez, l-investigazzjoni dwar fejn jinsab prattikament hija paralizzata,” qalet Myriam Bergman, avukat tal-prosekuzzjoni li rrappreżentat lil Lopez waqt il-proċess kontra Etchecolatz. "Aħna nħossu bħallikieku kien hemm ċaħda assoluta tal-ġustizzja." L-uniku pulizija suspettat interrogat, Osvaldo Falcone, kien it-tabib personali ta’ Etchecolatz li żar lit-torturatur li nstab ħati fil-ħabs ftit jiem biss qabel ma Lopez spara.
Gruppi tad-drittijiet tal-bniedem ippreżentaw ittra formali lill-Qorti Suprema li akkużaw lill-awtoritajiet li jdewmu l-investigazzjoni dwar l-għajbien furzat ta’ Lopez. Gruppi jissuspettaw li l-pulizija u l-awtoritajiet tal-qorti b’rabtiet ma’ uffiċjali li pparteċipaw f’abbużi tad-drittijiet ħarbtu l-investigazzjoni dwar l-għajbien ta’ Lopez.
Militari li ma jindmux
Uċuħ tal-vittmi. |
Il-militar, il-pulizija u ċ-ċivili akkużati b’firxa ta’ akkużi ta’ ħtif, tortura, u qtil ġew skortati fl-awli immanettjati biex jiffaċċjaw l-akkużi. L-avukati tad-difiża talbu bla waqfien leave tal-mard għall-akkużat u ppruvaw iwaqqfu l-proċeduri b’bidliet fl-aħħar minuta fir-rappreżentanti legali.
Mhux indiema, ħafna uffiċjali militari xehdu fid-difiża tagħhom, irrifjutaw li jipprovdu informazzjoni, u warrbu proposti biex jistqarru. Xi wħud jiddefendu b'mod miftuħ l-azzjonijiet tagħhom bħala li jsegwu ordnijiet militari biex "jiġġieldu gwerra kontra s-sovverżjoni." Għall-ewwel darba din is-sena, Rafael Videla tressaq il-Qorti f’Marzu. Mijiet ta’ pulizija pproteġu lill-eks dittatur mill-kameras tal-aħbarijiet hekk kif kien imdaħħal bil-għaġla ġewwa u barra mill-awla. F’inċident xokkanti, uffiċjal tal-pulizija pponta pistola lejn fotografu li kien qed jipprova jieħu ritratt ta’ Videla, li mexxa l-kolp ta’ stat u l-pjan biex jisparixxu bil-qawwa 30,000 ruħ. Videla se jkollu jerġa’ jieħu l-pożizzjoni f’mega-proċess ieħor fil-provinċja ta’ Cordoba, flimkien ma’ 24 oħra akkużati b’delitti kontra l-umanità fil-qtil ta’ 32 vittma.
Id-delitti mwettqa huma inkonċepibbli għall-moħqrija tagħhom, u t-terrur u l-uġigħ li ġie inflitt. L-ESMA—Navy Mechanics School, serviet bħala l-akbar ċentru ta’ detenzjoni klandestina tal-militar u ġiet imqabbla ma’ Auschwitz għan-natura tal-abbużi u l-eluf ta’ nies li mietu fil-kwartieri militari. Alfredo Astiz, magħruf ukoll bħala l-"anġlu blond tal-mewt" huwa wieħed mis-17-il eks uffiċjal tal-ESMA akkużati b'delitti kontra l-umanità fl-ESMA. Dakinhar li kellu jwieġeb għall-allegazzjonijiet, huwa libes jeans u sweater blu navy ratty. Huwa ma ċaħadx ir-reati li huwa akkużat bihom. Hu ma weriex indiema. Ma talabx maħfra. Huwa ammetta r-reati, u ġġustifika l-atti tiegħu bħala l-ħtieġa li "teqred it-terroristi," u ddikjara li "l-forzi armati aġixxew fid-difiża tan-nazzjon."
Il-ġunta fasslet sistema kumplessa ta’ mijiet ta’ ċentri ta’ detenzjoni klandestini, 370 skont il-Kummissjoni Nazzjonali dwar l-Għajbien ta’ Persuni, biex b’mod sistematiku jittortura u jisparixxi lil kull min jitqies bħala dissident. Fost is-sejħa ta’ doleful tal-lista ta’ għebu kien hemm studenti tal-iskola sekondarja, professuri, artisti, unjonisti, studenti universitarji, ħaddiema, qassisin, sorijiet, ħaddiema soċjali, attivisti, ommijiet, missirijiet, wlied, bniet, żwieġhom, nisa, u compañeros. Minħabba l-kobor tal-għajbien u n-numru ta’ ċentri ta’ tortura, eluf ta’ individwi kienu involuti, qalet Estella Carlotta, president tan-Nanniet ta’ Plaza de Mayo. Fl-34 anniversarju tad-dittatorjat militari mdemmija tan-nazzjon, għexieren ta’ eluf għarrqu fil-Plaza de Mayo storika għall-kommemorazzjoni b’għajjat ta’ nunca más-"qatt izjed."
Xhieda kuraġġużi
Jose Shulman, superstiti miċ-ċentru ta’ detenzjoni ta’ Brusa f’Santa Fe, qal li minkejja t-theddid u l-għajbien ta’ Lopez, ħadd mill-2,500 xhud ma rtira x-xhieda tagħhom jew irrifjuta li jixhed fil-proċessi tad-drittijiet tal-bniedem. Huwa interpreta t-theddid bħala "sinjal li dawk il-partitarji tad-dittatorjat iħossuhom dgħajfa mit-telfa ġudizzjarja li issa qed jiffaċċjaw."
Fl-istess awla fejn Astiz iddefenda l-azzjonijiet tiegħu, xehdet oħt is-soru Franċiża Alice Domon, li kienet sparixxa f’rejd immexxi minn Astiz. L-ewwel xhud fil-ġuri, Gabrielle Domon affermat li oħtha "ma kinitx terrorista" u li hija tittama li bħala riżultat tal-proċess tal-ESMA qraba tal-vittmi "se jiksbu l-verità u xi tweġibiet għall-mistoqsijiet tagħna."
Bosta xhieda jinkludu tfal tal-mgħibu, li issa għandhom it-30 u l-40 sena. Flimkien man-nanniet u n-nanniet li għexu biex jaraw il-provi, qed jixhdu kif in-nuqqas ta’ ommijiet u missirijiet li għebu affettwathom ħajjithom. Missier Ramiro Poce, Ricardo Cesar Poce, sparixxa fl-1978. "Huwa importanti li l-proċessi jsiru minn ċirkwiti ta' ċentri ta' detenzjoni klandestini biex jiġi evitat li x-xhieda jkollhom jixhdu ripetutament fi proċessi separati fuq bażi ta' każ b'każ," qal Poce fil-ftuħ. jum tal-proċess Atlético, Banco, u Olimpo, li se jeżamina r-reati mwettqa fi tliet siti separati ta’ detenzjoni sigrieta fejn eluf ġew ittorturati u għebu.
Għalkemm il-proċessi mxew 'il quddiem, b'1,464 uffiċjal militari, pulizija, u ċivili akkużati b'reati kontra l-umanità mwettqa matul id-dittatorjat, 75 biss ġew ikkundannati, jgħid iċ-Ċentru għall-Istudji Legali (CELS). Barra minn hekk, il-qrati kkundannaw 649 persuna, u 75 biss ġew ikkundannati. Mis-649 li qed jistennew il-proċess, 421 jinsabu taħt arrest filwaqt li 228 qed jgħixu ħajja normali fi djarhom.
Qraba tal-militar akkużati b’reati kontra l-umanità, ġenoċidju, ħtif, tortura, stupru, u qtil ippruvaw jiġbru appoġġ biex jiddefendu l-azzjonijiet tad-dittatorjat. L-eks president interim, Eduardo Duhalde, bit-tama li jikkontesta għall-presidenza fl-2011, sejjaħ għal plebisċit dwar jekk tingħatax amnestija lill-militar, li hu sejjaħ bħala "kaċċa għas-saħħara."
Matul il-marċ massiv ta' din is-sena għall-kommemorazzjoni tat-30,000 sparixxa fl-Arġentina, dimostranti u gruppi tad-drittijiet tal-bniedem esprimew tħassib immedjat dwar dewmien fil-proċedimenti legali u mħallfin reżistenti li jikkontribwixxu għal dewmien fil-proċessi tad-drittijiet tal-bniedem. "Ftit biss li ffurmaw parti minn dan il-ġenoċidju qed jiġu pproċessati fis-sistema tal-ġustizzja. Għad fadal ħafna x'jiġi akkużat," qalet Estela Carlotta.
Gruppi tad-drittijiet tal-bniedem jgħidu li biex tiġi żgurata s-sigurtà tax-xhieda, il-proċessi jeħtieġ li javvanzaw fil-ħin u biex jiżguraw li dawk akkużati jintbagħtu f’ħabsijiet regolari u jkollhom sorveljanza fil-kuntatt tagħhom mad-dinja ta’ barra. Adriana Calvo, li ġiet maħtufa u sfurzata twelled f'ċentru ta' detenzjoni mmexxi minn Etchecolatz, ammettiet li l-qtil ta' Silvia Suppo "nissel biża', bħall-għajbien ta' Julio Lopez. Sakemm l-awtoritajiet ma jistgħux jippruvaw il-motivi wara l-qtil, naħsbu li Il-mewt ta’ Suppo kienet motivata politikament biex thedded brutalment lix-xhieda.”
Calvo, superstiti tat-tortura li pparteċipa fil-moviment tad-drittijiet tal-bniedem għal aktar minn tliet deċennji, żied li jekk il-qtil ta’ Suppo kien maħsub biex jintimida lix-xhieda ma ħadimx. Calvo qal li dawk responsabbli għad-delitti fi żmien id-dittatorjat ma laħqux il-missjoni tagħhom għax l-attivisti qed ikomplu jiġġieldu u “it-terrur ma pparalizzaniex”.
Marie Trigona hija ġurnalista bbażata fl-Arġentina u tikteb regolarment għall-Programm tal-Ameriki (
www.americaspolicy.org). Hija tista' tintlaħaq fuq mtrigona(a)msn.com.
ZNetwork huwa ffinanzjat biss permezz tal-ġenerożità tal-qarrejja tiegħu.
Donate