UNITED NATIONS, Gumiguru (IPS) - Mubatanidzwa wemasangano anorwira kodzero dzevanhu nevanorwisa hondo wakavandudza mushandirapamwe wavo wechibvumirano chitsva chepasi rose chekugadzirisa kutengeswa kwezvombo kwepasi rose kuri kukurumidza kukura kwe1.1-trillion-dollar.
Mushandirapamwe uyu wakarongwa kuti uenderane nemusangano wekomiti yeUnited Nations ine vanhu zana nemakumi mapfumbamwe nevaviri inoona nezvekudzikwa kwezvombo pamwe nekuchengetedzwa kwepasi rose uyo uchakurukura mukupera kwemwedzi uno kuti votanga here kana kuti kwete basa rechibvumirano chakadai.
“Kune fariro dzakawanda zvikuru kwazvo mukutengeserana kwezvombo dzakadzika midzi muSangano Romubatanidzwa Wenyika Dzapasi Pose,” anodaro mumwe mumiriri weThird World, “uye vachaita unani hwavo kudzivirira kutengeserana kwavo kunobhadhara.”
Vakuru vekugadzira zvombo pasi rose - vanorondedzerwa se "vanonyanya kukanganisa" - ndivo vane simba zvikuru muUnited Nations, idzo nhengo shanu dzechigarire dzeSecurity Council: United States, Britain, France, China neRussia.
Gwaro rakaburitswa neMuvhuro nesangano reAmnesty International, Oxfam neInternational Action Network on Small Arms (IANSA) rinoti mari inoshandiswa nemauto pasi rose gore rino inosvika madhora miriyoni imwe chete nemazana maviri emadhora, kudarika huwandu hwepamusoro hwakawanikwa munguva yeCold War, pachokwadi. uye zvakapetwa ka1.1 pane yazvino mari yerubatsiro yepasi rose.
Uku kukura kwemari yemauto kwakakonzera kuwedzera kweindasitiri yezvombo, nemakambani epamusoro zana ezvombo achiwedzera kutengesa kwavo neanenge 100 muzana: kubva ku60 bhiriyoni emadhora muna 157 kusvika ku2000 mabhiriyoni emadhora muna 268, maererano nekudzidza.
Uye nepo nyika ichipedzera mari yakawanda pazvombo, nhamba uye mwero wezvinetso zvezvokudya zvine chokuita nokurwisana zviri kuwedzerawo. Gore rakapera, kurwisana kwakava honzeri huru yenzara, maererano nesangano reFood and Agriculture Organization (FAO) riri muRome.
Chirevo ichi, chakanzi "Arms Pasina Border: Nei kutengeserana kwepasi rose kuchida kutonga pasi rose", inodaidzira nyika dziri nhengo dzeUN kuti dzitsigire Arms Trade Treaty panguva yechikamu chemazuva makumi matanhatu nerimwe cheGeneral Assembly icho chinopera pakati paZvita.
Dr. Natalie J. Goldring, mumwe mukuru weCentre for Peace and Security Studies muEdmund A. Walsh School of Foreign Service paGeorgetown University, vanoti chibvumirano chepasi rose chekutengeserana zvombo chichaisa hwaro hwakakosha pakudzora kutengeswa kwezvombo pasi rose. .
"Zvakakosha kuve nezviyero zvepasirese, pane kuti patchwork yezviyero zvinogona kudzikisirwa zviri nyore," Goldring akaudza IPS.
"Chibvumirano chekutengeserana kwezvombo chingave chisimbiso chakakosha chekuti zvombo hazvisi chimwe chinhu, chinotengeswa nenzira imwechete sema toasters kana mitambo yemavhidhiyo," akawedzera.
Sangano reStockholm International Peace Research Institute (SIPRI) rakataura muna Chikumi gore rino kuti mari yemauto eUS muIraq neAfghanistan inotarisirwa kusundidzira kushandiswa kwemauto epasi rose kusvika pakakwirira mu2006: kure pamusoro peiyo ikozvino 1.1 bhiriyoni yemadhora.
Sekureva kweSIPRI, United States yakaverengera 48 muzana yemari yakazara yemauto pasi rese mu2005.
IUnited States, France neBritain, matatu emasimba makuru kuUnited Nations, ose ari mumabasa anodhura emauto emhiri kwemakungwa, ukuwo simba guru rechina, rinova China, richivandudza mauto aro ane zvombo.
"Mumamiriro ezvinhu aya, pane mukana wakasimba wekuti kukwira kuri kuita mari yemauto pasi rose kuchatsigirwa muna 2006," SIPRI yakati.
Goldring akaudza IPS kuti United States inoramba ichitonga kutengeswa kwezvombo pasi rose, sezvayakaita kubva pakaparara Soviet Union makore gumi nemashanu apfuura.
"Hurumende yeUS nevagadziri vezvombo vanoenderera mberi nekupa hurumende dzisina kugadzikana nezvombo zvinogoneka," akadaro.
Vanobva vapikisa kuti kuwanda kwezvombo izvi kunoita kuti zvive zvakakodzera kugadzira uye kugadzira chizvarwa chitsva chezvombo zvinotodhura, zvinokwanisa. Izvi zvinogadzira denderedzwa rinozvimiririra, rakashata, Goldring yakawedzera.
Akataurawo kuti vatengesi vezvombo vanogara vachipokana kuti kutengesa kwavo kunoenderana nemitemo yekodzero dzevanhu pasi rose uye mutemo wepasi rose werubatsiro.
“Asi vobva vatarisa rimwe divi kana zvombo zvavo zvichishandiswa mukutyora kodzero dzevanhu. Yapfuura nguva yekuisa mwero wepamusoro. "
Kunyange zvazvo kutengeswa kwezvombo kuri chiitiko chepasi rose, Goldring akapokana, ruzhinji rwekutengeswa kwezvombo zvakajairwa kunoitwa nenyika nhanhatu chete: United States, Russia, France, Britain, China neGermany.
“Chibvumirano chekutengeswa kwezvombo chakarongwa chinopa nyika idzi chikonzero chekushandisa hutungamiriri hwechokwadi, nekuisa zviyero zvekutengeserana kwakashata uku. Izvo hazvigone kuwanikwa nyore, asi zvakakosha, "akawedzera.
Sangano reLondon-based international aid agency, Oxfam, inhengo yemubatanidzwa wemauto, yakataura mumashoko akabudiswa neMuvhuro kuti kutengesa zvombo zvisiri pamutemo kuri kuramba kuchiwedzera hurombo, kurwisana nekutyorwa kwekodzero dzevanhu.
Africa inonyanya kukanganiswa: 61 muzana yenyika dzeAfrica dzakabatwa nedambudziko rekudya dziri muhondo yevagari vemo.
MuAfghanistan, Oxfam yakati, vanhu vangangosvika mamirioni mazana maviri neshanu parizvino havana chikafu chakakwana chekudya uye kukakavara kuri kukanganisa rubatsiro.
Mumwedzi mishoma yadarika muGaza, kukakavara kuri kuitika kwakasiya mazana emidziyo yechikafu yeU.N. yakavharika pamiganho, ichisiya vanhu vekuPalestine vasina zvinhu zvakakosha sechingwa.
United States nenyika dziri kuMiddle East ndidzo dzinokonzeresa kuwanda kwemari yekushandisa muchiuto, asi dzimwe nyika dzine hurombo pasi rose dzakawedzerawo kushandisa mari, Oxfam yakati.
The Democratic Republic of Congo (DRC), Rwanda, Sudan, Botswana neUganda zvose zvakapetwa kaviri kushandisa kwavo kwemauto pakati pe1985 ne2000. Uye Bangladesh, Nepal nePakistan dzakashandisa mari yakawanda muuto radzo pane kutarisira utano munguva ye2002-2003.
“Gore negore kudyiwa kwezvombo kuri kuwedzera uye kukakavara gore negore kuri kukonzera nzara nekutambura. Kutengeswa kwezvombo hakutangire kupokana, asi kunopisa nekurebesa. Yave nguva yekuti nyika ibvise mafashama asingadzoreki ezvombo munzvimbo dzehondo dzepasirese, "Oxfam yakawedzera.
"Nyika inofanira kubvuma kutanga basa paArms Trade Treaty muna Gumiguru," akadaro Bernice Romero, director weOxfam International. (END/2006)
ZNetwork inopihwa mari chete kuburikidza nerupo rwevaverengi vayo.
dhoneta