Ekainaren 23an, Britainiar Europar Batasunetik (EB) ateratzeko erreferendumak alde argiarekin irabazi zuen. Politikariek eta adituek aurrekaririk gabeko eta lurra astindutako erabaki gisa hartu dute hau. Gertaera honen arrazoiei eta gertakari honek Britainia Handiari eta munduko gainerakoei buruz hainbat azalpen eta nahiko kontraesankorrak ematen aritu dira.
Kontuan izan behar dena da oraindik ez dela EBtik irteteko legezko erabakirik hartu. Erreferenduma, termino juridikoetan, aholkularitza hutsa izan zen. EBtik ateratzeko, Britainia Handiko Gobernuak formalki jakinarazi behar dio EBri EBren Lisboako Itunaren 50. artikulua jotzen ari dela, hori baita erretiratzeko eskubidea eta modua ematen duena. Inork ez du inoiz 50. artikulua aldarrikatu, beraz, bai, aurrekaririk gabekoa izango litzateke. Beraz, inork ezin du ziur egon nola funtzionatuko lukeen praktikan. Erresuma Batuko gobernuren batek erreferendumari kasurik ez egiteak ez duen badirudi ere, bitxia bada ere, ez da egon 50. artikulua aldarrikatzeko presarik zirudien politikari britainiar handirik, itzulezina izango litzatekeen ekintza.
David Cameron lehen ministroak, brexit-aren aurkako kanpaina egin zuenak, esan du ez dela bera izango 50. artikulua aldarrikatzen duena. Baizik eta, lehen ministro kargua utzi duela iragarri du, baina ez berehala Alderdi Kontserbadoreak buruzagi berria aukeratzen duenean baizik. Cameronen ustez, pertsona hori izan beharko litzateke 50. artikulua aldarrikatzen duena. Azalean badirudi zentzuzkoa dela. Behin 50. artikulua aldarrikatuta, Britainia Handiak EBrekin eta beste herrialde batzuekin etorkizunean izango dituen harremanei buruzko gai asko egongo dira erabaki beharko direnak eta baliteke onena erabaki horiek bere ondorengoak hartzea.
Lehenengo galdera, beraz, nor izango den bere ondorengoa eta noiz aukeratuko den pertsona hori. EBko beste herrialdeetatik presio handia dago segida hori lehenbailehen egiteko. Presio horri erantzunez, Alderdi Kontserbadoreak hala jarri du data September 2. Ekainaren 29ra arte bi hautagai nagusi zeuden: Boris Johnson, brexit-aren defendatzaile nagusia baina oraindik legebiltzarkidea ez dena; eta Theresa May, brexit-aren aurka zegoen baina brexit-aren aldekoen helburuen zatiren bat partekatzen duena. Harrigarria da jakitea Johnsonek botoa galtzea espero zuela eta, beraz, ez zuela mapa politikorik prestatu erreferendumaren ostean egin behar zuena.
Bazirudien Johnsonek Britainia Handiko erretiratzea "negoziatu" nahi zuela. 50. artikuluak bi urteko epea ematen du erretiratu ondorengo hitzarmenak lantzeko. Horrek negoziazioak ahalbidetzen dituela dirudi. Gainera, adostasunik lortzen ez bada, lotura guztien mozketa automatikoa dela dio. Johnsonek, itxuraz, nahi zuena zen, Britainia Handiak merkatu komun baten abantailak mantenduko zituen akordioa, baina EBk immigrazioan eta giza eskubideetan dituen murrizketei lotuko ez zien. EBko gainerako herrialdeek ez dute inolako sinpatiarik erakusten horrelako antolamenduarekin. Wolfgang Schäuble Alemaniako Finantza ministro nahiko kontserbadoreak esan zuenez, "sartu eta kanpoan" dagoela uste dute. "Kanpora"-k berehalako ondorio negatiboak izango dituenez Britainia Handiko pertsona gehienentzat egoera ekonomikoan, eta bereziki Brexit-aren aldeko askorentzat, Johnson eta beste batzuk oinak arrastaka ibili dira 50. artikuluaren alde egiteko. Hau da, ziurrenik, Michael Goveren azkena. -Johnsonen kanpainako zuzendari izateari utzi eta bere hautagaitza iragartzeko minutuko erabakia, Brexit-aren aldeko indartsu gehienek berehala babestuta. Govek, antza, ez du zalantzarik izango. Johnsonek bere hautagaitza erretiratu du, eta agian nahiko lasaituta dago 50. artikulua alegatzearen errua ez izateak.
Zeintzuk dira eztabaida honen azpian dauden gaiak? Funtsean lau dira: herri haserrea Establishment delakoaren eta bere alderdiekiko; Estatu Batuen gainbehera geopolitikoa; murrizketen politika; eta identitate politika. Horiek guztiek lagundu dute zalapartan. Baina denek historia luzea dute, Brexit-aren erreferenduma urrun baino lehenagokoa. Lau horien artean lehentasunak desberdinak dira eragile anitzentzat, Europa uzteko botoa eman zuten britainiarrek barne.
Zalantza gutxi dago Establishmentaren aurkako herriaren haserrea indar indartsua dela. Baldintza ekonomikoak zalantzazkoak direnean lehertu da askotan, gaur egun ziur aski. Orain lehen baino motibazio indartsuagoa badirudi, ziurrenik ziurgabetasun ekonomikoa iraganean baino askoz handiagoa delako izango da.
Hala ere, kontuan izan behar da Establishment-aren aurkako mugimenduek ez dutela irabazi nonahi edo koherentziaz. Mugimenduek batzuetan irabazten dute, eta askotan ez. Arrakasta lortzeko, Brexit-a seinalatu daiteke, Trumpek Estatu Batuetako presidentetzarako hautagai errepublikano de facto izatera iritsi izana, SyrizaGreziako gobernuko alderdia bihurtuko da, eta Rodrigo Duterte Filipinetako presidentea hautatu zuten. Bestalde, ikusi azken hauteskunde-porrota Dugu Espainian edo jada Britainia Handian hautesleen damu batzuen zantzuak. Horrelako mugimenduen bizi-iraupena nahiko laburra dela dirudi. Beraz, gaur egun iraganean baino indartsuago bada ere, ez dago batere ziur halako mugimenduak etorkizuneko olatua direnik.
Brexit-aren ondorio geopolitikoak garrantzitsuagoak dira ziurrenik. Britainia Handia Europatik ateratzeak kolpe bat gehiago ematen dio Estatu Batuek mundu-sisteman nagusitasuna mantentzeko duten gaitasunari. Britainia Handia Europan, NATOn, Ekialde Hurbilean eta Errusiaren aurrean Estatu Batuen ezinbesteko aliatu geopolitiko (edo agente al da?) izan da zentzu askotan. Ez dago ordezkorik. Horregatik, Obama presidenteak irmoki eta publikoki onartu zuen Britainia Handiko Remain botoa eta, erreferendumaren ostean, Britainia Handia aliatu estua izaten jarraitzeko konbentzitu nahi izan du. Horregatik, Henry Kissinger-ek, The Wall Street JournalEkainaren 28ko Estatu Batuek "atzerapausoa (brexit-aren istiluak) aukera bihurtzea" eskatu zuen. Nola? Britainia Handiarekin "harreman berezia" indartuz eta AEBek "lidergo mota berri batean, nagusitasunetik pertsuasiora igaroz" duen rola birdefinitzeko. Kissinger kezkatuta dago argi eta garbi. Ilunpetan txistu egitea iruditzen zait.
Austeritatea, jakina, ez da inor nahi den politika, horretaz etekin bakarra duten ultra-aberatsentzat izan ezik. Austeritatea areagotzearen beldurrak, Britainia Handiko Gobernuak agindu bezala, ziur asko lagundu zuen Brexit-aren aldeko mugimenduan, austeritatea murrizteko eta biztanleriaren gehiengo zabalari etorkizun hobea ziurtatzeko bide gisa sustatu zena. Austeritatea da gaur egun mundu osoan dagoen beste gai bat, bai praktika gisa, bai beldurra eta haserrea kausa gisa. Britainiar egoerak ez du ezer berezirik zentzu honetan. Errenta modalak mende laurden bat darama han bederen, leku guztietan bezala.
Nahaste ekonomikoak eta sortzen dituen beldurrak identitate-politikaren protagonismoa eragin du – Britainia Handia britainiarrentzat (benetan ingelesentzat), Errusia errusiarrentzat, Hegoafrika hegoafrikarrentzat, eta noski Donald Trumpen Amerika amerikarrentzat. Horren oinarrian immigrazioa kontrolatzeko, are ezabatzeko deia dago. Bugaboo gisa, ez dago ezer errazago erabiltzeko immigrazioa baino. Baina identitate-politika kanoi solte bat da. Ez du zertan immigrazioan zentratu behar. Sezesioan kontzentratu daiteke: Eskozian, Katalunian, Chiapasen. Zerrenda luzea da.
Zer ondorioztatuko dugu korronte eta kontrako korronte guzti horietatik? Brexit-a garrantzitsua da sintoma gisa, baina ez nahasmenduaren kausa gisa. Nahastea mundu-sistema modernoaren egiturazko krisi kaotiko baten parte denez, ezinezkoa da aurreikustea hurrengo urteetan agertoki honek izango dituen hainbat modutan. Epe laburra aldakorra da. Ez diogu behar adina arreta jartzen epe ertainei, non epe luzerako ondorengo mundu-sistema (edo sistemak) erabakiko den, eta erabakia epe ertaineko borrokan egiten dugunaren menpe geratzen den.
ZNetwork irakurleen eskuzabaltasunaren bidez soilik finantzatzen da.
Dohaintzan