I le palota a le 1.69 miliona mo Robert Mugabe i le 1.28 miliona mo Morgan Tsvangirai, na toe filifilia ai e tagata o Zimbabwe le peresitene o le Zimbabwe African National Union (Zanu) i le faaiuga o le vaiaso. O le Movement for Democratic Change (MDC), na faavaeina ia Setema 1999, na faiaina e sili atu nai lo le palota a le atunuu talu ai, ia Iuni 2000 ina ua maua e Zanu se vaega toaitiiti o nofoa palemene.
Matou te fia faia ni manatu pupuu se fitu e uiga i le palota ma ona faauigaga eseese, uiga ma aafiaga. Ae ina ia faʻatulagaina le leo, o upu nei a se talavou faʻamalosi faʻamalosi tino, Hopewell Gumbo, sa avea muamua ma fesoasoani i le taʻitaʻi faʻafeagai Gibson Sibanda, mulimuli ane o se taʻutaʻua faʻaagafesootai faʻaagafesootai ma taʻitaʻi aʻoga e tetee i le tuʻufaʻatasia:
“O le a le mea na tupu? Ua tele sauaga a'o le'i faia le faigapalota MA O LE I'UGA NA LE MAFAI ONA SA'oloto MA SA'O LE PALOTA. Na sao mai Mugabe i luga o le tetee i le malo ma le faʻalavelave faʻaleagaina e ui lava i le osofaʻiga o sauaga ... O le faʻamatalaga a Mugabe na vavaeeseina ai tagata matitiva i le taulaga mai tagata matitiva i tua. O se tasi lea o mea moni taua e tatau ona fesiligia. O le tali i le leiloa MDC o loʻo taoto i le faʻamatalaga o lena eseesega tele. Ae e le moni Mugabe i lana tautalaga. Na ia faasilasilaina se solomuli mai le IMF aʻo ia alu e faʻatamaʻia aʻoaʻoga ma isi auaunaga ae na mafai ona maua le palota i nuʻu i tua i luga o se pepa fanua e mafua ai osofaʻiga faʻatoʻaga ma galuega ma sosoo ai ma se polokalame toe faʻaleleia vave.
1) Le palota
Na gaoia e Mugabe le mea lea. O le Feso'ota'iga Lagolago o Faiga Palota a Zimbabwe-e masani lava i le mata'ituina o aia tatau a tagata soifua-na lisiina ai soliga manino nei a'o le'i faia le palota:
* fa'ate'aina tagata palota e ala i le faiga o le lesitalaina o tagata palota;
* resitalaina o tagata palota i tua atu o le aso 3 Mati 2002;
* “faasaʻo” le lisi o tagata palota;
* pulea a'oa'oga a tagata palota e ala i le Komisi e Vaavaaia Faiga Palota;
* tosoina o supavaisa ma mataituina faiga palota mai le Matagaluega o le Puipuiga, Mataupu tau Lotoifale ma Aoga;
* le fa'atagaina palota meli [ie. taofia le tusa ma le miliona palota mai Zimbabwe i fafo, lea e masani lava ona alu i le MDC];
* palota e faavae i le itumalo [o lona uiga, taofia tagata palota mai le faia o a latou palota e tusa lava po o fea latou te i ai, i totonu o Zimbabwe];
* faia fa'atasi o palota a le nu'u ma le Peresetene;
* tapula'a e uiga i le fa'atasi ma pusa palota;
* lolomiina o pepa palota faaopoopo;
* Tulafono fa'asāsā ma fa'atupu fa'alavelave a le Malo;
* le tutusa avanoa i le setete pulea ala o faasalalauga, aemaise lava le aufaasālalau faasalalau, ma le faʻaituau i le vaega pule;
* tapula'a e fa'atatau i tagata mata'ituina i totonu ma fa'ava-o-malo;
* faoa faamalosi ma le faatamaia o pepa e iloagofie ai e tupulaga o le vaega faaupufai [o lona uiga, e taofia ai tagata mai le palota ona e manaomia se ID i le pusa palota];
* fa'avaeina o poloka auala fa'asolitulafono e tupulaga talavou o le vaega fa'aupufai;
* sauaga fa'apolokiki, e aofia ai le sauaina ma le fasioti tagata, e tele lava ina faia e le au faipule o lo'o lagolagoina le pati fa'asaga i sui ma le au lagolago a le itu tete'e;
* filifili le fa'amalosia o le tulafono e sui fa'amalosia tulafono.
Ma i aso o le palota, Mati 9 ma le 10, na feagai ai tagata Zimbabwe i le taulaga ma le tele o le faʻaitiitia o fale palota, e manaʻomia ai le tele o itula e tuʻu ai i le vevela o le la. Na molimauina e le au palota i nuu i tua le tetee faifaipea a le malo e faataga ni leoleo tutoatasi i tafatafa o fale palota, ma ua le mafai ai e sui o le itu agai o le palota ona oo atu i le lata i le afa o nofoaga, o se vaega ona o le au faomea ia Zanu. I le isi itu o Zimbabwe, na musu le malo e usitaʻia se poloaiga faanatinati a le faamasinoga e faʻalautele le palota mo se isi aso, tatala naʻo fale palota i Harare sili atu (ma le lima itula e tuai ai i lena taimi), ona tulia lea o i latou o loʻo i ai pea i laina uumi i le faaiuga o le. le aso.
2) “Saoloto ma le tonu”?
E ala i ia faiga, matou te talitonu, e faigofie lava nai lo le 410,000 palota na gaoia. O le tele o tagata suʻesuʻe palota faavaomalo - sei vagana ai minisita faipule mai atunuu tuaoi, le Organization of African Unity, ma le 50 tagata mataʻituina aloaʻia mai Aferika i Saute - na latou iloaina lenei mea, ma faʻaalia le palota e le saʻoloto ma le saʻo.
Ae o lipoti mai atunuu i Matu na taʻalo i lima o Zanu. O Mugabe ua vave ona faasino atu i le pepelo faamemelo, le gaoia o le palota i le US, ma le leai o se filifiliga moni i le tele o atunuu mauoa.
I se eseesega, o le aufaasālalau a le setete na faʻafeiloaia le vaega a le minisita a Aferika i Saute, lea na fai mai, "E ui lava i faʻalavelave faʻafuaseʻi o le palota ma nisi o faaletonu i le taimi o palota ... o le palota sa matua saoloto ma saʻo, ma o se ata moni. o le finagalo o tagata o Zimbabwe.”
O le aumalaga a Aferika i Saute, na taʻitaʻia e le tagata fai pisinisi o Sam Motsuenyane, na taʻua le tautinoga a Mugabe o le manumalo "le tulafono." E faapena foi i le South African Federated Chamber of Commerce, ma taitai atu ai i le vave taʻuvalea ma le maasiasi i Johannesburg.
Ma o lea e foliga mai ai o le faiga palota ua faʻapipiʻiina e ala i le toe faʻafouina o se faʻalavelave faʻa-kolone. Ae peitai, e le atoatoa. E lua leo tetee mai Aferika, o le sili ona taua o le SADC-Parliamentary Forum, o se vaega o palemene (e le o faifeau) mai le SADC itulagi. O le latou faaiuga na matua ese lava: "O le tau o le le saogalemu na maua mai i Zimbabwe talu mai le 2000 palota a le Palemene na faapea ai o le faiga palota e le mafai ona fai atu e ogatasi ma Tulaga ma Tulaga Faiga Palota i le SADC itulagi." O le tala lea a le Commonwealth Observer Mission.
Ae o mata uma na mulimuli ane liliu atu ia Thabo Mbeki, ma mo se mafuaaga lelei.
3) Fa'ailoga mamafa a Pretoria
I le 1976, o le muamua muamua o Mugabe, o Ian Smith, na valaauina e feiloai ia John Vorster ma Henry Kissinger i Pretoria. I se feiloaiga le toʻa, na taʻu atu e le Rhodesian e le Palemia Aferika i Saute ma le failautusi a le US o lana miti o le tolopoina o le pule a le toatele o tagata uliuli i Zimbabwe mo le "afe tausaga" ua maeʻa. O le nofoia ma le faʻasaʻolotoga o le a manaʻomia, mo le lelei o le itu i Sisifo i le tauiviga faasaga i le USSR ma ona o le tulaga o Smith e le mafai ona faʻamaonia.
Na tetee Smith i le mea le maalofia faatasi ai ma le fefiloi o tuuga e le aoga ma le faateleina o le taofiofia, ae o le malosi na umia e Aferika i Saute i oloa faaulufale mai ma auina atu i fafo na taua tele.
Ua aliali mai nei se taimi tutusa o le upumoni. Ma le isi, o le faitau miliona o tagata uliuli o Zimbabwe e mafatia i le faʻaleagaina o se pulega le faʻatauvaʻa, faʻaleagaina. E le gata i lea, o se malo militaristic e tautuaina le fiafia o le vasega o ni nai sefulu afe o le au pulega lelei fesoʻotaʻi, taʻitaʻi o le militeri ma le faʻafitafita ma mea e taʻua o "faipisinisi puʻupuʻu," i le tulaga o faʻalavelave faʻafuaseʻi tau tamaoaiga.
O se asiasiga i le masina o Me 2001 i Pretoria e le failautusi o le setete o Amerika Colin Powell o se faamaoniga lea o le manaoga o le pulega a le Republican Party e siitia a latou lava tulaga faava-o-malo e fesiligia e ala i le le itiiti ifo ma le tasi le manuia o le poloketi faatemokalasi Aferika: Zimbabwe.
I lenei tulaga o tulaga tutusa, o le peresitene o Aferika i Saute o Thabo Mbeki o loʻo faʻaogaina le lelei le tumau i Sisifo-e ese mai masalosaloga e uiga i ana faiga faʻavae faʻamaʻi HIV/AIDS-e faʻafefe ai le toto atoa o lona atunuu ma le konetineta. O lana Paʻaga Fou mo le Atinaʻeina o Aferika (Nepad) e mulimulitaia faʻalavelave faʻapitoa a Aferika i Saute i le Faletupe o le Lalolagi, Tupe Faʻava-o-malo, Faalapotopotoga o Fefaʻatauaʻiga a le Lalolagi ma le tele o isi fono faavaomalo.
O le lago i le suauu, e mautinoa lava, o Mugabe.
4) Fuafuaga a Pretoria
O le schizophrenia a Zimbabwe o Pretoria e tele isi mea taua i totonu o aiga e sili atu nai lo le faʻataʻitaʻiga i Sisifo o Nepad, e ui lava. A tilotilo i matu, e tatau i le taʻitaʻi o le ANC ona faʻavaivai i mea nei:
* o se fa'asa'olotoga lea na manumalo ai i le faiga-palota manumalo e faasaga i se itu tete'e matua'i vaivai, ae i lalo o tulaga o le fa'ateteleina o le fa'atete'e e, ma le fa'apolokiki o le to'atele;
* o lena gaioiga e le mafai ona faafitia le le mafai ona maua se olaga sili atu mo le toatele o tagata maualalo tupe maua a le atunuu, ae o le tulaga le tutusa o meafaitino na faatupulaia;
* o le siisii aʻe o le vavae ese mai, ma le faitio e uiga i faipule faapolotiki a le atunuu, ona ua faateteleina le va o taʻitaʻi ma le au faipule ma le tele o mataupu o faiga piʻopiʻo ma pulega lē lelei na faailoa atu i tagata lautele;
* fa'atupula'ia le fa'aleagaina o le tamaoaiga a'o fa'ata'ita'iina faiga fa'avae neoliberal ma lē taulau; ma
* o le tulaʻi faʻafuaseʻi o se faʻalavelave faʻafeagai e faʻavae i iuni fefaʻatauaʻiga, vave ona lagolagoina e le tele o sosaiete lautele, le petit-bourgeoisie saoloto ma le au faʻasalalau tutoʻatasi-e ono taʻitaʻia ai le filifilia o se malo fou, post-nationalist.
O le pulu mulimuli, na fana i Zambia i le 1991 ina ua faia'ina Kenneth Kaunda i se eleele solo, ma sese i Zimbabwe i lenei vaiaso faafetai i le gaoi a Mugabe, e leʻi utaina i Aferika i Saute. Ae o le a.
Ua finau le au ofisa o Pretoria e leai se isi mea i le galulue faatasi ma Mugabe. O le lesona a Nigeria i le ogatotonu o le 1990-“Na mu o matou tamatamailima”-sa matua malulu lava. Ina ua uma ona talanoa malosi i le pulega a le militeri a Sani Abacha, na talitonu le au ofisa o Aferika i Saute o atunuu i Sisifo o le a taofia i lalo o faasalaga, aemaise lava i le suauu. E leʻi faia e Sisifo, tuʻu ai Pretoria faʻaalia ma le aoga.
O le isi lesona na sili atu ona lata mai: ina ua faia e Zambia ma Madagascar ni faiga palota sili ona leaga ia Tesema talu ai, ma taitai atu ai i le malosi (faʻaauau) faʻalavelave faʻale-aganuʻu ma pati-faʻaupufai, na vave ona talia e Sisifo ma Pretoria sootaga malosi.
Mo Mbeki, o le a lelei pe a suia loa e Mugabe ona ta, toe faʻafoʻi i lona amataga o le 1990s neoliberal mode. O se Nepad manuia e mana'omia ai Mugabe e amio fa'aaloalo, amata ona toe totogi le US$1+ piliona tala i le Bretton Woods Institutions, ma aloese mai le taofia ma le sauaina o tusitala ma sui o le itu agai.
Ae leai se tasi o nei mea e foliga mai, aemaise lava pe a faʻaauau pea le faʻaleagaina o le tamaoaiga o Mugabe ma le faʻapolokiki. O le ā la se mea e mafai ona fai e Mbeki?
5) Le isi gaambit a Pretoria
A o matou tusitusi (15 Mati), o le sui peresitene o Aferika i Saute o Jacob Zuma sa fono mo le tele o itula i Harare, ma taumafai e sui faatasi se fofo fusi aʻo leʻi oʻo i le Aso Lua a sau fonotaga taua a Lonetona a taitai o le Commonwealth. O le a lipotia e Zuma ia Mugabe e faamavae vave, masalo e tuʻuina atu le pule i lana paaga o Emmerson Mnangagwa, o le taʻitaʻi palemene e faʻatuatuaina na o sina mea itiiti i totonu o Zanu ae le o le itu teteʻe. Mugabe masalo e le manao e talia.
O le isi filifiliga, lea o loʻo tuleia foi e tagata maualuluga o taʻaloga uma, mai Mbeki / Zuma ia Tony Blair i Lonetona ia Tony Leon (le taʻitaʻi paʻepaʻe o Aferika i Saute) i Cape Town, o se Malo o le Lotogatasi a le Atunuʻu i Harare.
Ae e ui lava i le avanoa e ofo ai se galuega sui-peresitene, na teena faalauaitele e Tsvangirai se maliega i le Aso Tofi: “E le o le tofiaina o tagata i nisi tulaga e aunoa ma le mauaina muamua o le mautu. E le mafai e Mugabe ona faʻatau le faʻatulafonoina e ala i le fausiaina o se malo o le lotogatasi o le atunuʻu ma le MDC.
O le faiga fa'apolokiki o lo'o feagai nei ma Pretoria, a'o va'ai i matu, masalo na fa'amalosia Mbeki e fa'amaonia le gaoi a Mugabe. Ae o loʻo faʻaalia foi se faʻalavelave: afai e faʻatulafonoina e Mbeki Mugabe, o le a taʻusalaina Nepad e le faʻatagaina.
6) O le agai i luma o le tetee a Pretoria
Fa'alapotopotoga o sosaiete lautele i Aferika-fa'ata'ita'iga, le Africa Social Forum network of social movements lea na feiloai i Bamako, Mali ma Porto Alegre, Pasila ia Ianuari, lea e aofia ai le Zimbabwe Coalition on Debt and Development-ua uma ona taʻusalaina le neoliberal a Mbeki, "pule lelei. ” fuafuaga mo Aferika.
E ala i le lagolagoina o Mugabe, ua valaaulia ai e Mbeki ni tetee malosi e faasaga i le pepelo a Nepad i pulega, faapea foi ma lona faalagolago i maketi i Sisifo ma Washington-Consensus faiga faavae tau tamaoaiga. O nofoaga o le a aofia ai le Fonotaga a le G-8 (Iuni) o loʻo lumanaʻi i tua o Kanata, le faʻalauiloaina o le Iuni a Aferika ia Iulai i Pretoria, ma le Fono a le Lalolagi i Johannesburg i Atinaʻe Sustainable ia Aokuso.
O le a le tele o le lelei o nei tetee, e faalagolago i luga o le auala e faitau ai e le au faipule o le faamasinoga tonu i Zimbabwe sootaga o malosiaga, le taua latou te tuuina atu le lotogatasi faavaomalo i le tauiviga o le faatemokalasi, ma le tulaga e mafai ai e a latou uo i le salafa o le lalolagi ona aʻoaʻoina ma faʻagasolo.
7) Gaoioiga a le tagata lava ia o le toʻatele o Zimbabwe
Ae i le fale, o le a le mea o le a faia e le au faʻatemokarasi i Zimbabwe, i le tali atu? E oʻo mai i le taimi nei, e ese mai i se osofaʻiga faʻamataʻu a le atunuʻu a le aufaipisinisi (faʻaleagaina e leoleo i le faʻalavelaveina o le latou fonotaga o fuafuaga), o le faʻaalia o le loto e foliga mai o loʻo tulituliloa i lalo e foia ai le teʻi o le mea e taʻua e le toʻatele o le "gaogao." Ua faatoilaloina le au faʻamalosi i le vaivai, faʻafefe, le puʻeina o le sili atu ma le afe o tagata vaʻavaʻai palota palota i le faaiuga o le vaiaso, ma le luʻitau o le o atu e tetee atu i lima faʻamalosi a le setete. O lo'o leoleoina e le 'au ma leoleo le ghettoes o Harare ma o lagona o le fefe ma le 'ino'ino e iloagofie.
I lenei taimi taua, e foliga mai e le lava le taʻitaʻiga. O le vaega agavale a le NGO o loʻo taʻua o Crisis i Zimbabwe ua valaʻau atu i tagata "ia resitala o latou popolega e tusa ai ma le Faʻavae," e aunoa ma ni faʻamatalaga. O se vaega tutusa, o le National Constitutional Assembly, o le a faʻatulagaina faʻataʻitaʻiga "i vaiaso a sau." Ua alu ese Tsvangirai i lana ofisa faipule e feutagai, ina ua uma ona ia faia se faamatalaga le mautonu o le tetee sese. Na talitonu loia a le itu agai e faapea, i le talitonuga, e i ai le latou mataupu e le mafai ona toe faia le palota, e le mautonu. E tusa ai ma le auala na faʻapipiʻiina ai e Mugabe le faʻamasinoga, e foliga mai o le a faia e le faamasinoga maualuga le faaiuga a Zanu.
O lea la o upu mulimuli e alu i le tagata faʻamalosi Hopewell Gumbo:
"O le MDC-na tulaʻi mai i le anti-IMF tagata faigaluega faʻauluuluga-na siitia i le itu taumatau i le faʻalavelave a le tele o ana lagolago. Na faaalia e Tsvangirai ni faaletonu i lana polokalame. O le tasi na fofogaina se gaioiga tele, ma o le aso na sosoo ai na talanoa e uiga i faamasinoga. O Zimbabwe ua i ai le tele o filifiliga i le faagasologa o le feagai ai ma le pule malosi a Mugabe. Ole mea lea mo le taimi nei ole auala sili ona alualu i luma e vaʻai ai ile tulaga. E tatau ona tatou tanumia i tua o tatou tua le leiloa ma saili e faʻaogaina na auala e leʻi faʻaaogaina.
***
(Na tusia faatasi e Patrick Bond le tusi fou *Zimbabwe's Plunge: Exhausted Nationalism, Neoliberalism and the Search for Social Justice,* ma Raj Patel sa fesootai ma le Zimbabwe Indymedia website: http://zimbabwe.indymedia.org ma le Leo o le Laumei: http://voiceoftheturtle.org)