Ntate e ne e le ngaka Lebothong la Metsing la Borena la Brithani, ’me ke hōtse ke tsamaea ka likepe tsa masole pakeng tsa lihlopha tsa ho qetela tse ka tlas’a tšireletso tsa ’Muso oa Brithani—Trincomalee, Gibraltar, Hong Kong, Malta, Aden, Singapore—’me ke lula libakeng tse haufi le libaka tsa likepe tsa likepe tsa metsing. Engelane le Scotland.
Libaka tsa sesole sa metsing sa Brithani moo ke hōletseng teng le ’muso o ntseng o fela oo li neng li o tšehetsa ke karolo ea histori. Chatham Dockyard, sebaka sa boema-kepe se sebetsang ka lilemo tse fetang 400, joale ke setsi sa pokello ea nalane le se hohelang bahahlauli. Trincomalee Dockyard, moo ke hlahetseng teng, esale e le litabeng e le sebaka seo Sesole sa Metsing sa Sri Lanka se qosoang ka ho hlokofatsa le ho nyamela batšoaruoa ba Tamil nakong ea ntoa ea lehae ea Sri Lanka.
Ho tloha bofelong ba lilemo tsa 1970, ke lutse California le Florida, ke loantšana le likhohlano tsa 'muso oa U.S. joaloka Maamerika a mang. U.S. ha e na 'muso o tsebahalang oa machaba joalo ka Empire ea Borithane kapa ea Ottoman. Bo-ralipolotiki ba Amerika ba lula ba latola hore United States e boloka kapa e batla 'muso ho hang, joalo ka ha ba tsitlallela hore lithahasello tsa eona li atolohe lefats'eng lohle, le joalo ka ha maano a eona a ama bophelo le ho sokela bokamoso ba batho hohle.
Joale re ka utloisisa joang ketsahalo ee ea 'muso oa US, e leng setsi sa bophelo bohle ba rona le bokamoso ba rona, leha ho le joalo sebopeho sa sona se ntse se patiloe ebile se patehile?
Ho Ethnographies of U.S. Empire, e hlophisitsoeng ke Carol McGranahan oa Univesithi ea Colorado le John F. Collins oa CUNY, litsebi tse 24 tsa thuto ea batho li ile tsa ithuta ka lihlopha tsa batho bao bophelo ba bona bo bōpiloeng ke ’muso oa U.S. le litšebelisano tsa bona le oona. Batho ba bona e ne e le matsoalloa a U.S. le Hawaii ho letsetsa basebetsi ba setsi sa Philippines ho isa ho batho ba lelekiloeng ka likhoka ba Diego Garcia.
Bongata ba li-ethnographies li ile tsa totobatsa ho bonahala eka ho hanyetsana ha 'muso oa lefats'e o hlileng o leng teng lefatšeng ka mor'a bokolone moo hoo e batlang e le linaha tsohle li nkoa e le tse ikemetseng le tse ipusang.
Bobusi bo matla
Kenyelletso ea ho qetela ho Ethnographies of U.S. Empire e fihlile tlhahlobong e felletseng ea mekhoa e hlophisitsoeng le e rarahaneng ea boipuso eo linaha tse ikemetseng le baahi ba tsona li oelang tlas'a bolaoli bo boholo ba 'muso oa U.S.
Khaolo ena, "Ho Tloha Mokhelo ho ea ho 'Muso: Bobusi, Carceral Circulation le Ntoa ea Lefatše ka Bokhukhuni," ka Darryl Li, moprofesa oa thuto ea batho Univesithing ea Chicago, e latela sehlopha sa banna ba tlileng Bosnia Hercegovina ba tsoang linaheng tse ngata tsa Maarabia ho tla loana. ka lehlakoreng la Mamosleme a Bosnia ntoeng ea moemeli e tšehelitsoeng ke U.S. ho qhaqha Yugoslavia ka bo-1990.
Ka 2001, boholo ba banna bana ba 660 ba ne ba se ba hahile matlo a macha Bosnia. Ba bangata ba ne ba nyetse basali ba Bosnia ’me ba e-na le malapa a Mabosnia. Bohle ba ne ba fuoe tokelo ea ho ba baahi ba Bosnia ka lebaka la ho ananela karolo ea bona boipusong ba naha eo ba e amohetseng. Empa ka mor’a litlōlo tsa molao tsa la 11 September, 2001, ’muso oa U.S. o ile oa bona bana bao pele e neng e le ’mujahideen ba le kotsi ka tlhaho, ’me oa tsitlallela hore ba tlameha ho “hoenngoa” le ho “khulisoa.”
Qalong, sena se ile sa etsoa ka mokhoa o seng molaong oa “ho fetolela,” empa ka mor’a 2005 se ile sa hlophisoa ho Komisi ea Naha ea litho tse robong (e neng e akarelletsa ofisiri ea Sesole sa U.S. le ofisiri ea tsa bojaki ea Brithani) ho amoha batho tokelo ea ho ba baahi ba Bosnia; “Setsi sa Kamohelo sa Bafalli ba sa Tloaelehileng,” teronko e hahiloeng ka litšenyehelo tsa European Union moeling oa kampo ea baphaphathehi ea Maserbia a Bosnia a Lukavica mathōkong a Sarajevo; le "Tshebeletso bakeng sa Litaba tsa Basele" tlas'a Lekala la Tšireletso la Bosnia, le hlophisitsoeng, la koetlisoa le ho hlomelloa ke baeletsi ba U.S. ka litšenyehelo tsa lekhetho la U.S., ho tsamaisa chankana le ho leleka batho naheng.
Darryl Li o ile a etela, a ithuta ’me a lula a buisana le ba bang ba banna bana le malapa a bona a Bosnia ka lilemo tse ’maloa. O ile a hlokomela kamoo, ha US e sebelisa bobusi bo phahameng ka ho fetisisa holim'a banna bana le qetello ea bona, karolo ea US e ne e patiloe ka hloko ka morao 'me e sebetsoa ka bobusi bo hlophisitsoeng ba Bosnia Hercegovina; le kamoo qetello ea lihlopha tsa banna ba lichaba tse sa tšoaneng e neng e laoloa ke likamano tsa moemphera oa United States le linaha tse sa tšoaneng tseo ba tsoang ho tsona le moo ba neng ba ka “khulisoa” teng.
Banna ba bangata ba Baegepeta ba ile ba khutlisetsoa Egepeta, motsoalle ea tšepahalang oa U.S., moo ba ileng ba koalloa chankaneng, ba hlokofatsoa ’me, maemong a mangata, ba nyamela, ho ea ka malapa a bona a Bosnia. Ka lehlakoreng le leng, banna ba tšeletseng ba Algeria ba ile ba isoa kampong ea mahloriso ea U.S. Guantanamo Bay, Cuba. Ba ile ba koalloa moo ho fihlela ba hlōla nyeoe ea bohlokoa Lekhotleng le ka Holimo-limo la U.S. e neng e ba lumella ho qosa habeas corpus makhotleng a U.S. Qetellong li ile tsa lokolloa ka 2009, 2010 le 2013.
Monna oa Mosyria-Bosnia ea bitsoang Abu Hamza e ile ea e-ba moeta-pele oa 'nete oa khanyetso khahlanong le ho tlosoa ha molao le ho lelekoa. O ile a koalloa chankaneng ka lilemo tse 7-1/2 chankaneng ea Lukavica, nakong eo boholo ba eona U.S. le lilekane tsa eona li ileng tsa loana ntoa e tšollang mali empa e hlōlehile ho kenya puso e tlaase haholoanyane naheng ea habo. Qetellong o ile a lokolloa ka 2016 ho ea kopana le lelapa la hae la Bosnia.
Ha Darryl Li a etela Abu Hamza ka lekhetlo la pele chankaneng ea Lukavica ka 2009, o ne a apere jalabiyya ea lamunu le kepisi ea baseball, eo ho eona a neng a ngotse lentsoe "BOSNATANAMO". O ne a iketselitse junifomo ena ho totobatsa ho tšoana ho teng pakeng tsa mahlomola a batšoaruoa ba Lukavica le Guantanamo.
Lifolakha tse neng li fofa ka holim'a heke ea balebeli ea chankana e Lukavica e ne e le tsa Bosnia le European Union, 'me U.S. e ne e kenelletse ka molao ho koalloa ha banna moo feela ka likanale tsa bodiplomate, ka lichelete tse ngata le thuso ea bakoetlisi le baeletsi ba Maamerika. Leha ho le joalo, 'muso oa U.S. e ne e le matla a koahetsoeng ka lesira le lesesane ka mor'a ho ba teng ha chankana le tsohle tse etsahetseng moo.
Darryl Li o ile a bapisa qetello ea banna ba Bosnia le linyeoe tse ling tsa botlamuoa ka mor'a 9/11 U.S., 'me a fumana mokhoa o tšoanang ho pholletsa le U.S. gulag, moo qetello ea batho ba tsoang linaheng tse itseng e neng e laetsoe haholo ke mofuta oa moemphera oa U.S. likamano le linaha tse amehang.
Ka mohlala, banna ba bane ba Borithane ba neng ba koaletsoe Pakistan 'me ba romelloa Guantanamo e bile har'a batšoaruoa ba pele ba ileng ba lokolloa le ho khutlisetsoa naheng ea habo bona, 'me ba khutlela hae ho ea phela bophelo bo tloaelehileng UK. Ka lehlakoreng le leng, Li o ile a kopana le monna oa Palestina Gaza ho 2007 ea ileng a "khutlisetsoa" moo ho sa tsotellehe hore ha a e-s'o ka a lula moo pele. O hlahetse Jordane ’me a hōlela Saudi Arabia le Pakistan, moo a ileng a tšoaroa ’me a neheloa mabothong a U.S. Ka mor'a lilemo tse 'maloa a le lichankaneng tsa sesole sa U.S. le CIA, haholo-holo Afghanistan, o ile a khutlisetsoa Jordane, a neheloa Iseraeleng eaba o lelekeloa Gaza.
Liketsahalong tsena kaofela, Li o hlokometse kamoo 'muso oa U.S. o bolokileng puso e hlophisitsoeng le e pharalletseng holim'a batho le linaha tse amehang, eseng ka ho iphapanyetsa boipuso ba Bosnia, Egypt, UK le linaha tse ling, empa ka ho sebelisa matla a bona ka boikhethelo le ka monyetla. ka litsamaiso tsa bona tse ikemetseng tsa lipolotiki le tsa molao le lintlha tsa likamano tsa eona le e mong le e mong oa bona.
Liphuputso tsa Darryl Li li senotse tsamaiso ea machaba ea boipuso bo hlophisitsoeng, eo ho eona bophelo ba batho bo neng bo le tlas'a taolo ea 'muso oa U.S. hammoho le boipuso ba linaha tsa habo bona.
Empire, eseng Mokhelo
Kampo ea mahloriso ea U.S. e Guantanamo e Cuba e talingoa hohle e le mokhelo ho melao ea molao ea U.S. le ea machaba. Darryl Li o hlokometse hore batšoaruoa ha se bona feela batho bao e seng Ma-Amerika le bao e seng Ma-Cuba ba lulang Guantanamo, eo hape e nang le basebetsi ba bahlokomeli, baapehi le basebetsi ba bang, boholo ba bona ba tsoa Jamaica le Philippines. Joaloka batšoaruoa le balebeli ba bona ba Maamerika, basebetsi bana le bona ba phela tlas’a puso e khōlō ea ’Muso oa U.S.
"Bobeli ba batšoaruoa ba naha ea boraro le basebetsi ba GTMO ba na le bothata ba ho lula sebakeng se pakeng tsa tšireletso ea boahloli ea mebuso ea bona, naha ea lehae le US hegemon," Li o hlokometse.
Darryl Li o ile a etsa qeto ea hore moralo ona oa bobusi bo raliloeng, oo ho oona batho ba phelang tlas’a puso ea naha ea habo bona le ea ’muso oa U.S., hase mokhelo, empa ke tloaelo ea bophelo ’musong oa U.S. Maemo a kopanetsweng a basebetsi le batshwaruwa Guantanamo ke mohlala o tsotehang wa kamoo mmuso wa U.S. o sebetsang kateng, e seng mokgelo ho wona.
Linyeoe tse ling tse ikhethang li ka boela tsa utloisisoa hamolemo e le mehlala ea lenaneo lena la sebele la borena la bobusi bo khethiloeng.
Setšabelo se kotsi sa Julian Assange Sebakeng sa Boemeli ba Ecuador se London ke mohlala oa bohlokoa. Tabeng ea Julian, 'muso oa U.S. o sebelitse ka marang-rang a linaha tse' nè tseo ka lebitso li ipusang empa e le tse ka tlaase ho moo—Australia, Sweden, United Kingdom le Ecuador—ho mo emisa London ka lilemo tse fetang tse tšeletseng le ho mo thibela ho fumana tokoloho ea hae hape. 'Me haufinyane e ka atleha ho mo isa U.S. ka mahlaahlela.
Haeba sena ke se etsahallang Assange, qetello ea hae e ke ke ea fapana haholo le ea batho ba ileng ba iteta sefuba ho nyelisa mebuso e hlophisitsoeng, ea libaka tsa nakong e fetileng. Masole a Saudi a ile a hapa boholo ba Arabia qetellong ea lekholo la bo18 la lilemo, empa moeta-pele oa bona Abdullah bin Saud o ile a hlōloa, a haptjoa, a fasoa Istanbul ka liketane 'me a khaoloa hlooho ka taelo ea Sultan oa Ottoman ka 1818.
Ho fihlela ka 1830, Lebotho la Metsing la Borithane la Lebotho la Borithane le ile la tlisa bafetoheli, masholu le masholu a maoatleng a leoatle ho pota lefatše ho khutlela London hore ba fanyehoe (butle-butle, tabeng ea masholu a maoatleng) Execution Dock on the Thames. Litopo tsa masholu a masholu a tummeng hampe ka ho fetisisa li ne li koahetsoe ka sekontiri ’me li fanyehiloe ka liketane ho tloha gibbet lebōpong la nōka e le temoso khahlanong le bosholu ho basesisi ba likepe tse fetang.
Haeba ho na le ntho e ka pholosang Julian Assange ho tloha lekholong la bo21 la lilemo la qetello ea bona matsohong a 'muso oa kajeno, ke khalefo ea sechaba ka bophara le tšabo ea liofisiri tsa U.S. hore pontšo e hlobotseng ea matla a bona e tla fana ka papali ea bona.
Empa tšabo ea ho pepesa bokhopo le botlokotsebe ba eona ha se hangata e thibelang 'muso oa U.S. Ho tloha ka 2001, U.S. esale e le malala-a-laotsoe ho feta leha e le neng pele ho ho hlasela kapa ho futuhela linaha tse ling ka boithatelo, ho sa natse molao oa U.S. kapa oa machaba, le ho koetela kapa ho leleka batho lefatšeng ka bophara hore ba tl’o tobana le kotlo ea boemphera lichankaneng le makhotleng a U.S.
Mookameli oa Huawei Meng Wanzhou, ea seng a koaletsoe Canada, ke mohlaseluoa oa morao-rao oa matla a borena a U.S. Bonyane libanka tse 26 tsa U.S. le tsa linaha tse ling li lefile lichelete tsa libilione tsa lidolara ka ho tlōla likotlo tsa U.S. ho Iran, empa ha ho le ea mong oa balaoli ba tsona ea tšoeroeng le ho tšosoa ka ho ahloleloa lilemo tse 30 chankaneng. Ha e qala ntoa ea khoebo le Chaena, e phephetsa boipuso ba Machaena ho hoebisana le Iran le ho tšoara Meng Wanzhou e le moeki kapa motšehetsi likhohlanong tsena, U.S. e bontša boikemisetso bo tiileng ba ho tsoela pele ho atolosa litabatabelo tsa eona.
Taba ea mololi oa NSA Edward Snowden e bontša hore ho na le meeli ea libaka ho matla a borena a U.S. Ka ho balehela Hong Kong pele ’me hamorao a leba Russia, Snowden o ile a qoba ho tšoaroa kapa ho khutlisetsoa naheng ea habo. Empa ho phonyoha ha hae ka tsela e patisaneng le likhetho tse moqotetsane tse fumanehang ho eena ka botsona ke papiso ea hore na libaka tse 'maloa Lefatšeng li lutse li bolokehile hore li ke ke tsa fihleloa ke matla a borena a U.S.
Bofelo ba 'Muso
Tšusumetso e senyang le e fokolisang ea 'muso oa US bobusing ba linaha tse ling e 'nile ea totobala ho bahanyetsi ba eona ka nako e telele.
Kenyelletsong ea buka ea hae ea 1965, Neo-Colonialism: the Last Stage of Imperialism, Mopresidente Kwame Nkrumah oa Ghana o ngotse, “Moko oa neo-colonialism ke hore Naha e tlas’a eona, ka khopolo, e ikemetse ebile e na le tsohle. maraba a kantle a boipuso ba machaba. Ha e le hantle, tsamaiso ea eona ea moruo, kahoo leano la eona la lipolotiki le laoloa ke batho ba ka ntle.”
Darryl Li o qotsitse kahlolo ea Nkrumah ea hore ona ke, “… mofuta o mobe ka ho fetesisa oa bochaba. Bakeng sa ba e sebelisang, e bolela matla a se nang boikarabello, mme ho ba nang le ona, e bolela ho sebelisoa hampe ntle le tokiso.
Nkrumah o ile a theoloa setulong nakong ea 'muso oa sesole o neng o hlophiloe ke CIA selemo ka mor'a hore mantsoe a hae a phatlalatsoe, empa maikutlo a hae a ntse a tsoela pele, a botsa lipotso tse tebileng, "Lefatše le tla mamella mofuta ona oa ho hloka boikarabelo ho fihlela neng?" Kapa esita le, “Na re tla lumella ‘mohato oo oa ho qetela oa puso ea bohatelli’ hore e be mohato oa ho qetela oa tsoelo-pele ea rōna?”
Tsela eo mmuso wa U.S. o sebedisang matla ka yona ka makgaolakgang a boipuso ke matla le bofokodi. Ka nako e khuts'oane historing, e nolofalelitse U.S. ho sebelisa matla a boemphera lefatšeng le seng la ka mor'a bokolone, joalokaha Nkrumah a hlalositse.
Empa Nkrumah o ne a e-na le lebaka le utloahalang la ho bitsa sena mohato oa ho qetela oa imperialism. Hang ha linaha tse tlas'a puso ea U.S. li etsa qeto ea ho batla boipuso boo li bo fumaneng ka botlalo lekholong la bo20 la lilemo, 'me li hana litabatabelo tsa U.S. anachronistic mperial tsa ho laola le ho tlatlapa mekhatlo ea bona, batho ba bona le bokamoso ba bona, ’muso ona o ke ke oa ba khutlisa ka ho sa feleng. ho feta kamoo 'Muso oa Brithani kapa oa Ottoman o neng o ka o etsa.
Mmuso o sa tsotelleng o sentse matlotlo a dinaha tsa habo rona le tsa ditjhaba tse ding mme o hlahisitse dikotsi tse teng tse sokelang lefatshe lohle, ho tloha ka ntwa ya nyutlelie ho isa mathateng a tikoloho. Bulletin of the Atomic Scientists e tsoetse pele butle-butle ka Oache ea Letsatsi la Mahlo ho tloha metsotsong e 17 ho isa har'a mp'a bosiu ka 1994 ho fihla ho metsotso e 2 ho fihlela har'a mp'a bosiu ka 2018.
Tsamaiso ea U.S. ea "demokrasi e laoloang" kapa "boikutlo bo sa thekeseleng" e tsepamisitse leruo le matla a ntseng a hola khafetsa matsohong a sehlopha sa babusi ba bolileng, e ntse e tsoela pele ho beha sechaba sa Amerika "ts'ebetsong ntle le tokiso" joalo ka bafo ba 'muso oa U.S. le ho re thibela ho sebetsana le mathata a tebileng kapa a teng.
Sedikadikwe sena se lonya se ikgothatsang se re beha kotsing bohle, ho se letho le kaalo ho rona ba phelang pelong ya mmuso ona o senyehileng mme o qetellang o itshenya. Kahoo rona MaAmerika re arolelana thahasello ea bohlokoa ea lefats'e ka bophara ho qhaqha 'muso oa US le ho qala ho sebetsa le baahisani bohle ba rona ho aha bokamoso bo nang le khotso, toka le bo tsitsitseng ba morao-rao boo bohle re ka bo arolelanang.
Z
Nicolas JS Davies ke sengoli sa Blood On Our Hands: The American Invasion and Destruction of Iraq. Ke mofuputsi oa CODEPINK le sengoli se ikemetseng bakeng sa mecha ea litaba e ikemetseng eo e seng ea khoebo.