D
enis O'Hearn o hlahetse New Mexico
'me ke oa leloko la Ireland le Native Alaskan (Aleut). O ile a fallela ho
Belfast ka bo-1970 le lingoliloeng tsa hae tsa
Linakong Tsena
le
Guardian
e hlahisitse Bobby Sands le Irish H-Blocks
khohlano ea chankana ho bamameli ba bangata ba ba tsoelang pele U.S.
Ke moitseki oa sechaba, molula-setulo oa mehleng oa West Belfast Economic
Forum, le moprofesa ka kopanelo oa phetoho ea sechaba le moruo Queens
Univesithi ea Belfast le moprofesa oa thuto ea kahisano Univesithing
ea Binghamton e New York. La 5 Motšeanong ke sehopotso sa bo25 sa Bobby Sands
lefu. Ke buisane le O'Hearn ka buka ea hae ea morao-rao,
Ha ho letho
Empa Pina e sa Phethahalang: Bobby Sands, Irish Hunger Striker Who
O hoteditse Moloko
.
GRUBACIC: Re bolelle hore na ho tlile joang hore u ngole bophelo ba Bobby Sands
le kamoo mokhoa oa ho ithuta ka bophelo ba hae o fetotseng maikutlo a hau
tsa hae.
O'HEARN: Ha ke qala lipatlisiso tsa ka ke ne ke nahana hore kea ngola
buka e buang ka Bobby Sands, mohlaseli oa tlala. Kaha e ne e le setšoantšo sa
khanyetso, empa hape ke mofere-fere, ke ne ke sa tsebe hore na ke tla etsa joalo
joalo ka Bobby Sands kapa che kapa hore na ke litšobotsi life tsa hae tse hlokomelehang.
Ke ne ke sa tsebe, ka mohlala, hore na ke hobane'ng ha e ile ea e-ba moetapele har'a chankana ea hae
baheso. Motho e mong eo e kileng ea e-ba motlatsi oa tlala o ile a mpolella hore a ke ke a hlola a khona
fumana hore na ke hobane'ng ha Bobby e ne e le moetapele hobane e ne e le motho ea tloaelehileng
mohlankana. Empa ha ke ntse ke bua le batho ba bangata ka eena, ho tloha ho eena
bongoaneng ho kenella ha hae pele ho IRA le linako tsa hae tse peli
chankaneng, ke ile ka hlokomela hore ke ngola buka ka Bobby Sands,
moitseki wa dipolotiki, ho ena le Bobby Sands motlatsi wa tlala.
Seo ha se ho hana hore pale ea lefu la Bobby Sands,
joalo ka ba bang ba robong ba bolailoeng ke tlala ba shoeleng, ho senya mala.
Empa bophelo ba Bobby Sands qetellong ke pale e khothatsang ea
kamoo a ileng a hlola mefuta e feteletseng ya kgatello ho hlalosa
tokoloho ea hae ea botho le tokoloho e kopanetsoeng ea oa habo
batšoaruoa ka ho haha bonngoe, ho phahamisa boitšoaro, le ho etella pele haholo
mekhoa ea boipelaetso e sebetsang le e bopang.
A na u ka fana ka mohlala oa seo u se bolelang?
Bobby o ile a qala ho ea teronkong a le lilemo li 18. O ne a se na tse ngata
thuto ea sekolo le lipolotiki tsa hae li ne li le bonolo ebile li itšireletsa.
O ne a hlasetsoe letsatsi le letsatsi ke lihlopha tsa maquloana tse khahlanong le K’hatholike
sechabeng sa habo ’me a bona ho ba ho ba IRA e le eona tsela e molemohali
ho itšireletsa le metsoalle ea hae ho lihlopha tsena tsa litlokotsebe. Leha ho le joalo, chankaneng,
o ne a e-na le boemo ba lipolotiki ’me o ne a khona ho kopanela ka bolokolohi le oa habo
batshwaruwa. Long Kesh o ne a tšoana le kampo ea chankana e tsoang filiming ea khale ea ntoa,
e nang le matlo a Quonset a pota-potiloeng ke terata eo batšoaruoa ba neng ba e bitsa
"likotla." Ba ne ba koetlisetsoa sesole, 'me habohlokoa le ho feta,
bala le ho phehisana khang ka lipolotiki. Sands o ne a rata ho ithuta Che Guevara, Camilo
Torres, le George Jackson. Hamorao, o ile a kopanya seo a ithutileng sona
lingoliloeng tsa bona le bafetoheli ba Ireland ba kang Liam Mellowes. Ho
eena, chankana e ne e le univesithi moo a ileng a ameha lipolotiking
ebile e rarahane ka tsela e makatsang. Kahoo ha a lokolloa a khutlela ho
literateng, e ne e se feela moithaopi oa IRA, o ne a thahasella
ka ho hlophisa sechaba sa habo lintho tse kang bolulo, lipalangoang,
thuto, le mesebetsi ea setso.
Ha a tšoaroa lekhetlo la bobeli 'me a romeloa ho H-Block, lekhetlong lena
ntle le boemo ba lipolotiki le ntle le tokelo ea ho kopanela, eona
e bile le phello e kholo ho eena. O ile a bona batšoaruoa ba bacha ho pota-pota ba neng ba le teng
ha a tsebe haholo, empa ke mang ea neng a sena menyetla eo a neng a e-na le eona
ba ile ba tlameha ho phahamisa maikutlo a bona a lipolotiki chankaneng. U tlameha ho
hopola maemo ao ba neng ba phela ho ona Ha ba hana
ba apere liaparo tsa chankana, banna bana ba ile ba hlobolisoa liaparo tsohle le
ba ne ba tlameha ho apara likobo [ka hona, ba ne ba tsejoa e le banna ba likobo], bona
li ne li koaletsoe ka 24/7, li ne li se na lisebelisoa tsa ho bala ntle le
bibele le lipampitšana tse seng kae tsa bolumeli. Leha ho le joalo Bobby Sands o ne a sa ikemisetsa
ho amohela lithibelo tseo maemo ana a li behileng ho eena le
batšoaruoa-’moho le eena.
Ha a qala ho kenngoa ka seleng le Tony O'Hara, moena oa hae
hamorao le eena a shoa ka seteraeke sa tlala, a shebella Tony a robetse letsatsi lohle.
Ka mor’a nakoana, a mo botsa, “Tony, u etsa’ng letsatsi lohle?”
Tony o ile a araba, "Ke robala, ha ho letho le leng leo nka le etsang."
Kahoo Bobby a re, "Na hoo ha se tšenyo ea menyetla ea hau."
O ile a kholisa batšoaruoa-’moho le eena hore ba tsamaee maetong a bona a khoeli le khoeli
malapa a bona le metsoalle, le hoja ba ne ba tlameha ho apara chankana
junifomo ho e etsa. Eaba ba qala ho mokola melaetsa ho ea bolela
sechaba se neng se etsahala H-Blocks. Ba ile ba kena ka sekhukhu
ballpoint pen refills le lipampiri tsa koae, hammoho le koae bakeng sa
bokhabane hanyane. Joale liphaseje le libaka tse ling tsa chankana li ile tsa fetoha
mabala a ntoa, ha batšoaruoa le balebeli ba ne ba tseka hore na ke mang ea laolang
bona. Sena se ile sa phahamisa moea oa batšoaruoa haholo.
Ka mor'a libeke tse seng kae ha Sands a fihla, o ile a qala ho ngola lihlooho tse buang ka chankana
bophelo le ho li rekisa ka sekhukhu. Ha li phatlalatsoa li ile tsa qholotsa
tlhokomeliso le khalefo ea sechaba. Ntle le litlaleho tsena, tšehetso ea sechaba
hobane batshwaruwa ba ka be ba sa ka ba tshwara le ka mohla. Sands hlophisitse a
"fektheri" ea ho ngola mangolo lepheong la hae la chankana. O ile a fumana tse ling
batšoaruoa ba ngole mangolo, a makholo a ’ona a eang ho batho ba nang le tšusumetso;
ho tloha ho Jane Fonda ho ea ho Leonid Brezhnev ho baitseki ba mekhatlo ea basebetsi ho ea sechabeng
dibini.
Balaodi ba kgolego ba ile ba arabela bjang tlhohlong ye?
Lintho li ile tsa mpefala ha balebeli ba ntse ba leka ho tšoara batšoaruoa ba mokola.
Batšoaruoa ba ne ba lokela ho pata lintho, hangata li le ka marakong.
U ka inahanela liketsahalo tse nyarosang tse ileng tsa fella moo balebeli ba chankana
ba ne ba sunya menoana ea bona ea litlelafo hodimo ka maraong a monna ebe
a sebedisa yona menwana ho mo phenya molomo. Ba boholong ba ile ba rera
mefuta e mecha ea lipatlisiso, e 'ngoe le e 'ngoe e le mabifi ho feta ea ho qetela. Sena
e ile ea mpefala le ho feta hobane balebeli ba bang ba ne ba tahiloe. Ba ne ba e-na le bar
chankaneng, u ka inahanela? Balebeli ba ile ba ea lijong tsa motšehare ’me ba tla
khutlela ka mor'a lino tse 'maloa. E ne e le mokhoa oa pefo.
See se bile le phello efe ho batšoaruoa?
Hangata ba ne ba tšohile, empa ha ba boholong ba ntse ba tsoela pele ho nka khato
ho tsoa ho bona, ba matlafala. Ha ba ntse ba leka ho nyenyefatsa
ba ile ba boloka seriti le ho feta. Balebeli ba ile ba nka tsa bona
thepa ea ka tlung, sesepa, le borashe ba meno. Ntho feela batshwaruwa
ba neng ba sa khone ho e tlosa e ne e le litšila tsa 'mele ea bona. Ha ba leka ho
lahlela moroto oa bona le litšila ka fensetere ea sele, balebeli ba akhela
Qetellong, banna ba likobo ba ile ba tlameha ho akhela lijo tsa bona ka har'a eona
liqubu hukung ea sele — re bua ka 2
banna ba seleng ea maoto a 8 by 10 ka materase a mabeli a kolobisitsoeng ke moroto le
likobo tse ’maloa—’me li ala litsila tsa tsona maboteng. ke
ka sebele u ke ke ua inahanela ho phela maemong a joalo, empa hoa makatsa
seo batho ba ka se mamellang hammoho ka lebaka leo ba ikutloang hore se lokile. The
balebeli ba chankana ba ile ba bua mantsoe a hlabang ka hore na banna ba likobo ba ne ba le joang
liphoofolo, empa banna ba kobo ba hlile ba matlafala 'me ba fumana seriti
ka tsohle. Ha re bue ka libeke kapa likhoeli tse seng kae.
Ba ile ba phela ka "boipelaetso bona ba ho se hlatsoe" ka lilemo tse 'maloa.
Bobby Sands o ne a etsa eng nakong ee ea likhohlano tse ntseng li mpefala?
O ne a le mahareng a yona hantle. O ne a le boemong ba bobeli ba ho laola
batshwaruwa. Ofisiri ea bona ea molaoli e ne e le Brendan Hughes eo bona
e bitsoang “Lefifi.” Ka lebaka le itseng, balaoli ba chankana
Kamehla o ne a boloka Bobby Sands le Hughes liseleng tse bapileng, hoo e ka bang
lilemo tse nne. Ba ile ba bua ka lepetsong la lipeipi tse futhumatsang
ka morao ho lisele tsa bona le boipelaetso bo reriloeng ba chankana ka tsela eo.
Ntho e hlileng e entseng hore Bobby Sands e be moetapele ke matla a hae le
tsela eo a ileng a fetola matla a hae ho hlophisa dintho tse ka phahamisang
boitšoaro ba batšoaruoa. E ne e se feela lintho tse kang ho fumana
banna ho ngola mangolo le lithothokiso le lipale ho romela kantle. Le eena
a hlophisa litlelase tsa puo ea Ireland. Ha nako e ntse e ea batšoaruoa ba bang ba neng ba
ho ne ho se motho ea tsebang ho bala le ho ngola Senyesemane ea tsebang ho bua le ho ngola ka Seaerishe. Sena
a ba nea matla hodima balebedi ba teronko, hobane ba ne ba tseba ho bua pepeneneng
ntle le ho utloisisoa le ho ikutloa ba ntse ba phahama holim'a
balebeli.
Bobby
a hlophisa lithuto tsa lipolotiki le litlelase tsa histori, ka linako tse ling li mokola
ka thepa ea ho ithuta. Empa ntho e hlileng e phahamisitseng batshwaruwa ba bang
e ne e le tlhahiso ea hae ea setso. O ile a hlophisa lipina tsa lipina. Bobby o ngotse
lipina tse ho H-Blocks tseo hajoale e leng litekanyetso tsa 'mino o tsebahalang oa Ireland,
joalo ka "The Voyage (Back Home in Derry)" le "McIlhattan."
Motho e mong le e mong o tseba lipina tsena Ireland kajeno. O ile a pheta lipale
monyako oa sele ea hae bosiu. Banna ba likobo ba ne ba ba bitsa “buka
nakong ea ho robala.” O ile a pheta lipale ka Geronimo, ka basebetsi ba morafong oa Wales,
le ka batho ba sokolang ho lokoloha. O ile a etsa pale e bitsoang
“Jet” mabapi le lesole la U.S. Vietnam le ileng la tloha le
eaba o nka lebotho la U.S. ho tloha sethuthuthung sa hae. Batšoaruoa ba ne ba rapela
lipale tsena. Ntho ea pele eo ba bangata ba neng ba batla ho mpolella eona
e ne e le "Jet".
Ho tlile joang hore ho be le seteraeke sa tlala?
E 'ngoe ea litla-morao tsa mosebetsi oa leshano oa Bobby ke hore
e thusitse batšehetsi ho theha mokhatlo oa boipelaetso mabapi le taba ena
ea boemo ba lipolotiki bakeng sa likobo. Qetellong, e ile ea e-ba a
letšolo le pharaletseng la litokelo tsa botho, le hlophisitsoeng ka litlhoko tse hlano tsa bohlokoa,
joalo ka tokelo ea batšoaruoa ea ho apara liaparo tsa bona le ho
hlophisa mesebetsi ya thuto. Ha maemo a disele a fihla
hampe haholo, batšoaruoa ba ile ba qala ho bua ka seteraeke sa tlala hobane
e ne e le boipelaetso ba ho qetela. Hangata literaeke tsa tlala li ne li atlehile
pele mme ba e bona e le tsela ya ho tswa maemong a bona, mohlomong
tsela feela.
Empa mokhatlo o kantle ho chankana o ne o hanana le seteraeke sa tlala.
IRA e ne e ikutloa hore e tla khelosa lisebelisoa hole le ba hlometseng
ntoa. Gerry Adams o ile a e hanyetsa hobane a ne a ikutloa hore Margaret Thatcher
o ne a tla ba tlohela hore ba shoe ’me e le ka morero o se nang molemo. Kahoo Adams le ba bang ba ile ba kholiseha
batšoaruoa ho chechisa ho otla ha tlala ha ba ntse ba buisana
le Thatcher holim'a litlhoko tse hlano. Ba ne ba e-na le tšehetso e matla e tsoang ho
batho ba kang Mok'hadinale oa Ireland Tomás O Fiaich. Empa
Thatcher o ne a hana ho sisinyeha. Qetellong batšoaruoa ba ile ba ikutloa hore ba
o ne a se na boikgethelo.
Pale ea tlala, ho ne ho e-na le tse peli.
e rarahane. Empa, ka bokhutšoanyane, Brendan Hughes o ile a etella pele tlala ea pele
otla bofelong ba 1980. O ile a e emisa a le mothating oa ho rarolla
e le ho pholosa bophelo ba motho ea lapileng. O ne a nahana hore o na le yona
tharollo, empa e ne e sa ngoloa. Qetellong ha Sands a bona
tumellano eo 'muso oa Brithani o e behileng pampiring, o ile a phatloha.
E ne e se haufi le seo ba se batlang. Ha Sands a khutla
ho seleng ea hae bosiung boo ka mor'a ho etela batho ba lapileng ka har'a
sepetlele, o ile a ikana hore o tla etella pele seteraeke se secha sa tlala
mme kgetlong lena e ne e tla ba ho isa lefung. O tsebile hore o tla shwa, empa
o ne a ikemiseditse ho feta ho yona.
O ne a ka latela tsela e joalo joang ha a ne a tseba hore eena le ba bang
a ka shoa butle le bohloko haholo?
Ke beha taba eo ho lintlha tse peli. E 'ngoe ke bonngoe bo matla boo a bo entseng
a ikutloa a e-na le bo-mphato ba hae, boemo boo re ke keng ra bo utloisisa ntle le haeba
re bile boemong bo tsotehang hakana. Bonngoe bo joalo bo ka
matlafaletsa batho ho etsa dintho tse fetang tlwaelo. Batho ba bangata bao e kileng ea e-ba likobo
hlahisa maikutlo a makatsang a bophelo ba H-Blocks, leha ho le joalo
pefo le bohloki. E mong o ile a mpolella hore ha ho mohla a kileng a ba le phihlelo
setsoalle se matla joalo 'me o hlile o hloloheloa seo. E mong o hlalositse
ka nako eo a neng a le ka seleng ea hae mme a mametse Bobby Sands
ho bina. O ile a ipotsa, “Leha nka tsoa mona, na
Na ke kile ka ba le ntho e ntle joalo ka ena? ” Bobby Sands o boletse joalo
motho ya kenang seleng eo bophelo ba hae e le monna wa kobo e neng e le ntho e haufi haholo eo a neng a ka e etsa
kamehla u fihle ho bokomonisi ba 'nete. Kahoo bonngoe bona bo matla, esita le lerato,
hobane balekane ba hae ba ne ba mo hlohlelletsa ho etsa eng kapa eng ho ba thusa ho fumana
ho tsoa boemong ba bona bo nyarosang. Kea tseba, hoa makatsa hore ebe motšoaruoa
a ka re ka nako e 'ngoe bophelo ba hae bo batla bo le monate ebile bo le teng
polelo e latelang e bua ka lintho tse feteletseng tseo a ikemiselitseng ho ea ho tsona
molemong oa ho tsoa ho eona. Empa seo e ne e le 'nete ea H-Blocks.
Ntlha ea bobeli, ehlile, e ne e le boitlamo ba Bobby lipolotiking.
O ne a lumela ho eena ’me a tseba hore ho na le motho ea tla tlameha ho shoa
hore batšoaruoa ba hape litokelo tsa bona. Kahoo o ile a nka boikarabelo ba botho
ho etsa bonnete ba hore seteraeke sa bobedi sa tlala ha se sitiswe ka nako e kgutshwane
ya tlholo jwaloka ya pele.
In
tseleng ea ketso eo ea ho qetela, o ile a fetola ntho e 'ngoe le e' ngoe, esita le ho fumana
o khethiloe ho paramente ea Brithani. Lefa la hae ke eng—bakeng sa ba
batšoaruoa, mokhatlo oa Ireland, le ho feta moo?
Haele hantle, o ile a hapa likhetho tsa ho ea paramenteng ea Borithane ha a ntse a hlokahala
sepetleleng sa chankana 'me seo se ile sa bula mokhoa o mocha oa ntoa bakeng sa
Rephabliki ea Ireland, e ileng ea tsosa likhang le likhang tse ngata.
Ke habohlokoa ho hlokomela hore le hoja Bobby Sands a ne a tšehetsa ntoa
likhetho ha ho mohla a kileng a lumellana le ho nka setulo. A nahana ho hlola
likhetho li ne li tla fumana tumello bakeng sa ntoa 'me a pheha khang ea hore
mokhatlo oa hae o lokela ho banka melemo eo ka ho theha boikemelo, ka tsela e tšoanang
meaho ea puso metseng eo e neng e na le ts'ehetso ea batho ba bangata.
Linako li fetohile mme ka litsela tse ngata Irish Republicanism, joalo ka tse ling
metsamao, ha e sa le matla ho tloha ha Bobby Sands a hlokahala.
Batho ba bangata baa mpotsa hore na ke nahana hore Bobby o tla ema kae kajeno, na o ne a le joalo
phela, mabapi le leano la khotso la Sinn Féin le la IRA
ho emisa ntoa. Ha ke khone ho bua, le hoja ho bohlokoa ho hlokomela hoo hoo e ka bang
metsoalle eohle e haufi-ufi ea Bobby e tšehetsa leano la hona joale la khotso.
Batho ba bang ba bona "bohlanya" ho Bobby Sands eo ho nahanoang hore oa fana
bophelo ba hae bakeng sa ntoa ea libetsa ha Gerry Adams a sebelisa seteraeke sa tlala
le tlhōlo ea likhetho tsa Sands ho tlosa IRA hole le ba hlometseng
ntoa. Leha ho le joalo Bobby ha aa ka a shoela ntoa ea lihlomo, o ile a shoa
ho tshireletsa tokelo ya batho ya ho hanela kgatello le ho kgona
ho khetha mekhoa eo ba hanang ka eona—ntoa ea libetsa haeba
ho hlokahala, mekhoa e meng ha ho khoneha. Boikemisetso ba Bobby ho ea pele
ho hlophisa ho bontša hore lipolotiki tsa hae li ne li tsoetse pele ho feta
ho khomarela ha bonolo ntoeng ea lihlomo.
Matsatsing ana batho ba bua ka boipuso le lipolotiki tsa tšoantšetso,
ke hore, maikutlo a hore re theha liketso tsa rona tsa lipolotiki kajeno ho latela
ho isa bokamosong boo re batlang ho bo haha. Morao koana, Bobby Sands le
ba bang ba ne ba hōlisa likhopolo tsena hantle. Ka mohlala, Gerry Adams.
e ne e bua ka “ho etsa Rephabliki ntho ea sebele” ka ho haha
puso e ikemetseng ea boemeli sechabeng le ho aha
litšebeletso tse ling le tse ikemetseng, tsamaiso, esita le indasteri
le tlhokomelo ea bophelo. Bobby o ile a leka ho kenyelletsa mehopolo ena ho ea hae
sechaba sa Twinbrook nakong ea likhoeli tse tšeletseng tsa bophelo ba hae ba batho ba baholo ha
o ne a se teronkong.
Ua tseba, hang ha a kena teronkong o ile a ithuta Seaerishe le ka hare
lilemo tse peli o ne a ngola lingoloa tse khahlisang haholo ka Seaerishe ka
ho haha metse e ikemetseng ea batho ba buang puo ea Ireland Belfast, ka
likolo tse ikemetseng, litšebeletso le lifeme. Karolo ea sekolo ea
e hlile e fetohile ntho ea sebele Belfast, ho isa bohōleng bo itseng. Ke sebelisitse
nako ea Oventic 'me ka bona ho tšoana pakeng tsa seo a neng a leka ho se etsa
etsa le mefuta ea lintho tseo Zapatistas, mohlala, li leng tsona hona joale
ho etsa ntho ea sebele Chiapas.
Seo ke neng ke ka se tšepa, lilemo tse 25 ka mor'a lefu la hae, ke hore batho ba bangata
o tla boela a mo hopole. Ke tšepa hore ba sa kang ba utloa ka
Bobby Sands o tla ithuta ho mo hopola le hore ba bang bao a ba hopolang
ke mohlala bakeng sa mokhoa oa hae oa ho shoa o tla boela a utulle hore na ke ntho e makatsang hakae
o ne a le bakeng sa tsela ya hae ya ho phela.
Andrej
Grubacic ke rahistori oa anarchist ea tsoang kae-kae Linaheng tsa Balkan.
Linepe tse tsoang ho www. irishhungerstrike.com.