7ko apirilaren 2018an Brasilen Luiz Inacio “Lula” da Silva atxilotu eta Curitibako espetxera eraman zuten, hamabi urteko zigorra hasteko. Brasilgo presidente izan zen 2002ko urritik 2011ko urtarrilera. Hain ezaguna zenez, 2011n kargua utzi zuenean, %90eko onarpen tasa izan zuen.
Handik gutxira, karguan zegoela ustelkeria leporatu zioten. Akusazioa ukatu zuen. Hala ere, akusazioagatik epaitu zuten, Apelazio Auzitegiak onartu zuen epaia. Oraindik bere kondena errekurritzen ari da Auzitegi Gorenean.
Hala ere, Brasilgo legediaren arabera, Apelazio Auzitegiak bere zigorra berretsi ondoren espetxeratu egin daiteke Auzitegi Gorenaren epaiaren zain egon gabe. Hala ere, habeas corpus bat eskatu zuen, eta horrek espetxetik kanpo mantenduko zuen helegite guztiak agortu arte. 6-5eko bozketaz atzera bota zuten eskaera. Orduan, hasiera batean salatu zuen eta Lularekiko bereziki etsai zegoen epailea, Sergio Mora, azkar mugitu zen Lula karreten atzean jartzeko.
Zein izan zen tratu gogor horren arrazoia, askoz ere akusazio larriagoei aurre egiteko beste askori aplikatu ez zitzaiena? Hori ulertzeko, Brasilgo azken historia eta Lularen papera errepasatu behar ditugu. Lula lider sindikala izan zen eta langileen alderdi bat sortu zuen Partido dos Trabalhadores do Brasil (PTB). Klase azpikoen alderdia zen eta oinarrizko aldaketaren alde egin zuen Brasilen eta Latinoamerikan, oro har.
Lula presidente izateko aurkeztu zen hainbat hauteskundez jarraian. Seguruenik, bere hauteskundeetatik iruzurra utzi zuten behinik behin. Azkenean 2002an irabazi zuen.
Brasilgo hauteskunde sistemak alderdi ugari sorrarazten ditu, eta horietako inork ezin izan du legebiltzarrean eserlekuen ehuneko hogei baino gehiagoko pluraltasuna lortu, are gutxiago gehiengoa. Gobernatzeko, beraz, pluraltasuna duen alderdiak joera ideologiko aski ezberdineko beste alderdi batzuekin akordioak egin behar ditu.
Muga hori gorabehera, Lulak gobernu bat osatzeko eta Brasilgo biztanleriaren heren txiroenari baliabideen transferentzia esanguratsuetarako laguntza legegilea lortu ahal izan zuen, eta horrek bere ospea azaltzen du. Gainera, Latinoamerikako estatuak Estatu Batuak eta Kanada barne hartzen ez zituzten estatuen arteko egitura berriak osatzera eraman ahal izan zituen.
Barne birbanaketak eta berregituraketa geopolitikoek asko atsekabetu zituzten bai Estatu Batuetako zein Brasilgo eskuineko indarrak. Lulari aurre egitea zaildu zien gauza bat izan zen XXI. mendeko lehen hamarkadan munduko ekonomiaren egoera oso aldekoa zela sortu berri diren ekonomiak, BRICS izenez ere ezagutzen direnak. (B Brasilentzat). Hala ere, mundu-ekonomiaren haizeak buelta eman, eta bat-batean Brasilgo estatuaren (eta noski beste estatu askoren) diru-sarrerak urritu egin ziren.
Eskuinak irekiera berritua aurkitu zuen sortu zen finantza estuan. Zailtasun ekonomikoak ustelkeriari egotzi zizkioten eta deitutako bultzada judiziala bultzatu zuten Kotxe garbiketa (auto-garbitegia), dirua zuritzearen gaia gogora ekarri zuena, benetan hedatuta zegoen zerbait.
2011n, Lula presidente kargua hartu zuen Dilma Rousseff, PTBko buruzagi kontserbadoreagoa. PTBko kabineteko kide batzuk ustelkeriagatik kondenatu zituztenean, eskuinak Dilma inputatzeko mugimendua jarri zuen abian. Ez zioten berari ustelkeria leporatu, baina menpekoen gainbegiratze eskasa leporatu zioten lidergo postuetan.
Hau aitzakia mehea zen. Boaventura de Sousa Santosek zioen bezala, Brasilgo politikari zintzo ezinhobea ustelkeriagatik inputatzen ari zen herrialdeko funtzionario ustelenen botoen bidez.
Eskuinak fartsa honetan aritzeko arrazoia izan zen Dilma kargutik kendu ondoren Dilmaren oinordekoa izango zen presidenteordea Michel Temer zela, hauteskunde koalizio baten baitan Dilmaren txartelan jarri zutena. Temer berehala hartu zuen kargua eta ia ziur galduko zuen hauteskunde aurreratuen ideia baztertu zuen. Horren ordez egin zuen lehen gauzetako bat ustelkeriagatik bere aurkako akusazio handiak bertan behera uztea izan zen.
Dilma inputatzeko arrazoia argia dirudi. Lula hurrengo presidentetzarako hauteskundeetara aurkeztea eragozteko zen. Adostasunaren iritzia Lulak berriro irabaziko zuela zen. Hura geldiarazteko modu bakarra ustelkeria leporatzea zen. Eta akusazioa Dilma inputatua izango balitz bakarrik mantendu zitekeen. PTBren indarra Lularen karismari oso lotuta zegoen. Ziurrenik, beste edozein hautagaik ezin izango luke laguntzarik agindu Lulak lor dezakeen mailatik gertu.
Lula berehala espetxeratzeko mehatxua jaso ostean, Brasilgo bi indar herrikoi nagusiek estatu kolpe politiko bat zela diotenaren aurkako jarrera irmoa adierazi zuten. Bata zen Central Única dos Trabalhadores (CUT), Lulak behin gidatu zuena, eta Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra (MST), Brasilgo landa-erakunderik handiena.
MSTko buruzagiak, João Pedro Stedile, haien laguntzaren arrazoiak azaldu zituen. MSTk desadostasun asko izan zituen Lularekin eta etsita zegoen politika neoliberal askorekin hausteko ukoarekin. Baina Lula korrika egitea eragozten saiatzen ari zirenak Lulak lortutako gauza positibo guztien aurkakoak ziren eta atzerakoi neurri gogorrak ezarriko zituzten.
MSTk eta CUTek mobilizazio garrantzitsuak antolatu zituzten haren espetxeratzearen aurka. Baina, indar armatuen mehatxuaren aurrean (eta baliteke berriro erregimen militar bat berrezartzeko) mehatxuaren aurrean, Lulak bere burua atxilotzera aurkeztea erabaki zuen. Orain espetxeratua izan da.
Eskuineko estatu kolpe honek arrakasta izango duen ala ez da galdera gaur. Hau jada ez dago Lularen menpe pertsonalki. Historiak absolbitu dezake baina Brasilen eta Latinoamerikan, oro har, egungo borroka oinarrian dagoen antolaketa politikoaren araberakoa da.
Temer gobernuak gogor jarraituko du politika neoliberalak. Eta Temer, zalantzarik gabe, hauteskundeetarako hautagai gisa aurkeztuko da. Temerrek ez du lotsarik ez mugarik ezagutzen. Urrunegi azkarregi joateko arriskua du.
Gure mundu-sistema modernoaren krisi estrukturalaren ezaugarri nagusietako bat mundu-ekonomiaren hegazkortasun handia da. Gaur egun baino are gehiago beherantz joango balitz, baliteke erregimenaren aurkako herri-sentimenduaren gorakada izatea. Estratu profesionalen zati handiak sartzen hasi bazen, nahiko posible da azpiklaseekin aliantza.
Orduan ere ez da erraza izango Brasilgo errealitate politikoak aldatzea. Armada prest dago ziurrenik ezkerreko gobernu bat boterera iristea eragozteko. Hala ere, ez da etsi behar. Armada behin garaitu eta boteretik bota zuten. Berriz ere izan liteke.
Laburbilduz, Brasilen eta Latinoamerikan, oro har, aurreikuspenak oso zalantzagarriak dira. Brasil, bere tamaina eta bere historia kontuan hartuta, epe ertaineko borrokaren funtsezko gune bat da ezker globalaren eta eskuin globalaren arteko borrokaren emaitza progresiboa lortzeko, euren aldeko egiturazko krisia konpontzeko.
Brasilek gure arreta kolektiboa eta gure parte-hartze solidario aktiboa merezi ditu.
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan