Til Ransom A. Myers, sem lést 27. mars.
Ef þessi dýr lifðu á landi væri alheimshróp. En stóru dýrin, sem reika um savanna víða um haf, kalla á engan slíkan stuðning. Stórir hákarlar, risatúnfiskur, marlín og sverðfiskur ættu að hafa verndarstöðu risapöndunnar eða snjóhlébarðans. Samt teljum við að það sé ásættanlegt að fisksalar selji þær og fræga kokka að kenna okkur hvernig á að elda þær.
Rannsókn í vísindaútgáfu þessarar viku leiðir í ljós hörmulegt hrun stórdýrahafsins. Stóru hákarlarnir vagga nú á brún útrýmingarhættu. Frá árinu 1972 hefur tígrishákörlum fækkað um 93%, tígrishákörlum um 97% og nauthákörlum, ljóshærðum hákörlum og sléttum hamarhausum um 99%(1). Nær allir stofnar helstu rándýra eru nú í frjálsu falli. Önnur grein, sem birt var í Nature fyrir fjórum árum, sýnir að yfir 90% stórra ránfiska um allan heim hafa farið(2).
Þú bregst við með skelfingu þegar þú heyrir af kínverskum veislum með bjarnarloppum og tígrisdýrakjöti. En þetta er ekkert öðruvísi, hvað varðar náttúruvernd, frá því að borða hákarlasúpu eða sverðfisk eða steikur af sjaldgæfum túnfisktegundum. Ein iðkun er talin villimannleg í Evrópu og Norður-Ameríku. Hitt er kynnt í veitingarýni og uppskriftum í litabætum virðulegra dagblaða.
Með tilliti til áhrifa þeirra á bæði vistfræði og dýravelferð gætu hákarlaveiðar verið grimmilegasta atvinnugrein plánetunnar. Þó að sumir hákarlar séu teknir heilir, veiðast um 70 milljónir á hverju ári fyrir uggana sína(3). Í mörgum tilfellum eru uggarnir skornir af og hákarlinum er hent, lifandi, aftur í sjóinn. Það getur tekið nokkrar vikur að deyja. Langlínurnar og netin sem notuð voru til að veiða þá snöru hvali, höfrunga, skjaldbökur og albatrossa. Nýja blaðið sýnir að hákarlaveiðar valda einnig hamförum í gegnum fæðukeðjuna. Frá því að stóru hákarlarnir voru fjarlægðir úr strandsjó í vestanverðu Atlantshafi hafa geislarnir sem þeir ránuðu tífaldast og hafa útrýmt öllum helstu nytjategundum skelfisks(4).
Mikið af þessum viðskiptum á uppruna sinn í Austur-Asíu, þar sem hákarlasúpa - sem selst á allt að 100 pund í skál - er merki um mikinn auð og tign, eins og kavíar í Evrópu. Heimseftirspurn eftir hákarlauggum eykst um 5% á ári(5). En ef þú trúir því að þetta sé enn eitt vandamálið sem hægt er að kenna Kínverjum um og Evrópubúa leysta þá skaltu íhuga þetta: Stærsti innflytjandi heimsins (og væntanlega endurútflytjandi) hákarla er Spánn(6). Veiðar hennar hafa nífaldast síðan á tíunda áratugnum(1990) og hún hefur staðið gegn – í flestum tilfellum með góðum árangri – hvert einasta evrópska og alþjóðlega viðleitni til að vernda bráð sína.
Spánverjar verja rétt sinn til að drepa sjaldgæfa hákarla eins harkalega og Japanir verja rétt sinn til að drepa sjaldgæfa hvali. Sjávarútvegurinn, sem jafnan er undir stjórn galisískra fasista, hefur óvenju mikil áhrif á sósíalistastjórnina. Spænska ríkisstjórnin fær aftur á móti yfirleitt vilja sínum í Evrópu. ESB segist til dæmis hafa bannað finningu hákarla. En hlutfallið sem það setur fyrir þyngd ugga á móti þyngd líka sem sjómenn landa er 5%. Þar sem ætar uggar eru aðeins 2% af líkamsþyngd hákarlsins(8), þýðir þetta að hægt er að skila tveimur og hálfum uggalausum hákörlum í vatnið fyrir hvern sem kemur á land. Jafnvel þetta er ekki nóg fyrir Spánverja, en þingmenn þeirra hafa krafist þess að hlutfallið verði hækkað(9).
Norður-evrópsk siðmenning kemur heldur ekki vel út úr þessu. Árið 2001 lofuðu bresk stjórnvöld að vernda tegund í bráðri útrýmingarhættu sem kallast engillhákarl, en stofn hans á bresku hafsvæði var að hrynja. Hann dúkkaði og þagnaði þar til það var ekki lengur vandamál: hákarlinn er nú útdauð í Norðursjó(10).
Hvers vegna eigum við svo erfitt með að standa í lappirnar við sjómenn? Þetta pínulitla iðnaðaranddyri virðist hafa ríkisstjórnir í lófa lagið. Á hverju ári setur Evrópusambandið aflatakmarkanir fyrir allar tegundir langt yfir þeim mörkum sem vísindamenn þess mæla með. Stjórnvöld vita að þau eru að leyfa sjávarútveginum að eyðileggja sjálfan sig og eyðileggja það vistkerfi sem hann er háður. En ekkert er heilagt, svo lengi sem það er neðansjávar. Í nóvember tókst Sameinuðu þjóðunum ekki einu sinni að koma með ályktun þar sem hvatt var til þess að stöðvun togveiða á sjávarfjallum á hafsbotni. Þessi vistkerfi, sem er rétt að byrja að kanna, geymir mikla skóga af djúpsjávarkóral og svampa, þar sem þúsundir ójarðneskra tegunda leynast. En við getum ekki kallað fram vilja til að stöðva handfylli báta sem eru að rífa þá í tætlur.
Kraftur anddyri sjómanna skýrir skort á vernd fyrir sjávarrándýr. Þó fisktegundir séu mun fleiri en spendýrategundir, verndar samningurinn um alþjóðaviðskipti með tegundir í útrýmingarhættu 654 tegundir spendýra og aðeins 77 tegundir fiska. Viðskipti með aðeins 9 þeirra eru háð algjöru banni(11).
Reglurnar sem verða samþykktar eru hunsaðar af bæði sjómönnum og stjórnvöldum. Á sunnudaginn stóð ég með veiðistjóra á bökkum frægrar sjóbirtingsár í Wales. Kannski ætti ég að segja fræg fyrrverandi sjóbleikjufljót í Wales. Undanfarin fjögur ár hefur varla birst fiskur, sjóbirtingur eða lax. Hann var ekki viss um hvers vegna, en hann sagði mér að togarar í Írska hafi landa kassa af því sem virðist vera bassi; undir efsta lagi leynast lax og sjóbirtingur. Engum virðist vera sama um að stöðva þá: eftirlit stjórnvalda virðist ekkert vera til staðar. Þrýstihópurinn Oceana gengur inn í evrópskar hafnir hvenær sem það er almennur frídagur og finnur hundruð kílómetra af ólöglegum reknetum sem eru geymd á bátunum (12,13,14). Hvar eru opinberu eftirlitsmennirnir?
Auðvitað biðja stjórnvöld um fátækt. Sem fær mann til að velta fyrir sér hvers vegna þeir ákváðu í fyrra að úthluta ?3.8 milljörðum til eyðingar á lífríki sjávar. Þetta er það sem þú og ég erum núna að borga í styrki til að halda sjóbrjótunum á floti. Peningarnir kaupa nýjar vélar og báta fyrir unga sjómenn sem vonast til að auka viðskipti sín(15). Fyrir sama kostnað gætirðu sett fastan eftirlitsmann á hvert stórt fiskiskip á evrópsku hafsvæði.
Ef við bregðumst ekki við vitum við hvað mun gerast. Önnur grein sem birt var í Science bendir til þess að miðað við núverandi þróun munum við sjá hnattrænt hrun allra tegunda sem veiða fiskimenn nú um 2048. Samt, ef við náum vistkerfunum í tæka tíð – með tímabundnum veiðibanni og stofnun stórra hafsvæðis. – þeir geta jafnað sig með ótrúlegum hraða(16). Ég vona að breskir ráðherrar, sem nú eru að semja nýtt sjávarfrumvarp, hafi lesið þessa rannsókn.
En umfram ákveðinn tíma er líklegt að hrunið verði varanlegt. Við strendur Namibíu, þar sem fiskveiðar hafa hrunið vegna ofveiði, sjáum við framtíðina. Í grein í Current Biology kemur fram að vistkerfið sé að nálgast „trophic blind-end“(17). Þar sem fiskarnir hafa verið þurrkaðir upp hafa marglyttur verið skipt út fyrir þá sem eru nú þrjár á móti einum. Marglytturnar éta egg og lirfur fisksins og því er skiptingin líklega óafturkræf. Við erum komin inn í, segir blaðið okkur, „tímabil marglyttuárása“.
Það er gott tákn. Marglytta táknar hrun vistkerfisins og hryggleysi fólks sem á að vernda það.
www.monbiot.com
Tilvísanir:
1. Ransom A. Myers o.fl., 30. mars 2007. Cascading Effects of the Lost of Apex Predatory Sharks from a Coastal Ocean. Vísindi bindi 315 nr. 5820, bls. 1846 – 1850. DOI: 10.1126/science.1138657
2. Ransom A. Myers og Boris Worm, 15. maí 2003. Hröð eyðing ránfiskasamfélaga um allan heim.
Nature 423, pp280-283, doi:10.1038/nature01610.
3. Shelley C. Clarke o.fl., október 2006. Alþjóðlegt mat á hákarlaveiði með viðskiptaskrám frá viðskiptamörkuðum. Vistfræðibréf 9. bindi nr. 10, bls. 1115-26.
4. Ransom A. Myers o.fl., sams.
5. Francesca Colombo, 12. mars 2007. Hættulegt vatn – jafnvel fyrir hákarla. Fréttastofan Inter Press Service.
http://ipsnews.net/news.asp?idnews=36885
6. Oceana, 24. september 2006. Náttúruverndarsinnar safna Evrópuþingmönnum til að gera, ekki rjúfa bann ESB við hákarlaveiðum. Fréttatilkynning.
7. Oceana, 5. desember 2006. Oceana óskar eftir skýringum frá spænskum sósíalista og vinsælum flokkum varðandi viðleitni þeirra til að auka hákarlafanga. Fréttatilkynning.
8. Oceana, 24. september 2006, sami.
9. Oceana, 23. ágúst 2006. Hákarlum ógnað vegna fjármögnunarskýrslu Evrópuþingsins. Fréttatilkynning.
10. Peter Popham, 9. mars 2007. Hákarlar veiddir til útrýmingar í Miðjarðarhafi. The Independent.
11. http://www.cites.org/eng/disc/species.shtml
12. Oceana, 29. júní 2006. Rannsakendur Oceana afhjúpa hneykslanlegar veiðiaðferðir: Stór floti ólöglegra reknetara er að veiða úr höfnum á Sikiley og Kalabríu. Fréttatilkynning.
13. Oceana, 4. ágúst 2006. Oceana rannsakar franskar hafnir í Miðjarðarhafi til að afhjúpa ólöglegan flota reknetara. Fréttatilkynning.
14. Oceana, 8. nóvember 2006. Oceana leggur fram sannanir á alþjóðlegum fundi Miðjarðarhafsríkja um að Ítalía og Frakkland noti ólögleg reknet. Fréttatilkynning.
15. Council of the European Union, 19. júní 2006. 2739. ráðsfundur: Landbúnaður og sjávarútvegur. http://www.consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/en/agricult/90146.pdf
16. Boris Worm, 3. nóvember 2006. Áhrif taps á líffræðilegri fjölbreytni á vistkerfisþjónustu sjávar. Vísindi bindi. 314, bls. 787-790. DOI: 10.1126/science.1132294.
17. Christopher P. Lynam, 11. júlí 2006. Marglyttur ná fiski í mikið veiddu vistkerfi. Núverandi líffræði Vol. 16 nr. 13, bls. 492-493.
Birt í Guardian 3. apríl 2007.