1340ko hamarkadaren amaieran, Florentziako Bernardo Daddik Ama Birjina eta haurra emaile batekin margotu zituen.
Emaile anonimoa zutik dago, txiki-txikia eta otoitzean, markoaren behealdean, birjina monumental batek –kapa beltza, soineko gorri distiratsu brodatua bular oso lau baten gainean– begi maltzur samarra duen Kristo bat dauka. , moko irekiko urre-txirdi bat eskuan. Pintxoak, Errenazimentuko hegazti askok bezala, badu bere sinbologia; arantzak jaten ditu eta, beraz, hiru hamarkada geroago Kristok jantziko duen arantza koroaren aitzindaria da.
Baina harritu ninduena Kristo haurtxoak daraman oihal arrosa izan zen. Bere ertzean arabiar idazkera dirudiena baita. Hurbil ikuskatzeak - edo Ottawako Ontarioko Art Gallery-n hurbildu nezakeen bezain hurbil, non "Revealing the Early Renaissance: Stories and Secrets in Florentine Art" erakusten ari den - iradokitzen dute letrak soilik agertzen arabiera izatea. "-lah" bat edo "k" (kaf) ere egon daiteke, baina ez du zentzurik. Erakusketa-oharretan, Victor Schmidtek "sasi-arabiar inskripzioa" deitzen du.
Arraro samarra, hau. Florentarrek mundu islamiarra ezagutzen zuten. Dante Alighieri Mohamed profeta infernuko zortzigarren zirkuluan kokatu zuen bere Divine Comedies-n; eta Gurutzadak mende eta erdi lehenago amaitu baziren ere, Florentarrek merkataritza bizia mantendu zuten Siriako zeta-ekoizleekin. Gizarte musulman-kristaua oraindik loratzen ari zen Andaluzian. Hala ere, Bernardo Daddi ezin izan zen benetako arabierazko lerro bat erabiltzeko trabarik izan.
Florentzia zen garai honetan Europako zentro ekonomikorik boteretsuena eta bertako bankari eta merkatariek infernuko suaren beldurra baretu ahal izan zuten beren garaiko margolari handiak Jainkoa ohoratzeko enplegatuz. Baina Jesus Jerusalem izeneko hiri baten gainean hil zela bazekiten arren, Lur Santuaren irudiak bereziki europarrak ziren.
Egia da, lan hauetan odol ugari dago. Joan Bataiatzailearen lepotik isurtzen da, Kristoren lantza-zauritik buru-hezurra isurtzen da, Santa Agata gizajoaren bular moztuetatik isurtzen da. Baina Ekialde Hurbila orduan –orain bezala– sufrimendurako lekua zen bitartean, Errenazimentuaren hasierako Europa ere izan zen. Sutan erretzea, hil arte sakatzea, burua moztea, Erdi Aroko Europaren parte ziren.
Eta Pacino di Bonaguida-ren Kristoren bizitzako eszenak lanean Kristo gurutziltzatzera bideratzen duten kaskodun soldadu “erromatarrak” argi eta garbi Italiako Errenazimentuko armada baten arropak daramatzate.
Astoak eta behiak sehaskatan lo egiten dira, txakurrak nagusien ondoan lo egiten dute, baina ez dago gamelurik eta, susmagarriki, basamorturik. Elefante bat dago Jesus behatzen Pacinoren The Creation of the World-n, orein bizi batzuekin batera, zeruak, beroa botatzetik urrun, urdin zeruleo sakona izan ohi da. Urreak Kristoren aintza islatzen du, ez eguzkia, eta lan horietako zuhaitzak, Italiako pinu txukunak gehienbat, europarrak dira, jakina, kaktus motako landare bitxi batzuk baino ez direla agertzen ertzetan. Eraikinak, existitzen diren bezala, Italiako elizak eta hiri harresiak dira.
Beste era batera esanda, hau Kristo europarizatu bat da, Brueghel eta Holandako Maisu Zaharrek gero Behe Herrialdeetako izozte eta teilatu baxuko ukuiluen artean kokatuko zuten bezala. Florentziako pinturako arrokak Judeako basamortuan egon daitezke –Pacinoren Pizkundean, adibidez–, baina Apeninoetan ere egon litezke. Berpizkundea izan al zen Jesus Europako geografia batean kokatu zuena?
Azken finean, lehenagoko Gurutzadek ongi ezagutzen zuten benetako kartografia. Haien gazteluek, gaur egungo Sirian gerra zibilean zauritutako Krak des Chevaliers barne, Ekialde Hurbileko arkitektura "europeizatu" zuten. Gaztelu hauek, beren almenetan zehar asko arakatu ostean erabaki dut -ikuspegi ez-akademiko berezi bat, badakit- katedral gotikoak zirela, gotorleku-hormak zituzten kontrahorma hegalarien ordez.
Errenazimendurako, ordea, bazen “kristautasuna” izeneko leku bat, zalantzarik gabe Ekialde Hurbilean ez zegoena. Hala deitzen zen orduan Europa mendebaldeko eta erdiko gehiena: gaur egun Bosnia denaren ipar-mendebaldean hasi zen, Otomandar mugan zehar.
Kristo, beste era batera esanda, “gurena” zen. Eta antzinako oin haiek Ingalaterrako mendietan berde ibili ziren? Ez, noski ez. Baina, XVIII eta XIX mendeetan, hain bereganatu genuen kristautasuna, non Jesus Ingalaterran jaio zitekeen. Edo Amerika.
Eta horrela, noski, Bibliako Gerrikora eta George W. Bush bezalako kristau jaioberrietara iristen gara, oraindik ere, itxuraz, ez da konturatzen Jainkoak Irak inbaditzeko zuen eskubidea zuzenean eraman zuela zaharrenetako bat suntsitzea. Ekialde Hurbileko kristau komunitateak.
Horrela, Bushek mundu musulmanean gurutzada bat egiteko deia egin eta Ongiaz eta Gaizkiaz hitz egin ahal izan zuen, harentzat, Florentziako margolarientzat bezala, Ekialde Hurbiletik baino mendebaldetik zetorrela Jesus. Horregatik aurreratu zuen Bushek, ez AEBetako Konstituzioarena baizik eta Bibliarena. Baina nondik hasi zen hau guztia? Ausartzen al gara Giotto leporatzen?
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan