Í fyrsta skipti sem ég heyrði um Willy Wimmer var í herferð NATO um „frelsi í gegnum sprengjur“ í Serbíu árið 1999. „Aldrei áður hafa svo fáir logið jafn rækilega að svo mörgum eins og í tengslum við Kosovo-stríðið,“ sagði hann frægur. „Fólk dó fyrir þetta“. Wimmer, sem þá var meðlimur í flokki Kristilegra demókrata í þýska sambandsþinginu, var að vísa til tilraunar skipulagðra fjölmiðla til að sannfæra íbúa Þýskalands um að sannarlega væri um mannúðarslys að ræða í Kosovo, sem þyrfti að grípa til mannúðarafskipta. Tilraunin heppnaðist eins og við vitum allt of vel.
Talsmaður NATO, Jamie Shea, sagði á sínum tíma að „stjórnmálaleiðtogarnir gegndu afgerandi hlutverki með tilliti til almenningsálitsins“. Hann átti við þýska stjórnmálamenn, þá „lýðræðiskjörnu fulltrúa“, sem „vissu hvaða fréttir væru mikilvægar fyrir almenningsálitið í landi þeirra. Rudolf Scharping stóð sig mjög vel. Það er ekki auðvelt, sérstaklega í Þýskalandi, þar sem íbúar landsins í 50 ár höfðu aðeins þekkt hernaðarvörn, sem þýðir vernd eigin lands, að senda þýska hermenn hundruð kílómetra í burtu.
Shea útskýrði erfiðleikana sem hin nýja skilgreining á öryggisstefnu hafði í för með sér og hrósaði „ekki aðeins Scharping ráðherra heldur einnig Schröder kanslara og Fischer ráðherra“ sem allir gáfu „framúrskarandi dæmi um stjórnmálaleiðtoga sem hlaupa ekki bara á eftir almenningsálitinu, en veit hvernig á að móta það."
Shea var sennilega upp á sitt besta þegar hann lýsti ástæðum bjartsýni sinnar: „Það gerir mig bjartsýnn að sjá að Þjóðverjar hafa skilið þetta. Og þrátt fyrir mjög óþægilegar aukaverkanir, aukatjónið og langan tíma loftárásanna héldu þeir sig á réttri leið. Ef við hefðum tapað stuðningi almennings í Þýskalandi, hefðum við tapað því í öllu bandalaginu.“
Meðal margra fréttaþátta, sem „var mikilvæg fyrir almenningsálitið“ í Þýskalandi, eins og lesendur ZNet muna líklega, voru upplýsingar frá Sharping ráðherra í apríl 1999, um að Serbar hafi sett upp fangabúðir að nasista fyrir nokkur þúsund. Kosovo-Albanar á fótboltaleikvanginum í Pristina, höfuðborg Kosovo. Í viðleitni sinni til að sannfæra þjóðina um að „halda sér á réttri leið“, líkti félagi ráðherrann Joschka Fischer, fyrrverandi róttækur utanríkisráðherra Þýskalands, Serba við nasista og kallaði eftir hernaðaríhlutun af krossfarahita: „Það má aldrei verða annað Auschwitz! ' Ég man hvernig við sátum í skjóli og reyndum að hunsa suð mannúðar-tomahawks í kringum okkur, grínast með að til þess að Þjóðverjar gætu komið í veg fyrir endurkomu „nasismans“ á svæði sem byggði sjálfsmynd sína á baráttunni gegn þýskum nasistum í heiminum. Stríðið síðari, Fisher og Schroder höfðu gripið til nasistaáróðurs, sem ekki hefur sést síðan 1945.
Fyrir nokkrum dögum rifjaðist upp fyrir mér Willy Wimmer, einn af fáum íhaldssömum þýskum stjórnmálamönnum sem mótmæltu stríðinu í Kosovo (og gagnrýndur, af Frankfurter Alemagne Zeitung, fyrirsjáanlega, sem „samsæriskenningasmið“). Vel upplýst serbneskt íhaldssamt vikublað birti þýðingu á bréfi Wimmer til þýska kanslara Schroder. Bréfið er skýrsla frá ráðstefnu sem haldin var í Bratislava höfuðborg Slóvakíu, á vegum utanríkisráðuneytisins og American Enterprise Institute. Viðfangsefni þessarar ráðstefnu, sem fjölmargir forsætisráðherrar sóttu „frá Eystrasalt til Makedóníu“, var Balkanskaga og stækkun NATO.
Wimmer hafði heyrt margt áhugavert í Bratislava. Til dæmis, að „Hrossaskóaðgerðin“ – áætlunin sem Serbar segjast hafa til að hrekja albanska íbúana frá Kosovo árið 1999 – var áróðursuppfinning; að tilgangurinn á bak við Kosovo-stríðið hafi verið að gera Bandaríkjunum kleift að leiðrétta eftirlit með Eisenhower hershöfðingja í síðari heimsstyrjöldinni og koma á hernaðarviðveru Bandaríkjanna á Balkanskaga með það fyrir augum að stjórna hernaðarlega mikilvægum skaganum. Hann heyrði hátt settan bandarískan embættismann segja að markmið Bandaríkjamanna væri að draga landfræðilega línu frá Eystrasalti til Anatólíu og stjórna þessu svæði eins og Rómverjar höfðu einu sinni stjórnað því (einnig mætti ætla að bandarískt "mare nostrum", eða „hafið okkar“ er ekki Miðjarðarhafið, heldur Atlantshafið). Wimmer hafði ákveðna tilfinningu fyrir því að allir væru sammála (og hefði getað verið meira sama) um þá staðreynd að mannúðarárásir NATO eru ólöglegar samkvæmt alþjóðalögum, og voru gerðar mjög vísvitandi, til að skapa fordæmi fyrir "mannúðar" aðgerðum í framtíðinni án umboðs SÞ .
Eitt af mörgu áhugaverðu við þetta bréf er að Wimmer er alls ekki vinstrisinnaður. Ekki einu sinni vinstri sinnaður gagnrýnandi „ameríska heimsvaldastefnu“. Hann var, þegar skjalið var skrifað, ekki aðeins talsmaður í varnarmálastefnu hins íhaldssama kristilega demókratasambands (CDU), heldur einnig varaforseti þingmannaþings Samvinnustofnunarinnar í Evrópu. Eftir að hafa lesið útgefna þýðingu bréfsins á júgóslavnesku hef ég reynt, ekki án nokkurra erfiðleika, að grafa upp frumritið. Ég hef komist að því að skjalið var birt í ríkistímaritinu Blätter fur deutsche und internationale Politik (2001 9, bls. 1059, 1060). Þýðingin hér að neðan er hins vegar af textanum sem ég fann á vefsíðu háskólans í Kassel (http://www.uni-kassel.de/fb5 /frieden/themen/NATO-Krieg/wimmer-rupp.html)
Ég hélt að lesendur Znet hefðu áhuga á eðli bandarískra stjórnmála á Balkanskaga, sérstaklega í ljósi nýlegrar áætlunar Ahtisaari um sjálfstætt en ekki sjálfstætt Kosovo, sem og þeir sem hafa áhuga, almennt séð, á eðli Kosovo. Bandarísk utanríkispólitík, gæti notið góðs af þessari grófu þýðingu, gæðin sem ég biðst afsökunar á.
-
Berlín, 02. 05. 2000
Háttvirtur herra kanslari,
Í síðustu viku gafst mér kostur á að sitja ráðstefnu í Bratislava, höfuðborg Slóvakíu, á vegum bandaríska utanríkisráðuneytisins og American Enterprise Institute (Foreign Policy Institute of the Republican Party). Aðalefni fundarins var Balkanskaga og stækkunarferlið NATO.
Ráðstefnuna sóttu háttsettir pólitískir embættismenn, eins og til marks um nærveru fjölmargra svæðisbundinna forsætisráðherra, auk ráðherra utanríkismála og varnarmála. Meðal margra mikilvægra viðfangsefna sem fjallað er um, verðskulda nokkur sérstaka áherslu:
1. Skipuleggjendur ráðstefnunnar (Utanríkisráðuneyti Bandaríkjanna og American Enterprise Institute) kröfðust skjótrar viðurkenningar á Kosovo, samkvæmt alþjóðalögum.
2. Skipuleggjendurnir útskýrðu að Sambandslýðveldið Júgóslavíu yrði að vera utan allra lagafyrirtækja og sérstaklega utan Helsinki-sáttmálans.
3. Evrópskt réttarríki er hindrun fyrir NATO. Bandaríska réttarkerfið hentar því Evrópu betur.
4. Stríðið gegn Júgóslavíu var háð til að leiðrétta ranga ákvörðun Eisenhowers hershöfðingja í seinni heimsstyrjöldinni. Á þennan hátt, vegna stefnumótandi ástæðna sem krefjast stöðvunar bandarískra hermanna á þessu svæði, hefur gallaða ákvörðunin verið leiðrétt,
5. Bandamenn Evrópu tóku þátt í stríðinu gegn Júgóslavíu í því skyni að sigrast á þeim vanda sem kom upp eftir að „nýja stefnumótandi hugmynd“ bandalagsins var samþykkt í apríl 1999 og sigrast á hneigðinni til að sigrast á Júgóslavíu. Evrópumenn til að tryggja sér fyrra umboð SÞ eða Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu.
6. Bandamenn Evrópubúa geta lögfræðilega rökstutt að þetta stríð gegn Júgóslavíu, sem var utan sviðs sáttmálans, væri undantekning. Hins vegar er ljóst að hér er um fordæmi að ræða, sem þeir geta og munu kalla á hvenær sem er.
7. NATO ætti nú að fylla svæðið milli Eystrasalts og Anatólíu, þar sem það var fyllt af rómverskum hersveitum á hátindi Rómaveldis.
8. Að auki verður Pólland að vera umkringt frá norðri og suðri af lýðræðislegum nágrannaríkjum; Búlgaría og Rúmenía ættu að sjá fyrir landhelgistengingu við Tyrkland; til lengri tíma litið verður að halda Serbíu utan við þróun Evrópu (líklega til að auka öryggi bandaríska hersins).
9. Norður af Póllandi er mikilvægt að koma á fullkomnu eftirliti með öllum aðgangsleiðum frá Sankti Pétursborg að Eystrasalti.
10. Í hverju ferli ætti sjálfsákvörðunarréttur fólks að hafa forgang fram yfir allar aðrar reglur eða reglur alþjóðaréttar.
11. Yfirlýsingin um að stríð NATO gegn Júgóslavíu væri brot á öllum viðeigandi reglum og reglum þjóðaréttar varð ekki fyrir andstöðu.
Eftir þessa ráðstefnu, þar sem umræðan var mjög opin og hreinskilin, getum við ekki komist hjá langvarandi mikilvægi niðurstöðu ráðstefnunnar, sérstaklega með hliðsjón af faglegri stöðu og hæfni þátttakenda og skipuleggjenda hennar.
Bandaríska hliðin virðist vera meðvituð um að til þess að sinna hagsmunum sínum þarf hún að grafa undan réttarríkinu sem þróaðist í kjölfar heimsstyrjaldanna tveggja. Vald verður að vera ofar réttlæti. Þar sem alþjóðalög standa í vegi verður að fjarlægja hann. Þegar svipað þróun var aðhyllst af Þjóðabandalaginu var síðari heimsstyrjöldin ekki langt undan. Hugsunarháttur sem setur eiginhagsmuni í svo algjöra stöðu er ekki hægt að kalla annað en alræði.
Með kærri kveðju,
Willy Wimmer
-
* Andrej Grubacic er anarkistískur sagnfræðingur frá fjöllum Suðaustur-Evrópu. Hægt er að ná í hann kl [netvarið]
* Til að læra meira um nýlega þróun á Balkanskaga, sjá ZNet athugasemdir mínar á: http://www.zmag.org/bios/homepage.cfm?authorID=181
* Upplýsingarnar um ráðstefnuna Bratislava virðast hafa horfið af veraldarvefnum. Prófaðu að googla „Svæðisbundið hringborð: „Er samþætting Evró-Atlantshafsins enn á réttri leið? Tækifæri og hindranir“.
* Fyrir ykkur sem lesið þýsku, skoðið Frankfurter Allgemeine Zeitung gagnrýni á „einfaldar skoðanir“ Wimmers [Christoph Albrecht, FAZ, 27. ágúst 2001]