“Ho senyehe ha tlelaemete ho qalile. Boemo ba leholimo ba rona bo ntse bo mpefala ka potlako ho feta kamoo re ka sebetsanang le boemo ka teng," Mongoli-Kakaretso oa UN Antonio Guterres. (Mohloli: 2024 Mohlomong e tla ba Selemo se Chesang ka ho Fetisisa ho Rekoto, Phys.org, Loetse 6, 2023)
Tlaleho e tsoang ho Komiti ea Mahlale ea Patlisiso ea Antarctic (SCAR) e lokollotsoeng ke Kopano ea Antarctic Treaty Consultative e Berlin nakong ea selemo ka 2023 e senola kamoo k'honthinente e leqhoa e fetohang ka potlako e makatsang le phello ea eona lefatšeng. Boemong ba hona joale ba ho futhumala ha lefatše, polanete e se e ntse e ikemiselitse ho phahama ha bophahamo ba leoatle ka lisenthimithara tse 16, “e leng se fetolang se neng se nkoa e le ketsahalo ea moroallo ea lilemo tse 100 lebōpong la leoatle hore e be ea selemo le selemo.” (Mohloli: Tlaleho: Antarctic e Fetola Haholo ka Global Consequences, Phys.org, Phuptjane 13, 2023)
Liketsahalo tsa selemo le selemo tsa likhohola tsa leoatle tsa lilemo tse 100 li beha batho ba bilione e le 'ngoe kotsing ea selemo le selemo ea ho lahleheloa ke matlo, mabōpo a leoatle le lisebelisoa tsa boema-kepe… selemo le selemo! Mohlomong aha mabota a leoatle… hohle, lefatšeng ka bophara? Etsoe, ho phahama ha metsi a leoatle ho ke ke ha emisa ka bohona. Ebile, ho latela Miami Herald: "Litsela tse ngata tse kholo tsa Florida Keys li ka ba ka tlas'a metsi hang ka 2025." (Mohloli: Litsela Tse Ling tsa Keys li Tla Moroallo ka 2025 Ka lebaka la Ho phahama ha Leoatle, Ho li Lokisa ho ka bitsa $750 Million, Miami Herald, Oct. 21, 2021)
Ho feta moo, Tlaleho ea selemo le selemo ea 33 ea State of the Climate Report e phatlalalitsoeng ho Bulletin of the American Meteorological Society/Boulder e bua ka maemo a feteletseng a Antarctica, ao ka mokhoa o khahlisang a bonahatsang maemo a feteletseng a leholimo a tšoanang lefatšeng lohle. Ho bonahala eka phetoho ea tlelaemete/ho futhumala ha lefatše ho hokahantsoe lefatšeng ka bophara, eo mohlomong e leng tšusumetso e atileng, e seng ntle.
Leqhoa le Leqhoa la Antarctic Bophirimela le bile le “ho futhumala ho eketsehileng” ’me le qala ho lahleheloa ke leqhoa ka potlako ho feta kamoo bo-rasaense ba neng ba lebeletse kateng nakong ena ea pele.
Ho sa le joalo, bohareng ba k'honthinente, mocheso o ile oa foka ho feta lirekoto tsohle, 79°F (44°C) ho feta mocheso o tloaelehileng oa March; seteishene sa boemo ba leholimo se ile sa tlaleha mocheso o batang oa 14.7°F ka hare-hare moo mocheso ka karolelano o fihlang -71°F.
Ho tšoenyang le ho feta, leqhubu la mocheso oa Antarctic le etsahetse nakong ea phetoho ho tloha lehlabula ho ea mariha ha mocheso o lula o theoha ka potlako, empa boitšoaro boo bo tloaelehileng bo bonahala bo felile hajoale.
Joalo ka polanete eohle, Antarctica e na le maqhubu a mocheso hammoho le lipula tse matla tseo ho seng mohla li kileng tsa e-ba teng ka linōka tsa sepakapaka, tseo libakeng tse ka leboea tsa polanete ena li fetohang likhohola tse matla, tse senyang. Antarctica e bile le lehloa le tloahelehileng ka makhetlo a mararo. Kahoo, ntho e ncha e tšoenyang ke linōka tsa sepakapaka tse tlang tse tlisang mocheso o matla o bakang ho qhibiliha ka potlako le/kapa pula e tšoenyang metsi a leoatle ho feta tebello ea hona joale. Linōka tsa atmospheric Antarctica li tlisa tšokelo e ncha ea ho sa feleng
litekanyo ho phahama ha bophahamo ba leoatle. Habohlokoa, "Antarctica ke k'honthinente e omeletseng ka ho fetisisa Lefatšeng.
Liketsahalo tse sa tloaelehang tsa lehloa k'honthinenteng e batang ea Antarctic hangata li tsoa ho seo ho thoeng ke linōka tsa atmospheric (ARs) ... li etsahala matsatsi a seng makae feela ka selemo." (Mohloli: Tlatsetso ea Linoka tsa Atmospheric ho Precipitation ea Antarctic, Geophysical Research Letters, September 7, 2022) Antarctica e sa tsoa ba le ho na ha lehloa le tloaelehileng ka makhetlo a mararo ha phetoho ea maemo a leholimo e atoloha ho sa tloaelehang libakeng tse ka boroa ho polanete.
Taba ea Antarctica e kanna ea mpefala joalo ka ha ho totobalitsoe ke tlaleho e ncha e bolelang hore lebelo la CO2 le eketsehile ka makhetlo a mararo, ka lebaka la ho chesa mafura a lintho tsa khale, e leng matla a mantlha a bakang ho futhumala ha lefatše. (Mohloli: State of the Climate Report, US National Oceanic and Atmospheric Administration) Tlaleho ea NOAA e hlokometse hore maemo a CO2 ke: (1) 50% e phahameng ho feta pele ho indasteri (2) e phahameng ka ho fetisisa tlalehong ea morao-rao ea sepakapaka (3) e phahameng ka ho fetisisa litlalehong tsa paleoclimate lilemong tse fetileng tsa 800,000. ’Me khōlo ea selemo le selemo lefatšeng lohle e bolela carbon dioxide, ha e bapisoa le lilemo tse leshome tse fetileng, “e imenne hararo ho tloha ka bo-1960.” Karolelano ea kholo ea selemo ho feta lilemo tse leshome e menahaneng ka makhetlo a mararo e potlakile.
Tlaleho ea NOAA e hatisa taba ea hore lefats'e le ntse le futhumala haholo aka le chesang. Ka mohlala, China e ile ea mamella “leqhubu la mocheso le leholo ka ho fetisisa le kileng la tlalehoa kae kapa kae lefatšeng ka 2022,” e leng se ileng sa sitisa mafapha a maholo a naha. Leqhubu le leholo la mocheso le ile la baka khaello e atileng ea motlakase 'me la sitisa liketane tsa mantlha tsa phepelo ea lijo le indasteri. Ka tšohanyetso, moruo oa China o holim'a liropo ka tsela e kholo, hmm.
Ha e le 2023, Likolobe, Mebutlanyana le Litlhapi li Shoa ke Mocheso oa Mocheso oa China, CNN Business News, Phuptjane 2, 2023, ha masimo a koro a tlala pula e matla ka ho fetisisa lilemong tse leshome. Phetoho e matla ea boemo ba leholimo e ile ea qhoma ka molao Chaena moo metse e mengata e meholo e ileng ea otla 40°C (104°F) ’me ea lula moo nako e itseng.
Moeta-pele oa Chaena Xi Jinping o tsepamisitse maikutlo tabeng ea tšireletseho ea lijo, joalokaha ho qotsitsoe ho Qiushi, koranta e ka sehloohong ea khopolo-taba ea Mokha oa Makomonisi: “Hang ha ho e-na le phoso e itseng ka temo, likotlolo tsa rōna li tla tšoaroa matsohong a motho e mong, ’me re tla tlameha ho itšetleha ka ba bang bakeng sa lijo. . Re ka fihlela sejoale-joale joang boemong boo? ” Ibid.
Ho latela Copernicus Climate Change Service ea EU, lilemo tse robeli tse fetileng ke tse chesang ka ho fetesisa tse tlalehiloeng ka 2023 e lebelletsoeng ho chesa ho feta efe kapa efe ea tsona, selemo se chesang ka ho fetesisa nalaneng ea batho, athe 20% ea lefats'e la lefats'e e otloa haholo ke komello. Mocheso o feteletseng o otla hohle, mohlala, Lithaba tsa Switzerland li lahlehetsoe ke rekoto ea 6% ea molumo ka selemo se le seng. Nahana ka sekhahla seo lilemong tse ling tse leshome, kapa tse peli, hona ho setse eng?
Ntlafatso ea Copernicus, Loetse 2023: Leqhoa la leoatle la Antarctic le ile la lula le le tlase haholo nakong ea selemo ka boleng ba khoeli le khoeli ba 12% ka tlase ho karolelano, e leng "ketso e kholo ka ho fetisisa ea Phato ho tloha ha ho qalisoa ka satellite ka bo-1970." Ho hlokahala tse kae hape ka 12% ka tlase ho li-average ho etsa likhakanyo tsa lisenthimithara tse 16 tsa bophahamo ba leoatle tse seng li phehiloe ka har'a kuku? Mme seo ke sa ho qala ho ipapisitse le se ntseng se etsahala ho fihlela joale.
Matshosetsi a El Niño – a tla mpefala le ho feta.
Boemo ba leholimo ba El Niño, bo eketsang mocheso karolong e ka boroa ea Pacific le ho hasana lefatšeng ka bophara bo sa tsoa qala. Bo-ramahlale ba re litlamorao tsa eona tse mpe ka ho fetesisa li tla utloahala bofelong ba 2023, ho fihlela 2024, mohlomong le ho feta. Ka bomalimabe, kaha boemo ba leholimo ba lefats'e bo se bo hokahantsoe le ho khethoa ke phello ea ho futhumala ha lefatše, ho na le monyetla o moholo oa hore Antarctica e tla otloa le ho feta, haholo-holo Antarctica Bophirima, eo ka mokhoa o tummeng o bitsoang "ea fokola."
Ho ea ka Mark Maslin, moprofesa oa thuto ea boemo ba leholimo Univesithing ea London College: “2023 ke selemo seo litlaleho tsa tlelaemete li sa kang tsa robeha feela empa li ile tsa senngoa… ” (Mohloli: 2023 Mohlomong e tla ba Selemo se Chesang ka ho Fetisisa ho Rekoto, Phys, org, Loetse 6, 2023).
“Ho futhumala ha lefatše ho ntse ho tsoela pele hobane ha re e-s’o khaotse ho chesa libeso—ho bonolo hakaalo,” Friederike Otto, setsebi sa boemo ba leholimo, Imperial College London, Ibid.
Ho sa le joalo, ka tebello e kholo, COP28 e mabone a khanyang a khanyang: E kholo ka ho fetisisa, e fetelletseng ka ho fetesisa, e lebelletsoeng ka ho fetesisa, e bileng teng ka ho fetesisa, moetapele oa lefats'e oa li-photo-ops (100+). lijete tsa poraefete ka ho fetesisa, meaho e khabisitsoeng ka khauta ka ho fetesisa, lebala la lipapali le ratoang la petrostates, Seboka sa 2023 sa Phetoho ea Tlelaemete sa Machaba a Kopaneng kapa Seboka sa Mekha ea UNFCCC, eo hangata e bitsoang COP28, e tla ba Seboka sa bo28 sa Phetoho ea Tlelaemete ea Machaba a Kopaneng, e tšoaroa ho tloha ka la 30 Pulungoana ho fihlela
La 12 Tšitoe 2023, Expo City, Dubai.
Ho nepahetse ho bolela hore COP28 e tla tobana le tsamaiso e thata ka ho fetisisa ea boemo ba leholimo e ferekaneng ka ho fetisisa historing ea batho.
Batho ba 80,000 ba tlileng kopanong ea boemo ba leholimo e tsamaisoang ka peterole ba tla tla ka eng?
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate