Nahana ka liketsahalo tse peli tse ka ’nang tsa bonahala li sa amane.
Hoetla hona, Litsi tsa Taolo le Thibelo ea Mafu li lokolitse lintlha tse ncha tse bonts'ang keketseho e kholo ea lipolao tse fetang tekano naheng ka bophara. Nora Volkow, motsamaisi oa Setsi sa Naha sa Tšebeliso e Mpe ea Lithethefatsi, e boletse CNN hore o ne a lebelletse hore lefu la overdose le fokotsehe kamora leqhubu le matla nakong ea seoa. Ho e-na le hoo, likotsi tse joalo li nyolohile feela.
Ho sa le joalo, qetellong ea Pulungoana, Donald Trump o ne a palame hodimo le hoo e ka bang 60% tšehetso likhethong tsa mantlha tsa Rephabliki. Lilemong tse 43 tse fetileng, ho latela ea Washington Post, ha ho mokhethoa ea kileng a ba le moetapele ea ka sehloohong joalo mme a hloleha ho hapa khetho ea mokha oa hae.
Ka pel'a eona, lipalo tsa hae tse makatsang tsa likhetho li ne li tla bonahala li se na letho le amanang le keketseho e tsoelang pele ea lefu le feteletseng. Leha ho le joalo, ha ho etsahala, liketsahalo tsena tse peli li hokahane ka tsela e nyarosang, li hokahane le potso ea bohlokoa eo MaAmerika a mangata a loanang le eona: Lefatšeng le ikutloang le jeoa ke bolutu le ho felloa ke tšepo, re ka ikutloa re le betere joang?
Ho Tšepahala ka Bolutu ba Rōna
E mong oa rona, Mattea, ke sengoli se sebelisang lithethefatsi hajoale, 'me e mong, Sean, ke ngaka e phelang nako e telele ho tsoa bothateng ba tšebeliso ea lithethefatsi. Ka bobeli re ile ra hōlisetsoa ho lumela hore seo re se finyeletseng e ne e le tekanyo ea bohlokoa ba rōna le hore ntho e ’ngoe ka ntle—maemo, chelete, thoriso—e ne e tla etsa hore re phele hantle. Ka bobeli ba rōna re ne re e-na le li-degree tse sa tšoaneng 'me re na le li-CV tse babatsehang, empa ha ho le ea mong oa rōna ea ileng a fumana hore lintho tse joalo tseo re li finyeletseng li entse hore re ikutloe re phethahetse. Ha e le hantle, hangata ho bonahala eka ha re ne re bonahala re tsoteha haholoanyane, re ne re ikutloa re nyahame.
Ho ile ha re nka lilemo tse ka bang 40 ho hlokomela hore takatso ea rōna ea ho finyelloa le ho ba betere ho feta batho ba bang, ha e le hantle, e ile ea re nyahamisa. 'Me kajeno re ngola hobane re lula re le bohlokong' me re batla ho bua 'nete ka eona. Re se re utloisisa hore esita le batho bao ba bonahalang ba le holimo hangata ba ikutloa ba se na thuso eo ba lekang ho e tlatsa ka mosebetsi, li-antidepressants, cannabis, veine, benzodiazepines, u e bitsa.
Ho sa le joalo, ho na le tlhokomeliso e ntseng e tsoela pele empa e ntse e eketseha metseng ea bongaka le ea ho hlaphoheloa hore ho jeoa ke bolutu e ho motso ea bokhoba bo bongata - le bolutu boo bo ntse bo eketseha. Ho latela ngaka e buoang General Vivek Murthy, bolutu Amerika bo hlile bo se bo fetohile bothata ba bophelo bo botle ba sechaba. Pejana selemong sena, Murthy o ile a lokolla a raporoto e nang le sehlooho se reng, “Seoa sa Rōna sa Bolutu le ho Ikhetha,” moo a ileng a hlalosa ho nka leeto la ho haola le naha ’me a utloa Maamerika a mangata a tsoang litsong tsohle a senola hore a ikutloa a sa bonahale, a se na thuso ebile a le thōko. Phihlelo eo ea bolutu hammoho le ho sithabela maikutlo le mathata a mangata a bophelo bo botle ba kelello li se li ntse li senya bophelo ba Maamerika, li baka maemo a macha a ho nyahama le lefu, haholo-holo a amanang le lithethefatsi, a ntseng a phunyeletsa malapa le sechaba le ho theola. bophelo ba nako ea bophelo.
Sebakeng se lerootho joalo, tsela e 'ngoe ea ho ikutloa u le betere ke ho beha tšepo ea hau ho moetapele oa makenete ea etsang hore u ikutloe eka u karolo ea ntho e nang le moelelo. Mokhoa o mong ke ho ba le martini le ntho efe kapa efe e fetolang maikutlo kapa kelello - eng kapa eng e ka kokobetsang bohloko.
Sena ha se bothata ba motho ka mong. Hona ha se ho hloleha ha boitšoaro kapa bofokoli bokong ba rona (kapa ba hau). Bona ke bothata bo boholo sechabeng, bo tsoelang The Donald molemo ka mokhoa o ke keng oa lekanngoa.
Ho hakolla sechaba World
Bruce Alexander ke moprofesa oa thuto ea kelello Univesithing ea Simon Fraser e British Columbia le mongoli oa Khokahano ea Lefatše ea Bokhoba. O ile a thatafalloa ke ho noa joala ha e sa le mohlankana eaba o tloha U.S. a ea Canada, moo a ileng a nehela bophelo ba hae ba mosebetsi thutong ea bokhoba. O tsepamisitse maikutlo holim'a bohlokoa ba "kopano ea kelello," ho sebelisana ho nepahetseng le sechaba seo motho a bang le sona ha a ikutloa a le oa bohlokoa le ho ba setho se seholoanyane. Ho ea ka Alexandere, ho ikopanya ha maikutlo a kelello ke hona ho etsang hore bophelo ba motho bo mamellehe 'me ho haella ha bona ho bitsoa "dislocation" kapa, ka puo e tloaelehileng, ho khaoha.
Ka mantsoe a mang, ho khaoha ho tsamaisana le sechaba sa rona sa sejoale-joale sa 'maraka o sa lefelloeng. Mehloli e mengata e ka bang teng ea kopanyo ea maikutlo a bophelo joalo ka ho arolelana lijo har'a litho tsohle tsa sechaba kajeno e bonoa e sa lumellane le mebaraka e lokolohileng kapa ka tsela e 'ngoe e sa utloahaleng. Ho e-na le hoo, motho e mong le e mong o reretsoe ho icheba boeena feela. Ho ea ka Alexandere, sena se etsa hore ho be le maikutlo a ho arohana eseng boemo ba litho tse seng kae tsa sechaba, empa boemo ba bongata.
Ho khaoha ho joalo ka kakaretso ho ipaka e le phihlelo e bohloko ea kelello eo hangata e lebisang pherekanong, lihlong, le ho nyahama. Re le batho ka bomong, re atisa ho leka ho laola maikutlo a joalo ka ho itšehla thajana kapa ka ho batla sebaka sa khokahano ea 'nete, kapa ka bobeli. Sena se etsa hore matšoele a batho a lelekisetse mosebetsi, mecha ea litaba ea sechaba, maruo, thobalano, joala, lithethefatsi le tse ling. Ha e le hantle, ho phehella ntho leha e le efe ea lintho tsena ha ho bolele hore motho o lemaletse. Hoa khoneha ho ba le kamano e ntle le mosebetsi kapa e sa pheleng hantle - 'me ke' nete hoo e ka bang eng kapa eng.
Ponong ena ea boteng ba sejoale-joale, bokhoba ke karabo ea botho haholo maemong ao re iphumanang re le ho ona. Ho latela Ngaka le setsebi se tummeng sa mathata a bongoana le bokhoba ba tahi Gabor Maté, bokhoba bo atile lefatšeng la rona hoo batho ba bangata ba sa lemoheng boteng ba bona.
Leha ho le joalo ho bitsa batho "makhoba a lithethefatsi" ke ho ba hlobolisa botho ba bona le ho ba abela ho li-echelons tse tlase ea sechaba sa habo rona. Ke lentsoe le nyenyefatsang ka mokhoa o hlakileng bonnete ba boiphihlelo ba motho le ho nyatsa bohlokoa ba bona. Leha mefuta e fapaneng ea bokhoba - ho lithethefatsi kapa chelete, mohlala - e ts'oana ka tlhaho, ea pele e a khesoa, athe ea morao-rao e amoheleha kapa e hlomphuoa.
“Ho khesa lekhoba la lithethefatsi ka tsela e fapaneng le ea rōna kaofela ke boikhohomoso le boikakaso,” oa ngola Maté, ea ’nileng a bua pepenene ka bokhoba ba hae—ho sebetsa le ho reka—ho isa bohōleng ba ho arolelana liphihlelo tsa hae le bakuli ba neng ba lemaletse lithethefatsi. O tlaleha hore bakuli ba hae ba ne ba maketse hore ebe o ne a “tšoana le rōna kaofela.”
"Taba," Maté o boletse joalo hlahlobeloa le Guardian pejana selemong sena, “ke hore re bohle joalo ka rona ba bang.”
Ka mor'a lilemo tse fetang halofo ea lekholo tsa ho ithuta ho lemalla, Bruce Alexander ha a sa arola tšebeliso e qobelloang ea lithethefatsi le lintho tse ling tse itšetlehileng ka tsona. O arola makhoba a tahi, lithethefatsi, lijo, papali ea chelete, matla, boikutlo ba ho iphahamisa, le letoto la lintho tse ling e le likarabo tsa bohloko bo tšoanang bo teng.
Leha ho le joalo o nka tatso e le 'ngoe ea bokhoba e fapane le tse ling kaofela.
“Ke bokhoba bofe bo kotsi ho feta bohle lekholong lena la mashome a mabeli a motso o mong?” o ile a botsa moqoqong le e mong oa rona ka Zoom selemong se fetileng. Mme yaba o araba potso ya hae. Ho ea ka moprofesa oa octogenarian ea nehetseng bophelo ba hae ho lemalla psychology, the e kotsi haholo Ho lemalla kajeno ke tjantjello e ntseng e eketseha ea lefats'e ka baetapele ba sehlotšoana sa bolumeli joalo ka Donald Trump.
Seo Lithethefatsi le Autocracy li nang le tsona tse tšoanang
Kajeno, ho na le tlhokomeliso e ntseng e tsoela pele har'a litsebi tsa bongaka ea hore bolutu ke sesosa sa bothata ba rona ba ho lemalla. Empa bo-rasaense ba lipolotiki ke khale ba tseba hore bolutu bo ka baka ho senyeha ha sechaba, ho senya botsitso ba lipolotiki ka litsela tse sa thabiseng.
Rahistori le rafilosofi Hannah Arendt o ne a utloisisa ho itšehla thajana le bolutu e le maemo a bohlokoa bakeng sa ho phahama ha 'musi ea ikemetseng. Hore ralipolotiki a nke matla a felletseng, o ngotse ka 1951 ka Tšimoloho ea Bongoli, batho ba tlameha ho ikarola ho ba bang. Khale koana, o ile a bua ka ho itšehla thajana ho atileng e le naha ea "pre-totalitarian", a fana ka maikutlo a hore puso ea bohatelli "e ipapisitse le bolutu, boiphihlelo ba ho se be karolo ea lefats'e ho hang, e leng har'a liphihlelo tse matla le tse nyarosang tsa batho. monna.”
Motsotsong oa hae, Arendt o ile a boela a bona mashano a lipolotiki e le bonono le saense eo mohatelli oa Jeremane Adolf Hitler le Joseph Stalin oa Soviet Union ba neng ba se ba le haufi le ho phethahala. O ile a e bitsa “tsebo ea ho susumetsa matšoele.” Haeba a ne a phela mehleng ea rōna, ntle ho pelaelo a ka be a ile a hlolloa ke litsela tseo ka tsona mahlale a k’hemistri ea lithethefatsi le bonono ba mashano a lipolotiki a ileng a phahama ka tsela e sa tloaelehang. Ntle le moo, ka lipokothong tsa rona, bosiu le motšehare, likhomphutha tse nyane tseo hangata li fanang ka disinformation, athe phepelo ea lithethefatsi e se e le matla hoo litlamorao tse bolaeang li hlaha khafetsa ho tsoa lipilising tse fumanoeng ka molao le litlhare tse sa lumelloeng tse ntseng li fetoha.
Sena se lokela ho tšosa, empa hape re ithutile ho hong ho bohlokoa ho liphihlelo tsa rona le tsa batho ba bang ba sebelisang lithethefatsi. Sethethefatsi se seng le se seng sa khetho ea motho e mong le e mong - ho sa tsotellehe hore na ke eng - se tšoanela ho utloisisoa le ho hlomphuoa e le mokhoa oa ho sebetsana le boemo. Latela lithethefatsi ho bohloko bo ka tlase. Mantra ea Gabor Maté ke: “U se ke ua botsa hore na ke hobane’ng ha ho lemalla, botsa hore na ke hobane’ng ha bohloko bo le teng.”
Ho sa tsotellehe hore na batho ba kokobetsa kapa ba kokobetsa mahlomola a bona ka lithethefatsi, joala, thelevishene, kapa ka ho latela moeta-pele ea ikemiselitseng ho ba eena feela lefatšeng la bona, leano leo le sebeletsa morero oa bohlokoa bophelong ba bona. 'Me ke' nete le haeba bokhoba ba kajeno bo atile ho motho eo e ka bang Moamerika kaofela mohatelli e ne e lokela ho lebisa ho faneng ka matla a ke keng a hanyetsoa le taolo holim'a pokello e kholo ka ho fetisisa ea nyutlelie lefatšeng ho mohatelli oa boiphetetso. Ke habohlokoa ho utloisisa hore ho ratana le lithethefatsi kapa le Donald Trump (kapa ka bobeli) ho thusa batho ho mamella bohloko ba bona - hangata haholo, bohloko ba ho ikutloa hore ha ba na sebaka lefatšeng.
Molek'hule ena ea nkutloisisa, ha e nkahlole. Mohlankana enoa oa nkutloisisa, ha a nkahlole.
Arendt o ile a lemoha esale pele hore mashano a mashano a lipolotiki a fana ka 'nete e' ngoe, 'me ha batho ba bangata ba tšehetsa moetapele ea ikemetseng, ba vouta khahlanong le lefats'e kamoo ba le tsebang - lefatše le tšoailoeng ke bolutu. Ke bolutu bo joalo feela bo matlafatsang ts'ehetso bakeng sa ralipolotiki ea nang le tšepe ea tšepe, ha a ntse a baka tlala ea limolek'hule tse senyang kelello, ka bobeli litšusumetso tse tsoetsoeng ke tlhokahalo e ferekaneng ea ho hokahanya. Joalo ka New York Linako sehlooho sa sehlooho e beha, li-opioids li ikutloa eka ke lerato ('me ke ka lebaka leo li bolaeang haholo linakong tse thata). Hore motho a ka ratoa ka lithethefatsi ho ka ’na ha bonahala e le ntho e monate ho ba bangata—empa lerato le joalo ke la sebele ’me le ikutloa le le betere ho feta ho se ratoe ho hang.
Har'a bolutu bo teng, lithethefatsi le puso ea bohatelli li fana ka mokhoa oa ho baleha 'nete eo ho seng joalo e bonahalang e ke ke ea mamelleha.
Re ile ra Etsa qeto ea ho Pakela Bohloko ba E mong le e Mong
Setso sa rona modus operandi ke ho ahlola batho ba sebelisang lithethefatsi kapa ba lekhoba la tahi - ho nahana ka tšebeliso ea lithethefatsi e le bofokoli ba bohlokoa, bothata bo tebileng ba boitšoaro. Ka 2022, e mong oa rona o ile a etella pele tlhahlobo ea naha ea bophelo bo botle ba sechaba fumanoa 69% ea ba arabelitsoeng ho pholletsa le U.S. ba lumela hore sechaba se talima batho ba sebelisang lithethefatsi ka bothata e le "ka mokhoa o itseng, haholo, kapa oa tlaase ka ho feletseng." Ka mantsoe a mang, bongata ba rōna bo lumela hore batho ba sebelisang lithethefatsi ke melahloa. Ho sa le joalo, tsamaiso ea rona ea molao e etsa hore lintho tse itseng e be tlolo ea molao (ha limolek'hule tse tšoanang kapa tse tšoanang li le molaong ebile li laetsoe ka bophara) 'me e nka batho ba li sebelisang e le baetsi ba bobe ba lokelang ho fuoa kotlo le ho hlokomeloa lichankaneng le lichankaneng kapa ka parole kapa teko.
Empa hang ha u utloisisa bothata bo ka sehloohong - hore batho ba jeoa ke bolutu, ba tsielehile, 'me ba utloile bohloko - ho hlakile hore ho koalloa chankaneng kapa likotlo tse ling tse tšoanang hase tharollo. Ha e le hantle, li emela leano le lebe ka ho fetisisa leo u ka le etsang khahlanong le batho ba utloileng bohloko le ba iphekolang ka boiteko ba ho ikutloa ba le betere. Ofisi ea Machaba a Kopaneng ea Mokomishinara e Moholo oa Litokelo Tsa Botho haufinyane e feteletsoe lichaba tsohle ho nka tšebeliso ea lithethefatsi e le taba ea bophelo bo botle ba sechaba le ho thibela mehato ea kotlo ho sebetsana le eona. Naheng ea U.S., joalo ka ha ho na le a tlhokomediso ya mafube hore ntoa ea lithethefatsi e bile ho hloleha habohloko, balaoli ba bangata ba khethiloeng (le mopresidente ba khethiloeng) feela batla ho habeli fatše holim'a maano a thata.
E mong oa rona o kile a fumana kotlo ea botlokotsebe bakeng sa tšebeliso ea lithethefatsi, 'me lihlong tsa ho ahloloa le ho fuoa kotlo li utloahala' meleng hoo li lekanang le ho hlajoa ebe o sotha thipa ka ho uena khafetsa. Ka holim'a tse senyang boleloang tse amang karolo e 'ngoe le e 'ngoe ea bophelo ba hau ba setsebi le ba sechaba, ho tloaelehile ho ahloloa hampe bakeng sa tšebeliso ea hau ea lithethefatsi ke metsoalle, lelapa le baahisani - hoo e batlang e le motho e mong le e mong eo u mo tsebang. Seo le sona se etsa hore ho fola bothateng ba tšebeliso ea lithethefatsi ho bonahale ho ke ke ha khoneha hobane lithethefatsi ke tsona tse kokobetsang lihlong.
Kahoo, rōna ka borōna re ile ra etsa qeto ea ho leka ho hong ho fapaneng. Re batho ba babeli ba kileng ba jeoa ke bolutu ’me, ho e-na le ho ahlolana, re khethile ho bona bohloko ba e mong. Seo se bolela ho mamela liphihlelo tsa rona ntle le ho fokotsa, ho kheloha kapa ho leka ho lokisa bothata. ’Me seo re se fumaneng ke hore sena se etsa hore re se jeoa ke bolutu ’me se fana ka tekanyo e matla ea ho folisa.
Ka ho hlakileng, ho etsa lipatlisiso e bontša hore ts'ehetso ea lithaka e sa ahloleng ke leano le sebetsang hantle la ho sebetsana le bothata ba tšebeliso ea lithethefatsi. Le hoja ho kenngoa teronkong kapa ho otloa ka tsela e 'ngoe kapa ho nkoa e le motho ea fokolang kapa ea litšila ke tšitiso ea bophelo bo botle ba maikutlo ('me hangata haholo e paka e bolaeang), ho ba le tšehetso ea lithaka tse tšeptjoang le baratuoa ho amahanngoa le ho fokotseha ha bohloko ba kelello bo etsang hore batho ba sebelise lithethefatsi pele.
Sena se lumellana le seo Hannah Arendt a neng a se nahanne, le eena. Ho Tšimoloho ea Bongoli, o ile a ngola hore bolutu ke “tahlehelo ea motho ka boeena” hobane re libōpuoa tsa sechaba, ’me re tiisa seo re leng sona ka “sehlopha se tšepahalang le se tšepahalang sa batho ba lekanang le [rōna].” Ke hore, re hlokana hore re be ka botlalo.
Ho beha seo ka tsela e ’ngoe, ha ho tluoa tabeng ea ho lemalla lithethefatsi, ebang ke lithethefatsi kapa ho moeta-pele ea kotsi, ke ’nete lekaleng la bongaka ke ho hokahanya.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate