Mafelo-bekeng ana ke sehopotso sa leshome sa ho putlama ha Lehman Brothers, banka ea matsete e kileng ea ba matla ea Amerika eo ho putlama ha eona ka la 15 Loetse 2008 ho hlahisitseng mathata a mabe ka ho fetesisa a lichelete haesale ho tloha ka The Great Depression ea bo-1930. Lilemo tse leshome ho ea pele, re tloaetse ho utloa tletlebo ea hore ho fetohile hanyane ho tloha ka nako eo: libanka li ntse li le ngata haholo hore li ka hloleha, lichelete li ntse li tsoela pele ho laola mesebetsi e hlahisang litholoana, 'me malapa a tloaelehileng a ntse a tla utloa litlamorao tsa ho putlama ha moruo ka lipokothong tsa bona. Empa tsoelopele ena e lemohuoang, leha e le 'nete, ke karolo feela ea pale. Ha e le hantle, lintho tse ngata li fetohile lilemong tse 10 tse fetileng - boholo ba tsona, ka bomalimabe, li mpe le ho feta.
Lilemong tsa pele ho koluoa, lefatše le ne le ntse le ipelaetsa ka boemo ba ho se khotsofale bo matlafalitsoeng ke mokoloto. Nakong ena eo ho neng ho thoe ke Tekanyetso e Kholo, Chancellor oa UK mme hamorao Tonakholo Gordon Brown ba bile ba ithorisa hampe ka hore mats'oafo a sa feleng a nako e fetileng a se a hlōtsoe. Ho tloha joale ho ea pele, ho ne ho ke ke ha hlola ho e-ba le mathata a lichelete. Maikutlo ana a bohata a khutso esale e le khale a ile a nkeloa sebaka ke merusu e ntseng e tota moruong, sechabeng le lipolotiking. Ha re hetla morao, ho hlakile hore boholo ba moferefere ona bo ka hlahisoa ka kotloloho ke tsela e mpe eo baetsi ba melaoana ba ileng ba arabela ho oa ha 2008.
Ho iketsetsa phaello, ho etsa setsoalle le tahlehelo
Ha mebuso lefats'e ka bophara e ntse e fana ka libanka tsa eona tse kholo mme e nka mekoloto ea lekala la lichelete ka sepheo se matla sa ho thibela capitalism ea lefats'e hore e se ke ea kena tlas'a khatello e 'ngoe e kholo ea khatello ea maikutlo, e ile ea fetola ka nepo koluoa ea libanka tsa poraefete hore e be sehloho. bothata bo boholo ba likoloto. Ho tloha ka 2010 ho ea pele, ba ile ba arabela tlokotsing ena e iketselitseng ea likoloto ka leano la tšebeliso e mpe ea chelete, ka potlako ba fokotsa litšenyehelo tsa sechaba ho lefa bondo ba poraefete - bao hangata e neng e le tsona mekhatlo ea lichelete e ileng ea lefshoa ka chelete ea balefi ba lekhetho. 2008.
Mokhoa ona oa neoliberal oa taolo ea likoluoa - ho etsa phaello ea bo-ralibanka le ho kopanya litahlehelo tsa bona - 'me o matlafalitse mokhoa oa nako e telele oa ho hola ho se lekane ha moruo oa sechaba. Kaha malapa a mangata a ne a talimane le ho fokotseha ha melemo ea boiketlo, ho eketseha ha ho hloka mosebetsi le meputso ea sebele e ntseng e tsitsa kapa e theohang, malapa a mangata a ne a se na boikhethelo haese ho kena sekolotong se eketsehileng e le hore feela a lefelle litšenyehelo tsa ’ona tsa motheo.
Joalo ka ha re tseba hona joale, evangeli ea bofokoli ba lichelete e ne e le ho fumana baboleli ba eona ba chesehang ka ho fetesisa European Union, moo kamohelo e chesehang ea phokotso ea lichelete le phello ea ho oa ha tlhokeho e akaretsang e lebisitse tahlehelong ea lilemo tse leshome le likhohlano tse matla tsa 'maraka tse batlang li le teng. e ile ea theola Eurozone. Ha ho kae kapa kae moo liphello tse bohloko li ileng tsa utluoa habohloko ho feta Greece. E behiloe tlas'a boeta-pele ba batho ba e kolotang, naha e ile ea fokotsa tšebeliso ea chelete ea sechaba 'me ea putlama moruong le maemo a tloaelehileng a bophelo a mabe ho feta ao United States e bileng le 'ona lilemong tsa bo-1930.
Kwa Yuropa, fela jaaka kwa mafelong a mangwe, tshenyego eno ya ikonomi le yone e ne ya dira gore go nne le dikgotlhang tse di ntseng di oketsega tsa loago le kgaogano ya sepolotiki. Nakong ena ea bobeli ea koluoa ea lefats'e ea bokapitaliste, mathata a lichelete a mmuso a ile a fetoloa ka nepo ho ba koluoa e felletseng ea ho ba molaong.
Ho tloha mathateng a lichelete ho isa likhohlanong tsa lehae
Ka 2011, lefatše le ile la bona ho qhoma ha boipelaetso bo bongata bo hlohlellelitsoeng ke kopanyo ea litletlebo tse matla tsa lipolotiki le moruo. Ho qala ka bofetoheli ba Tunisia le Egepeta, leqhubu la bofetoheli le tummeng le ile la hasana ho pholletsa le Basin ea Mediterranean le Bochabela bo Hare ka bophara, e leng se ileng sa ferekanya taolo ea libaka tse neng li le teng.
Nakong ea selemo le lehlabula, batho ba limilione ba ile ba ea literateng tsa Greece le Spain ka boipelaetso bo boholo ba bohanyetsi, bo khothalelitsoeng ka kotloloho ke Arab Spring mme ba khothatsa mokhatlo oa Occupy Wall Street o neng o tla hlaha New York mme o phatlalatse lefats'e ka potlako. selemong seo. Ka 2013, merusu e tšoanang e ile ea ferekanya Turkey le Brazil. Lefatshe le ne le reketla.
Leha ho le joalo, e ne e le linaheng tsa Maarabia moo mekhatlo ena e tsotehang ea sechaba e bileng le liphello tse tebileng ka ho fetisisa tsa lipolotiki, ho liha kapa ho senya mebuso e mengata ea bohatelli pele e oela likhohlanong tsa maquloana, tšabo e khahlanong le phetoho le - haholo-holo Syria, Libya le Yemen. – ntoa ea lehae e tšollang mali.
Khohlano e mabifi, ho kenella ha kantle ho naha le ho putlama ha bolaoli ba mmuso likarolong tsa Syria le Libya, ho ile ha fetoha koluoa e kholo ea botho e ileng ea bona batho ba limilione ba batla setšabelo linaheng tsa boahelani. Ka 2015, karolo e nyane haholo ea batho bana e ile ea leka ka bokhuts'oanyane ho kena Europe, moo - ho sa tsotelehe liketso tsa bonngoe tse neng li atile - hangata ba ile ba kopana le terata e hlabang, litsi tsa litlamong le ho phatloha ho hoholo ha maikutlo a khahlanong le bajaki ka lilemo tse ngata. masisa-pelo a bakoang ke ho itima lijo, ho seo ka phehisano se ileng sa tsejoa e le “bothata ba baphaphathehi” ba Europe.
Hoo e ka bang ka nako e tšoanang, ho qhoma ha tšohanyetso ha lintoa tsa lehae Ukraine ho ile ha etsa hore Russia le Bophirimela li be lintšing tsa likhohlano tse mabifi. Joalo ka rahistori Adam Tooze pheha khang ka tsela e kholisang, likhohlano tsena tse neng li le teng pele ho sebaka seo pele e neng e le Soviet Union le tsona li ile tsa mpefatsoa haholo ke ho putlama ha moruo ka lebaka la ho oa ha 2008.
Ho rarolla bothata ba likoloto ka likoloto tse ngata
Ho sa le joalo, ha litlamorao tsa koluoa ea sechaba le lipolotiki li qala ho utloahala, 'me taelo ea machabeng ea kamora ntoa e bonahala e thothomela metheong ea eona, libanka tse kholo tsa lefats'e - li ikemiselitse ho boloka letlalo la bo-ramatsete ba poraefete le ho qoba ho pheta-pheta ha bo-1930. - e arabile ka teko ea lichelete eo ho seng e kileng ea e-ba teng. Ha baa ka ba theola sekhahla sa tsoala feela ho theolelo ea nalane, empa hape ba ile ba qala lenaneo le mabifi la "quantitative easing" (QE) le neng le tla bona libanka tse kholo tse 'ne li pompa chelete e lekanang le $15 trillion ka chelete e ncha tsamaisong ea lichelete tsa lefats'e.
Leha ho le joalo, ho e-na le ho matlafatsa tšebetso e hlahisang litholoana, kapele ho ile ha hlaka hore chelete ena e feteletseng e hlahisitse leqhubu le lecha la matsete a inahaneloang. Ka lebaka leo, mathata a macha a lichelete a ile a foka ka ho le letšehali le ka ho le letona: thekisong ea matlo, litokong, likalimong tsa baithuti le tsa likoloi, ka libonto tsa khoebo, limmarakeng tse ntseng li tsoela pele - kae kapa kae moo matsete a joalo a bonahalang a hlahisa phaello e ntle. Ntle le ho tsosa poho e telele ka ho fetesisa nalaneng ea 'maraka oa setoko sa US, keketseho e kholo ea mokoloto oa lefats'e e boetse e matlafalitse kholo e nchafalitsoeng ea likalimo ea machabeng e entseng hore mokoloto oa lefats'e o fihle ho liperesente tse 217 tsa GDP - boemo ba eona bo phahameng ka ho fetesisa, liperesente tse 40 kaholimo ho sebaka se kotsi. e fihlile bosiung ba pele ho kotsi ka 2007.
Ka bokhutšoanyane, baetsi ba melaoana le bo-ralibanka ba bohareng ba ikemiselitse ho rarolla bothata bo bakiloeng ke likoloto tse ngata haholo - ka likoloto tse ngata le ho feta! Kaha ho ne ho se na matsete a lekaneng a hlahisang litholoana, sena e ne e tla lula e le mokhoa oa ho baka tlokotsi.
Litla-morao tse sa lebelloang li se li qala ho utloahala limmarakeng tse ntseng li hlaha joalo ka kalakuni 'me Argentina, e ileng ea alima chelete e ngata ka lidolara nakong ea phallo ea QE-fueled, e ileng ea ba siea ba kotsing ka ho khetheha ho tsietsing ea moruo e ka ntle. Hona joale, ha US Federal Reserve e lokolla lenaneo la eona la QE 'me e itokisetsa ho phahamisa litefiso tsa phaello, lichelete li qala ho phalla ho tloha limmarakeng tse ntseng li hōla ho ea United States, e leng se etsang hore khōlo ea Global South e fokotsehe le dollar ea Amerika ho matlafatsa ts'ebetsong. Haeba e tsoela pele, motsoako ona o bolaeang oa kholo e ntseng e fokotseha, ho phahama ha sekhahla sa tsoala le dolara e matla ea Amerika e tla thefuleha butle-butle bokhoni ba bo-ramatsete ba ntseng ba tsoela pele ho lefa mekoloto ea bona ea lidolara, e leng se ka lebisang ho ts'oenyeho e nchafalitsoeng ea batseteli.
Leha moruo oa lefats'e o kanna oa khona ho mamella letoto la mathata a hloahloa a 'maraka, ho na le naha eo mokoloto oa eona o moholo, haeba o ka putlama, o ka hulang sekoaelo ho tsoa ka har'a ntlafatso ea lefats'e. Naha eo, ehlile, ke China.
Le ha sekoloto sa China se ts'oaroa haholo ka lapeng, katoloso e kholo ea mokoloto oa eona lilemong tse leshome tse fetileng e tlameha ho ba har'a tse fetelletseng ka ho fetesisa nalaneng. Kakaretso ea sekoloto e lebelletsoe ho fihla liphesente tse 327 ea GDP ka 2022, e imenne habeli ho feta ea 2008, e behile setsi se matla sa indasteri ea bokapitale har'a linaha tse nang le likoloto tse ngata ka ho fetisisa lefatšeng. Ho phatloha ha mokoloto ho ile ha etsa hore ho be le keketseho e ke keng ea lekanngoa ea kaho e ileng ea bona China e tšoloha liphesente tse 45 konkreite e ngata metseng ea eona ka lilemo tse tharo ho feta kamoo US e sebelisitseng lekholong lohle le fetileng la lilemo.
E ile ea iponahatsa e le thuso bakeng sa linaha tse tsoelang pele tse tsoelang pele moruong, 'me ka sebele e thusitse ho boloka bokapitale ba lefatše bo ntse bo tsoela pele ka mor'a 2008. Empa matla a tšoanang a matla a mokoloto a ile a boela a baka matsete a maholo, a siea metse e meholo le litoropo. matla a mangata a eketsehileng mmoho le ntho e kgolo $ 10 litrillione moriti banking sector. Ba bang ba tšoha hore “’m’a lipululoana tsohle” enoa a ka ’na a phatloha ho baka tlokotsi e khōlō ea lichelete.
Boiketsi ba ho ipha matla lefatšeng ka bophara
Leha ho le joalo, le ha ho se na boemo bo joalo ba koluoa, leha ho le joalo, motsoako oa ho fokotseha ha kholo ea Sechaena le pheletso ea ts'usumetso ea lichelete US e se e na le litlamorao tse kholo libakeng tse ling lefatšeng. Ho oa ho ile ha ama Latin America haholo-holo, e leng se entseng hore "Pink Tide" ea mebuso e tsoelang pele e fokotsehe ka potlako ho sa tsotellehe maemo a moruo a ntseng a mpefala.
Brazil, bakeng sa moruo o moholo ka ho fetisisa oa Latin America, haufinyane e ntse e loantšana le ho putlama ho hoholo le ho hoholo ho fetisisa nalaneng. Ho theoha hona ho matla ho tsamaellana le ho hloka botsitso ho matla ha lipolotiki, ho lebisang ho "phetohelo ea molao-motheo" ea lepheo le letona khahlanong le mopresidente Dilma Rousseff le ho siea mopresidente oa mehleng Lula teronkong ka liqoso tsa bobolu, ho mo qobella ho itokolla peisong ea mopresidente ea selemo se tlang. Merusu e ts'oanang e aparetse mmuso oa bososhiale oa Maduro naheng ea Venezuela le mmuso oa neoliberal oa Macri naheng ea Argentina, e totobatsa sebopeho sa koluoa ena, e hlasetseng linaha tse tlokotsing ho sa tsotelehe maikutlo a ba leng matla.
Leha ho le joalo, moferefere o moholo ka ho fetisisa oa lipolotiki ke oa ho sisinya setsi sa khale sa bokapitale sa European Union le United States. Moo, ho tloha ka 2016 ho ea pele, lilemo tsa ho se tšepane ho bakiloeng ke boikhohomoso, lilemo tse mashome tsa ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše- le ho se lekane ho susumetsoang ke lichelete, le makholo a lilemo a khethollo ea morabe, bochaba le lehloeo le mpe li qetelle li fihlile sehlohlolong sa lipolotiki tse tšoanang tse ke keng tsa bapisoa le histori ea ka mor'a ntoa.
Ka lehlakoreng le leng la Atlantic, lepheo le ikemetseng la UK Conservative Party, le sa tsebeng letho bakeng sa matsatsi a khale a tlohileng a 'Muso oa Borithane, le ts'osetsa ho tsoa European Union ntle le tumellano e nepahetseng ea ho tsoa, ho beha kotsi e ke keng ea lekanngoa. molemong oa moruo oa eona feela empa hape le ho jittery limmaraka tsa lichelete tsa lefats'e. Mathata a ts'oanang a ts'oana a ntse a kenella likhethong ka matla ho pholletsa le kontinente, e leng se tsosang maikutlo a hore EU e ka qhalana.
Ka lehlakoreng le leng, ho sa le joalo, Mopresidente oa United States Donald Trump o bonahala a leka ho etsa sohle se matleng a hae ho senya botsitso le bokamoso ba tsamaiso ea hae. Leha ho le joalo, leha ho bonahala eka ho na le tatellano e sa feleng ea likhohlano le likhohlano, o ntse a laola ak'haonte ea hae ea Twitter le leano la maano a kantle ho naha, e mo lumellang ho tsosa likarohano tsa machabeng le likhohlano tsa lipolotiki nakong ea ntoa e ntseng e eketseha ea khoebo le China.
Ho hloka botsitso ho hoholo ho bakoang ke ho matlafala hona ha likhohlano tsa lipolotiki tsa ka hare ho naha le tsa machaba le hona ho ba le phello e nyahamisang ho tsosoloseng moruo oa lefats'e - eo ka lehlakoreng la eona e tlang ho kena moferefereng o moholo le ho feta oa lipolotiki libakeng tse ling, e leng se bakang potoloho e mpe. Boiketsi ba ho iphahamisa.
Sebaka se sa nahanoang sa lipolotiki
Ka bokhutšoanyane, sefefo sa mollo sa lefats'e se hlahisitsoeng ke ho putlama ha Lehman Brothers lilemong tse leshome tse fetileng ha se so ka se kokobela ho hang. Ha se feela hore litlamorao tsa ho putlama ha lichelete li ntse li le teng ho rona kajeno, ka mokhoa oa ho hola ho se lekane, ho phahama ha melato le ho se tsitse ha lipolotiki, empa bothata ba bokhaphithaliste ka bo bona bo ntse bo tsoela pele 'me bo tsoela pele ho baka tšenyo lefats'eng lohle, bo ntse bo fetoha. ho tloha moferefereng o mong ho ya ho o mong.
Leha ho le joalo, ka lehlohonolo, ha se liphetoho tsohle tsa sechaba le tsa lipolotiki ho tloha ka 2008 tse bileng mpe le ho feta. Mathata a tšoanang le a hlokisang botsitso a tlisitseng lefatše Trump le Brexit a butse sebaka se neng se sa nahanoa sa lipolotiki - ho kenyeletsoa le fapaneng mofuta oa lipolotiki o ikemiselitseng ho khetha demokrasi e matla le tokoloho ea 'nete ho fapana le pherekano e teng lefatšeng ka bophara.
Lipolotiki tsena tse ncha tse matla li ile tsa qala ho bontša sefahleho sa tsona merusung ea lefats'e e ileng ea sisinya taolo e thehiloeng ho tloha ka 2011 ho ea pele. Haufinyane tjena e qalile ho ikamahanya ka mokhoa oa mekhatlo e matla ea tlase, mekhatlo e tsoelang pele ea lipolotiki le likhetho tse hlakileng tsa bososhiale tseo ka kakaretso li batlang ho phephetsa matla le litokelo tse sa tsitsang tsa "1 lekholong" ho tloha tlase.
Le nakong ea ntoa ea lehae ea Syria, ntoa e tšolohang ka ho fetesisa le e ke keng ea qojoa e hlahile moriting oa Ho putlama ho Hoholo ha Moruo, sebakeng seo hangata se neng se amohuoa tšepo ea bokamoso bo molemo, ntoa ea boipuso ba demokrasi ke Makurds le bona. lilekane li bonts'itse menyetla e hlakileng ea morero oa phetoho ea lipolotiki linakong tsena tsa moferefere.
Lekhetlong lena, e sa le nako e telele haholo ho bolela hore na lipolotiki tsena tse ntseng li hlaha tse khahlanong le bokhapitale tsa lekholong la mashome a mabeli a motso o mong li tla khona ho atleha ho sa tsotellehe pherekano e matla ea bochaba. Empa haeba liketsahalo tse makatsang ho tloha ka 2016 e le ntho e 'ngoe le e 'ngoe e lokelang ho feta, ho putlama ha lipolotiki tsa koluoa ea lichelete tsa lefats'e ho sa tsoa qala. Ho bonahala eka khohlano ea sebele e sa tla.
Jerome Roos ke Setho sa LSE In International Political Economy Sekolong sa London sa Economics, hape ke mohlophisi oa pele oa ROAR Magazine. Buka ea hae ea pele, Ke Hobane'ng ha e sa Etsahale? Moruo oa Lipolotiki oa Mokoloto o Moholo, e tsoa ho tsoa ho Princeton University Press.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate