New Haven — George W. Bush ezgai geopolitiko bat da. Belatza-klikari bati esker atera diezaioke Irak inbaditzeko jarrera bat hartzera bultzatzea, eta horrek ondorio negatiboak izango ditu Estatu Batuentzat —eta gainerako munduarentzat—. Politikoki oso minduta ikusiko du bere burua, beharbada larri. Eta azkar gutxituko du jada AEBek munduan duten boterea. Iraken aurkako gerrak bizitza asko suntsituko ditu berehala, irakiarrak zein amerikarrak, argi dagoelako altitude handiko eraso kirurgikoen aire erasoak ez direla nahikoa militarki. Irak inbaditzeak orain arte imajinatu gabeko mundu arabiar-islamikoan nahasmendu maila bat ekarriko du. Beste buruzagi arabiarrei ez zaie Saddam Hussein batere gustatzen, baina haien populazioak ez dute jasango estatu arabiar baten aurkako erasorik gabeko eraso bat dela ezinbestean sentituko dutena, buruzagiak nahasmenak eraman edo itotzeko beste aukerarik gabe utziz. Eta Iraken aurkako eraso batek arma nuklearren erabilera piztea eragin dezake, orain askatuz gero, zaila izango da berriro legez kanpoko bihurtzea. Irakek oraindik ez ditu horrelako armak, baina ezin dugu ziur egon. Hala ez bada ere, ez al lioke erasoko Israeli dakigun arma nuklearrekin erantzutera bultzatuko luketen misil konbentzionalekin? Gauzak horrela, benetan ziur al gaude, borroka gogorrak baldin badira, AEB ez daudela prest arma nuklear taktikoak erabiltzeko?
Nola sartu gara halako bide-zulo negargarri batean?
Litekeena da AEBen Irakeko ekintza militarra orain ez izatea ala ez noiz baizik. AEBetako Gobernuak dio ekintzak beharrezkoak direla, Irak Nazio Batuen ebazpenak gaitzetsi dituelako eta berehalako arriskua suposatzen duelako munduarentzat, oro har, eta AEBentzat bereziki. Espero den ekintza militarraren azalpen hau hain da mehea, non ezin baita serio hartu. Azken 50 urteotan ohikoa izan da Nazio Batuen ebazpenak edo nazioarteko beste agindu batzuk desafiatzea. Ia ez diot inori gogorarazi behar AEBek 1986ko Munduko Auzitegiaren erabakia atzeratzeari uko egin ziotela AEBek Nikaraguan egindako ekintzak gaitzesten zituena. Eta Bush presidenteak aski argi utzi du ez duela inolako itunrik errespetatuko AEBetako interesentzat arriskutsua dela uste badu. Israelek, noski, 30 urte baino gehiago daramatza NBEren ebazpenak desafiatzen, eta berriro egiten ari da iruzkin hau idazten dudan bitartean. Eta NBEko beste kideen errekorra ez da askoz hobea. Beraz, Husseinek NBEren ebazpen nahiko esplizituak desafiatzen aritu da. Zer gehiago da berria?
Hussein berehalako mehatxua al da inorentzat? 1990eko abuztuan, Irakek Kuwait inbaditu zuen. Ekintza horrek, behintzat, berehalako mehatxu bat suposatu zuen. AEBen erantzuna Persiar Golkoko Gerra izan zen, eta bertan irakiarrak Kuwaittik kanpora bota genituen eta orduan bertan gelditzea erabaki genuen, arrazoi militar eta politiko onengatik. Baina horrek Hussein utzi zuen boterean.
NBEk hainbat ebazpen onartu zituen Iraki arma nuklearrak, kimikoak eta bakteriologikoak alde batera uztea eskatzen zuten eta ikuskapen taldeei agindu zien hori egin zuela egiaztatzeko. NBEk Iraken aurkako hainbat enbargo ere ezarri zituen. Dakigunez, orduz geroztiko hamarkadan, Nazio Batuen ebazpen hauek ezarri duten Iraken muga-sistema nabarmen ahuldu da, baina ez erabat.
Duela aste batzuk, Irakek eta Kuwaitek akordio bat sinatu zuten, non Irakek Kuwaiten subiranotasuna errespetatzea onartu zuen. Kuwaiteko Atzerri ministroak, Sabah al Ahmed al Jabbar al Sabah xeikak, bere herrialdea "% 100 pozik" dagoela esan zuen, eta akordioa berak idatzi zuela gaineratu zuen. Hala ere, Estatu Batuetako bozeramaile batek eszeptizismoa erakutsi zuen. AEBak ez dira eragotziko Kuwait "pozik" dagoelako. Zer da Kuwait, erabaki horretan parte hartu beharko lukeela?
AEBetako belatzek uste dute indarraren erabilerak bakarrik —indar oso esanguratsua— berrezartuko duela munduan dugun hegemonia zalantzaezina. Zalantzarik gabe, egia da erabateko indarra erabiltzeak hegemonia ezarri dezakeela, 1945ean Estatu Batuekin gertatu zen bezala. Baina AEBetako hegemonia ez da lehen zena. 1945 eta 1965 artean herrialdeak munduan izan zuen nagusitasun ekonomikoa AEBen posizio ekonomikoa Europar Batasunaren edo Japoniakoa baino nabarmen hobea ez den egoera batekin ordezkatu da. Gainbehera ekonomiko erlatibo honek AEBei kostatu die bere aliatu hurbilen deferentzia politikoa. Nagusitasun militarra baino ez da geratzen. Eta, Makiavelok duela mende guztiak irakatsi zigun bezala, indarra ez da nahikoa: hori besterik ez bada, bere erabilera indarraren baino ahultasunaren seinale da eta erabiltzailea ahultzen du.
Argi dago, momentu honetan, ia inork ez duela onartzen AEBen Irakeko inbasioa: ez estatu arabiar bakar bat ere, ez Turkia edo Iran edo Pakistan, ez Errusia edo Europako zati handi bat. Bi salbuespen nabarmen daude, noski: Israel, Bush animatzen ari dena, eta Britainia Handia —edo, hobeto esanda, bere lehen ministroa, Tony Blair—, joan den asteburuan Texasen "ezer ez egitea... ez dela aukera bat" adierazi zuena. Irakera. Hala ere, The Observer-en joan den hilabetean argitaratu zen "Britainia Handiko buruzagi militarrek abisu zorrotza eman zioten bart Tony Blairi Irakeko edozein gerrak porrot egitera kondenatuta dagoela eta etekin politiko gutxiren truke bizitzak galtzea ekarriko zuela".
Ezin dut sinetsi AEBetako buruzagi militarrek beste ondorio bat atera dutenik, nahiz eta zuhurrago egon daitezkeen Bush presidenteari egia desatsegin hori esateko. Kenneth M. Pollack-ek, CIAko ohia eta Clintonen Segurtasun Nazionaleko Kontseiluko Irakeko espezialista, dio Irakeko ekintza militarrak AEBetako 200,000 eta 300,000 soldadu bidali beharko lituzkeela, ustez Saudi Arabiako edo Kuwaiteko baseetatik, baita tropa gehigarriak ere. Iraken iparraldeko kurduak defendatu.
Badirudi AEBek bere aliatuak beldurtzearekin batera joan daitezen. Baina Israelek Zisjordaniako hiriak okupatu ondoren, Saudi (edo Kuwaitiko) oinarriak AEBetako tropen eskura jartzeko itxaropen urruna desagertu egin da ia ziur. Turkiak, argi eta garbi, ez du interesik Irakeko kurduak defendatzeko, ekintza horrek, zalantzarik gabe, Turkiako kurduen mugimendua indartuko lukeelako, zeinaren aurka borrokatzen duen Turkiako Gobernuak indar guztiarekin. Israeli dagokionez, Ariel Sharon lehen ministroa —Bushen laguntza sendoarekin— Palestinako Agintea ahalik eta azkarren suntsitzeko prozesuan dago, eta horrek ez dio, zalantzarik gabe, lagunduko Bushi Iraken aurkako bere koalizioa eraikitzen.
Hala ere, inbasio bat egongo da, zaila izango dena irabaztea ezinezkoa ez bada. Ekintza beste Vietnam bat bihur liteke. Vietnamen bezala, gerra luzatuko da eta AEBetako bizitza asko kostatuko zaizkio. Eta ondorio politikoak hain negatiboak izango dira AEBentzat, non azkenean Bushek (edo bere ondorengoak) aterako direla. Vietnamen sindrome berritu eta anplifikatu bat izango da etxean emaitza.
Bushen administrazioan inork ezin al du hau ikusi? Gutxi batzuk, dudarik gabe, baina ez die jaramonik egiten, Bush bere buruari ezarritako dilema batean baitago. Irakeko inbasioarekin aurrera egiten badu, bere burua erortzeko arriskua du, Lyndon Johnson bezala. Eta AEBen porrot batek azkenean europarrei ausardia emango lieke europarrak eta ez atlantikoak izateko. Baina Bushentzat ondorio negatibo horiek etorkizunean izango lirateke, baina ez inbaditzearen negatiboak berehalakoak dira.
Bushek "terrorismoaren aurkako gerra" bat agindu zien AEBetako jendeari "ziur irabaziko dugula". Orain arte, taliban ahul eta pobretuen erorketa da ekoiztu duen guztia. Ez du Bin Laden harrapatu. Pakistan dardarka dago. Saudi Arabia alde egiten ari da. Irak inbaditzen ez badu, ergel itxura izango du berari gehien axola zaion tokian, boto-emaile amerikarren aurrean. Eta hori esaten ari zaizkio, zalantzarik gabe, AEBetako barne politikari buruzko aholkulariek. Bushen onarpen maila izugarri altuek "gerra-presidentea" izatea islatzen dute. Bake garaiko presidente bihurtzen den unean, arazo larriak izango ditu, are gehiago gerra garaiko promes hutsengatik.
Beraz, Bushek ez du aukerarik. Irak inbadituko du. Argi utzi du egungo Ekialde Hurbileko krisiak ez duela honetatik urrunduko. Guztiz kontrakoa. Colin Powell Estatu idazkaria eskualdera bidaltzea operazioa bermatzen saiatzeko modu bat da. Eta guztiok biziko gara ondorioekin.
Immanuel Wallerstein Yale Unibertsitateko ikertzaile nagusia da eta "The End of the World as We Know It" liburuaren egilea da.
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan