Arrogantie is net als onwetendheid een generator van domheden. Maar hoewel dit laatste wordt verontschuldigd, moeten arrogantie-gefokte dwaasheden worden vermeden. Op die manier kunnen politici en academici die beter weten dan Vladimir Poetin met Adolf Hitler te vergelijken, niet worden verontschuldigd. Arrogantie is inherent onverschillig en vaak kwaadaardig.
Een beroep doen op het nazisme en Hitler neigt – op zijn best – naar mystificatie en niet naar verduidelijking. In werkelijkheid wordt het gepropageerd om te demoniseren en schade toe te brengen. Een dergelijke vergelijking heeft tot doel een discussie te beëindigen in plaats van een vrije en openhartige uitwisseling op gang te brengen. Als Poetin een moderne Hitler is, wat valt er dan te onderzoeken, uit te leggen of te beargumenteren? Elke rationele verklaring wordt een verzoening van het kwaad.
En toch, zoals we bespreken in de volgende aflevering van EMPIREDe westerse media staan vol met dergelijke vergelijkingen, omdat de voormalige vijand uit de Koude Oorlog een gemakkelijk doelwit is, net zoals het ‘imperialistische Amerika’ een aantrekkelijk doelwit is voor bepaalde Russische nationalisten.
Poetin is geen verlichte democraat. Als politicus heeft hij blijk gegeven van aanhoudende totalitaire neigingen. En als voormalig KGB-officier vertoont hij tekenen van paranoia. Maar dat maakt hem nog niet tot een leider van het Derde Rijk. Evenmin tonen de inzet van Moskou op de Krim aan dat Rusland erop uit is Oost-Europa binnen te vallen en te bezetten. Verre van dat.
Paradoxaal genoeg was het de regering van Poetin die de anti-Russische regering/het kamp in Oekraïne demoniseerde en deze bestempelde als door fascisten geleid of door fascisten geteisterd. Dit is zeker contraproductief, zelfs als er een zaak wordt aangespannen tegen twee radicaal-rechtse groeperingen die hebben deelgenomen aan de opstand in Kiev: de Svoboda en de Rechtse Sector. De twee groepen hebben in het verleden – inderdaad – blijk gegeven van bepaalde fascistische tendensen en zwaaiden met vlaggen met Swastika-achtige symbolen. Voor Washington echter, en om de sportanalogie van president Barack Obama te herformuleren: “Niet iedereen die een FC Barcelona-shirt draagt, is een Messi.”
In reactie op de beschuldigingen van Moskou tegen Oekraïne heeft het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in een tienpuntsbrief aangegeven weerlegging verklaring dat: “Extreemrechtse ultranationalistische groepen, waarvan sommige betrokken waren bij openlijke botsingen met veiligheidstroepen tijdens de EuroMaidan-protesten, niet vertegenwoordigd zijn in de Rada.”
Deze karakterisering van de gebeurtenissen is de laatste tijd in Moskou wijdverbreid betwist. Maar ervan uitgaande dat Poetin paranoïde is, betekent dit niet dat niemand achter hem aan zit, of achter zijn regime aan zit.
Ik denk dat de Russische ambassade in Washington, een paar maanden voordat de Oekraïne-crisis begon, Poetin het volgende citaat had gestuurd uit een dit artikel door Carl Gershman, voorzitter van de National Endowment for Democracy: “Oekraïne is de grootste prijs, en daar is het Russische pesten bijzonder contraproductief geweest…. De keuze van Oekraïne om zich bij Europa aan te sluiten zal de ondergang van de ideologie van het Russische imperialisme, die Poetin vertegenwoordigt, versnellen.”
En ik neem aan dat de KGB president Poetin hierover heeft geïnformeerd Victoria Nuland‘s gesprek met de Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne, waarin hij hem vertelde dat “Yats” de favoriete “man” van Washington was, waarna Yatsenyuk een paar weken later interim-premier zou worden.
Niets van dat alles leek echter van belang te zijn voor de voormalige baas van Nuland – en misschien ook wel de toekomstige Amerikaanse president, Hillary Clinton, als het gaat om het demoniseren van Poetin als een oefening in populisme.
Van populistisch tot slijmerig
Kort nadat Poetin de Krim bezette, meldde de Washington Post dat voormalig minister van Buitenlandse Zaken Clinton de agressie van de Russische president Vladimir Poetin in Oekraïne vergeleek met acties van nazi-leider Adolf Hitler buiten Duitsland in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog.
“Als dit bekend klinkt, is dit wat Hitler in de jaren dertig deed,” zei ze, en voegde eraan toe: “Alle Duitsers die… de etnische Duitsers waren, de Duitsers van afkomst die in plaatsen als Tsjechoslowakije en Roemenië en andere plaatsen waren, Hitler bleef maar zeggen dat ze niet goed behandeld werden. Ik moet mijn mensen gaan beschermen, en dat is wat iedereen zo nerveus heeft gemaakt.’
Als historisch contrast was het Witte Huis, toen Clinton in de jaren negentig First Lady was, heel blij met de Russische president Boris Jeltsin, ondanks zijn schending van de grondwet, het bombarderen van het parlement en de vernietiging van Grozny, naast andere verschrikkelijke daden.
In ieder geval moet iemand de hoopvolle president hebben verteld dat een dergelijke populistische uiting niet alleen contraproductief is, maar Clinton zelf ondermijnt, aangezien ze Poetin waarschijnlijk de hand zal moeten schudden als ze ooit het Witte Huis binnenkomt.
Terwijl ze de volgende dag onhandig worstelde om haar standpunt te verduidelijken, kwamen senatoren Marco Rubio (R-Fla.) en John McCain (R-Ariz.) haar te hulp. McCain onderschreef haar opmerkingen en bevestigde dat: “Als Poetin namens Russischsprekende mensen een soevereine natie mag binnengaan, is dit hetzelfde wat Hitler deed vóór de Tweede Wereldoorlog.”
Rubio, ook een potentiële presidentskandidaat voor 2016, was het daarmee eens: ‘Ik denk dat het punt dat ze maakte, in termen van de bewering dat ze naar een buurland moesten verhuizen om een etnische groep die aan hen verbonden was te beschermen, zeker vergelijkbaar is met het argument dat Hitler maakte het in de jaren dertig.”
Uit snel onderzoek blijkt dat dergelijke schandalige uitspraken veelvuldig voorkomen. Zbigniew Brzeznski, voormalig adviseur voor de Nationale Veiligheid en onofficieel adviseur van president Obama, beschreef Poetin als “de dictator in het Kremlin – een gedeeltelijk komische imitatie van Mussolini en een meer dreigende herinnering aan Hitler.”
Soortgelijke demonisering werd geuit door een breed spectrum van mensen Canadees Premier Stephen Harper en minister van Buitenlandse Zaken John Baird aan anti-Poetin-activisten Garry Kasparov via de Franse ‘filosoof’ Bernard Henri Levi en de Britse acteur Stephen Fry en De Russische historicus Andrej Zubov.
Bluf en bluster
Onder de “Ten handige zinnen om je een weg te bluffen door een gesprek over de situatie in Oekraïne”, de Britten Toeschouwer tijdschrift nogal sardonisch voorgesteld: “De overeenkomsten met Hitler en het Sudetenland/Anschluss/Peter de Grote/Stalin en de Tartaren/Genghis Khan zijn opvallend.”
Het artikel maakt dat duidelijk "Historische analogieën zijn van onschatbare waarde voor de ervaren bluffer, maar de amateur moet voorzichtig te werk gaan.”
Daaruit volgt: 'Heg bij twijfel af: 'Ik zeg niet dat Poetin Hitler is, maar...' of 'Het is gemakkelijk om je te laten meeslepen door deze vergelijkingen, maar...' Probeer gepijnigd te kijken, alsof je zowel de complexiteit als de de dreigende mogelijkheid van menselijk lijden.”
Dit lijkt griezelig veel op wat Clinton en senator Graham en Garry Gasparov probeerden te doen. Helaas is het beeld van Poetin, als het hedendaagse Hitler en Rusland dat optreedt als nazi-Duitsland, onverminderd voortgezet.
Het gevaar van dit soort contrasten, analogieën en metaforen is de mate waarin ze woedend, ophitsend en escalerend zijn. De hele les uit 1938 is immers dat militair geweld het enige antwoord is op nazi-achtige agressie. Op die manier maakte de demonisering van Saddam Hoessein als Hitler uit het Midden-Oosten de weg vrij voor een gruwelijke oorlog in Irak in 2003.
Arrogantie is, net als onwetendheid, ook een generator van vooroordelen, omdat deze daardoor wordt gegenereerd. Hoe verklaar je anders de ongevoeligheid die ingebed ligt in de vergelijking met Hitler en nazi-Duitsland toen miljoenen Russen stierven in de oorlog met de nazi’s – meer dan het totale aantal sterfgevallen onder alle Europeanen.
Marwan Bishara is senior politiek analist bij Al Jazeera.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren