Tikoloho ea lefats'e e tšehetsang bophelo bo kang meru ea Amazon ea Brazil e na le kamano e sa lumellaneng le mebuso e hole-hole, joalo ka United States tlasa Trump, ea nkileng bolo ea maoto ho EPA. Ho latela Christine Todd Whitman, ea neng a okametse EPA tlas’a George W. Bush: “Ha ke e-s’o bone ntoa e hlophisitsoeng joalo khahlanong le tikoloho kapa saense.” (Mokhoa oa Trump o Sentse Saense - Hobaneng ho ka Nka Lilemo tse mashome ho fola, Tlhaho, Oct. 5, 2020)
Ho senya joalo ka Trump (lilemo tse ling tse 4?) E ne e le bakeng sa tikoloho, MBGA ea Mopresidente Jair Bolsonaro kapa Etsa Brazil e Khōlō Hape e na le Trump e le 'ngoe. O senya meru e meholo ka ho fetisisa lefatšeng ka letsoho a le mong. E kanna ea ba eona ecosystem e le 'ngoe ea bohlokoahali bakeng sa ho phela ha Homo sapiens. Kahoo, ka sepheo se seholo sa bohlokoa sa ho senya, Bolsonaro e etsa hore Trump e shebahale e fokola.
MBGA Bolsonaro e hanne ho ba teng ha mollo o tukang ka boomo morung oa Amazon, a bitsa litlaleho tsa sechaba "mashano" leha ho na le lintlha tse hlahisitsoeng ke 'muso oa hae oa ho lekola li-satellite tse bonts'ang mashome a likete a mollo. Mello ea ho rema meru ea MBGA Bolsonaro e tuka ho feta leha e le neng pele nalaneng ea Brazil. Mello e ikemiselitse ho hleka mobu bakeng sa nts'etsopele, kaha banna ba hlometseng ba apereng libutsi tsa ntoa ba phunyeletsa molora o kubellang ha ba ntse ba tsoma/ba bolaea batho ba thibelang tikoloho.
“Brazil ke e ’ngoe ea linaha tse kotsi ka ho fetisisa lefatšeng bakeng sa basireletsi ba tikoloho le baqolotsi ba litaba. Phuputso ea morao tjena e hakanya hore bonyane batho ba 20 ba loanelang tikoloho ba bolailoe Brazil ka 2021 feela.” (Mohloli: Tlokotsi e Mabifi e Boletsoe Esale Pele Amazon, NPR, Phuptjane 17, 2022)
"Setsi sa naha sa lipatlisiso tsa sebaka sa INPE se ngolisitse litemoso tsa mollo tse 31,513 Amazon ka satellite matsatsing a 30 a pele a khoeli." (Mohloli: Amazon ea Brazil e Bona Mollo o Mobe ka ho Fetisisa oa Phato, Reuters, Phato 31, 2022)
Mello ea Bolsonaro e qetelletse e entse mosebetsi ona ka botlalo, hoo moru oa Amazon o seng o fihlile pheletsong, ho se ho shejoe moepa o theohelang lehlabatheng le letsoatlare le nkang meru e teteaneng e mongobo. Ka mashome a lilemo bo-rasaense ba boemo ba leholimo ba ’nile ba lemosa hore hang ha palo e itseng ea moru e lahleha, e ke ke ea hlola e khona ho boloka mongobo o hlokahalang le ho hlahisa pula e ncha hore e iphelise.
Amazon Network of Georeferenced Socio-Environmental Information ("RAISG"), mokhatlo oa mekhatlo ea sechaba e tsoang linaheng tsa Amazon e sebelisa boitsebiso ba meru ho etsa 'mapa oa hore na Amazon e lahlehile hakae ho tloha ka 1985. Setsi sa meru le mekhoa ea pula le matla a ho boloka carbon le tsona li ithutoa. Ka hona, polokelo ea khabone le ho itlhokomela ha pula ke matšoao a matla a meru a pula ho phela.
Tlaleho ea RAISG e fumane hore 33% ea Amazon e ntse e le pristine 41% e ngolisitsoeng ho senyeha ho tlase le 26% ho feta ho tsosolosoa. Libaka tsa meru e teteaneng li se li ntse li fetoha savannah 'me lifate tse ka leboea li emisitse ho hlahisa litholoana. Sebopeho sa meru ea pula se ntse se fetoha ka pel'a mahlo a rona.
Ho ea ka Marlene Quintanill oa RAISG: “Tsela eo lintho li phelang ka eona morung e ntse e fetoha ’me matla a eona a ho tiea a ntse a lahleha. Re boemong ba ho se khutle.” (Mohloli: Amazon Rainforest e se e Fihlile Ntlha ea Bohlokoa ea Keletso, Newscientist, la 5 Loetse 2022)
Carlos Nobre, Univesithi ea Sao Paulo, ea ’nileng a sebelisa mehlala ea boemo ba leholimo ka lilemo tse mashome a mararo ho utloisisa hore na Amazon e ne e ka fihla sehlohlolong neng o re: “Ka bomalimabe seo re se bonang kajeno ha se sa itšetleha ka mehlala. Seo re se bonang kajeno ke se hlokometsoeng ho pholletsa le Amazon e ka boroa e bonts'ang hore kotsi ea ntlha ena e potlakile. Phuputso ea RAISG e bonts'ang maemo a holimo a ho rengoa ha meru le ho senngoa ha meru e tšoenya haholo, "Ibid.
Bolelele ba nako ea komello Amazon e ka boroa, e etsang karolo ea boraro ea meru eohle ea pula, hona joale e nka likhoeli tse ’nè ho isa ho tse hlano, libeke tse hlano kajeno ho feta kamoo e neng e le kateng ka 1999. Ho ea ka Nobre, haeba e fihla likhoeling tse hlano ho isa ho tse tšeletseng, e ke ke ea hlola e phela.
Habohlokoa haholo bakeng sa bokamoso le ho pholoha ha Amazon, Brazil e mothating oa ho tšoara likhetho tsa naha, tse lokiselitsoeng ka la 2 Mphalane.nd pakeng tsa Mopresidente ea ntseng a le teng Jair Bolsonaro (67), ho tloha 2019, le mopresidente oa mehleng Luiz Inacio Lula da Silva (76), mopresidente ho tloha 2003 ho isa 2011.
Ho ea ka The New Republic, Bokamoso ba Moru oa Lipula oa Amazon bo Lekhethong la Brazil, La 18 Phato 2022: "Beha rekoto ea Bolsonaro haufi le ea mohanyetsi oa hae, mopresidente oa mehleng Luiz Inácio Lula da Silva, 'me ho bonolo ho bona hore na hobaneng Amazon e ntse e le taba ea bohlokoa ea lets'olo. Lula, kamoo a tsejoang kateng, o ile a etella pele ho theoha ho hoholo ha sekhahla sa ho rema meru nakong ea lilemo tse robeli e le mopresidente (2003-2011), e leng ntho e tsotehang le ho feta kaha Brazil e ile ea eketsa thekiso ea eona ea soya le nama ea khomo ka nako e le 'ngoe. .”
Ha likhetho tsa naha li sa tla ho feta khoeli, likhetho tsa mokhethoa Lula o etelletse pele ka linomoro tse peli. Leha ho le joalo, ka likhoeli tse ngata joale, Monghali Bolsonaro o 'nile a hlasela mechine ea ho vouta ea elektroniki ea Brazil a re ke "e tletseng bomenemene." 'Me ka mokhoa o kholisang o bolelletse batšehetsi hore liofisiri tsa likhetho li hokahane le eena, a fana ka maikutlo a hore a ka hanyetsa tahlehelo. Puong ea June, o ile a re: “Haeba ho hlokahala, re tla ea ntoeng.”
"Ho latela lipuisano le liofisiri tse fetang 35 tsa tsamaiso ea Bolsonaro, balaoli ba sesole, baahloli ba mmuso, balaoli ba likhetho, litho tsa Congress le bo-diplomate ba kantle ho naha, batho ba pusong ea Brazil ba ikutloa ba na le ts'epo ea hore le ha Monghali Bolsonaro a ka hanana le liphetho tsa likhetho, ha a na boitlamo. tšehetso ea mekhatlo ho etsa phetohelo e atlehileng." (Mohloli: Potso e Sokelang Likhetho tsa Brazil: Ho Coup kapa Ha ho Coup? The New York Times, Phato 22, 2022)
Se etsahalang Brazil libekeng tse ’maloa tse tlang se tla bolela qetello ea moru oa Amazon. E ka 'na ea e-ba likhetho tsa bohlokoa ka ho fetisisa lilemong tse leshome tsena. Joale, nahana ka eona, ha e le hantle ke khetho ea bohlokoa ka ho fetisisa lekholong lena la bo21 la lilemo. Karolo ea hydrological ea meru ea lipula bakeng sa polanete e atoloha ho ea fihla masimong a poone a Iowa le ka mose ho maoatle. Amazon ke karolo ea bohlokoa ea bophelo bakeng sa tikoloho ea rona. Ha ho letho le leng le atamelang bohlokoa ba eona bakeng sa bophelo lefatšeng ntle le Great Barrier Reef bakeng sa bophelo ba maoatle.
“Meru ea Amazon, 60% ea meru e setseng ea lefatše, e phetha karolo ea bohlokoa potolohong ea metsi, matla le khabone lefatšeng ka bophara. Evapotranspiration (ET) ke karolo ea bohlokoa ea ho leka-lekana ha metsi a holim'a metsi le matla, eo ka eona moru oa Amazon o fetisetsang metsi a mangata ho tloha holim'a naha ho ea sepakapakeng. Ka hona, phetoho leha e le efe ea ET holim’a Amazonia e ka ’na ea ama boemo ba leholimo boemong ba libaka le lefatšeng ka bophara.” (Mohloli: Khakanyo ea Evapotranspiration ea Amazon Rainforest e sebelisa tbe Maximum Entropy Production Method, Mangolo a Patlisiso a Geophysical, 10/29/2019)
Litloaelo tsa ho sebelisana moruong, merung le tlelaemete tsa Amazon li ka lebisa ho nkeloeng sebaka kapa ho senyeha ho hoholo ha meru e fetang halofo ea moru o koalehileng oa Amazon Basin ka selemo sa 2030.” (Mohloli: Litšebelisano Har'a Tšebeliso ea Naha ea Amazon, Meru le Boemo ba Leholimo: Melemo ea Nako e Haufi, The Royal Society Publishing, May 27, 2008)
Ho latela sengoloa se latelang sa morao tjena: Liqoso tsa Bolsonaro tsa Bosholu ba Maaka li Kenyelletsa Sistimi ena ea ho Vouta ea Brazil, Aljazeera, Sept. 6, 2022: Ba boholong Brazil ba ile ba sebelisa mechine ea ho vouta ka elektroniki ho sebetsana le bomenemene boo e leng khale bo le teng. Likhethong tsa pejana, mabokose a likhetho a ne a fihlile liteisheneng tsa likhetho tse seng li tletse likhetho. Tse ling li ile tsa utsuoa 'me likhetho tsa batho ka bomong li ne li qhekelloa khafetsa, ho latela ba boholong ba likhetho tsa Brazil.
Mechini ea elektronike e qalile ho sebelisoa ka 1996 'me likhetho tsa pele tsa naha ka bophara, tsa elektroniki feela li etsahetse lilemo tse' nè hamorao. Kajeno, liphetho tse tsoang ho batho ba fetang limilione tse 150 ba tšoanelehang li hlahisoa lihora tse seng kae ka mor'a hore likhetho li koaloe. 'Me ha ho bomenemene bo boholo bo kileng ba fumanoa.
Bahlahlobisisi ba Bolsonaro ba re ho hlolloa ha hae ho matla le ho etsisa mopresidente oa mehleng Trump ho mo susumelelitse ho phephetsa likhetho pele ho tahlehelo ea hae. Ho sa le joalo, meru ea Amazon e na le bahanyetsi ba babeli ba sa nahaneng (ba sa elelloang, ba sa tsotelleng, ba mahlahahlaha) ba nang le tšusumetso e matla e lokelang ho felisoa, ka tsela e itseng, ka tsela e itseng, eng kapa eng e hlokahalang, kapele ho etsahala bophelo bo molemo.
Ka October 2nd polanete e mocheng.
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate