Për 66 vjet brezi themelues i Izraelit ka jetuar me një sekret fajtor, një sekret që ia ka fshehur me sukses brezave që pasuan. Pyjet u mbollën për të fshehur krimet e luftës. Tekstet shkollore mitologjizuan ngjarjet rreth krijimit të Izraelit. Ushtria nderohej verbërisht si më e moralshmja në botë.
Një herë, "Nakba" - arabisht për "Katastrofë", duke iu referuar shpronësimit të atdheut palestinez në vitin 1948 - do të kishte dështuar të regjistrohej me asnjë, përveç një numri të vogël hebrenjsh izraelitë. Sot, vetëm ata që nuk shohin kurrë televizor ose nuk lexojnë një gazetë mund të deklarohen se janë të paditur.
Ndërsa sot mbahen marshime dhe festivale nga palestinezët në të gjithë rajonin për të shënuar Ditën e Nakba-s – duke përkujtuar dëbimin e 750,000 palestinezëve nga shtëpitë e tyre dhe fshirjen e më shumë se 500 fshatrave – izraelitët do të shikojnë.
Në fakt, mediat izraelite janë mbushur me referenca për Nakba gjatë 10 ditëve të fundit, që kur Izraeli festoi Ditën e Pavarësisë javën e kaluar. Dy përvjetorët nuk përkojnë plotësisht sepse Izraeli shënon themelimin e tij sipas kalendarit hebraik.
Ndërsa hebrenjtë izraelitë po përpiqeshin të shijonin festa në rrugë pa faj javën e kaluar, raportet e lajmeve u përqendruan në aktivitetet e bashkatdhetarëve të tyre - palestinezët që mbetën brenda shtetit të ri të Izraelit dhe tani përbëjnë një të pestën e popullsisë. Vlerësimet janë se një në katër nga këta 1.5 milionë qytetarë palestinezë është nga një familje e zhvendosur brenda vendit nga lufta e vitit 1948.
Më shumë se 20,000 organizuan një "Marshimi i Kthimit" në një fshat të shkatërruar, Lubya, i varrosur nën një pyll afër Tiberias dhe afër një autostrade kryesore izraelite. Të pasmet e gjata detyruan mijëra hebrenj izraelitë të kenë një pamje nga afër, ndërsa zvarriteshin përpara procesionit më të madh Nakba në historinë e Izraelit.
Për të tjerët, imazhet e marshuesve duke valëvitur flamujt palestinezë dhe në numër më të madh të policisë izraelite dhe një kundër-demonstratë nga nacionalistët hebrenj u panë në lajmet televizive, faqet e internetit dhe mediat sociale.
Sulmi ndaj mitologjisë kombëtare shumë të dashur të Izraelit është i padyshimtë. Dhe kjo pasqyron ngritjen e një brezi të ri palestinezësh që nuk janë më të gatshëm t'u besojnë pleqve të tyre më të kujdesshëm dhe më të traumatizuar, atyre që përjetuan drejtpërdrejt ngjarjet e 1948-ës.
Këta të rinj e shohin veten se përfaqësojnë jo vetëm të afërmit e tyre të afërt, por edhe palestinezët në mërgim, të cilët nuk kanë mundësi të marshojnë përsëri në fshatin e tyre. Shumë nga refugjatët e Lubias përfunduan në kampin Yarmouk në Damask, ku po vuajnë tmerre të reja, të kapur në mes të luftës civile të Sirisë.
Palestinezët në Izrael gjithashtu po nxiten në veprim nga iniciativa si planet e kryeministrit Benjamin Netanyahu për ta ligjësuar Izraelin si një shtet hebre. Ata e shohin këtë si fazën e fundit të një nakbeje të vazhdueshme – një përpjekje për të fshirë vendlindjen e tyre, ashtu si fshatrat dikur ishin zhdukur.
Palestinezët po bëjnë zhurmë për Nakba në çdo front të mundshëm – dhe jo vetëm në Ditën e Nakba. Javën e kaluar mediat në mbarë botën raportuan për një sipërmarrje të tillë: një aplikacion telefonik i quajtur iNakba që harton qindra fshatra të shkatërruara në të gjithë Izraelin. Shkurtimisht, ai u bë një nga shkarkimet më të njohura të iPhone, duke lidhur refugjatët përmes teknologjisë së re. iNakba rikthen dukshëm një Palestinë që Izraeli shpresonte fjalë për fjalë ta kishte fshirë nga harta.
Aplikacioni është iniciativë e Zochrot, një organizatë izraelite që drejtohet bashkërisht nga hebrenjtë dhe palestinezët. Ata kanë gjetur mënyra gjithnjë e më kreative dhe provokuese për të kapur titujt.
Ata organizojnë vizita të rregullta në fshatrat e shkatërruara ku një numër në rritje i hebrenjve izraelitë po marrin pjesë, shpesh përballë kundërshtimit të ashpër nga komunitetet e ndërtuara mbi rrënojat e shtëpive palestineze.
Zochrot ka krijuar një paketë informacioni hebraike mbi Nakba për mësuesit, megjithëse zyrtarët e arsimit e ndalojnë atë. Vitin e kaluar organizoi festivalin e parë të filmit Nakba në Tel Aviv. Ai po krijon gjithashtu një arkiv intervistash të filmuara me luftëtarë veteranë izraelitë të përgatitur për të pranuar pjesëmarrjen e tyre në dëbimet.
Zochrot gjithashtu mbajti vitin e kaluar konferencën e parë në Izrael, duke diskutuar jo vetëm parimin, por edhe mënyrën se si të vihet në praktikë e drejta e kthimit për miliona refugjatë palestinezë në të gjithë rajonin.
Të rinjtë palestinezë po e marrin këtë ide me entuziazëm. Arkitektët po hartojnë plane për komunitete të reja që do të strehojnë refugjatët në ose afër tokave të tyre të vjetra.
Familjet e refugjatëve po përpiqen të rimarrin xhamitë dhe kishat, zakonisht të vetmet ndërtesa që janë ende në këmbë. Mediat izraelite raportuan muajin e kaluar se refugjatët e brendshëm ishin sulmuar teksa mbanin një pagëzim në kishën e tyre të mëparshme në al-Bassa, tani e përmbytur nga qyteti hebre Shlomi.
Janë organizuar punëtori midis grupeve të refugjatëve për të imagjinuar se si mund të duket e drejta e kthimit. Të rinjtë nga dy fshatra të krishtera, Iqrit dhe Biram, tashmë kanë ngritur kampe në kishat e tyre të vjetra, duke guxuar Izraelin t'i ndjekë ata si gjyshërit e tyre. Një grup tjetër, Unë nuk do të mbetem refugjat, po kërkon ta eksportojë këtë shembull në fshatra të tjerë.
Madhësia e marshimit drejt Lubisë dhe përhapja e këtyre nismave janë një matës se si palestinezët nuk janë më të përgatitur t'i nënshtrohen udhëheqjes palestineze për çështjen e refugjatëve ose të presin për një proces paqeje të pafund për të bërë përparim domethënës.
"Njerëzit po i dërgojnë një mesazh lidershipit në Ramallah se nuk mund të harrojë ose të mënjanojë të drejtën e kthimit," thotë Abir Kopty, një aktivist me marshimin e Lubya. "Përndryshe ne do ta marrim çështjen në duart tona."
Ndërkohë, një lloj përparimi po bëhet me hebrenjtë izraelitë. Disa kanë arritur të pranojnë, sado me ngurrim, se palestinezët i ndodhi një tragjedi me krijimin e Izraelit. Por, siç vë në dukje një organizator tjetër i marshimit, lufta nuk ka përfunduar ende. “Ky është hapi i parë. Por tani ata duhet të marrin përgjegjësinë për vuajtjet tona dhe të korrigjohen.”
Jonathan Cook fitoi Çmimin Special për Gazetari Martha Gellhorn. Librat e tij të fundit janë "Izraeli dhe Përplasja e Qytetërimeve: Iraku, Irani dhe Plani për Ribërjen e Lindjes së Mesme" (Pluto Press) dhe "Palestina që zhduket: Eksperimentet e Izraelit në dëshpërimin njerëzor" (Zed Books). Faqja e tij e internetit është www.jonathan-cook.net.
ZNetwork financohet vetëm nga bujaria e lexuesve të tij.
dhuroj