Fyrir fyrirtæki sem segist hafa færst „út fyrir jarðolíu“, hefur BP tekist að hella miklu af því á túndru í Alaska. Í síðustu viku, eftir að fréttinni var lekið til blaðamanna, viðurkenndi það fyrir fjárfestum að það ætti yfir höfði sér sakamál fyrir að leyfa 270,000 lítrum af hráolíu að síast yfir eitt viðkvæmasta búsvæði heims(1). Atvikið var svo alvarlegt að hægt var að senda hluta starfsmanna þess í fangelsi.
Hefði þetta verið Exxon, ímynd níðingsins á grimmd fyrirtækja, hefðu fréttirnar engan komið á óvart. En endurvörumerki BP, eins og Shell, hefur verið svo áhrifaríkt að þú gætir fyrirgefið þér að trúa því að það væri orðið umhverfisþrýstihópur. Þessi fyrirtæki hafa notað mikinn hagnað af olíuviðskiptum sínum til að skapa þá tilfinningu að þau séu að hætta við það.
Í auglýsingum Shell eru myndir af tæknimönnum þess í skyrtum með opnum hálsi og sýna fullkomnar tennur (sem sannar að þær geta ekki verið alvöru grænar). Þeir segja sögur af hugrökkum tilraunum sínum með vindorku, vetni, lífeldsneyti og jarðgas. Formaður Shell í Bretlandi var einn af 14 sem skrifuðu undir bréf sem fyrirtæki sendu Tony Blair fyrir viku, þar sem hann krefst þess að ríkisstjórnin beiti „djörf forystu í innlendri stefnu um loftslagsbreytingar“ til að flýta fyrir „umskiptin í lágkolefnisbreytingar“. hagkerfi“(2).
Auglýsingar BP segja sömu sögu, myndskreyttar með lógói sínu – eins konar grænt og gult sólblómaolía sem lítur frekar út eins og græna flokksins. Svo hvað í ósköpunum var það að gera í Alaska, að skipta sér af hráolíu? Drepa bensínstöðvarnar ekki hreinan gulrótarsafa núna?
Að vísu var nýjasta herferð BP, "að kanna nýjar leiðir til að lifa án" olíu, fyrir framan auglýsingar sem státuðu af nýjum leiðum þess til að finna dótið. „Með því að þróa nýstárlega tækni eins og BP's Advanced Seismic Imaging, höfum við getað gert uppgötvanir sem voru óhugsandi fyrir aðeins áratug síðan.“(3) En jafnvel þessi herferð leitast við að svara umhverfisáhyggjum. Undanfarin tvö eða þrjú ár hafa umhverfisverndarsinnar (ég þar á meðal) verið að kynna þá hugmynd að alþjóðleg olíuframleiðsla gæti brátt náð hámarki og síðan farið að minnka. Þessi möguleiki hjálpar til við að sýna fram á, við héldum því fram, að háð okkar á olíu sé ósjálfbær og við verðum að finna leiðir til að hætta við hana. Olíufélögin hafa gripið rök okkar og nota þau í öfugum tilgangi: Ef olíubirgðir eru í hættu verður að leyfa þeim að leita á nýjum stöðum.
Hvað sem gerist geta þeir ekki tapað. Ef þeir fjárfesta í nýrri rannsókn og framleiðslu tryggja þeir ábatasama stjórn yfir minnkandi eign. Ef þeir ná ekki að fjárfesta, eins og þeir hafa gert undanfarin 10 ár, hækkar verðið og þeir gera enn betur. Í báðum tilfellum græða þeir svo mikla peninga að þeir geta varpað nokkrum milljörðum í að þróa aðra tækni án þess að svelta, og þannig ýtt líka á framtíðarorkumarkaði.
Vinsamlegast ekki misskilja mig. Ég fagna því að þeir séu að eyða hluta af peningunum sínum á þennan hátt. Þau eru meðal fárra fyrirtækja sem geta náð þeirri stærðarhagkvæmni sem þarf til að lækka verð á dýrri nýrri tækni, eins og sólarorku og vetniseldsneytisfrumum. Vandamálið er að þeir eru að þróa þessa nýju afkastagetu, ekki til að koma í stað olíuframleiðslu þeirra, heldur til að bæta við hana. Verð hlutabréfa þeirra fer eftir núverandi og framtíðarverðmæti eigna þeirra. Til að viðhalda framtíðargildinu stefna þeir að 100% „varahlutfalli“. Með öðrum orðum, hversu mikla olíu sem þeir framleiða, leitast þeir við að skipta henni út fyrir nýjar uppgötvanir. BP hefur – hingað til – tekist að ná þessu markmiði(4). Örvænting Shell til að gera slíkt hið sama leiddi til hneykslismála fyrir tveimur árum vegna rangrar framsetningar á varasjóði þess. Sú tilfinning sem þeir hafa skapað í sumum auglýsingum sínum - að þeir séu að reyna að fara út úr jarðolíu og yfir í aðrar vörur - er villandi.
Og þó að þeir séu orðnir gagnsærri, móttækilegri, minna árásargjarnir í samskiptum sínum við almenning, þá eru áhrif kjarnastarfsemi þeirra nánast þau sömu. BP hefur haldið áfram með vinnslu sína á jarðgasi frá Tangguh í Vestur-Papúa, jafnvel þó að það þýði samstarf við indónesísk stjórnvöld, sem innlimuðu landsvæðið og stjórna því með grimmilegri hernám(5). Fyrir þremur vikum var mótmæli fyrir utan höfuðstöðvar BP í London minnt á að sumt af landtöku, umhverfisspjöllum og mannréttindabrotum tengdum leiðslum þess frá Baku í Aserbaídsjan til Ceyhan í Tyrklandi (sem kom í loftið 27. maí) hefur hvorugt verið viðurkennt. né beint (6). BP viðurkennir að olía og gas sem það vinnur framleiðir um 570 milljónir tonna af koltvísýringi á ári(7), nokkurn veginn það sama og Bretland losar(8). Þetta er eftir að það breytti aðferðafræði sinni til að útiloka hluta af starfsemi sinni: annars hefði það verið ábyrgt fyrir meira en tvöfaldri þeirri upphæð(9).
Vinnubrögð Shell líta enn verri út. Þrátt fyrir að blossa gas frá olíulindum í Nígeríu hafi verið bannað árið 1969(10), brennur það enn hundruð milljóna rúmmetra á dag, sóar dýrmætri auðlind og veldur meiri kolefnislosun en allir aðrir í Afríku sunnan Sahara til samans. (11). Samfélögin í kring eru múrhúðuð með klístruðu sóti. Í apríl var Shell skipað af dómstóli í Lagos að stöðva blossann(12), en ætlar ekki að gera það fyrr en árið 2009(13). Það hefur einnig verið sektað um 1.5 milljarða dala fyrir að menga Níger-deltaið, en mun ekki greiða þar til áfrýjun þess er beðið(14).
Á síðasta ári fóru fimm menn frá Erris í Írlandi fyrir dómstóla fyrir að neita að leyfa háþrýstigasleiðslu þess að fara yfir lönd þeirra. Þeir voru dæmdir í 94 daga fangelsi(15). Grænir hópar hafa grátbað það um að vinna ekki olíu úr hafinu í kringum Sakhalin-eyju undan austurströnd Síberíu, þar sem leki gæti þurrkað út síðustu 100 gráhvali heimsins í vesturhluta Kyrrahafs, en það mun ekki dragast aftur úr. Til að auka forðann hefur það nýlega fjárfest 2 milljarða dollara til viðbótar í að vinna jarðolíu úr olíusandi í Kanada(16). Það væri erfitt að búa til meira mengandi fyrirtæki.
Bæði fyrirtækin eru snjöllari en þau voru. Þeir eru hættir að láta eins og loftslagsbreytingar séu ekki til eða að enginn skaðist nokkru sinni af verkefnum þeirra. Shell birtir meira að segja lista yfir nýlega sakfellingu sína(17). En þetta þýðir ekki að þeir séu hættir að snúast. Í nýrri sjálfbærniskýrslu Shell segir til dæmis að það muni draga úr losun koltvísýrings „um allt að 2.5 milljónir tonna á ári“ með því að grafa gasið í gömlum olíusvæðum í Norðursjó(18). En það er að nota það til að keyra óaðgengilega olíu út úr lónunum. Það er ekki hægt að útskýra hvort þessar 2.5 milljónir tonna séu brúttósparnaður eða hreinn sparnaður (eftir að búið er að taka tillit til brennslu nýju olíunnar). Mig grunar hið fyrra, en þar til Bretland hefur einhverjar skilvirkar reglur um skýrslugjöf fyrirtækja geta fyrirtæki haldið áfram að gefa okkur aðeins þær upplýsingar sem henta þeim.
BP og Shell eru fyrir Exxon það sem New Labour er fyrir gömlu Tories. Tungumálið hefur breyst en stefnurnar eru frekar svipaðar. Afneitunin og yfirgangurinn sem einkenndi nálgun Shell á þeim tíma sem Brent Spar herferðin og henging Ken Saro-Wiwa var farin. En mér sýnist þetta bara gera þá hættulegri.
www.monbiot.com
Tilvísanir:
1. Terry Macalister, 9. júní 2006. BP viðurkennir að það standi frammi fyrir glæparannsókn vegna leka í Alaska. The Guardian; Bloomberg, 8. júní. BP stendur frammi fyrir rannsókn stórdómnefndar vegna olíulekans í Alaska í mars. http://www.bloomberg.com/apps/news? pid=10000102&sid=aB0f2Gu.sFZU&refer=uk
2. The Corporate Leaders Group on Climate Change, 5. júní 2006. Bréf til Tony Blair. Texti bréfs sem BBC sendi mér.
3. Td auglýsing í New Statesman, 8. maí 2006.
4. BP, 2006. Making Energy More: sjálfbærniskýrsla 2005, bls. http://www.bp.com/liveassets/bp_internet/annual_review/ annual_review_3/STAGING/local_assets/downloads_pdfs/ b/bp_ara_making_energy_more.pdf
5. Sjá George Monbiot, 3. maí 2005. In Bed with the Killers. The Guardian. http://www.monbiot.com/archives/2005/05/03/ in-bed-with-the-killers/
6. http://www.bakuceyhan.org.uk/about.htm. Sjá einnig George Monbiot, 3. september 2002. Trouble in the Pipeline. The Guardian. http://www.monbiot.com/archives/2002/09/03/ trouble-in-the-pipeline/
7. BP, 2006, ibid, bls.41.
8. HM Government, 2006. Climate Change: The UK Program 2006, bls.31. Til að breyta tonnum af kolefni í tonn af CO2 margfaldarðu með 3.667. http://www.defra.gov.uk/environment/climatechange /uk/ukccp/pdf/ukccp06-all.pdf
9. Ashley Seager og Simon Bowers, 21. apríl 2006. BP gerði árás vegna CO2 losunar. The Guardian.
10. http://www.foe.co.uk/campaigns/corporates/case_studies /shell/index.html
11. Terry Macalister, 12. apríl 2006. Shell skipað að hætta að blossa af umframgasi. The Guardian.
12. sami.
13. Shell, 2006. Meeting the Energy Challenge: The Shell Sustainability Report 2005, bls.27. http://www.shell.com/static/hongkong-en/downloads/news_and_library/shell_ sustainability_report_2005.pdf
14. Howard Lesser, 24. maí 2006. Shell Oil Company neitar að greiða sekt. http://www.voanews.com/english/Africa/2006-05-24-voa55.cfm; Rory Carroll, 25. febrúar 2006. Shell sagði að greiða Nígeríumönnum 1.5 milljarða dala mengunarskaðabætur. The Guardian.
15. Sjá http://www.corribsos.com/index.php?id=1&type=page og http://www.indymedia.ie /newswire.php?story_id=70547
16. Terry Macalister, 2. júní 2006. Næsta stóra atriðið eða áhættusamt fjárhættuspil: Shell lítur út fyrir að breyta sandi í olíu. The Guardian. Shell er nú þegar helsti samstarfsaðilinn í Athabasca þróuninni.
17. Shell, 2006, ibid, bls.17.
18. sami, bls.10.