Bron: TomDispatch.com
Ik zag ze maar een paar seconden. Eén blik en ze waren weg. De jonge vrouw droeg een bruine hoofddoek, een geel overhemd met korte mouwen en een lange rok met roze, rode en blauwe bloemenpatronen. Ze hield de teugels vast van de ezel die haar roestroze kar trok. Op haar schoot lag een baby. Naast haar, op de rand van de metalen wagen, zat een jong meisje dat niet ouder dan acht kon zijn. Wat brandhout, vloerkleden, geweven matten, opgerolde kleding of lakens, een donkergroene plastic kuip en een extra grote plastic jerrycan werden aan de laadbak van de kar vastgesjord. Drie geiten, vastgebonden aan de achterkant ervan, slenterden achter hem aan.
Ze bevonden zich, net als ik, op een hete, stoffige weg die langzaam werd verstikt door gezinnen die haastig hun ezels hadden aangekoppeld en alles wat ze maar konden – aanmaakhout, slaapmatten, kookpotten – in zongebleekte karren of bostaxi’s hadden opgestapeld. En zij waren de gelukkigen. Velen waren gewoon te voet vertrokken. Jonge jongens hoedden kleine kuddes recalcitrante geiten. Vrouwen droegen verdwaasde peuters. In de zeldzame schaduw van een boom langs de weg was een gezin gestopt en een man van middelbare leeftijd liet zijn hoofd hangen en hield het in één hand.
Eerder dit jaar reisde ik over die okerkleurige onverharde weg in Burkina Faso, een klein, geheel door land omgeven land in de Afrikaanse Sahel dat ooit bekend stond vanwege het grootste filmfestival van het continent. Nu is het de plek van een zich ontvouwende humanitaire catastrofe. Die mensen stroomden over de hoofdweg van Barsalogho, ongeveer 100 kilometer ten noorden van de hoofdstad Ouagadougou, richting Kaya, een marktstad waarvan het aantal inwoners dit jaar bijna is verdubbeld als gevolg van de ontheemden. In de noordelijke delen van het land maakten andere Burkinaben (zoals de burgers bekend staan) soortgelijke reizen naar steden die alleen de meest onzekere soorten toevluchtsoorden boden. Zij waren het slachtoffer van een oorlog zonder naam, een strijd tussen islamistische militanten die zonder enige wroeging moorden en afslachten, en strijdkrachten die meer burgers doden dan militanten.
Ik ben eerder getuige geweest van variaties op dit ellendige tafereel: uitgeputte, ontwrichte gezinnen die werden uitgezet met kapmes zwaaiende militieleden or Regeringstroepen met kalasjnikovsOf de huurlingen van een krijgsheer; met stof aangekoekte, getraumatiseerde mensen die over eenzame snelwegen ploeteren, op de vlucht voor artillerie-aanvallen, smeulende dorpen of steden bezaaid met vermolmde lijken. Soms trekken motoren de karren. Soms dragen jonge meisjes de jerrycans op hun hoofd. Soms vluchten mensen met niets anders dan wat ze dragen. Soms overschrijden ze de nationale grenzen en worden vluchtelingen, of, zoals in Burkina Faso, intern ontheemden, of ontheemden, in hun eigen thuisland. Wat de bijzonderheden ook zijn, dergelijke taferelen komen steeds vaker voor in onze wereld en zijn dus, in de ergst mogelijke manier, onopvallend. En hoewel je het in de Verenigde Staten nauwelijks zou weten, is dat wat ze samen ook tot een van de kenmerkende verhalen van onze tijd maakt.
Ten minste 100 miljoen mensen Volgens UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, zijn zij de afgelopen tien jaar gedwongen hun huizen te ontvluchten als gevolg van geweld, vervolging of andere vormen van openbare wanorde. Dat is ongeveer één op de 97 mensen op aarde, grofweg één procent van de mensheid. Als zulke oorlogsslachtoffers hun eigen staat hadden gekregen, zou het qua bevolkingsomvang de veertiende natie ter wereld zijn.
Volgens het Internal Displacement Monitoring Centre zou eind juni nog eens 4.8 miljoen mensen was ontworteld door conflicten, met de meest verwoestende stijgingen in Syrië, de Democratische Republiek Congo en Burkina Faso. Maar hoe somber deze cijfers ook mogen zijn, ze zullen in het niet vallen bij de mensen die ontheemd zijn door een ander kenmerkend verhaal van onze tijd: de klimaatverandering.
Er zijn al schokkende cijfers op de vlucht geslagen bosbranden, Derechos en superstormen, en volgens deskundigen moet er nog zoveel erger komen. Een recente voorspelling suggereert dat tegen het jaar 2050 het aantal mensen dat door ecologische catastrofes uit hun huizen is verdreven, 900% groter zou kunnen zijn dan de 100 miljoen die de afgelopen tien jaar gedwongen zijn conflicten te ontvluchten.
Erger dan de Tweede Wereldoorlog
Vrouwen, kinderen en mannen die door conflicten uit hun huizen zijn verdreven, zijn een bepalend kenmerk van de moderne oorlogsvoering geweest. Al bijna een eeuw lang zijn gevechtscorrespondenten keer op keer getuige van dergelijke taferelen. “Pas op de vlucht gevluchte burgers, nu dakloos zoals de anderen, zonder enig idee waar ze de volgende keer zouden slapen of eten, met hun hele toekomstige leven in onzekerheid, sjokten terug uit de gevechtszone”, aldus de woordvoerder. legendarische Eric Sevareid meldde, terwijl hij verslag deed van Italië voor CBS News tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Een met stof bedekt meisje klampte zich wanhopig vast aan een zware, kronkelende jutezak. Het varken binnenin piepte zwakjes. Tranen lieten strepen over het gezicht van het meisje lopen. Niemand kwam in actie om haar te helpen...’
De Tweede Wereldoorlog was een cataclysmische brand waarbij zeventig landen betrokken waren 70 miljoen strijders. De gevechten strekten zich uit over drie continenten in een ongeëvenaarde destructieve woede, waaronder terreur bombardementen, talloze slachtingen, twee atoomaanvallen, en het doden van 60 miljoen mensen, waarvan de meeste burgers zijn, inclusief zes miljoen Joden een genocide bekend als de Holocaust. Een andere 60 miljoen waren ontheemd, meer dan de bevolking van Italië (toen nog de negende grootste land in de wereld). Een ongekende mondiale oorlog die onvoorstelbaar lijden veroorzaakte, maar niettemin veel minder mensen dakloos maakte dan de 79.5 miljoen mensen die aan het eind van 2019 ontheemd waren geraakt door conflicten en crises.
Hoe kunnen door geweld ontheemden het totaal van de Tweede Wereldoorlog nu al met bijna 20 miljoen overschrijden (zonder zelfs de bijna vijf miljoen extra mensen in de eerste helft van 2020 mee te tellen)?
Het antwoord: tegenwoordig kun je niet meer naar huis.
In mei 1945 kwam er een einde aan de oorlog in Europa. Begin september was ook de oorlog in de Stille Oceaan voorbij. Een maand later waren de meeste ontheemden in Europa – waaronder meer dan twee miljoen vluchtelingen uit de Sovjet-Unie waren 1.5 miljoen Fransen, 586,000 Italianen, 274,000 Nederlanders en honderdduizenden Belgen, Joegoslaven, Tsjechen, Polen en anderen al naar huis teruggekeerd. Iets meer dan een miljoen mensen, voornamelijk Oost-Europeanen, bevonden zich nog steeds in kampen onder toezicht van de bezetter en de Verenigde Naties.
Volgens de UNHCR zijn tegenwoordig steeds minder oorlogsvluchtelingen en ontheemden in staat hun leven weer op te bouwen. In de jaren negentig bedroeg dit gemiddeld 1.5 miljoen vluchtelingen konden jaarlijks naar huis terugkeren. De afgelopen tien jaar is dat aantal gedaald tot ongeveer 10. Tegenwoordig zit ongeveer 385,000% van de vluchtelingen in de wereld vast in langdurige ontheemdingssituaties, dankzij eeuwige oorlogen zoals het conflict in Afghanistan, dat in zijn meerdere iteraties, is nu in zijn zesde decennium.
Oorlog tegen (van en voor) terreur
Een van de dramatische oorzaken van ontheemding Volgens onderzoekers van het Costs of War-project van Brown University was de afgelopen twintig jaar dat conflict in Afghanistan en de zeven andere “meest gewelddadige oorlogen die het Amerikaanse leger sinds 20 heeft gelanceerd of waaraan het Amerikaanse leger heeft deelgenomen.” In de nasleep van de moord op 2,974 mensen door al-Qaeda-militanten op 11 september en het besluit van de regering van George W. Bush om een Global War on Terror te lanceren, conflicten die de Verenigde Staten hebben geïnitieerd, geëscaleerd of waaraan zij hebben deelgenomen – met name in Afghanistan, Irak, Libië, Pakistan en de Filippijnen , Somalië, Syrië en Jemen – zijn daartussen ontheemd 37 miljoen en 59 miljoen mensen.
Terwijl Amerikaanse troepen ook gevechten hebben meegemaakt Burkina Faso en Washington honderden miljoenen dollars aan “veiligheidshulp” in dat land heeft gepompt, worden de ontheemden niet eens meegeteld in de kosten van oorlog. En toch bestaat er een duidelijk verband tussen de door de VS gesteunde omverwerping van de Libische autocraat Muammar Kadhafi in 2011 en de wanhopige toestand van Burkina Faso vandaag de dag. “Sinds het Westen Kadhafi heeft vermoord, en ik ben me ervan bewust dat specifieke woord te gebruiken, is Libië volledig gedestabiliseerd”, legde Chérif Sy, de minister van Defensie van Burkina Faso, uit in een interview in 2019. “Terwijl het tegelijkertijd het land was met de meeste wapens. Het is een wapenopslagplaats voor de regio geworden.”
Die wapens hielpen bij het destabiliseren van buurland Mali en leidden in 2012 tot een staatsgreep door een door de VS opgeleide officier. Twee jaar later greep een andere door de VS opgeleide officier de macht in Burkina Faso tijdens een volksopstand. Dit jaar weer een door de VS opgeleide officier omvergeworpen weer een nieuwe regering in Mali. Al die tijd hebben terroristische aanslagen de regio geteisterd. “De Sahel heeft de meest dramatische escalatie van geweld sinds medio 2017”, aldus een rapport uit juli van het Africa Centre for Strategic Studies, een onderzoeksinstituut van het ministerie van Defensie.
In 2005 verdiende Burkina Faso niet eens een vermelding in de “Afrika Overzicht”-sectie van het jaarverslag van het ministerie van Buitenlandse Zaken over terrorisme. Toch werden daar ruim vijftien afzonderlijke Amerikaanse veiligheidshulpprogramma’s ingezet – alleen al in de afgelopen twee jaar ongeveer 15 miljoen dollar. Ondertussen is het militante islamitische geweld in het land volgens het Africa Center van het Pentagon omhooggeschoten van slechts drie aanslagen in 100 naar 2015 in de twaalf maanden van medio 516 tot medio 12.
Samenvattende crises die nog moeten komen
Het geweld in Burkina Faso heeft geleid tot een watervallen van het verergeren van crises. Rondom een miljoen Burkinabe zijn nu ontheemd 1,500% stijging sinds afgelopen januari, en het aantal blijft alleen maar stijgen. Dat geldt ook voor de aanslagen en de dodelijke slachtoffers. En dit is nog maar het begin, aangezien Burkina Faso zich in de frontlinie bevindt van weer een nieuwe crisis, een mondiale ramp die naar verwachting een niveau van ontheemding zal veroorzaken dat de historische cijfers van vandaag in de schaduw zal stellen.
Burkina Faso is getroffen door woestijnvorming en aantasting van het milieu sinds minstens de jaren zestig. In 1960 leidde een droogte tot de dood van 100,000 mensen daar en in vijf andere landen van de Sahel. Streng droogte en honger Halverwege de jaren tachtig sloeg opnieuw toe en hulporganisaties begonnen in het geheim te waarschuwen dat de inwoners van het noorden van het land naar het zuiden moesten verhuizen omdat landbouw steeds minder haalbaar werd. Aan het begin van de jaren 1980 was de veestapel in het land, ondanks aanhoudende droogtes, verdubbeld, wat leidde tot een toename van de veestapel. etnisch conflict tussen Mossi-boeren en Fulani-veehoeders. De oorlog die het land nu verscheurt, verloopt grotendeels langs dezelfde etnische lijnen.
In 2010 vertelde Bassiaka Dao, de voorzitter van de confederatie van boeren in Burkina Faso, aan het persbureau van de Verenigde Naties, IRIN, dat de gevolgen van de klimaatverandering al jaren merkbaar waren en wordt erger. Naarmate het decennium vorderde, stijgende temperaturen en nieuwe regenpatronen – droogtes gevolgd door plotselinge overstromingen – verdreven boeren steeds meer uit hun dorpen, terwijl woestijnvorming de bevolking deed toenemen stedelijke centra.
In een rapport dat eerder dit jaar werd gepubliceerd, zei William Chemaly van het Global Protection Cluster, een netwerk van niet-gouvernementele organisaties, internationale hulpgroepen en agentschappen van de Verenigde Naties, staat genoteerd in Burkina Faso “verlamt de klimaatverandering het levensonderhoud, verergert de voedselonzekerheid en intensiveert het gewapende conflicten en gewelddadig extremisme.”
Het land, gelegen aan de rand van de Sahara, heeft lange tijd te kampen gehad met ecologische tegenslagen die alleen maar erger worden naarmate de frontlinies van de klimaatverandering zich gestaag over de planeet verspreiden. Prognoses waarschuwen nu voor toenemende ecologische rampen en grondstoffenoorlogen die het toch al groeiende fenomeen van mondiale ontheemding een impuls zullen geven. Volgens een recent rapport van de Instituut voor Economie en Vrede, een denktank die jaarlijkse mondiale terrorisme- en vredesindexen produceert, worden twee miljard mensen nu al geconfronteerd met onzekere toegang tot voldoende voedsel – een aantal dat tegen 3.5 naar verwachting zal stijgen tot 2050 miljard. Nog eens een miljard ‘leeft in landen die momenteel niet over de veerkracht beschikken om omgaan met de ecologische veranderingen waarmee zij in de toekomst naar verwachting te maken zullen krijgen.” Het rapport waarschuwt dat de mondiale klimaatcrisis tegen 1.2 maar liefst 2050 miljard mensen kan ontheemden.
Op weg naar Kaya
Ik weet niet wat er is gebeurd met de moeder en twee kinderen die ik onderweg naar Kaya zag. Als ze net zo zouden eindigen als de tientallen mensen met wie ik sprak in die marktstad, die nu uitpuilt van de ontheemden, gaan ze een moeilijke tijd tegemoet. De huren zijn hoog, de banen schaars en de overheidssteun is nihil. De mensen daar leven op de rand van een catastrofe, afhankelijk van familieleden en de vriendelijkheid van nieuwe buren en hebben zichzelf weinig te sparen. Sommigen, gedreven door gebrek, keren zelfs terug naar het conflictgebied en riskeren de dood om brandhout te verzamelen.
Kaya kan niet omgaan met de enorme toestroom van mensen die door islamitische militanten uit hun huizen worden gedwongen. Burkina Faso kan niet omgaan met de één miljoen mensen die al ontheemd zijn door conflicten. En de wereld kan niet omgaan met de bijna 80 miljoen mensen die al door geweld uit hun huizen zijn verdreven. Dus hoe gaan we om met 1.2 miljard mensen – bijna de bevolking van? China of India – waarschijnlijk de komende dertig jaar zal worden verdrongen door klimaatgerelateerde conflicten, wateroorlogen, toenemende ecologische verwoesting en andere onnatuurlijke rampen?
In de komende decennia zullen steeds meer van ons zich op wegen als die naar Kaya bevinden, op de vlucht voor de verwoestingen van woedende bosbranden of ongecontroleerde overstromingen, opeenvolgende orkanen of supercharged cyclonen, vernietigende droogtes, spiraalvormige conflicten of de volgende levensveranderende pandemie. . Als verslaggever ben ik al op die weg geweest. Bid dat jij degene bent die voorbij raast in het voertuig met vierwielaandrijving en niet degene die stikt in het stof terwijl hij de ezelskar bestuurt.
Nick Turse is de hoofdredacteur van TomDispatch en een kerel bij de Typ Media Center. Hij is de meest recente auteur van De volgende keer komen ze de doden tellen: oorlog en overleven in Zuid-Soedan en van de best verkochte Dood alles wat beweegt. Dit artikel is geschreven in samenwerking met Brown University's Kosten van oorlogsproject en Typ Onderzoeken.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren