Mkparịta ụka dị egwu na Ala Ọ dịghị ebe
N'isi mbido ọnwa a, New Scientist kọrọ akụkọ na-eju anya na nnukwu peat ahịhịa oyi kpọnwụrụ akpọnwụ n'ụwa, nke nwere mpaghara nha France na Germany jikọtara ọnụ na-agbaze. Dị ka ndị na-eme nchọpụta bụ́ ndị nọworo na-amụ banyere permafrost nke ọdịda anyanwụ Siberia si kwuo, bog ahụ nwere ike igbanye ọtụtụ ijeri tọn methane, ikuku griin haus ji okpukpu iri abụọ ka carbon dioxide, banye n'ikuku. Ọ bụrụ na nke a emee, ihe ga-esi na usoro ihu igwe, na maka ụmụ mmadụ, ga-awụ akpata oyi. (Fred Pearce, 'Ịdọ aka ná ntị ihu igwe ka Siberia na-agbaze,' New Scientist, August 13, 2005)
Otu n'ime ndị nchọpụta ahụ metụtara dọrọ aka ná ntị banyere 'mkpọmkpọ ebe obibi na-apụghị ịgbagha agbagha.' Ọkà mmụta sayensị ọzọ nwere nchegbu kwuru, sị: 'Mgbe ị malitere ime ka usoro ihe ndị a e kere eke na-akpakọrịta, ị pụrụ ịbanye n'ọnọdụ ndị a na-apụghị ịkwụsị. Enweghị breeki ị nwere ike itinye.' (Ian Sample, 'Ọkụ na-ekpo ọkụ',' The Guardian, Ọgọst 11, 2005)
Na nzaghachi, Tony Juniper, onye nduzi nke Friends of the Earth, kwuru, sị: 'Ọ bụrụ na anyị emeghị ihe ngwa ngwa, anyị nwere ike ime ka okpomọkụ zuru ụwa ọnụ na-agbapụ bụ nke anyị na-apụghị ịchịkwa, ọ ga-ebutekwa mbibi ọha na eze, akụ na ụba na gburugburu ebe obibi n'ụwa nile. .' (Sample, ibid.)
Mana n'ime nanị ụbọchị ole na ole, ịgbachi nkịtị agbadala. Ebee ka nkwuwapụta nke gọọmentị na-eme ihe gbasara ike, ịzụ ahịa, njem na mmepụta nri dị? Ebee ka ndị nchịkọta akụkọ akwụkwọ akụkọ nwere mmasị nọ? Ebee ka arụmụka telivishọn na redio dị ngwa dị? O nweghị ebe. Naanị otu onye nwere ike ikwubi na obodo anyị bụ, n'ezie, ara ara.
Mbibi nke Hurricane Katrina, nke e gburu ọtụtụ narị mmadụ, nwere ike ịbụ ihe ịrịba ama nke ka njọ na-abịa n'ụwa na-ekpo ọkụ. Ọ bụ ezie na enweghị ike ijikọ ihe omume dị oke egwu + nke onye ọ bụla na mgbanwe ihu igwe mmadụ na-ebute, ndị na-ahụ maka ihu igwe na-ebu amụma na ogo na ugboro ole ihe omume dị otú ahụ ga-abawanye n'okpuru okpomoku zuru ụwa ọnụ. N’ezie, ihe omume ọjọọ metụtara ihu igwe nke 2005 – dị ka ọkụ na-agba na Spain na Portugal, na oke idei mmiri na India – dabara n’usoro e buru n’amụma na-esite na mgbanwe ihu igwe mmadụ kpatara.
Nnyocha e mere n'oge na-adịbeghị anya nke Kerry Emanuel, onye nyocha ihu igwe na Massachusetts Institute of Technology, bipụtara na Nature, na-eme ka ọgụgụ na-atụgharị uche. Emanuel kọrọ na ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ okpukpu abụọ n'ike nke cyclones okpomọkụ kemgbe etiti 1970s, na-ekwupụta na nke a 'kwesịrị ịbụ ihe na-echegbu ụfọdụ, n'ihi na ọ bụ ihe atụ nke ikike mbibi' nke ihe ike dị otú ahụ.
Ọ bụ ezie na amabeghị ókè mgbanwe ihu igwe nwere ike na-ekere ebe a, ndị ọkà mmụta sayensị ihu igwe kwubiri na 'ọkụ ọkụ n'ọdịnihu nwere ike iduga n'ịkwalite ọnọdụ elu na ikike mbibi ikuku cyclone, yana - n'iburu n'uche ọnụ ọgụgụ ndị nọ n'ụsọ oké osimiri na-arịwanye elu - nnukwu. mmụba nke mfu ndị metụtara ajọ ifufe na narị afọ nke iri abụọ na otu.' (Emanuel, 'Ịbawanye mbibi nke cyclones okpomọkụ n'ime afọ 30 gara aga,' Nature, Mpịakọta 436, p.686-688, Ọgọst 4, 2005)
N'ọnwa Julaị, ndị nchọpụta si Benfield Hazard Research Centre na Mahadum Mahadum dị na London buru amụma na oge ajọ ifufe na-akpa ike n'oké osimiri nke ugwu Atlantic. ('Oge oké ifufe ga-abụ oké ifufe,' Akụkọ BBC n'ịntanetị, Julaị 2005; http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4671535.stm) Emeela nke a n'ụzọ dị mwute n'ụbọchị ndị na-adịbeghị anya.
Isi ihe na-anya ụgbọ ala, dọrọ Prọfesọ Mark Saunders nke Benfield Center aka na ntị, nwere ike ịbụ okpomọkụ na-ekpo ọkụ na-enweghị atụ na mpaghara ahụ. N'agbanyeghi na ihu igwe na-agbanwe n'elu oke osimiri n'akụkụ a nke oke osimiri zuru ụwa ọnụ nwere usoro okike nke afọ 50-60, Prọfesọ Saunders kwenyere na mgbanwe ihu igwe nwere ike na-enye aka na 'oge Atlantic ọzọ na-arụsi ọrụ ike na 2005'. Ọ na-agbakwụnye, sị: 'Echere m na mmadụ ga-eche ma ọ dịkarịa ala akụkụ nke ọrụ a nwere ike ịbụ n'ihi okpomọkụ zuru ụwa ọnụ. N'ezie, okpomọkụ dị n'oké osimiri bụ ebe ajọ ifufe na-etolite bụ nke kacha ekpo ọkụ na ndekọ n'ime afọ ma ọ bụ abụọ gara aga.'
Otu afọ iri iji chekwaa mbara ala
Tupu akwụkwọ akụkọ New Scientist banyere agbaze permafrost apụta, a maralarị na anyị nwere obere oge iji gbochie ọgba aghara ihu igwe. Otu ndị ọrụ mba ụwa na-ahụ maka ihu igwe, nke onye bụbu onye ozi Blairite Stephen Byers na-elekọta, kwubiri na mbido afọ a na anyị nwere ike iru 'n'ókè nke nlọghachi' n'ihe dị ka afọ iri. (Geoffrey Lean, 'Apọkalips ugbu a: otú ihe a kpọrọ mmadụ si na-ehi ụra ruo ọgwụgwụ nke ụwa,' Independent na Sunday, February 6, 2005)
Otu United Nations mere atụmatụ na 2004 na okpomoku zuru ụwa ọnụ ebutelarị ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọnwụ 500,000 n'ime afọ iri gara aga, emetụtala ihe karịrị ijeri mmadụ 2.5 ma bute mfu akụ na ụba nke ihe karịrị ijeri $690. (Ted Glick, 'Achọrọ: A Global Survival Movement,' kọlụm olileanya n'ọdịnihu, Ọgọst 17, 2005, site na email)
Ma ọ dịghị nke ọ bụla n'ime ihe ndị a ka a na-ekwe ka ọ gbanwee ndị na-ahụ maka mgbasa ozi site n'ikwesị ntụkwasị obi na-eje ozi maka azụmahịa dị ka ọ na-adị. Lee akwụkwọ akụkọ Guardian dịka ọmụmaatụ. N'ihe na-erughị izu abụọ ka akụkọ na-awụ akpata oyi n'ahụ nke Siberia permafrost na-agbaze, onye na-ahụ maka nnwere onwe a nọ na-amụba egwu n'ihi 'ụgwọ ụtụ isi ụlọ ọrụ buoyant' na US 'na-emegide ike ndọda akụ na ụba'; ma na-akpachapụ anya na-akpọ maka ' uto ụwa siri ike'. Nke a, ka onye na-agụ kwenyesiri ike, 'a ga-anabata nke ọma na Britain.' (Onye isi, 'The luck factor,' The Guardian, Ọgọst 22, 2005)
Kedu ihe nzuzu bụ ihe a? Kedu ka onye ode akwụkwọ ọ bụla nwere ọrụ ga-esi nabata mmụba nke 'uto ụwa', na-akawanye njọ ọnọdụ ihu igwe nke chere anyị ihu? Ịkwalite ọgba aghara zuru ụwa ọnụ nke ' uto' akụ na ụba na-adịghị adịgide adịgide agaghị abụ nke enweghị uche, mana ọ ga-abụ mpụ kasị ukwuu megidere mmadụ. Ime omume dị ka onye na-enwe obi ụtọ site n'akụkụ, dị ka onye nlekọta na-eme, bụ ime ihe dị ka ngwa ngwa na mpụ ahụ jọgburu onwe ya.
Na ihe a niile sitere na akwụkwọ akụkọ nke ndị isi ndị enyi nke ụwa toro, ndị na-agụ akwụkwọ mgbe niile nwere ike icheta, dị ka 'olu nke echiche gburugburu ebe obibi na-aga n'ihu ma dị mma ma na UK na Europe.' (Tony Juniper, nke Ian Mayes hotara, 'Na-efe n'ihu nke eziokwu,' The Guardian, Jenụwarị 24, 2004)
O doro anya na ndị na-ekiri ezi uche na ndị na-elekọta ya na-ala azụ ịwepụ Tony Blair, ndị ozi ya na ndị ndụmọdụ ya. Ọ gaghị eme ka akwụkwọ akụkọ ahụ bụrụ ihe ịma aka nke gọọmenti, na nke nguzobe n'ozuzu, n'ihi egwu nke igbubi isi ya dị mkpa nke 'ọbara ndụ'; ya bụ, ịnweta okporo ụzọ nke ike maka ihe dị ka 'akụkọ'.
N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, ndị isi njikwa nke Guardian - ndị isi oche nke Guardian Media Group plc - bụ n'onwe ha akụkụ nke ntọala ahụ. Ha bụ ndị ọgaranya na ndị a ma ama, dị ka onyeisi oche Paul Myners, onye na-anọdụ na bọọdụ nke Bank of New York Inc; Onye isi ego Nicholas Castro, onye ya na KPMG rụburu ọrụ, otu n'ime ụlọ ọrụ ọrụ ọkachamara kachasị ukwuu n'ụwa; odeakwụkwọ ụlọ ọrụ Philip Boardman, onye bụbu onye na-ahụ maka ego nke Hickson International, nnukwu nchegbu kemịkalụ; John Bartle CBE, onye rụworo ọrụ maka Cadbury Schweppes, nnukwu ụlọ ọrụ nri na ihe ọṅụṅụ; na Sir Robert Phyllis, onye bụbu osote onye isi oche BBC na onye isi ITN. (GMG Board of Directors, http://www.gmgplc.co.uk/gmgplc/aboutus/directors/)
Ndị mmadụ ndị a niile bụ ndị otu ndọrọ ndọrọ ọchịchị, ndọrọ ndọrọ ọchịchị na akụ na ụba nke na-erite uru site na nkewa nke ukwuu na nke na-ezighị ezi nke ikekete ego nke ihe ùgwù na nrigbu. Ọ bụghị ihe ijuanya na otu akwụkwọ akụkọ ha na-elekọta bụ ihe na-asọ oyi iji maa otu usoro a aka.
Charles Lewis, onye bụbu onye nrụpụta mmemme ihe omume US '60 Minutes', onye gbara arụkwaghịm inye ego Center For Public Integrity, tinye ya otu a:
'Ụkpụrụ nke ụlọ ọrụ mgbasa ozi dị ka nke ndị a ma ama, ha na-achọkwa nnọọ ka ndị ọkachamara na-ele ha anya dị ka ihe a na-anakwere. N'ebe ọha mmadụ, n'ọdịbendị, na n'ụzọ akụ̀ na ụba, ha so n'ìgwè ndị ha na-akọ.' (Ekwuru, Alexander Cockburn na Ken Silverstein, 'Ihe akwụkwọ ndị ahụ anaghị ekwu,' The Observer, Mee 26, 1996)
Were, dịka ọmụmaatụ, ajụjụ ọnụ a gbara Hilary Benn, odeakwụkwọ mmepe mba ofesi UK. 'Ọ bụrụ na praịm minista chọrọ ndụ dị mfe', Benn gwara ndị Guardian, 'ọ garaghị ahọrọ isiokwu abụọ a (Africa na mgbanwe ihu igwe) maka nnọkọ [G8]. Na isiokwu nke Blair na mgbanwe ihu igwe, Benn kwuru - eleghị anya na ihu kwụ ọtọ - 'o kpebisiri ike ma kpebisie ike.'
N'ịkpe ikpe na enweghị ajụjụ ọ bụla dị oke mkpa na mpempe akwụkwọ ebipụtara, ndị nta akụkọ Guardian - otu n'ime ha bụ onye nchịkọta akụkọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị nke akwụkwọ ahụ - loro ọnụ ahịa guff a. (Michael White na Patrick Wintour, 'G8 sumit: Interview. Benn na-agwa ka G8 na ndị isi Africa ga-esi gosipụta onwe ha,' The Guardian, Julaị 5, 2005)
Inyere mbara ala na-anwụ anwụ nye ọgbọ na-abịa
Nke a obsequiousness na ihu nke ọchịchị na-agbasa echiche na ihu igwe abụghị nanị na Guardian.
N'ajụjụ ọnụ ya na Daily Telegraph na-adabere na ya, Elliot Morley, onye minista na-ahụ maka gburugburu ebe obibi na mgbanwe ihu igwe, kwuru na gọọmentị agba mbọ na nyocha nke amụma ya gbasara ihu igwe na njedebe nke afọ:
'Anyị kwesịrị inwe obi ghe oghe banyere ụdị levers anyị na-etinye ma ghara ịtụ egwu iche ihe a na-apụghị ichetụ n'echiche.' Morley kwuru na 'ọrụ m bụ ịtụle ụzọ ọhụrụ dị egwu.' (Charles Clover, 'Kaadị nri ike maka onye ọ bụla zubere,' Daily Telegraph, Julaị 2, 2005)
Ndị a 'ụzọ ọhụrụ dị egwu' nwere ike ịgụnye kaadị inye ike nke onwe. Agbanyeghị, ha anaghị agbatị n'ibelata nnukwu ego enyemaka mmanụ ọkụ a na-enye kwa afọ maka ụlọ ọrụ mmanụ ọkụ (lee akụkụ nke abụọ echi), ma na-enye ya maka ngalaba ike mmeghari ohuru ma ọ bụ n'usoro njem ọha. Nke ahụ agaghị abụ 'ike' nye ike guzosie ike na sycophants ya; nanị ihe a na-apụghị ichetụ n'echiche.
Ihe ọzọ a na-apụghị ichetụ n'echiche bụ na ndị isi anyị na-ebute ụzọ atumatu ndị na-erite uru ole na ole na-efunahụ ọnụ ọgụgụ ka ukwuu. Ozi sitere na Downing Street, nke ọbụna ụlọ ọrụ mgbasa ozi 'kachasị mma' na-ezisa, bụ na anyị kwesịrị ịja Tony Blair, ma ọ bụ ma ọ dịkarịa ala ịnakwere na ọ na-eme ihe maka ọdịmma anyị. Ya mere, onye nchịkọta akụkọ na Financial Times na-agwa anyị: 'Prime Minister kwesịrị otuto maka inwe ọganihu dị ukwuu na ụfọdụ n'ime okwu ndị G8 kwadoro - enyemaka Africa, mgbanwe ihu igwe na azụmahịa ụwa'. (Onye isi, 'Ugbu a ndị isi G8 ga-agbaso okwu ha,' Financial Times, Julaị 9, 2005)
Onye na-edezi gburugburu ebe obibi nke Independent na-akụ otu ahịrị enyi na enyi n'otu akụkụ nkọwa nke na-adọrọ mmasị maka mbọ praịm minista:
'Mgbalị Mr Blair na Gleneagles ịmalite mmekọrịta mgbanwe ihu igwe na mba ndị na-emepe emepe, ma ọ bụ opekata mpe ịmalite mkparịta ụka, dị mkpa.' (Michael McCarthy, 'Ichere na nku: ndị isi ndị ọzọ ga-ebuli elu maka ụwa,' The Independent, July 5, 2005)
N'ụzọ dị mwute, dị ka ndị na-ekiri ezi uche hụrụ na Gleneagles, nzuko G8 bụ ọdịda dị egwu n'ihe gbasara ime ihe bara uru na ihu igwe. Karịsịa, US, bụ onye na-edebeghị aha na Kyoto, na-aga n'ihu na-adọkpụrụ ụkwụ ya mmanụ. Tearfund, ụlọ ọrụ enyemaka na mmepe nke Ndị Kraịst, kwuru na 'G8 adịghị eme ihe na mgbanwe ihu igwe na-etinye ọtụtụ nde mmadụ n'ihe egwu'. (www.tearfund.org.uk, ihe akụkọ, Julaị 8, 2005)
Ọkachamara na-ahụ maka gburugburu ebe obibi bụ Mayer Hillman kwuru banyere 'ihe na-ewute ya n'ịhụ ka ndị isi ụwa na-emeghị ihe ụmụ amaala ha nwere ikike ịtụ anya n'aka ha.' Hillman kpọkuru Blair na ndị isi ụwa ndị ọzọ ka ha kwado Global Commons Institute's Contraction & Convergence framework dabere na nha nha nha nke ikuku ikuku. (Lee weebụsaịtị Global Commons Institute na www.gci.org.uk)
Hillman gbara ume na ọ bụ naanị 'ọrụ ngwa ngwa dị otú ahụ… nwere nnukwu ọchịchọ na ọhụụ karịa ka e gosipụtara na nkwupụta Gleneagles ikpeazụ, ga-egbochi ha [ndị isi ụwa] inyefe ụwa na-anwụ anwụ n'ọgbọ ọzọ.' ('G8 na mgbanwe ihu igwe: akara ngosi nke mkpọsa,' http://opendemocracy.net/globalization-G8/climate_reaction_2672.jspJulaị 13, 2005)
N'ụzọ dị mwute, ma ọ bụ eziokwu na-etolite, nzuko G8 - ọ bụghị naanị na ihu igwe, kama na enyemaka, ahia na Africa - e ji nkwa efu, aghụghọ na aghụghọ mara. Ọkọ akụkọ ihe mere eme bụ́ Mark Curtis na-ekwu, bụ́ eziokwu nke nzukọ Gleneagles, 'na-akwa nzọrọ Brown na Blair na-ekwu na mba ndị dara ogbenye nweere onwe ha ikpebi iwu nke ha.' (Curtis, 'Otu G8 ghaara ụwa ụgha na enyemaka,' The Guardian, Ọgọst 23, 2005)
Agbanyeghị, mgbasa ozi bụ isi enweghị ike ịhụ atụmatụ Machiavellian nke dị n'azụ 'isi' Blair. Blair maara na Iraq kpọsara ya dị ka onye ọchịchị aka ike na-enweghị obi ebere na onye ụgha; Africa na mgbanwe ihu igwe bụ mgbalị doro anya iji weghachi isi obodo omume aghụghọ ya. Ọ maara na mgbọrọgwụ nke ike ya na-adị mgbe niile n'igosi+ ka ọ bụrụ onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị nwere nghọta nke ndị a na-akpọ etiti ekpe, ka ọ na-eje ozi na-eje ozi nke ike ọchịchị na-eme ihe ike, na-eme ihe ike. Ma ọ dịghị ihe dị oke, ọ dịghị ihe bụ ahịhịa ikpeazụ, maka mgbasa ozi na-emesapụ aka. A na-enye Blair otu ohere mgbe niile iji gosi na obi ya nọ n'ebe kwesịrị ekwesị.
N'oge ụfọdụ, a na-enye ohere na ibe okwu iji mee ka ndị ọkachamara nwere ikike, dị ka ndị ọkà mmụta sayensị ama ama, kwupụta nchegbu ha; ma naanị ma ọ bụrụ na ndị ọbịa a kpọrọ òkù na-anọ n'ime oke achọrọ nke arụmụka anabatara.
Ya mere, ọkà mmụta sayensị ihu igwe a ma ama John Houghton, onye bụbu onye isi oche nke Office Meteorological Office nke UK na onye bụbu onye isi oche nke Royal Commission on Environmental Pollution, na-ekwu na 'Tony Blair egosila mkpebi siri ike' n'ịgbasa nsogbu ihu igwe. Ọ na-aga n'ihu: 'Blair, n'ụzọ na-adọrọ mmasị, chọrọ G8 ka ọ dị elu karịa ọdịmma parochial ma mee ihe na nsogbu kachasị njọ n'ụwa.' (John Houghton, 'Were oke idei mmiri ugbu a. Onye ọkachamara n'ihe gbasara ihu igwe nke Britain kwuru na G8 fudge maka okpomoku zuru ụwa ọnụ nwere ike bụrụ ọdachi,' Independent na Sunday, June 26, 2005)
N'ụzọ dị mwute, 'nkwenye' gọọmentị na 'mmezu' na enyemaka, Africa na mgbanwe ihu igwe bụ naanị akụkọ ifo obi ọjọọ. Dị ka a tụlere n'elu, olileanya praịm minista 'ịga n'ihu' site na Iraq site n'iji okwu nke Africa na ihu igwe eme ihe bụ ihe dị ntakịrị karịa ọchịchọ siri ike ịdọpụ uche na mpụ agha ya. Ọtụtụ ndị ọkachamara mgbasa ozi na-arụsi ọrụ ike na-enyere Blair aka na ọrụ a.
Tụlee John Rentoul, otu n'ime ndị na-anụ ọkụ n'obi maka Tony Blair n'ebe ọ bụla na mgbasa ozi Britain, bụ onye na-emeri ọbụna ụkpụrụ nke ya dị elu nke nkwupụta okwu dị elu mgbe ọ na-akpọsa onye ndú Britain:
'N'ịbụ ndị na-enweghị ihu ndị ntuli aka ọzọ o mere ka ịzọpụta ụwa site na mgbanwe ihu igwe bụ otu n'ime ọrụ nketa ya maka oge nke atọ ya.' (Rentoul, 'G8: onye na-enweghị ntuli aka ọ ga-eche ihu ka edobere nke ọma iji chekwaa ụwa,' Independent na Sọnde, Julaị 3, 2005)
Dị ka inane ajụjụ ọnụ mounts n'elu farcical editorial n'elu vapid 'akụkọ' akụkọ, mgbasa ozi 'consumer' na-adaba n'ime ụgha echiche nke 'ihe a na-eme'; na na praịm minista na-agbasi mgba ike na egwu ihu igwe na nnukwu ike. Ndị a bụ aghụghọ dị ize ndụ.
Akụkụ nke abụọ, gụnyere ihe atụ aro, na-esote echi…
Dee anyị na: [email protected]
Nke a bụ ọrụ efu mana biko tụlee inye onyinye na Media Lens: http://www.medialens.org/donate.html
Gaa na webụsaịtị Media Lens: www.medialens.org
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye