Ọrụ bụ isi nke ụlọ ọrụ mgbasa ozi steeti bụ ime ka ọha na eze nọrọ jụụ, amaghị ihe na adịghị njikere iji mebie ike nguzobe.
Ihe omuma nke na-eme ka a mara ka ụwa si arụ ọrụ na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke akụ na ụba na-edobe opekata mpe site na mgbasa ozi 'isi'. 'Oghere ncheta' George Orwell ama ama sitere na 'iri na itoolu na iri asatọ na anọ' na-egosi ihe a na-egbuke egbuke. Ọrụ Winston Smith maka Ministri nke Eziokwu chọrọ ka o bibie akwụkwọ ndị megidere mgbasa ozi steeti:
'Mgbe mmadụ maara na akwụkwọ ọ bụla bụ maka mbibi, ma ọ bụ ọbụna mgbe mmadụ hụrụ mpempe akwụkwọ mkpofu ka ọ na-agha ụgha, ọ bụ ihe na-akpaghị aka iji bulite flap nke oghere ebe nchekwa dị nso ma tụba ya, ebe a ga-ebupụ ya pụọ. na ikuku na-ekpo ọkụ ugbu a gaa na nnukwu ọkụ ọkụ nke zoro ezo n'ime ebe ezumike nke ụlọ ahụ'.
(Orwell, ‘iri na itoolu na iri asatọ na anọ’, 1949, mbipụta Penguin, 1982, p. 34)
A na-edobe mmasị nke ike, dabere na ịchịisi nke ndị amaghị ama, nke ọma:
'N'ụzọ dị otú a, amụma ọ bụla e mere Party nwere ike igosi site akwụkwọ na-egosi na ọ bụ ihe ziri ezi, ma ọ bụ ihe ọ bụla ihe akụkọ, ma ọ bụ okwu ọ bụla nke echiche, nke megidere mkpa nke oge, mgbe kwere ka ịnọgide na ndekọ. Akụkọ ihe mere eme niile bụ nke kacha mma, ehichapụrụ ma degharịa ya ugboro ole ọ dị mkpa. Ma ọlị, ọ gaghị ekwe omume, ozugbo e mechara akwụkwọ ahụ, igosi na e mere ụgha ọ bụla.’
(Ibid., p. 36)
Dị ka okwu ndọrọ ndọrọ ọchịchị si kwuo:
'Onye na-achịkwa oge gara aga, na-achịkwa ọdịnihu: onye na-achịkwa ugbu a na-achịkwa oge gara aga.'
(Ibid., p. 31)
In nke taa ‘Democracy’ nke akụkọ ifo, ọrụ mgbasa ozi na-adịkwa nro karịa. N'ụzọ dị mkpa, e nwere a chasm na-agba n'etiti nkwuputa okwu nke ndi ndu kwuputara nchegbu maka oke ruru mmadu, udo na ochichi onye kwuo uche ya, na nke realpolitik nke alaeze ukwu, nrigbu na ịchịkwa.
Dị ka Declassified UK hụrụ N'isi afọ a, UK akwadola ma ọ bụ gbuo ihe karịrị 40 mgbalị iji wepụ ọchịchị mba ọzọ na mba 27 kemgbe njedebe nke Agha Ụwa nke Abụọ. Ndị a etinyela aka na ụlọ ọrụ ọgụgụ isi, enyemaka ndị agha zoro ezo na nke doro anya na igbu ọchụ. Ọchịchị Briten na-edu na Iran afọ 70 gara aga bụ ikekwe ihe atụ kacha mara amara; ma ọ bụghị anomaly.
Ọ bụrụ na anyị na-agbasawanye ohere ka Ntinye aka ndị agha Britain gburugburu ụwa kemgbe 1945, e nwere ihe ruru ihe atụ 83. Ndị a sitere na agha ọchịchị obi ọjọọ na ọrụ nzuzo na mbọ iji kwalite ọchịchị ndị a ma ama ma ọ bụ igbochi ọgba aghara obodo, gụnyere British Guiana (ugbu a Guyana) na 1953, Egypt na 1950s, Iraq na 2003 na Libya na 2011 (kwuo na nke a n'okpuru) .
The akụkọ mpụ nke US n'ihe gbasara ịkwatu ọchịchị mba ọzọ, ma ọ bụ ịnwa ime nke ahụ, William Blum dere nke ọma, onye dere 'Olile anya igbu egbuIhe ndị agha US na CIA kemgbe Agha IIwa nke Abụọ' na 'Rogue State: Nduzi maka naanị ike ụwa.
A na-eresị ọhaneze ọtụtụ mbuso agha, mgbagha na agha mgbe niile dị ka 'ihe enyemaka mmadụ' site n'aka ndị isi ọdịda anyanwụ na ndị mmekọ mgbasa ozi nke mgbasa ozi 'isi'.
Onye omekome agha agbadoro
Tony Blair, onye omekome agha Britain, bụ ndị klaasị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na mgbasa ozi UK na-emeso ya dị ka a onye isi ala nwere amamihe na ihe gbasara ulo na uwa. Ọ na-achịkọta etu obodo a si na-achị ụlọ arụrụ arụ na ọbara. Na-egosipụta isi okwu ahụ, Financial Times n'oge na-adịbeghị anya tweeted:
'Sir Tony Blair alọghachila. Ozugbo ụfọdụ ndị Labour kparịrị dị ka "onye omekome agha" mmetụta ya n'ime pati ahụ na-eto eto ọzọ n'okpuru Sir Keir Starmer. FT na-agwa onye isi ala UK mbụ okwu: https://on.ft.com/3PDkIpE'
Ị ga-ahụ n'anya na FT siri ọnwụ na-eji 'Sir', dị ka a ga-asị na nke ahụ na-enye ụfọdụ nkwanye ùgwù na otu nwoke lụrụ agha na-agbawa obi nke mbụ na Iraq na Afghanistan. Ọnụ ego nke agha, dabere na Mahadum Brown na Providence, Rhode Island, atụmatụ na ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ na agha post-9/11 - gụnyere Afghanistan, Pakistan, Iraq, Syria na Yemen - nwere ike ịbụ. opekempe 4.5-4.7 nde. Blair bụ otu n'ime ndị isi ọdịda anyanwụ na-ekekọrịta oke maka ọnụ ọgụgụ ọnwụ a dị egwu. Nke ahụ bụ n'ezie tụbara n'ala ebe nchekwa oghere site mgbasa echiche out who nabata ya na-emeghe ogwe aka.
Onye bụbu onye ọchịagha NATO kachasị elu Wesley Clark otu oge kọwara ka, na-esochi mwakpo 9/11, US zubere ‘wepụ’ mba asaa n’ime afọ ise: Iraq, Syria, Lebanon, Libya, Somalia, Sudan na Iran. Ọ dị ịrịba ama na akaebe a, na ihe nkiri na-akpali akpali, ewerebeghị ihe akaebe kwesịrị ntụkwasị obi site na mgbasa ozi 'isi'.
Echiche ahụ bụ na Blair bụ 'otu oge kwujọrọ' dị ka onye omempụ agha - ka anyị tufuo akara nkwupụta ndị ahụ gburugburu 'onye omempụ agha' - dịka a ga-asị na ọ bụ ya. ọ bụghịzi ikpe na-atọ ụtọ. N'ọnọdụ ọ bụla, gịnị ka okwu ahụ e ji nlezianya họrọ 'ikwutọ' pụtara n'ezie? dị na ọkọwa okwu Merriam-Webster dị n'ịntanetị, ọ nwere ike ịpụta ihe abụọ:
- 1: ikwupụta okwu nkwutọ na mkparị megide: ikwubi aha;
- 2: iji belata na ntule ma ọ bụ mkpa.
Ndị FT ga-enwe mmasị ịkụnye n'uche ndị na-agụ ihe na Blair abụrụla ebubo na-ezighị ezi nke ịbụ onye omekome agha; na aro a bụ nkwutọ. Mana Blair, ya na Bush na ndị otu Cheney, bụ otu n'ime ndị isi na-akwado mwakpo ndị na-eyi ọha egwu wakporo Iraq na 2003. Ọ bụ 'Mpụ mba ụwa kacha elu', kpee ikpe site na ụkpụrụ nke ikpe Nuremberg e mere mgbe Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị.
Foto FT nke na-eso ya nke onye e chere na onye ọchịchị dị ka 'Sir' Tony Blair ji okwu na-ekwu okwu machie:
‘[Britain] obodo nọ n’ọgba aghara. Anyị adịghị mma.'
Ihe a na-ekwubeghị bụ na Blair nwere nnukwu òkè ọ ga-ekere n'ịmepụta ọgbaghara taa na Britain. Ndị ọzọ na-abụghị nnukwu mpụ ya na mba ofesi, ọ bụ onye nkwado siri ike nke usoro akụ na ụba na-emebi emebi nke akpọrọ 'neoliberalism'. Ọ gara n'ihu n'ụzọ nke onye ndu Tory Margaret Thatcher tọrọ na 1980s. N'ezie, mgbe a jụrụ Thatcher otu oge ihe ọ were dị ka ihe kacha arụ ọrụ ya, ọ zara ya: 'Tony Blair na New Labour'.
Banyere Blair, o nwere kọwara Thatcher n'okwu na-egbuke egbuke dị ka 'onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị dị elu' nke a ga-enweta ihe nketa ya n'ụwa nile. Ọ gbakwụnyere:
'Echere m mgbe niile na ọrụ m bụ ime ka ụfọdụ n'ime ihe ndị o mere wuo kama ịgbanwe ha.'
Onye ndu Labour dị ugbu a, Sir Keir Starmer - 'Sir' ọzọ na onye siri ike nke nguzobe ahụ - na-atụ onwe ya n'enweghị ihere dị ka onye Blairite. Ha nwere ọbụna pụtara n'ihu ọha ọnụ 'ịgbasa otuto na-egosipụta onwe ya', dị ka otu onye edemede ndọrọ ndọrọ ọchịchị kwuru.
Jonathan Nwoke hụrụ nke Blair:
"Ọ na-ekwu ihe niile Sir Keir Starmer, onye bụbu onye isi na-ahụ maka ikpe ọha na UK, na-achọsi ike imezi ya.
'Nke ahụ bụ otu Starmer ahụ nyere aka mebie onye bu ya ụzọ ekpe, Jeremy Corbyn'.
Mwakpo 'Enweghị iwe' nke Ukraine
Oghere ebe nchekwa mgbasa ozi mgbasa ozi na-egosi na ọ bara uru n'ichebe ọha na eze pụọ na eziokwu na-adịghị mma banyere Ukraine. Nkwupụta nke ndị isi ọdịda anyanwụ nke nchegbu maka Ukraine bụ mkpuchi maka ọchịchọ ha ịhụ ka ewepụrụ onye ndu Russia Vladimir Putin n'ọchịchị na Russia 'adịghị ike', dị ka odeakwụkwọ nchekwa nke United States Lloyd Austin kwetara na mbido afọ a. Austin bụbu onye isi oche Raytheon Teknụzụ, onye na-arụ ọrụ agha, jiri nchikota dị mma na-agbadata $ 2.7 isonye na nchịkwa Biden: ma ihe atụ ọzọ nke 'ọnụ ụzọ na-atụgharị' n'etiti gọọmenti na ngalaba 'defence'.
Onye nyocha ndọrọ ndọrọ ọchịchị Australia Caitlin Johnstone kwuru na nso nso a:
'O doro anya na otu ngosi mgbasa ozi agha kachasị njọ na narị afọ nke 21 mere n'afọ gara aga, mgbe òtù ndọrọ ndọrọ ọchịchị / mgbasa ozi nke ọdịda anyanwụ malitere n'otu n'otu na-asụ okwu ahụ bụ "enweghị iwe" n'izo aka na mbuso agha Russia wakporo Ukraine.'
N'igosi na West 'kpasuru' Russia abụghị otu na ịsị na mbuso agha Russia na Ukraine ziri ezi. N'ezie, anyị bụ doro anya na mgbasa ozi mgbasa ozi mbụ anyị na-esochi mbuso agha:
'Mwakpo Russia bụ ihe atụ akwụkwọ ọgụgụ nke "mpụ kachasị elu", ibu agha nke iwe ọkụ.'
Dị ka Noam Chomsky kwuru, Mwakpo nke Iraq 2003 enweghị mkpasu iwe, mana:
"Ọ dịghị onye ọ bụla kpọrọ ya "mwakpo nke Iraq na-enweghị isi." N'ezie, amaghị m ma okwu ahụ bụ mgbe eji; ọ bụrụ na ọ bụ, ọ dị nnọọ ntakịrị. Ugbu a ị na-ele ya anya na Google, yana narị puku hits. Akụkọ ọ bụla na-apụta ga-ekwu maka mbuso agha na-enweghị isi nke Ukraine. Gịnị kpatara? N'ihi na ha maara nke ọma na a kpasuru ya iwe. Nke ahụ akwadoghị ya, mana a kpasuru ya nke ukwuu.'
Bryce Greene, onye nyocha mgbasa ozi nwere ezi nkwubi okwu na izi ezi na mkpesa (FAIR), dabere na US. hụrụ na ndị na-eme iwu US na-ele agha na Ukraine anya dị ka ihe na-achọsi ike:
'Otu 2019 ọmụmụ sitere na ụlọ ọrụ RAND - ụlọ ọrụ na-eche echiche nke nwere njikọ chiri anya na Pentagon - tụrụ aro na ụzọ dị irè isi gbasaa na enweghị nguzozi nke Russia ga-abụ ịbawanye nkwado agha maka Ukraine, na-arụ ụka na nke a nwere ike iduga mbuso agha Russia.'
Edepụtara ihe kpatara ya na akwụkwọ akụkọ Wall Street otu echiche nke John Deni dere Council Atlantic, US tank tank nke nwere njikọ chiri anya na White House na ụlọ ọrụ ngwá agha, nke isiokwu ya bụ 'The Strategic Case for Risking War in Ukraine'. Greene chịkọtara mgbagha ahụ:
'Ịkpasu agha ga-ekwe ka US weta mmachi na ịlụ ọgụ proxy agha nke ga-akụda Russia. Ọzọkwa, echiche mgbochi Russia nke sitere na agha ga-eme ka mkpebi NATO sikwuo ike.'
Greene gbakwụnyere:
'Nkwenye n'etiti ndị na-eme iwu na Washington bụ ịkwado maka esemokwu na-adịghị agwụ agwụ, n'agbanyeghị ole ndị Ukraine nwụrụ na usoro ahụ. Ọ bụrụhaala na Russia na-efunahụ ndị ikom na ihe onwunwe, mmetụta na Ukraine adịghị mkpa. Mmeri Ukraine abụghị ihe mgbaru ọsọ.'
Dị ka Johnstone mesiri ya ike analysis:
'Ọ bụ naanị a ọma-ederede eziokwu na US na ndị mmekọ ya kpasuru agha a na a dum usu uzo, site na mgbasawanye NATO na-akwado mgbanwe ọchịchị na Kyiv na-egwu egwu na mkparị megide Donbass separatists na-agbanye ngwá agha na Ukraine. Enwekwara otu ọtụtụ ihe akaebe na US na ndị ha na ya jikọrọ aka mebiri nkwekọrịta udo dị n'etiti Russia na Ukraine n'ime izu ndị mbụ nke agha ahụ iji mee ka esemokwu a na-aga n'ihu ruo ogologo oge o kwere omume imebi ọdịmma ndị Russia.'
Ọ gara n'ihu:
'Anyị maara na omume ọdịda anyanwụ kpalitere agha na Ukraine n'ihi na ọtụtụ ndị ọkachamara amụma mba ofesi ọdịda anyanwụ nọrọ ọtụtụ afọ na-adọ aka ná ntị na omume ndị ọdịda anyanwụ ga-akpalite agha na Ukraine.’
Mana ị ga-achọ n'efu maka akụkọ gbara ọkpụrụkpụ nke eziokwu ndị dị mkpa na akụkọ ihe mere eme dị mkpa - hụkwa nke a ibe site na FAIR - na mgbasa ozi 'isi'.
A na-adịbeghị anya Ajụjụ ọnụ ya na ọkà mmụta akụ̀ na ụba United States a ma ama na onye na-enyocha amụma ọha na eze bụ Jeffrey Sachs, onye bụbu onye ntụzi aka nke The Earth Institute na Mahadum Columbia, mere ka ọ pụta ìhè kpọmkwem otú ihe mgbasa ozi ndị a siri dịruru ná njọ n’ịgbalị ịghọta ihe na-eme na Ukraine. N'ime ngosipụta dị egwu nke were nkeji 30, Sachs gosipụtara eziokwu ndị dị mkpa. ọ dịghị ihe ọzọ na:
'Echere m na njirimara nkọwa nke amụma mba ofesi America bụ mpako. Ha enweghịkwa ike ige ntị. Ha enweghị ike ịnụ ahịrị uhie nke obodo ọ bụla. Ha ekwetaghị na ha dị. Naanị ahịrị uhie bụ ahịrị uhie America.'
Ọ na-ezo aka ebe a na arịrịọ Russia na-acha uhie uhie na-arịọ West ka ọ ghara ịnọgide na-agbasawanye NATO ruo n'ókè ya; ihe, dị ka e kwuru n'elu, Western amụma amụma mba na-adọ aka ná ntị banyere ihe karịrị afọ iri atọ. Ọ ga-abụ na Washington ga-ekwe ka mpaghara mmetụta Russia gbasaa ruo ókèala US, yana Mexico na Canada n'okpuru 'ajọ okwu' nke Kremlin? Ọ bụghị n'ezie.
Sachs kwukwara:
"O doro anya na mmalite 2014 na mgbanwe ọchịchị [na Ukraine] - na ụdị ọrụ mgbanwe mgbanwe ọchịchị US - na-amalite. M na-ekwu ihe a na-ahụkarị n'ihi na nchọpụta ndị ọkà mmụta egosila na, n'oge Agha Nzuzo naanị, e nwere ọrụ mgbanwe ọchịchị 64 US. Ọ dị ịtụnanya.'
Ihe dịkwa ịtụnanya, mana a ga-ebu amụma kpamkpam, bụ na nkwurịta okwu ọ bụla bụ nke a na-agaghị ekwe omume na okirikiri 'a na-asọpụrụ'.
Sachs kọwara ka US si mesie Ukraine obi ike mgbe nke ahụ gasịrị Minsk II nkwekọrịta na 2015, nke e bu n'obi weta udo na mpaghara Donbas nke Ukraine:
'Echegbula onwe gị maka otu ihe. Anyị nwere azụ gị. Ị ga-abanye na NATO.'
Ọrụ nke Biden, onye osote onye isi ala US ma bụrụ onye isi ugbu a, bụ ịkwusi na:
'Ukraine ga- bụrụ akụkụ nke NATO. Anyị ga-ebuba ngwá agha [na Ukraine].'
Na 17 Disemba 2021, Putin depụtara nkwekọrịta nchekwa n'etiti Russia na United States. Sachs gụrụ ya na kwubiri na ọ bụ 'kpamkpam negotiable', na-agbakwụnye:
'Ọ bụghị ihe niile ka a ga-anabata, mana isi ihe bụ NATO kwesịrị ịkwụsị mgbasawanye ka anyị wee ghara inwe agha.'
Sachs, onye nweela kọntaktị dị elu ogologo oge n'ime ọchịchị US na-esochi, wee kọwaa mgbanwe ya na White House nwere na ekwentị. 'Agha a bụ ihe a ga-ezere', o kwuru. 'Zere agha a, ị chọghị agha na nche gị.'
Mana White House kwusiri ike na ọ gaghị enye nkwa ịkwụsị ịgbasawanye. Kama:
‘Mba, mba! NATO nwere amụma mepere emepe [ya bụ. Mba ọ bụla nwere ike isonye na NATO.]
Sachs zara:
'Nke ahụ bụ ụzọ agha na gị mara ya. Ị nwere nwetara iji kparịta ụka.'
Pịa. Ụlọ White House kwụsịrị.
Sachs gwara onye na-agba ya ajụjụ ọnụ:
'Ndị a aghọtaghị ihe ọ bụla gbasara diplomacy. Ihe ọ bụla gbasara eziokwu. Ndị nnọchiteanya nke ha na-agwa ha kemgbe afọ 30 na nke a bụ ụzọ agha.'
Sachs kọkwara ka o siri were onye ndu Ukraine Volodymyr Zelensky n'anya mgbe mwakpo ndị Russia malitere na 24 February 2022, na ọ malitere. na-ekwu n'ihu ọha, n'ime nanị ụbọchị ole na ole, na Ukraine nwere ike ịnọpụ iche; yabụ, ọ bụghị sonyere NATO. Nke a bụ isi ihe Russia na-achọ. Mana ndị America mechiri mkparịta ụka ahụ, dịka Sachs gara n'ihu ịkọwa.
Ka ọ na-erule Machị 2022, ndị ọrụ Ukraine na ndị Russia na-enwe mkparịta ụka na Turkey. Ka ọ dị ugbu a, Naftali Bennett, onye bụ Prime Minister nke Israel n'oge ahụ, na-enwe ọganihu n'ịgbara Zelensky na Putin, dị ka ọ kọwara n'oge a. ogologo ajụjụ ọnụ na ọwa YouTube ya. Ma, n'ikpeazụ, US egbochi mbọ udo. Sachs kọwara Nkọwa Bennett maka ihe kpatara ya:
Ha [US] chọrọ ile China anya siri ike. Ha nwere nchegbu na nke a nwere ike yie China adịghị ike.'
Dị ịtụnanya! Ihe kachasị US na-eche bụ ka China siri ike, onye isi ya na-emegide ya na ihe omume ụwa. Nke a na-echeta mkpali kpatara ọdịda US bọmbụ bọmbụ na Japan na njedebe nke Agha Ụwa nke Abụọ dị ka ihe ngosi nke ike na Soviet Union.
Na aha ọjọọ, Boris Johnson, mgbe ahụ Prime Minister Britain, gara Ukraine na Eprel 2022, ikekwe n'okpuru ntuziaka US, na-agwa Zelensky. ọ bụghị ka ya na Russia kparịta ụka.
Ọ bụrụ na anyị nwere mgbasa ozi mgbasa ozi nke onye kwuo uche ya n'ezie, nke na-adịghị ele mmadụ anya n'ihu, eziokwu ndị a ga-agbasa n'ofe ụlọ ọrụ mgbasa ozi mba. Ndị nta akụkọ BBC ga na-echetara ndị na-ekiri na ndị na-ege ntị ka West si kpasuo Russia, wee gbochie mbọ udo. Kama nke ahụ, oghere ebe nchekwa na-arụ ọrụ ya - eziokwu ndị na-adịghị mma na-apụ n'anya - a na-agbasakwa anyị na mgbasa ozi mgbidi na mgbidi banyere mbuso agha Russia 'na-enweghị isi' na Ukraine.
Libya: Masterclass Mgbasa Ozi
Ihe ncheta-oghere onu bụ nnukwu ihe na mgbasa ozi mgbasa ozi nke Libya nke, dị ka anyị dere N'izu gara aga, enweela nnukwu ahụhụ na idei mmiri na nso nso a na ọdịda nke dams abụọ. A sachara obodo Derna n'oké osimiri mgbe mmiri ozuzo 40cm dara n'ime awa iri abụọ na anọ, na-ahapụ mmadụ 20,000 nwụrụ.
Mana akụkọ ihe mere eme dị mkpa na nso nso a fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nke ụlọ ọrụ mgbasa ozi steeti liri ya kpamkpam. Na 2011, mwakpo NATO na Libya mebiri steeti ahụ ma gbuo ihe ruru mmadụ 40,000. Mba ahụ, otu n'ime mba ndị kachasị elu n'Africa maka nlekọta ahụike na agụmakwụkwọ, ghọrọ obodo dara ada, na ọdịda nke ọrụ ndị dị mkpa, mweghachi nke ahịa ohu na agha obodo.
Nnukwu ogbunigwe ahụ, nke metụtara UK na France, ejirila ịnụ ọkụ n'obi mee ihe agbadoro (lee ọkwa mgbasa ozi 2011 anyị Ebe a na Ebe a) site n'aka ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọdịda anyanwụ na ụlọ ọrụ mgbasa ozi nke steeti, gụnyere BBC News, dị ka 'mmetụta ndị mmadụ' iji wepụ 'onye ọchịchị aka ike', Colonel Muammar Gaddafi.
Isi okwu a bụ ebubo ebubo nke ogbugbu ndị agha Gaddafi na Benghazi. Otu onye isi gọọmentị na-eje ozi n'okpuru Prime Minister mgbe ahụ, David Cameron, kwuru:
'Enwere mmetụta siri ike n'isi ọchịchị a na Benghazi nwere ike bụrụ Srebrenica nke elekere anyị n'ụzọ dị mfe. Ọgbọ ndị birila na Bosnia agaghị abụ ọgbọ “dịrị elu nke drawbridge”.
Ntụaka a bụ maka ogbugbu nke ndị Alakụba Bosnia 8,000 na Srebrenica na Julaị 1995 site n'aka ndị agha Bosnia. Ihe iyi egwu nke ihe yiri nke ahụ na-eme na Benghazi bụ isiokwu na-adịghị akwụsị akwụsị n'ofe ikuku na ihu akwụkwọ akụkọ. The Guardian, n'ikwekọ na ihe ndị ọzọ a na-eche na 'ụdị' nke akwụkwọ akụkọ Britain, akwalite Cameron dị ka onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị ụwa. Ọchịchị Arab ‘agbanwewo praịm minista ka ọ ghara ịdị na-achọsi ike gaa na onye na-etinye aka na-anụ ọkụ n’obi.’ Akwụkwọ akụkọ ahụ ji ezi obi nye aka n’okwu ya. sycophantic iberibe dị ka isiokwu dị egwu, 'Agha David Cameron nke Libya: ihe mere PM ji chere na a ga-akwụsị Gaddafi.'
N'August 2011, onye na-agbasa mgbasa ozi Guardian Andrew Rawnsley zara na NATO kwaturu ọchịchị Libya:
'Ndị Libya ugbu a nwere ohere iji were ụzọ nke nnwere onwe, udo na ọganihu, ohere a gaara ajụ ma ọ bụrụ na anyị ga-aga n'ihu mgbe Muammar Gaddafi na-eme atụmatụ osimiri nke ọbara ya. Britain na ndị otu ya nwetara ya nke ọma na Libya.'
Onye nta akụkọ BBC John Humphrys opined mmeri ahụ ewepụtawo ‘ụdị omume ọma.’ (BBC Radio 4 Taa, 21 October 2011)
Enwere ọtụtụ ihe atụ ndị ọzọ sitere na Guardian na ndị ọzọ 'MSM'. Akụkọ banyere 2016 gbasara agha Libya site na Kọmitii Na-ahụ Maka Ọdịnihu nke Commons. Akụkọ ahụ chịkọtara:
'Ihe si na ya pụta bụ ndakpọ ndọrọ ndọrọ ọchịchị na nke akụ na ụba, agha ndị agha na agha agbụrụ, ọgba aghara ndị mmadụ na ndị na-akwaga mba ọzọ, mmebi iwu zuru oke nke mmadụ, mgbasa nke ngwá agha ọchịchị Gaddafi n'ofe mpaghara na uto nke ISIL na North Africa.'
N'ihe banyere iyi egwu eboro ebubo ogbugbu nke ndị agha Gaddafi na Benghazi, ihe kpatara ntinye aka ugboro ugboro, akụkọ ahụ. kwuru:
‘atụmatụ na Muammar Gaddafi gaara enye iwu ka e gbuchapụ ndị nkịtị na Benghazi ihe akaebe dịnụ akwadoghị… Ndekọ afọ 40 nke Gaddafi na-emebi oke ikike mmadụ agụnyeghị nnukwu mwakpo wakporo ndị nkịtị Libya.’ (Anyị mesiri ike)
Ihe ndị ọzọ na nke a, na mgbasa ozi mgbasa ozi nke nyeere NATO ọgụ na Libya, nwere ike ịchọta na mgbasa ozi mgbasa ozi 2016 anyị, ' Great Libya War Fraud'.
N'azụ okwu banyere iwepụ onye ọchịchị aka ike bụ, n'ezie, ihe kpatara mmanụ; dị ka ọ na-adịkarị na agha alaeze ukwu nke West. Na 2011, Real News gbara Kevin G. Hall ajụjụ ọnụ, onye nta akụkọ akụ na ụba mba maka McClatchy Newspapers, onye gụrụ akwụkwọ WikiLeaked na Libya. Ụlọ Nzukọ kwuru:
N'ime ndị ahụ, pasent 251,000 n'ime ha, pasent 10 nke akwụkwọ ndị ahụ, ntụaka n'ụzọ ụfọdụ, ọdịdị, ma ọ bụ mmanụ." ('WikiLeaks na-ekpughere). US chọrọ ime ka Russia pụọ na mmanụ Libyan, 'Ezigbo akụkọ, 10 Mee 11)
Ụlọ Nzukọ kwubiri:
'Ọ bụ ihe niile gbasara mmanụ.'
Na 2022, Declassified UK kọrọ na:
'Ndị dike Britain mmanụ BP na Shell na-alaghachi na mba ugwu Afrịka bara ụba mmanụ ka ihe karịrị afọ iri ka UK tụbara ya n'ọgbaghara na ntinye aka agha ya na 2011, nke gọọmentị Britain ekwenyeghị na ọ bụ agha mmanụ.'
Ebe ahụ ndị agbakwunyere 'uru' na West. Dị ka onye nchoputa WikiLeaks Julian Assange kọwara N'ajụjụ ọnụ ya na John Pilger gbara, Hillary Clinton bu n'obi na-erigbu mkpochapụ nke Gaddafi dị ka akụkụ nke nkwado ụlọ ọrụ ya na-akwado ịghọ onye isi ala US. Clinton bụ onye odeakwụkwọ nke United States n'okpuru President Barack Obama:
'Agha Libya bụ, karịa nke onye ọ bụla ọzọ, agha Hillary Clinton ... onye bụ onye na-akwado ya? Hillary Clinton. Edere nke ahụ n'ime ozi-e ya niile [ozi ịntanetị nke WikiLeaks bipụtara]'.
Assange gbakwụnyere:
'Ọ ghọtara na mwepụ nke Gaddafi, na ịkwatu ala Libya, ihe ọ ga-eji mee ntuli aka maka onyeisi oche.'
Ị nwere ike icheta nke Clinton nzaghachi obi ụtọ na ogbugbu obi ọjọọ nke Gaddafi:
'Anyị bịara, anyị hụrụ, ọ nwụrụ.'
Ọzọkwa, dị ka Assange kwuru, mbibi nke mba Libya kpatara ọdachi nke iyi ọha egwu na nsogbu ndị gbara ọsọ ndụ, na ọtụtụ mmiri na-eri na mgbalị ha iji gafee Mediterranean gaa Europe:
'Jihadists kwabatara. ISIS kwabatara. Nke ahụ butere nsogbu ndị gbara ọsọ ndụ Europe na ndị na-akwaga mba ọzọ. N'ihi na, ọ bụghị naanị na ị nwere ndị na-agbapụ Libya, ndị mmadụ na-agbapụ na Syria, nhụsianya nke mba Africa ndị ọzọ n'ihi na ngwa agha na-asọpụta, ala Libya n'onwe ya enwekwaghị ike ịchịkwa mmegharị nke ndị mmadụ site na ya .... [Libya] abụrụla ihe mkpuchi na karama Africa nke ọma. Ya mere, nsogbu niile, nsogbu akụ na ụba, agha obodo n'Africa - ndị na-agbanarị nsogbu ndị ahụ akwụsịghị na Europe.'
Obere ntakịrị n'ime akụkọ ihe mere eme dị mkpa dị n'elu na ihe gbasara oke idei mmiri na nso nso a na Libya gụnyere na akụkọ 'isi' ugbu a. Nke kacha mma, enwere aha aha. Nke kachasị njọ, e nwere idegharị akụkọ ihe mere eme nke aghụghọ na nke mkparị.
A akụkọ na webụsaịtị Sky News gara n'ihu ruo n'ikwenye n'ịkọwa eziokwu:
"Ndị Libya na-ada mbà site na afọ na afọ nke ọchịchị dara ogbenye nke ọtụtụ n'ime ha malitere na 2011 na nkwado NATO na-achụpụ onye ọchịchị aka ike nke mba ahụ, Colonel Muammar Gaddafi, n'oge oge a maara dị ka Arab opupu.
'Egburu Gaddafi na mba ahụ wee banye n'ọgba aghara na ndị agha na-agba ọsọ na-achọ ike na ókèala.'
An isiokwu maka ngalaba BBC News Africa nyere nkọwapụta nkenke nke eziokwu ahụ jọgburu onwe ya:
'Ọgbaaghara agbaghawo Libya kemgbe ndị agha nke ndị agha NATO jikọrọ aka na West weghaara onye ọchịchị nọtere aka na Col Muammar Gaddafi na October 2011.'
Nke a bụ nanị ebe a kpọtụrụ aha n'isiokwu nke ibu ọrụ Western maka ọdachi ahụ. E mere ka mkpesa mgbasa ozi na-eme ihere pụta ìhè mgbe isiokwu ahụ dị eziga site n'aka BBC Africa Twitter/X. Ọtụtụ ndị na-agụ akwụkwọ rụtụrụ aka n'ihe ndị na-egbukepụ egbukepụ na ịdọ aka ná ntị Twitter/X nke ụdị pụtara n'okpuru tweet BBC:
'Ndị na-agụ gbakwunyere okwu ndị ha chere na ndị mmadụ nwere ike ịchọ ịma.'
mgbe ahụ:
'N'ihi ntinye aka nke NATO na Libya, ọtụtụ nsogbu dị ka enweghị gọọmentị dị n'otu, ịmaliteghachi ahịa ndị ohu na ọdịda nke ọrụ ọdịmma emewo ka mba ahụ ghara ịnagide ọdachi ndị na-emere onwe ha.'
Ọ bụrụ na 'ọnọdụ' dị otú ahụ - n'ezie, ozi dị mkpa na-efu - ga-apụta mgbe niile n'okpuru tweet BBC n'ihi ntinye aka nke ndị na-agụ ya, ọ ga-abụ nnukwu ọrụ ọha; na nnukwu ihere maka ndị kwuputara onwe ya 'onye na-ahụ maka mgbasa ozi ọha na eze n'ụwa'.
Otu isi ihe kpatara ọnụ ọgụgụ ndị nwụrụ anwụ na-awụ akpata oyi n'ahụ n'obodo Derna nke Libya bụ na mmiri mmiri abụọ dara, na-ezipụ 30 nde cubic mita mmiri banye n'ime obodo 'ebili mmiri dị ka tsunami'. E wuru ihe mgbochi mmiri ndị a n'afọ ndị 1970 iji chebe ndị bi na mpaghara ahụ. Otu ụlọ ọrụ Turkey enwetala nkwekọrịta na 2007 iji lekọta mmiri mmiri ndị ahụ. Ọrụ a kwụsịrị mgbe agha bọmbụ 2011 nke NATO kwụsịrị. Ụlọ ọrụ Turkey hapụrụ obodo ahụ, zuru igwe ha na ọrụ niile na mmiri mmiri ahụ kwụsịrị. Ekwuru nke a obere oge na onye nchekwa na nso nso a isiokwu, ma a na-eleda mmebi iwu nke NATO anya na ọ bụghị n'ezie na ọ emepụtaghị akụkọ dị ukwuu n'ofe 'MSM' nke ọ kwadoro.
A na-ekpochapụkwa ihe ọzọ dị mkpa n'ụzọ doro anya na oghere ebe nchekwa nke mgbasa ozi: NATO kpachaara anya bibie akụrụngwa mmiri Libya na 2011. Onye nta akụkọ nyocha Nafeez Ahmed kọrọ na 2015:
'Mkpebi ndị agha na-eche maka akụrụngwa ndị nkịtị, karịsịa nke mmiri, bụ mpụ agha n'okpuru Mgbakọ Geneva. Ma nke a bụ kpọmkwem ihe NATO mere na Libya, ebe ọ na-ata ụta maka Gaddafi n'onwe ya.'
Ros Atkins, onye nwetara nnukwu profaịlụ dị ka onye ọkachamara 'nkọwa', ya na moniker 'BBC News Analysis Editor', na-akọ akụkọ a. video maka BBC News webụsaịtị ‘na idei mmiri na Libya – na afọ nke nsogbu n’ebe ahụ kwa.’ Ọzọkwa, arụrụ ọrụ jọgburu onwe ya nke NATO na mbibi 2011 nke mba ahụ kpuchiri elu. 'Nkọwa' BBC kọwara ihe ọ bụla.
Ka ọ dị ugbu a, onye nlekọta na-agba ọsọ jọgburu onwe ya isiokwu nke bụ n'ezie otu n'ime ndegharị Orwellian kacha njọ nke akụkọ ihe mere eme o bipụtala:
'Oké nchekwa mmanụ ọkụ na ebumnobi nchekwa mpaghara agbaala ndị mba ọzọ ume itinye aka na Libya.'
Dị ka e kwuru n'elu, nke ahụ bụ n'ụzọ siri ike ọ bụghị akụkọ ahụ na 2011 mgbe Guardian gbasasịrị ike na-agwụ ike maka 'itinye aka'. Nchịkọta ahụ gara n'ihu:
'Ndị Libya nwere ezi ihe mere ha ga-eji na-eche na mba ụwa na ndị isi nke ha emebiela ha.'
N'ezie, ndị editọ Guardian, ndị isi ọrụ, ndị na-ede akwụkwọ na ndị nta akụkọ emeghị nke ọma na-ere 'agha Cameroon' dara na Libya. Ọ dịghị ebe ọ bụla na nchịkọta akụkọ bụ NATO ọbụna kwuru.
Na n'okpuru nke a jọgburu onwe ya, screed na-enye ike bụ nkwupụta siri ike nke ihe kpatara ịkwado Onye Nche:
'Anyị enweghị egwu, akwụkwọ akụkọ nyocha bụ ike nyocha n'oge ndị ọgaranya na ndị dị ike na-apụ n'anya karịa, na Europe na n'ofe.'
Nkwuwapụta a bụ ntugharị siri ike nke eziokwu sitere n'otu n'ime ndị na-eme mkpesa kacha njọ nke ebe nchekwa na ụwa ọdịda anyanwụ.
A na-akwado ZNetwork naanị site na mmesapụ aka nke ndị na-agụ ya.
inye