Καθώς η κούρσα για την προεδρική υποψηφιότητα των ΗΠΑ το 2016 θερμαίνεται, η έρευνα δείχνει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι γίγαντες των μηχανών αναζήτησης μπορεί να είναι σε θέση να χειραγωγήσουν τις προτιμήσεις των ψηφοφόρων για τους υποψηφίους. Αυτή η εκτεταμένη επιρροή μπορεί όχι μόνο να επηρεάσει τις ΗΠΑ αλλά να επεκταθεί και στις εκλογές σε χώρες σε όλο τον κόσμο.
ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων Forbes και New Scientist, αναφέρουν ότι οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες επηρεάζουν βαθιά τις αποφάσεις που λαμβάνουν οι άνθρωποι. Όχι μόνο αποφάσεις για το είδος της οδοντόκρεμας ή του καφέ να αγοράσετε, αλλά αποφάσεις που επηρεάζουν τις κοινωνίες στο σύνολό τους – όπως οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ. Η έρευνα θέτει περαιτέρω αμφιβολίες για το τεκμήριο ότι οι εκλογές είναι ελεύθερες και δίκαιες.
Η κοινή, αισιόδοξη άποψη για τη δημοκρατική διαδικασία είναι ότι οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων καθορίζουν το αποτέλεσμα των εκλογών. Σε κοντινές συνομιλίες και για λόγους σκοπιμότητας, η δημοκρατία μπορεί να αντικατασταθεί από το πέταγμα ενός νομίσματος, όπως συνέβη στην κοινοβουλευτική ομάδα των Δημοκρατικών της Αϊόβα μεταξύ της Χίλαρι Κλίντον και του Μπέρνι Σάντερς τον περασμένο Φεβρουάριο. Η απαισιόδοξη άποψη είναι ότι τα υπάρχοντα εκλογικά συστήματα είναι θεμελιωδώς και δομικά ελαττωματικά. Οι εξωφρενικές «επιτροπές πολιτικής δράσης» (PACS και Super PAC) επιτρέπουν απεριόριστες ιδιωτικές δωρεές σε υποψηφίους, δημιουργώντας μια προκατάληψη προς τα συμφέροντα των πλουσίων και των ισχυρών. Οι όμιλοι πολυμέσων μπορούν να εφαρμόσουν τις μηχανές διαμόρφωσης γνώμης προς όφελος των προτιμώμενων υποψηφίων των ιδιοκτητών.
Πρόσφατη έρευνα επισημαίνει νέους – δυνητικά πιο ισχυρούς και όχι τόσο ευδιάκριτους – παράγοντες επιρροής. Robert Epstein, ανώτερος ερευνητικός ψυχολόγος στο American Institute for Behavioral Research and Technology και πρώην αρχισυντάκτης του Ψυχολογία Σήμερα, προειδοποιεί για την «αόρατη» δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μηχανών αναζήτησης να αποφασίζουν τα εκλογικά αποτελέσματα. Εάν «η Google ευνοεί έναν υποψήφιο σε εκλογές, ο αντίκτυπός της στους αναποφάσιστους ψηφοφόρους θα μπορούσε εύκολα να καθορίσει το αποτέλεσμα των εκλογών», Epstein είπε αυτο το μηνα. Υπολογίζεται ότι περισσότερο από το 60 τοις εκατό του πληθυσμού των ΗΠΑ λαμβάνει πλέον τα νέα του μέσω ψηφιακών ενδιάμεσων όπως η Google, το Facebook και το Twitter. Η εμβέλεια της πιθανής επιρροής είναι επομένως τεράστια.
Epstein και ο συνάδελφός του Ronald E Robertson ανέφεραν τα ευρήματά τους στο Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS) τον Αύγουστο του 2015. Εξήγησαν ότι οι αλγόριθμοι αναζήτησης Google παράγουν, αυτό που αποκαλούν, ένα «Εφέ χειρισμού μηχανών αναζήτησης» και οι ερευνητές έκαναν τον εκπληκτικό υπολογισμό ότι «η Google έχει τώρα τη δύναμη να αναστρέφει προς τα πάνω από 25 τοις εκατό των εθνικών εκλογών στον κόσμο χωρίς κανείς να γνωρίζει ότι αυτό συμβαίνει».
Πώς κατέληξαν σε αυτόν τον απίστευτο ισχυρισμό; Έλεγξαν 4,556 αναποφάσιστους ψηφοφόρους στις ΗΠΑ και την Ινδία. Η ερευνητική τους μεθοδολογία ήταν αυστηρή, συμπεριλαμβανομένων των διπλών τυφλών μελετών – μια τεχνική που έχει σχεδιαστεί για την άρση της μεροληψίας όπου ούτε οι ερευνητές ούτε τα υποκείμενα του πειράματος γνωρίζουν ποιος πραγματικά δοκιμάζεται. Οι δοκιμές πραγματοποιήθηκαν επίσης χρησιμοποιώντας τυχαιοποιημένα ελεγχόμενα πειράματα, σχεδιασμένα για να προσδιορίσουν διεξοδικά εάν υπάρχει πράγματι σχέση αιτίου-αποτελέσματος με τυχαία κατανομή των υποκειμένων στα πειράματα. Τα πειράματά τους διαπίστωσαν ότι:
- Οι μεροληπτικές κατατάξεις στις μηχανές αναζήτησης μπορούν να μετατοπίσουν τις προτιμήσεις ψήφου των αναποφάσιστων ψηφοφόρων κατά 20 τοις εκατό ή περισσότερο.
- η μετατόπιση μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη σε ορισμένες δημογραφικές ομάδες. και
- Η προκατάληψη κατάταξης αναζήτησης μπορεί να καλυφθεί, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μην έχουν επίγνωση της χειραγώγησης.
Ο Epstein εκτιμά ότι, με ή χωρίς εσκεμμένο σχεδιασμό από την πλευρά των στελεχών της εταιρείας, η κατάταξη αναζήτησης της Google επηρεάζει τις εκλογές εδώ και χρόνια και ότι ο αντίκτυπος αυξάνεται.
Η πρακτική της ανατροπής των εκλογών δεν είναι νέα. Ο Edward Bernays – ο ανιψιός του πρωτοπόρου της ψυχανάλυσης Sigmund Freud και πατέρας των «δημοσίων σχέσεων» (γνωστή ως «προπαγάνδα» κατά την εποχή του) – συνεργάστηκε με την United Fruit και τη CIA για να υποδαυλίσει το δημόσιο αίσθημα σε όλο τον κόσμο εναντίον του προέδρου της Γουατεμάλας Jacobo Árbenz, προετοιμάζοντας το έδαφος για ένα στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον του το 1954. Υπό τον όρο «προώθηση της δημοκρατίας», οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν επίσης στρατηγικές και τακτικές ήπιας δύναμης για να ανατρέψουν τις δημοκρατίες και να υποστηρίξουν τις δικτατορίες στη Νικαράγουα, τις Φιλιππίνες, την Ουκρανία και την Αϊτή.
Εάν η έρευνα του Epstein σχετικά με τη δύναμη των τεχνολογικών κολοσσών να επηρεάζουν τις «δημοκρατίες» σε μεγάλη κλίμακα είναι ακόμη και αρκετά ακριβής, τα ευρήματά του υποδηλώνουν ότι οι νέες ψηφιακές αυτοκρατορίες είναι ικανές να πραγματοποιήσουν αναβαθμισμένες εκδοχές της «ήπιας δύναμης» του 20ου αιώνα. Αυτή η νέα έκδοση της ήπιας ισχύος είναι εύκολα επεκτάσιμη σε μεγάλους ή μικρούς πληθυσμούς και κρύβεται πίσω από τη «βελτιστοποίηση μηχανών αναζήτησης». Όπου οι παραδοσιακές αυτοκρατορίες χρησιμοποιούσαν πολιτικές και πολιτικές οργανώσεις (ως εναλλακτικές ή πριν από τη «σκληρή δύναμη» της στρατιωτικής επέμβασης) για να αναστρέψουν τα εκλογικά αποτελέσματα, οι νέοι ψηφιακοί αυτοκράτορες θα μπορούσαν να αναστρέψουν τα εκλογικά αποτελέσματα ανάλογα τα δικά τους συμφέροντα πολύ πιο άμεσα και κρυφά.
Προσηλυτισμός του θετικού ρόλου του Διαδικτύου στην κοινωνία Οι Eric Schmidt και Jared Cohen της Google ισχυρίστηκαν στο βιβλίο τους το 2013 Η Νέα Ψηφιακή Εποχή, ότι η δημιουργία και η κατανάλωση ψηφιακού περιεχομένου σε έναν διαδικτυακό κόσμο δισεκατομμυρίων ανθρώπων είναι το μεγαλύτερο πείραμα ελευθερίας. Ισχυρίστηκαν ότι το Διαδίκτυο «δεν δεσμεύεται πραγματικά από επίγειους νόμους» και ως εκ τούτου δεν είναι μόνο «ο μεγαλύτερος ακυβέρνητος χώρος του κόσμου», αλλά και «το μεγαλύτερο πείραμα που περιλαμβάνει αναρχία στην ιστορία».
Μια αναζήτηση Google παρέχει την εμφάνιση διαφανών και ανοιχτών αποτελεσμάτων – ελεύθερα συγκεντρωμένου περιεχομένου. Στην πραγματικότητα, παράγει «ενημερωμένα» αποτελέσματα που είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά επιλεκτικά, έτσι ώστε οι άνθρωποι να κάνουν επιλογές ανάμεσα σε ένα περιορισμένο σύνολο επιλογών. Ο γλωσσολόγος και φιλόσοφος Noam Chomsky έγραψε το 1989 ότι στα δημοκρατικά συστήματα «οι απαραίτητες ψευδαισθήσεις» όσον αφορά την ελευθερία και τον έλεγχο «πρέπει να ενσταλάσσονται στο μυαλό του κοινού με πιο λεπτά μέσα». Τα «πιο λεπτά μέσα» σήμερα βρίσκονται στα «Μεγάλα Δεδομένα» και στους σύνθετους αλγόριθμους.
Γράφοντας στο New York Times, ο συντάκτης του WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, προσέφερε μια πολύ διαφορετική οπτική. Ο Ασάνζ υποστήριξε ότι «η πρόοδος της τεχνολογίας των πληροφοριών που αποτελεί την επιτομή της Google προαναγγέλλει τον θάνατο της ιδιωτικής ζωής για τους περισσότερους ανθρώπους και στρέφει τον κόσμο προς τον αυταρχισμό». Σύμφωνα με τον Assange, η διάβρωση της ιδιωτικής ζωής του ατόμου και ο αντίστοιχος συγκεντρωτισμός της εξουσίας καθιστούν τις «καταχρήσεις αναπόφευκτες» και φέρνουν τις «καλές» κοινωνίες πιο κοντά στις «κακές».
Είναι ευρέως γνωστό ότι οι ελίτ της Silicon Valley υποστηρίζουν τη Χίλαρι Κλίντον στην εκστρατεία της για να γίνει η υποψηφιότητα του Δημοκρατικού Κόμματος για πρόεδρος των ΗΠΑ. Η Google έχει δύο εταιρείες που βοηθούν τη στρατηγική της καμπάνιας, το The Groundwork και το Civis Analytics. Η υποστήριξη της Google προς την Κλίντον ώθησε τον Ασάνζ να πει πέρυσι ότι η Google ήταν το «μυστικό όπλο» της Κλίντον.
Η επιρροή επεκτείνεται και σε άλλους τεχνολογικούς γίγαντες της Δυτικής Ακτής. Κάθε μέρα εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι μοιράζονται πρόθυμα αποκαλυπτικά προσωπικά στοιχεία για τον εαυτό τους, την οικογένειά τους και τους φίλους τους στα κοινωνικά δίκτυα. Το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει σπούδασε εκτενώς πώς να επηρεάσετε αυτούς τους χρήστες. Και το Facebook αμφιλεγόμενο προσπάθησε να μάθει πώς να ελέγξετε τα συναισθήματα των χρηστών χειραγωγώντας τη ροή ειδήσεων του. Η νέα δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μηχανών αναζήτησης λειτουργεί αόρατα και σε μια κλίμακα που, σύμφωνα με τον Έπσταϊν, «είναι άνευ προηγουμένου στην ανθρώπινη ιστορία».
Το 2010 Facebook πραγματοποίησε ένα πείραμα ζητώντας από 61 εκατομμύρια χρήστες των ΗΠΑ να πάνε να ψηφίσουν στις ενδιάμεσες εκλογές του Κογκρέσου. Η εταιρεία ενεργοποίησε έναν σύνδεσμο που βοήθησε τους χρήστες να βρουν ένα κοντινό εκλογικό τμήμα και ένα κουμπί για να κάνουν κλικ όταν είχαν ψηφίσει. Συνεπής με την εκστρατεία δημοσίων σχέσεών της για να προβληθεί ως ένας καλοπροαίρετος σύνδεσμος κοινοτήτων, πρόσθεσε φωτογραφίες φίλων που είχαν κάνει το ίδιο. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά. Σε αυτό που οι ερευνητές ονόμασαν ένα πείραμα για την «κοινωνική επιρροή και την πολιτική κινητοποίηση», ισχυρίστηκαν ότι περίπου 340,000 επιπλέον άτομα πήγαν να ψηφίσουν εξαιτίας αυτή τη μοναδική καμπάνια στο Facebook.
Εξετάζοντας τις επικίνδυνες συνέπειες αυτού για το μέλλον του «ψηφιακού χειροδικείου», ο διευθυντής του Κέντρου Διαδικτύου και Κοινωνίας Berkman της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ, Τζόναθαν Ζίττραιν, διατυπώνω ένα πείραμα σκέψης. Φανταστείτε μια έντονη αμφισβήτηση μελλοντικών εκλογών στις οποίες ο διευθύνων σύμβουλος του Facebook, Mark Zuckerberg, ευνοεί προσωπικά έναν υποψήφιο που δεν σας αρέσει. Κανονίζει να εμφανίζεται ένα μήνυμα ψηφοφορίας στις ροές ειδήσεων δεκάδων εκατομμυρίων ενεργών χρηστών του Facebook, ωστόσο χρησιμοποιεί το γεγονός ότι τα «μου αρέσει» στο Facebook μπορούν να προβλέψουν πολιτικές απόψεις και κομματικές σχέσεις. Με αυτή τη γνώση, ο Ζούκερμπεργκ επιλέγει να μην προτρέπει τους χρήστες που δεν είναι συμπαθείς με τον υποψήφιο που έχει επιλέξει. Τέτοιοι χειρισμοί, υπέθεσε ο Zittrain, θα ανατρέψουν το αποτέλεσμα των φανταστικών εκλογών μας.
Προκειμένου να αποφευχθούν μελλοντικοί χειρισμοί αυτού του τύπου, η Zittrain προώθησε την ιδέα της δημιουργίας «πιστευματοδόχων πληροφοριών». Η ιδέα προτείνει οι εταιρείες στις οποίες εμπιστεύονται προσωπικά δεδομένα και προτιμήσεις να ενεργούν με τον ίδιο τρόπο όπως συμπεριφέρονται οι δικηγόροι και οι γιατροί όταν λαμβάνουν ευαίσθητες πληροφορίες για τους πελάτες και τους ασθενείς τους. Συγκεκριμένα, δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν αυτή τη γνώση για εξωτερικούς σκοπούς. Αυτή η θέση απέχει τόσο πολύ από την τρέχουσα δύσκολη θέση μας, όπου τα ίδια τα κέρδη των εταιρειών τεχνολογίας όπως η Google και το Facebook προέρχονται από τα δεδομένα μας που ερμηνεύονται και πωλούνται.
Ο καθηγητής Νομικής του Χάρβαρντ Λόρενς Λέσιγκ, ο οποίος ολοκλήρωσε την εκστρατεία του για το χρίσμα των Δημοκρατικών για την προεδρία τον Νοέμβριο του περασμένου έτους, εντόπισε την τάση να γίνεται το Διαδίκτυο ένας ολοένα και πιο ρυθμισμένος χώρος πριν από περισσότερο από μια δεκαετία. Επεξεργάζοντας το επιχείρημα ότι «ο κώδικας είναι νόμος», ο Lessig εξήγησε ότι ο κώδικας μπορεί είτε να χρησιμοποιηθεί για την οικοδόμηση ενός ψηφιακού κόσμου για την προστασία των αξιών που πιστεύουμε ότι είναι θεμελιώδεις είτε μπορούμε να κωδικοποιήσουμε για να επιτρέψουμε σε αυτές τις αξίες να εξαφανιστούν. Αυτό έχει σημασία γιατί το Διαδίκτυο θεωρούνταν ως ελεύθερος χώρος όπου η κύρια απειλή ήταν η κυβερνητική ρύθμιση και η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής.
Αλλά τα πράγματα έχουν φαινομενικά αλλάξει από τις πρώτες μέρες του Διαδικτύου. Όπως δείχνει η δύναμη των νέων ψηφιακών αυτοκρατοριών να ανατρέπουν τις εκλογές, ο εικονικός κόσμος μπορεί πλέον να ρυθμίζει δυναμικά τον πραγματικό κόσμο. Ο κώδικας μπορεί τώρα είτε να χρησιμοποιηθεί για την προώθηση της δημιουργίας ενημερωμένων και συμμετοχικών δημοκρατιών είτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξαφάνιση ή τη χειραγώγηση της εμφάνισης πληροφοριών κάτω από τεράστια σύνολα δεδομένων και πολύπλοκους αλγόριθμους. Οι δυνατότητες των νέων ψηφιακών αυτοκρατοριών όπως η Google, η Amazon και το Facebook φαίνεται να υποδηλώνουν ότι έχουμε ήδη ταξιδέψει πολύ στον τελευταίο δρόμο, χωρίς καν να το έχουμε προσέξει.
Κρις Σπαννος είναι Digital Editor στο Νέος Διεθνιστής.
Το ZNetwork χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τη γενναιοδωρία των αναγνωστών του.
Κάνε μια δωρεά
1 Σχόλιο
Η υπόθεση για τη ρύθμιση του κώδικα και των επιπτώσεών του δεν ήταν ποτέ ισχυρότερη.
Η ελπίδα μιας τέτοιας ρύθμισης που θα δει ποτέ το φως της δημοσιότητας σε αυτό το συνέδριο απέχει έτη φωτός.