O le osofa'iga e mautinoa lava o le tulaga sili ona maualuga o faiga faatupu faalavelave ona e masani ona aofia ai le fa'afefe o tagata o lo'o fa'atatau i ai ma o latou ta'ita'i fa'apea fo'i ma le fasioti tagata ma fa'atama'ia i se tulaga tele. O osofaʻiga a le US i Iraq i le 2003 na faʻaalia ma le mitamita se faʻamoemoega "teʻi ma le maofa" i la latou osofaʻiga amata, na faʻaalia manino e faʻatupu ai le fefe; o lona uiga, ia fa'amata'u le faitau aofa'i o tagata manu'a fa'atasi ai ma 'au fa'apolopolo fa'amoemoe. Ma e faitau miliona Iraqis na mafatia i lenei pisinisi tele. Benjamin Netanyahu lava ia na faamatalaina faiga faatupu faalavelave o "le fasioti tagata ma le loto i ai, faama'i ma le taufaamatau o tagata mama e faaosofia ai le fefe mo faaiuga faaupufai." E foliga mai o le a avea ai le taua a Iraq (2003 agai i luma) ma le faasologa o taua a Isaraelu i Kasa (2008-2009; 2012; 2014) mataupu o faiga faatupu faalavelave matuia.
E fa'afefea ona sola ese ta'ita'i ta'ita'i o Amerika ma Isaraelu mai lenei igoa? O le tasi togafiti o le teenaina o soʻo se "fuafuaga" i le fasiotia o tagata lautele. O le "faʻaleagaina faʻamaonia" i le tulituliloaina o sini talafeagai (fitafita Iraqi, Hamas, ma isi). O se pepelo moni lea, ona o loʻo i ai le tele o faʻamaoniga e faʻapea i taua uma a Iraq ma Kasa o le fasiotia o tagata lautele i luga o se fua tele ma e masani ona le malamalama i tulaga o sini autu a le militeri. (Ou te tuuina atu le tele o faʻataʻitaʻiga i le "'Latou te fasiotia le au tusitala, a ea?" Ioe-o se Vaega o le Faʻatonuina o Faʻamatalaga e Faʻataga ai le Fasia Tele o Tagata Sivili," Z Magazine, Tesema 2004. O lenei mea e toe foʻi i tua o loʻo faʻamaonia lelei i totonu o Nick Turse's Fasia Soo Se Mea e Luga: O le Taua Moni Amerika i Vietnam [Metropolitan, 2014]).
Ae e tusa lava pe na o le fasioti tagata na o se faʻaleagaina faʻamaonia, o le le masani ona aloese mai le fasiotia o tagata lautele, e aofia ai le faʻatamala ma / poʻo le faʻalagolago i punaoa e le faʻalagolagoina o faʻamatalaga, o se solitulafono taua ma faiga faatupu faalavelave. Manatua o le Feagaiga i Sineva o loʻo taʻua ai e faapea o tagata tau "e tatau i taimi uma ona iloa le eseesega i le va o le faitau aofaʻi o tagata ma le taua ma le va o mea faʻapitoa ma faʻamoemoega a le militeri ma, e tusa ai, e tatau ona faʻatonu a latou gaioiga e faasaga i sini a le militeri" (Vaega IV, Mata. 1, Mataupu 48 ). E le gata i lea, afai o tagata lautele na maliliu e foliga mai i osofaʻiga pomu e faʻatatau i sini a le militeri, e tusa lava pe o tagata lautele na fasiotia e leʻi faʻamoemoeina na afaina, o latou oti-o nisi o maliu-na vaʻaia, o lea i se tulaga taua na fuafuaina. O Michael Mandel, aʻo faʻateʻaina le tagi o le le faʻamoemoe i le faʻaleagaina masani o le fasiotia o tagata lautele, o loʻo faʻailoa mai e oʻo lava i Texas o se tagata na te fanaina se tasi ua oti aʻo faʻatatau i se isi tagata ua nofosala i le fasioti tagata (Le Auala e Avea ai Amerika ma le Fasioti Tagata [Pluto, 2004, 46-56]).
O le laina lona lua o le puipuiga a le US ma Isaraelu o le fasiotia o tagata lautele, na o nisi taimi e faʻaalia manino ai, o tagata lautele na fasiotia o loʻo fesoasoani i 'au faʻaauupegaina a le fili-o le sami lea e aau ai iʻa faʻalavelave-o lea ua avea ai i latou ma sini tatau. O lenei mea e tatalaina ai le tele o avanoa mo osofaʻiga le mautonu ma le tele o le fasiotia o tagata lautele, taʻutaʻua i le taua a Vietnam, ae faʻapea foi i Iraq, Afghanistan ma Gaza. O fasiotiga tagata lautele e ioeina i nisi taimi e avea ma faʻamoemoega e ala i faʻamatalaga aloaʻia, ae e le masani ai, ma e le o taulaʻi i ai le autu e ala o faasalalauga masani. O lenei mafuaaga e mafai ona faʻamalieina ai le faitau aofaʻi o aiga ae e le faʻamalieina tulafono faʻavaomalo poʻo tulafono faʻasalalau lautele.,
E faapena foi i le puipuiga o le taui ma sui. O le Iunaite Setete ma Isaraelu o loʻo tuʻuaʻia i taimi uma e toe taui atu mo gaioiga muamua a latou faʻamoemoe. O gaioiga mataʻutia a le militeri faʻamoemoeina poʻo latou lagolago, e tusa lava pe latou te mulimulitaʻi i nisi o gaioiga mataʻutia a le Iunaite Setete poʻo Isaraelu, e leʻo taʻua o le taui ma sui ma faʻamaonia. Ua leva ona fai mai o se vaega o le galuega fa'amama fa'a-Isaraelu e na'o Isaraelu e toe taui ma sui, o le Palesitina e fa'aoso ma toetoe a fa'amalosia se tali a Isaraelu. O le mea moni, ua leva ona faʻaaogaina e Isaraelu lenei faʻaituau i lipoti i Sisifo i taimi faʻapitoa e ala i le osofaʻia naʻo le faʻaosoina o se tali a Palesitina, e faʻamaonia ai le tele o gaioiga "taui" a Isaraelu.
O le mea moni o nei togafiti uma e aoga ona o le tele o faʻalapotopotoga i Sisifo, e aofia ai ae le faʻatapulaʻaina i le aufaasālalau, mulimuli i manaʻoga o le itu i Sisifo (ma le tele o US). Mo se faʻataʻitaʻiga, e ui lava o le faamasinoga a Nuremberg e faasaga i le au Nasi o loʻo faʻaalia ai le osofaʻiga o "solitulafono maualuga faavaomalo e ese mai i isi solitulafono o taua ona o loʻo i ai i totonu ia te ia lava le faʻatupuina o le leaga o le atoaga," aua o le Iunaite Setete o loʻo i totonu o pisinisi tumau. o le faia o osofaiga (osofaia i luga o tuaoi e aunoa ma se faamaoniga a le Fono Puipuia), o le UN ma le "faalapotopotoga faava o malo" (ie, Western ma e oo lava i le tele o taitai e le o Sisifo, ae le o tagata lautele) e leai se mea e faia pe a auai le Iunaite Setete i osofaiga. O le osofaʻiga mataʻutia i le 2003 o Iraki e leai se faʻasalaga a le UN poʻo ni faʻasalaga e faasaga i le USaggression, ma na vave ona galulue faʻatasi le UN ma tagata osofaʻi. O le upu osofaʻiga e seasea faʻaaogaina i lena osofaʻiga mataʻutia ma le faʻaleagaina pe i le aufaasālalau poʻo le aʻoaʻoina o lauga, ae e faʻaaogaina i taimi uma i le nofoia e Rusia o Crimea lea e leai se faʻalavelave ma e mafai ona manatu o se tali puipui i le US-sponsored. Fepuari 2014 coup d'etat i Iukureini. O le osofaʻiga a le US i Iraq e mautinoa lava e le o se puipuiga, ma sa faʻamaonia i lena taimi i luga o le faʻavae o mea na iu lava ina faʻaalia o ni pepelo manino. (Mo se tuusaunoaga i le faʻaleagaina e le faʻavaeina o Rusia i le feteenaiga i Iukureini, tagai John Mearsheimer, “The Ukraine Crisis is the West's Fault,” Mataupu Tau i Fafo, Sete-Oke. 2014)
Masalo o osofaiga sili ona fasioti tagata ma faiga faatupu faalavelave i le 40 tausaga talu ai, e aofia ai le faitau miliona o tagata maliliu, o le osofaʻiga a Rwanda-Uganda i le Democratic Republic of Congo (DRC), na amata i le 1996 ma o loʻo faʻaauau pea. Ae o taʻitaʻi o le osofaʻiga, o Paul Kagame ma Yoweri Museveni, sa (ma o loʻo i ai pea) US tagata faʻatau, o le mea lea latou te le o iai i lalo o le faamasinoga faʻavaomalo poʻo le taufaamatau mai le Security Council poʻo le International Criminal Court, ma e leai se faʻasalalauga e faʻaalia ai le tele. solitulafono ua faia i lea vaega. E tatau ona avea oe ma sini a Amerika e maua ai lena ituaiga o gauai, e pei o Iran, Suria ma Rusia.
E fa'aoga foi nei tulafono i vaega tetele o aia tatau a tagata. E iai uma tulafono a le Human Rights Watch ma le Amnesty International o le a latou le taulaʻi atu i le amataga o se feeseeseaiga ae o le a naʻo le auala e faia ai le feeseeseaiga. E matagofie tele lenei mea i se atunuu e faia osofaiga i taimi uma, ae e lele i luma o le mafaufau po o le manatu faavae o le UN Charter e faapea o le osofaʻiga o le solitulafono maualuga faavaomalo lea e tatau i le lalolagi ona puipuia ma faʻasalaina. le Iunaite Setete mo le osofaʻia o Iraq poʻo le pomuina o Serbia, ae naʻo lo latou gauai atu i solitulafono tau taua a le tagata osofaʻi ma le faʻamoemoe, ae tele lava le taulaʻi. O le HRW e sili ona taʻutaʻua ona o le tele o le faʻaituau i le faʻaalia o solitulafono tau a le US, faʻataʻitaʻiina o le solitulafono a le tagata osofaʻi, ma le valaʻau mo se gaioiga faʻavaomalo e faasaga i le tagata manua (vaai Herman, Peterson ma Szamuely, "Human Rights Watch in the Service of the War. Pati,” Faiga Fa'aeletise, Fepuari 26, 2007.). I le vaitau e oʻo atu i le osofaʻiga a le US-UK i Iraki, o le ulu o HRW Kenneth Roth sa i ai se op-ed i le Journal Wall Street ua faaulutalaina “Indict Saddam” (Mati 22, 2002). I tua atu o le toilalo e tetee atu i le taua o le osofaʻiga, na saunia e lenei taʻitaʻi o aia tatau a tagata se faʻasalalauga faʻasalalauga lautele mo le "solitulafono maualuga faavaomalo." Na le mafai foi e lana faalapotopotoga ona lipotia ma taʻusalaina le "faʻasalaga o le tele o faʻaumatiaga" faasaga ia Iraq na afaina ai le soifua maloloina o tagata lautele o Iraqi, e faitau selau afe o tagata maliliu. Mo HRW o i latou nei o "tagata le agavaa na afaina."
I le tulaga o le osofaʻiga a le Rwandan Patriotic Front ma le fasioti tagata o le 1990-1994, HRW ma ana paaga (faʻapitoa Alison Des Forges) na latou faia se sao taua i le taulaʻi atu ma faʻasalaina tali tetee a le malo o Rwanda i le militeri ma le osofaʻiga faʻafefe o le US-lagolagoina osofaʻiga autau a Tutsi mai Uganda, ma faia ai se sao lelei i le fasiotiga tele i Rwanda ma mulimuli ane i le DRC. (Vaai Herman ma Peterson, Tumau Pepelo: Le Fasiotiga Tagata a Rwanda i le Faiga Faasalalau, 20 Tausaga Mulimuli ane [Real News Books, 2014], 66-70.)
E faapena foi le faamasinoga faava o malo faava o malo na faavaeina i le tele o tausaga talu ai ua fuafuaina i taimi uma e le aofia ai osofaiga ma taulai atu i solitulafono tau ma "fasioti tagata." Ma o loʻo faʻatonuina i latou i sini a Amerika (Serbia, le Hutu o Rwanda) o loʻo i ai moni lava na afaina i le osofaʻiga, o loʻo tuʻuina atu i lalo o se faiga faʻa-faamasinoga e faʻaʻoleʻole ma le faʻaleagaina o le faamasinoga tonu. (I luga o le faamasinoga a Yugoslavia, vaai John Laughland, Travesty [Pluto, 2007; i Rwanda, Sebastien Chartrand ma John Philpot, Talitonuga Fa'amasinoga: Ole Fua Fa'atatau ole Fa'amasinoga Fa'ava-o-malo.[Baraka Books, 2014]). O le International Criminal Court (ICC) na faʻatulagaina foʻi ma le "faʻasalaga" e le aofia ai mai lana faʻatonuga, e tusa ai ma manaʻoga a le Great Aggressor, o loʻo musu pea e auai ona o loʻo tumau pea le avanoa e mafai ai ona aumai se tagatanuu o Amerika i luma o le faamasinoga. ! O loʻo faʻaaogaina pea e le ICC ia lava i le Great Aggressor e ala i le faʻasalaina o Gadaffi i sauniuniga mo le US-NATO taua o osofaiga faasaga ia Libya.
I se faapuupuuga, e olaola faiga faatupu faalavelave. O lona uiga, o faiga faatupu faalavelave a le setete, e pei o le faasologa o taua a Amerika-saʻo, soofaatasi ma sui-e faasaga ia Yugoslavia, Afghanistan, Iraq, Somalia, Libya ma Suria-ma le tele o osofaʻiga fasioti tagata. I taua faataumaoi i le DRC e Kagame ma Museveni. Ma i taua a Isaraelu i Kasa ma Lepanona ma taumafaiga fa'afilemu masani i Kasa ma le Faletupe i Sisifo. Ma i le taua a Saudi Arabia i Yemen ma le taua sui a Turkey i Suria ma le taua faasaga i le Kurds.
O nei taua uma na faʻaalia ai le tele o tali atu a tagata faatupu faalavelave i le osofaʻiga, pomu, ma le nofoia o malosiaga a le Iunaite Setete ma ana uo, o tali na faateʻia ma oti ai, ae i luga o se laʻititi laʻititi nai lo faiga faatupu faalavelave a le setete na faʻafefe ai. Ae i faiga fa'asalalau i Sisifo, ua na'o faiga fa'atupu fa'alavelave e fa'ate'ia ma fa'aita ai le au faipule, tagata popoto ma tagata lautele ma ua ta'ua o "fa'atupu fa'alavelave." E leai se iloa o le tafe moni o le amataina o sauaga ma le tali atu, leai se iloa o le mea moni o le "taua i le lalolagi i faiga faatupu faalavelave" o se "taua i le lalolagi atoa o faiga faatupu faalavelave." O le faiga fa'asalalau o le mea moni o se fa'avae o le faiga o taua tumau, o le mea lea o se lagolago fa'atuatuaina o faiga fa'atupu fa'atauva'a.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo
2 faamatalaga
E leai se mea e fa'aopoopo.
E faigata ona 'aua ne'i te'i i le faiga sese o fa'amatalaga masani - e aofia ai ma le fa'aupuga a Clinton - e uiga i le tulaga o Suria, ae o le fanua fa'asalalau o lo'o galue lelei i le koluma lona lima i le esetete lona fa.
Talitonu!