-ko editore gisa aritu ondoren New York Times, Bill Keller kazetaria hedabideen ordena altuago batera mugitzen da Enbaxadore Ezohikoa eta Osoko Potentziala egiteko Times eta defendatzen dituen balioak. Abantailen artean: sarbide arrunta eta iritzi-orrian goiko kokatzea, itxuraz, bere esku dagoen hitz kopuruari mugarik gabe.
Keller-ek Hegoafrikara safari bat egitea erabaki zuen herrialde horretan "Mandelatik" ahoskatzeko.
Ez zen pozik ikusi zuenarekin, idatzi zuen: "Ez nintzen asko harritu herrialde bedeinkatu eta tratu txarrak Mandelaren egunen hitza bete ez izana ikusteak".
Ni ere han egon naizenez, Mandelari buruzko pelikula batean lanean, eta han 60ko hamarkadatik datorren historia batekin, beste ikuspegi bat eskain dezaket...
Kellerren ikuspegi handia da herrialdeak oraindik ez duela bere sinesgarritasun irizpideak betetzen dituen gobernurik. Eta arrazoia: askapen borroka baten bidez iritsi zen boterera, eta «historiak esaten digu askapen mugimendu horiek ez dutela hain erraz egiten demokrazia egonkorretarako trantsizioa».
Gero, alderdi komunista batek agintzen duen Kuba aipatzen du, Zimbabwe, non ero egoista botereari atxikitzen zaion eta boltxebikeei, noski, eta baita Kwame Nkrumam ere britainiarrek independentzia eman ziotenez, askapen mugimendurik behar ez zuen horren alde borrokatzeko.
Paralelismo hauetako bat ere ez dator bat hauteskundeak, Parlamentua, oposizio gogorra, prentsa indartsua eta botere judizial errespetatua dituen Hegoafrika, ziurrenik munduko onena den Konstituzio bat defendatzen duen Auzitegi Konstituzionala barne.
Keller-ek hori guztia ahaztu gabe dirudi, eta, beraz, ordena autoritario baten inguruko kezkak askapen mugimenduen politikari buruzko beldurrak birziklatzera eramaten du.
Keller-ek kanpoan uzten duena da kapital globalaren interesek herrialdean nola eragin duten desberdintasun sakonak gordez, baita pobrezia eta ANCko politikariek transgressio bat edo besteagatik aldian-aldian iragartzen zuten bezain ustela.
Ba al dago ustelkeria Hegoafrikan? Ziur, baina hartutako eroskeria bakoitza ere ematen den eroskeria da.
Keller exortzisatu du Hegoafrikak Ruandari armak saltzen dizkionak. Ez du aipatzen AEBek Angola eta baita Indonesia eta Kongoko Errepublika (Errepublika Demokratikoa?) eta Aljeria babestu zutenik, talde terrorista askoren aurka borrokatzen baitzuen. Gainera, ez du aipatzen urteetan AEBetako enpresak eta Pentagonoa Hegoafrika apartheidarekin bat egin zutenik.
Hegoafrikak bere demokraziaren gabeziak ditu, baina ez gobernu batengatik, baizik eta jada autonomiarik ez duen askapen mugimendu batengatik, eta tokiko mugimendu zibiko eta politikoak desmobilizatu ditu oinarrian antolatutako Fronte Demokratiko Batua bezalakoak.
Gaur egun, antolakuntza horrek jarraitzen du, baina zerbitzu faltaren eta lan arazoen aurkako protestetan. Kasu batean, horrek Mariklanako meategiko sarraskia eragin zuen.
Keller-en demokraziaren ikuspegia goitik beherakoa da eta beti justifikatzen ditu burokraziak herri mobilizazioak baino gehiago.
Mandelari buruz egindako saiakera engainagarria da esaten duenean Mandelak bere mugimenduari zertan ari zen esan gabe negoziatu zuela edo negoziazio politikoak arrakastatsuak izan zirela. Aldi hartan izandako negoziazio ekonomiko sekretuak kanpoan uzten ditu, enpresa handiek, NMF bezalako nazioarteko agentziek eta gurea bezalako atzerriko gobernuek nagusitu ziren prozesua.
Keller-ek xehetasun gehiago nahi baditu, Sampie Terrebranche ekonomialari afrikarraren “Lost in Transormation” irakurri beharko luke.
Edo irakurri azken zutabeak Jay Naidooren eskutik, lanburu ohia eta Mandelaren lehen gobernuko kabineteko kidea. Berea da behetik gorako ikuspegia, estatuaren egoera instituzionala baino jendearentzat emaitzekin kezkatuta dagoena.
Galdetzen du:
Non dago gaur Hegoafrika? Gure demokrazian hemezortzi urte igaro direnean, nerabe bat bezala aurkitzen gara: ziur, ezegonkorra eta emozioen, samurtasunaren, basakeriaren, arrakasta distiratsuaren eta porrot zitalen errusiar mendia diren hormonek bultzatuta”.
Non ibili ginen gaizki?
1994an gobernuaren egoitzara sartu zen kolektiboaren parte gisa, gaur egun bizi dugun krisian dudan zeregina aitortzen dut. Askatasunaren aldeko borrokan gure armarik indartsuena desmobilizatu genuen; herritar sendoa eta gizarte zibil oparoa. Gure “garapen-estatuaren” nozio okerrak jendea ikusle bihurtu zuten bere garapenean. Guk, “garapen egoerak”, etxeak, lanpostuak, argindarra, ura, saneamendua eta gure herriak behar zuen guztia emango genituzke.
Dirua adreiluz bihurtzeko gaitasun instituzional eta giza gaitasunik ez genuela ikusi genuen. Erronka horri aurre egiten diogu gaur ere.
Azkenik, Naidook demokraziaren definizio bat eskaintzen du, oso gutxitan aurkituko litzatekeen iritzi-mundu arraroan. New York Times edo bere atezain ospetsuen ahoetatik:
«Demokrazia baztertuak babesteko dugun gaitasunean datza. Pertsona orok lanaren duintasuna, hezkuntza eta arreta medikoa duina eskaintzea adineko eta gaixoei. Demokraziaren benetako txapeldunek ez zuten nahi aitorpenik edo kalerik haien izenik jarri; ahulena lagundu nahi zuten”.
Danny Schechter News Dissector-ek Mandelarekin eta Mandelari buruzko sei dokumental zuzendu zituen eta "South Africa Now" seriea ekoitzi zuen. iruzkinak [posta elektroniko bidez babestua], NewsDissector.net-en bloga egiten du.
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan