Hohle Amerika, menyenyetsi e bua ka bonolo mabapi le hore na ho na le ntoa ea lehae e sa boleloang. Ho lokile, mohlomong e, mohlomong che, empa lipontšo ke life? Ho thoe'ng ka la 6 Januaryth ntoa ea matsoho litepising tsa motse-moholo oa naha o nang le mapolesa a 136 (a lemetseng), na e ne e le merusu ea lehae kapa ntoa ea lehae e ileng ea qhoma?
Lipotso tseo li arajoa ke Barbara F. Walter, Moprofesa oa Saense ea Lipolotiki / Univesithi ea California / San Diego, ea sebetsang le sehlopha sa basebetsi ba CIA mme haufinyane a fana ka puo ea TED: Na US e Lebile Ntoeng e 'ngoe ea Lehae?
Joalokaha ho hlalositsoe puong ea Dr. Walter, lintoa tsa lehae li atile ka mokhoa o makatsang lefatšeng lohle. Ho tloha ka 1946, ho bile le lintoa tsa lehae tse 250. Empa Amerika ha e so be le eona ka lilemo tse fetang 150. Ha e etsahala, 1861-65, e ne e le sehlōhō ka ho shoa ha 620,000 e lekanang le lipolao tse feletseng tsa Ntoa ea Phetohelo, Ntoa ea 1812, Ntoa ea Mexico, Ntoa ea Spain le Amerika, WWI, WWII, le Ntoa ea Korea li kopantsoe. .
Ho sa lebelloa, lintoa tsa lehae li etsahala ka tšohanyetso, li tšoasa batho mosebetsing, phomolong kapa mabenkeleng a mabenkele a sebaka seo ka tšohanyetso. Barbara Walter, mohlahlobisisi oa lintoa tsa lehae ka lilemo tse fetang 30, o ile a buisana le lelapa le bileng le ntoa ea lehae ea Bosnia ka 1992: Berina Kovac, ’mè ea lulang Sarajevo: “Likhoeling le libeke tse etellang pele ntoa ea lehae, bophelo bo ne bo bonahala bo tloaelehile. ; O ile a ea mosebetsing. O ile a nka matsatsi a phomolo a mafelo-beke le monna oa hae. Ba ile manyalong a metsoalle ea bona. Empa ka bosiu bo bong ka March 1992, ha a le hae le mora oa hae ea sa tsoa tsoaloa, mabone a ile a tima ka tšohanyetso. Mme hape, a re, o ile wa qala ho utlwa dithunya tsa motjhini.”
Dr. Walker o buisane le litho tsa Hamas ho West Bank, eo e kileng ea e-ba Sinn Fein e Northern Ireland, FARC e Columbia, e hlokometseng ntoa ea lehae ea Golan Heights Syria, e khannoang literateng tsa Zimbabwe nakong ea phetohelo ea sesole khahlanong le Robert Mugabe 'me a hlongoa lipotso. Phula ea Myanmar. Ka selemo sa 2017, CIA e ile ea kopa Barbara Walter hore a sebetse Sebokeng sa Political Instability Task Force ka sepheo sa ho theha mohlala oa hore na ke lintlha life tse bolelang esale pele ka likhohlano tsa merabe le lintoa tsa lehae. Hoa thahasellisa hore ebe ho bolela esale pele lintoa tsa lehae ke ntho e ka etsahalang. Ho na le lintlha tse tiileng mabapi le hore na likhohlano li tla qhoma neng le hokae. U tlameha feela ho tseba moo u ka e fumanang teng.
Ho na le lintlha tse 38 tse fapaneng tse lebisang ntoeng ea lehae. Tse ling li hlakile joalo ka ho se lekane ha meputso. Empa ke lintlha tse peli feela tse bolelang esale pele ntoa ea lehae e tlang:
1. Hore na naha e bohloka ke ntlha ea pele le e bolelang esale pele. Puso ea batho ka bongata ke “demokrasi e sa lekanyetsoang,” e bolelang ’muso oo e seng oa demokrasi ka ho feletseng kapa o se nang boikaketsi ka ho feletseng. Ke ntho e 'ngoe e lipakeng, mohlala, Hungary kajeno, moo ba tšoarang likhetho tsa demokrasi, empa mang kapa mang ea hlolang a ka etsa eng kapa eng eo a batlang ho e etsa; seo ke anocracy.
2. Hore na baahi ba litlokotsebe tsena ba theha mekha ea lipolotiki ho potoloha Boitsebiso ho ena le ho pota-pota mohopolo ke ntlha ea bobeli ea bohlokoa. Ka mantsoe a mang, ho e-na le ho kena moketjaneng hobane u le bolokolohi kapa u le conservative, capitalist kapa makomonisi, ke hore, khopolo-taba, u kopanela hobane u le motšo kapa u le mosoeu, Mokreste kapa Mamosleme, Serb kapa Croat, kapa u rapela botho, ke hore, boitsebiso.
Haeba linaha li na le likarolo tseo tse peli, The Task Force e arola linaha tseo e le kotsi e kholo ea pefo ea lipolotiki le bakhethoa ba ntoa ea lehae le ho kenyeletsoa ho The Watchlist, tokomane e hlophisitsoeng e rometsoeng White House.
Nakong ea likopano tsa The Task Force tseo Dr. Walker a neng a le teng, ba ile ba buisana ka linaha tsa lefats'e, empa ha ho mohla US hobane CIA ha e lumelloe ka molao ho beha leihlo US kapa baahi ba eona. Ka hona, e ke ke ea beoa ho The Watch List.
Leha ho le joalo, joalo ka moahi oa poraefete ea sa emeleng The Task Force, o bona ka ho hlaka mabaka a kotsi, a benya ka mokhoa o hlakileng, a hlaha ka sekotwana se potlakileng ka mokhoa o makatsang hona United States of America. E ntse e e-ba kotsi, ka potlako.
Qalong, demokrasi ea US e theotsoe ka makhetlo a mararo lilemong tse tšeletseng tse fetileng: (1) ka 2016 hobane bahlokomeli ba likhetho tsa machaba ba ne ba nka likhetho tsa 2016 li lokolohile empa li se na toka ka lebaka la ho kena-kenana le Russia (2) ka 2019 hobane White House e hanne (ho hloka toka) ho latela likopo tsa Congress bakeng sa tlhaiso-leseling (3) 2020 ha Trump a hana ho amohela tahlehelo ea hae mme a leka ka matla ho phethola liphetho. Kahoo, US e ile ea tšoaneleha bakeng sa Lethathamo la The Watch e le anocracy pele ho etsahala ka la 6 Pherekhong empa e sa thathamisoa le ho romeloa White House, joalo ka ha ho hlalositsoe pejana.
Ho feta moo, ho boetse ho tsejoa hore na ke mang ea qalang lintoa tsa lehae. Hase batho ba futsanehileng ka ho fetisisa kapa ba hateletsoeng ka ho fetisisa ke ’muso. Bahlohlelletsi ba lintoa tsa lehae ke lihlopha tse neng li le matla lipolotiking empa li ntse li fokotseha. Hmm.
Mohlala, Masunni a Iraq a ne a tšoere maemo a bohlokoa tlasa Saddam Hussein. Ha US e liha Saddam, le eona e ile ea leleka Masunni maemong. Ka mor’a moo, Masunni a ile a qala ntoa ea lehae. Sena se etsahetse ka mekha e thehiloeng ea lipolotiki Yugoslavia le libakeng tse ling lefatšeng ka bophara e le bofetoheli ba mekha e matla ea lipolotiki ho isa bohōleng ba ntoa ea lehae e feletseng.
Athe, US, masole a hlahile haholo-holo a banna ba makhooa ba ikutloang ba sokeloa ke ho fetoha ha boitsebahatso ba naha ke "ba bang" ba nang le mebala e lefifi. Setupo se phethahetseng bakeng sa lipolotiki tsa boitsebiso. Banna bana ba makhooa ba ile ba etella pele leetong la ho ea capitol ka la 6 Januaryth. Phetoho ea palo ea batho ke eona ntho e ba susumetsang ha naha e ntse e fetoha ka potlako ho ba batho ba bangata bao e seng makhooa, joalo ka se etsahalang Europe.
Ho latela mehala e bapileng, joalo ka tšusumetso e kholo, haeba phetoho ea maemo a leholimo e tsoela pele ho etsa hore baahi ba tsoang Boroa ba lefats'e ba fallele leboea, linaha tsohle tse buang Senyesemane tse nang le batho ba bangata ba basoeu li tla tsoelapele ho ba le maemo a tšoanang. Ho ea ka Barbara Walter, hore na US e sebetsana joang le ts'ebetso ena e shebiloe haufi-ufi ke balekane ba eona lefatšeng.
Ho ea pele, Maamerika a ka (1) lumella matla ana ho arola naha kapa (2) a ka e sebelisa ho kopana ho loantša ka ho theha demokrasi ea sebele ea merabe e mengata, ea malumeli a mangata. See se ka etsoa joang?
Hoa hlokahala ho sebetsana le lintlha tse peli tse kholo tsa kotsi tse lebisang ntoeng ea lehae, ke hore, ho hloka toka le lipolotiki tsa boitsebiso. Tabeng eo, molao ke oa bohlokoa ho rarolla bothata bona. E tlameha ho tiisoa ka thata le ho phethoa ka thata joalo ka tlhahlobo ea anocracy. Le ho netefatsa phihlello e lekanang ya tokelo ya moahi e mong le e mong ya ho vouta le ho ntlafatsa boleng ba ditshebeletso tsa mmuso.
Lithahasello tsa khoebo li ka bapala karolo ea bohlokoahali. Liketsahalo tse fetileng tsa ntoa ea lehae ea inchoate li ile tsa khutsufatsoa ke lithahasello tsa khoebo tse tlang ho loants'a boikhohomoso. Lilemong tse mashome a mararo tse fetileng, ho ne ho bonahala eka Afrika Boroa e lebile ntoeng ea lehae ha batho ba Batšo ba Afrika Boroa ba ipelaetsa ka khethollo ea Makhooa. Bahoebi ba ile ba kena khohlanong ena 'me ba batla demokrasi ea sebele hobane lilemo tsa likotlo tsa moruo li ile tsa hatella mabaka a bona a tlase. Ba ile ba khetha phaello ho feta apartheid e ileng ea tlisa phetoho hang-hang Afrika Boroa.
Sechaba sa khoebo se ka boela sa thusa ho rarolla lipolotiki tsa boitsebiso ka ho tsetela lichabeng tse siiloeng morao ka ho ikopanya ha lichaba tsa lefatše le litumellano tsa khoebo tse kang NAFTA. 'Me ba ka tsetela tlhokomelong ea bophelo bo botle le meputso e tlase e holimo. Kahoo, ho bopa bocha sehlopha sa basebetsi ba maemo a mahareng ba nang le tšepo bakeng sa bokamoso mme ba sa tlohele ba sa sireletseha pepeneneng ba le kotsing ea ho hlaseloa ke litšokelo tse nyarosang ho qhaqha mokhatlo o bakileng tlokotsi. Ka mantsoe a mang, ho thehoa ho hloka ho pholosa batho ba maemo a mahareng ho e-na le ho e hana ka liqeto tse hlokang kelello tse sa nahaneleng tsa leano, mohlala, ho romela mesebetsi e lefang hantle ho moputso o tlaase ka ho fetisisa libakeng tse ling lefatšeng. Ka mantsoe a mang, hlakola matla a senyang a neoliberalism.
Ho feta moo, ho na le tokiso ea nako e khuts'oane e hlokomolohuoang habonolo empa e le ea bohlokoa bakeng sa katleho ea pele ho loants'a ntoa ea lehae. Hoa hlokahala ho laola mecha ea litaba ea sechaba empa u se ke ua kena-kenana le puo ea mahala. E leng taba e thata haholo, empa sepheo sa eona ke li-algorithms tse phatlalatsang litaba tse bakang karohano. Lintlha tsa algorithm li etsa liqeto tseo e seng tsa batho, hangata tse khahlanong le botho, mabapi le seo basebelisi ba batlang ho se bona sethaleng. "Hu, mofuputsi oa Harvard, o pheha khang ea hore bakeng sa litsamaiso tse ngata, potso ea ho theha tsamaiso e 'e nepahetseng' ha e na kelello, hobane litsamaiso tseo li leka ho araba lipotso tsa sechaba tseo ho seng hakaalo hore li na le karabo e nepahetseng." (Mohloli: Rebecca Heilweil, Hobaneng ha Li-algorithms e ka ba Khethollo ea Merabe le ea Bong, Vox, Hlakola. 18, 2020)
Ho memo ea ka hare ea Phato 2019 e lutlileng ka 2021, Facebook e lumetse hore "mechine ea li-platform tsa rona ha e nke lehlakore", a etsa qeto ea hore ho fihlela phaello e ngata, ntlafatso ea boitlamo ea hlokahala. E le ho eketsa boitlamo, li-algorithms li fumane hore lehloeo, lintlha tse fosahetseng le lipolotiki li thusa ts'ebetsong ea lisebelisoa. Joalo ka ha ho boletsoe memong, "Ha thepa e chesa haholo, ha e boloka basebelisi ba ntse ba tšoarehile, e matlafatsoa le ho feta ke algorithm." (Mehloli: TikTok e khothaletsa Basebelisi ho Latela Liakhaonto tse Feteletseng ka ho Le letona, MediaMatters for America, la 26 Hlakubele 2021 -le- Thuto: Litaba tsa Bohata li Hasoa ka potlako ho Feta 'Nete, MIT, la 8 Hlakubele 2018)
YouTube e khethiloe e le e jalang litaba tsa radicalized. Al-Qaeda le lihlopha tse joalo tse feteletseng li hokahantsoe bakeng sa livideo tsa ho hira le ho hokahana le mecha ea litaba ea machabeng. (Mohloli: Murthy, Dhiraj. Tekolo ea Boikarabello ba Platform ea Likhukhuni ho You Tube, American Behavioral Scientist, May 1, 2021)
"Lefapha la Toka la U.S. le hlalosa bokhukhuni ba 'Lone-wolf' (boithati) e le "motho ea sebetsang a le mong tlhaselong ea likhukhuni ntle le thuso kapa khothatso ea 'muso kapa mokhatlo oa likhukhuni". Ka marang-rang a marang-rang, bokhukhuni ba 'Lone-wolf' bo ntse bo eketseha, bo amahanngoa le ho fetoha ha algorithmic. (Mohloli: Bokhukhuni ba Lone Wolf naheng ea Amerika, Mananeo a Ofisi ea Toka. La 2 Pulungoana 2022)
Bakeng sa tlhakisetso, ho latela Walter: Batho ba ka beha eng kapa eng eo ba e batlang mecheng ea litaba ea sechaba, e tsejoang e le puo ea mahala, empa ho bohlokoa ho thibela li-algorithms tse holisang puo ea lehloeo naheng ka bophara. Ena e bile mokhanni oa sehlooho ntoeng e sa amoheleheng ea Amerika e nang le tšokelo e hlakileng le e kotsi ea ntoa ea lehae e tletseng ka ho feletseng.
Motheong oa molao, li-algorithms li lokolohile ho tsoela pele ho hlahisa li-clicks tse kang bohlanya tse hahelang chelete bakeng sa lik'hamphani tsa litaba tsa sechaba. Karolo ea 230 e na le bokamorao ba eona.
Karolo ea 230 Tšireletso Thebe
The Communications Decency Act ea 1996, Karolo ea 230 e re: "Ha ho mofani kapa mosebelisi oa ts'ebeletso ea khomphutha e sebetsanang le batho ba tla nkuoa e le mohatisi kapa sebui sa tlhahisoleseling efe kapa efe e fanoeng ke mofani e mong oa litaba oa litaba." Ho eona ho sireletsa mecha ea litaba mekolotong kapa ho qosoa ka lebaka la litaba tsa mokha oa boraro le ho fokotsa khothatso ea k'hamphani ea ho tlosa litaba tse kotsi kapa lintlha tse fosahetseng, ho lumella lik'hamphani tsa media tsa sechaba ho eketsa phaello ka ho sutumetsa litaba tse matla ntle le likotsi tsa molao.
“Lekhotla le ka Holimo-limo le fane ka monyetla o shebiloeng ka hloko oa ho hlakisa boholo ba tšireletso ea mekoloto ea ’muso e tsejoang ka hore ke Karolo ea 230 e sireletsang lik’hamphani tsa Inthanete ho liqoso tse ngata tsa molao mabapi le litaba tse rometsoeng ke basebelisi… e batla ho etsa hore mekaubere ea theknoloji e kang Google le Twitter ba ikarabelle bakeng sa litaba tse khothalletsang bokhukhuni sethaleng sa bona. 'Me lekhotla le ile la qosa lisutu ntle le ho fana ka liphatlalatso leha e le life tse mabapi le tokisetso ea ho itšireletsa mafung e leng tlas'a mollo o ntseng o eketseha o tsoang ho Rephabliki le Democrats. " (Mohloli: Twitter, Google e Hlile e Kholo Lekhotleng le Phahameng, Politico, May 18, 2023)
Haufinyane tjena ka Pulungoana 2022, Komiti ea Senate ea United States mabapi le Tšireletso ea Lehae e itse: "Mecha ea litaba ea sechaba e phethile karolo e ntseng e eketseha ho phatlalatseng litaba tse feteletseng tse fetolelang pefo ea 'nete ea lefats'e, ka lebaka la mekhoa ea khoebo e hlohlelletsang ho kenella ha basebelisi molemong oa polokeho. .”
Megaphone ea liwebsaete tsa metsoalle (Inthaneteng) e ka 'na ea e-ba eona ntho e tsosang takatso ka ho fetisisa, empa e sirelelitsoe ka ho fetisisa, e kenya letsoho ntoeng ea lehae e feletseng esita le lik'hamphani tsa mecha ea litaba tsa sechaba li bolela boiteko ba ho sefa ka hohle kamoo ho ka khonehang ... ka li-algorithms?
"Tlalehong ena, re ikemiselitse ho phahamisa lesira le ho bonts'a hore na li-algorithms li sebetsa joang. Re ntlafalitse le ho leka mefuta ea algorithmic libakeng tsa ho lemoha puo e khopisang le ho lekola sepolesa. Ka potlako re fumane hore ho lemoha puo ea lehloeo ka bobona ha ho tšepahale.” (Mohloli: Leeme ho Algorithms: Artificial Intelligence le Khethollo, Mokhatlo oa European Union oa Litokelo tsa Mantlha, 2022.)
Ho ea ka Dr.Walter, e mong le e mong eo ho neng ho buisanoa le eena o ile a mo tsebisa: “Ha baa ka ba bona ho tla. Ha ho motho ea bapatsang ho qaleha ha ntoa ea lehae, ha ho na liletsa tse llang kapa manaka a llang kapa litloloko tse llang. E etsahala feela.
Ho sa le joalo, batho ba bangata ba ikutloa ba sa phutholoha, ba tšoenyehile, ba utloa ntho eo ba ke keng ba khona ho e beha monoana, lintho ha lia loka, e leng khalefo ea sechaba e bontšoang ke boitšoaro ba batho ba bangata. Ho ea ka phuputso ea American Psychological Association, hoo e ka bang karolo ea 40 lekholong ea Maamerika a nahanne ka ho fallela naheng e 'ngoe ka lebaka la tikoloho ea lipolotiki 'me karolo ea 70 lekholong e imetsoe ka lebaka la pefo, ho thunyana ha batho ba bangata le pefo ea lithunya. Psyche ea naha e fokola ebile e tlokotsing ka nako e ts'oanang ha matšoao a boits'oaro le lipolotiki tsa boitsebahatso li ntse li matlafala.
Mantsoe a ho qetela a Barbara Walter: "Re tlameha ho ba sebete ho lekana ho loanela demokrasi ea 'nete ... hobane ke feela ka ho loanela demokrasi re ka netefatsang hore re tla fumana khotso e le kannete."
Robert Hunziker o lula Los Angeles mme o ka fihlelleha ho [imeile e sirelelitsoe].
ZNetwork e tšehelitsoe ka lichelete feela ka seatla se bulehileng sa babali ba eona.
donate