Punavai: Counterpunch
Extinction Rebellion (“XR”) ua taia le tulaga o le lalolagi e pei o se emo o le malamalama faatasi ai ma tagata auai i le silia ma le 70 atunuu i totonu o le tausaga e tasi. O lona faatosina o le na o le "taʻu atu o le mea moni" e uiga i faʻafitauli o le tau ... mo se suiga. Se mānava o le ea fou i se lalolagi ua tumu i le taufaaʻoleʻole ma pepelo a tagata i tulaga pule.
Talu ai nei, na saunoa ai Roger Hallam, o se faifa'ato'aga fa'ato'aga ma le King's College sikola ma le fa'avaeina o le XR i se fa'apotopotoga a tagata i le lotoifale i Penzance, Cornwall.
O le mea o loʻo mulimuli mai o se faʻamatalaga faapuupuuga o lena tautalaga:
O se tasi o pepelo sili / le malamalama e uiga i suiga o le tau o le: "E lavelave." O lona uiga, e na'o saienitisi ma ofisa a'oa'oina e mafai ona taulimaina ona e le mafai e tagata masani ona malamalama i lavelave. Ae, o le mea moni o le mataupu o le: E le faigata tele. Na faʻamatala e Hallam ni mea faigofie, o le mea na ia taʻua o mea moni fasioti tagata:
E le mafai ona faafitia o le Arctic ua liusuavai. “E mafanafana tele; o le aisa; e liusuavai. E te le manaʻomia se tikeri i le faasaienisi e te iloa ai lena mea."
E le masalomia, o le ogaoga o le faʻaitiitia e mataʻutia. E fitusefululima pasene (75%) o le voluma tele o aisa Arctic ua liusuavai i le 30 tausaga ua tuanaʻi. Taofi ma mafaufau i lena mea mo sina taimi… ina ua mavae le faitau afe o tausaga o le mafiafia o le aisa, e toetoe lava a uma i totonu o le 30 tausaga pupuu. E sili atu lena i tua atu o le lautele o amioga masani; o se mala i le tele o itu. A uma, e le o le 10% ae le o le 30%; e 75%, lea o le a iu ai ina aumaia suiga tetele i le tau mo le atoaga o le Itulagi i Matu. O le mea moni, ua uma ona amata.
Na taʻua e Hallam se polofesa Harvard lea na fai mai talu ai nei e leai se aisa tumau e totoe i le Artic i le taumafanafana o le 2022. Fai mai le polofesa e mautinoa lava. “E manino lava o le aisa o le taumafanafana o lo'o aga'i atu i le zero i totonu o le isi 1-5 tausaga… o le a tupu. Ma, o se tulafono faʻasaienisi faigofie e fai mai a uma ona e aveese le aisa mai le vai pogisa, e te maua le aʻafiaga o le vevela, o lona uiga e faʻateteleina le vevela ma faʻafuaseʻi.
O ia mea uma e faʻalavelaveina ai vaitafe o le ea i luga aʻo pa'ū le vevela i le va o le Arctic ma le teropika, o lea e faʻagesegese ai vaitafe, ma faʻatupu ai poloka o le tau e faʻafefe ai le au faifaʻatoʻaga e faʻalagolago i taamilosaga o le tau, tausaga-i, tausaga-taʻi. I aso nei, o se mea e le mafaamatalaina, faʻataʻitaʻiga, o le 2019 Midwest lologa tetele o fanua faʻatoʻaga, e leʻi tupu muamua.
“A uma loa le aisa, o le a matua vevesi lava. I totonu o le isi sefulu tausaga, o le mea lea o loʻo oʻo mai i lalo o le auala." (Hallama)
Fai mai Hallam o le Arctic e le o se mataupu faigata. E alu le aisa ma suia atoa le Itulagi i Matu i auala e leai se tasi na te iloaina ona tatou te le'i o i ai muamua. Ose fa'ata'ita'iga e le'i fa'amoemoeina ua uma ona alu ese.
Na ia talanoaina le faʻafitauli o le tau e tusa ai ma le vevela: Talu mai taimi aʻo leʻi faia pisinisi ua faʻatuputeleina le vevela ile 1.1°Centigrade. O nisi tagata e manatu e sili atu, o nisi e manatu e fai si laititi, ae 1.1°C o lo'o i totonu o le polo. I lena tulaga, o le maliega o le tau i Paris, "lea o le a ou fautua atu ia te oe o le faataitaiga sili lea o se faaseseina tele i le talafaasolopito o tagata," e faalauiloa ai le pepelo e tatau ona tatou tumau i lalo ole 2°Centigrade. Ae, o le mea moni faasaienisi faigofie o le 2°C ua uma ona loka i totonu. Ua lauiloa i a'oga ua uma ona loka le 2°C. E tele mafua'aga e mafua ai:
1. Carbon Life – A tu'u le kaponi i totonu o le ea, e le vave fa'avevelaina le lalolagi. E mana'omia le 10 i le 30 tausaga e fa'aliliu ai i le vevela maualuga. O le mea lea, e tusa lava pe taofi le kaponi a taeao, o loʻo i ai pea le 10-30 tausaga o le kaponi o loʻo galue i le faiga o le tau. O se pepa o su'esu'ega fa'asaienisi talu ai nei na fa'ailoa mai ai o le ta'amilosaga o le carbon latent e tutusa ma le 0.7°C tusa lava po'o a la'asaga fa'aitiitia ua faia i aso nei. O lona uiga o le 1.8° ua uma ona loka i totonu (faaopoopo le 1.1°C i le 0.7°C).
2. Ma, o le “global dimming” o pepa a tupulaga fai mai o le fa'aogaina o le suau'u fa'ato'aga e tu'u ai mea filogia po'o matā'ele'ele i totonu o le ea e fa'aitiitia ai le vevela o le paneta e ala i le toe fa'afo'i atu o ave o le la i fafo. O lea la, o le taimi lava e te fa'ate'aina ai suau'u fa'ato'aga, ma fa'agata le fa'aosoina, o le a o'o mai ave o le la e aunoa ma se fa'alavelaveina e pa'u fafie. E fa'atatau e si'itia ai le vevela ole lalolagi ile 0.7°C.
E aofia ai mea uma o loʻo i luga, 2.6C o loʻo loka-i totonu e ui lava o se vaega o le "loka-i totonu" o le aveesea o le carbon emissions. O le isi pepa talu ai nei na iloiloina e tupulaga fai mai o le kaponi i eleele o le a faateleina ai le vevela i le isi tasi tikeri centigrade i le 2050 aua a e vevela le eleele, e te vevela le eleele, e tele atu le kaponi e maua, e sili atu i le 3°C le vevela.
O fa'alavelave uma o le tau e pei ona ta'ua i luga e tupu a'o le'i faitaulia galuega fa'aletagata. Ae paga lea, o loʻo faʻatupu pea le faʻaosoina o le carbon i le fua faatatau o le 1.6 ppm e pei o le lua tausaga talu ai, ona, 2.7 ppm ona sosoo ai lea ma le 3ppm. O le fua o le tuputupu aʻe e agai saʻo i luga, ae le o lalo.
O lea la, faatasi ai ma le averesi o le vevela o le lalolagi ua uma ona loka i le 2°C, o lona uiga o vaega o konetineta ogatotonu po o latitu ogatotonu o le a pa i le 4°C. E tusa ai ma le NASA, o le vevela o le lalolagi e eseese ae e sili ona maualuga i itulagi ogatotonu o le lalolagi i le vaitau mafanafana. I le 4°C i le konetineta ogatotonu e le mafai ona e totoina fatu i le fua. O lona uiga e tasi le mea: matelaina.
Va'ai i le mataupu i se tasi auala: O le CO2 a'o le'i faia pisinisi i le atemosifia o le 280ppm i lona maualuga i le 400,000 tausaga talu ai, ae o loʻo faʻatupulaia vave nai lo se isi lava taimi muamua i le 100 tausaga talu ai ma o le taimi nei i le 415ppm. E leʻi leva talu ai na fai mai ai tagata o le 350ppm o le pito i luga poʻo le sone mataʻutia pe a amata ona vaivai le faʻalapotopotoga. Ae, o le CO2 o le ea ua uma ona i ai i le 415. Ae faapefea lena tapulaa pito i luga ma e le tatau ona avea lena mea ma se valaau e fai? Ae ui i lea, e leai se valaau e faatino, leai se mea e vaʻaia pe faʻalogoina. E na'o le tautala e felafolafoa'i ma fa'ailoga fa'ata'ita'i i ta'avale eletise ma le la ma le matagi. O le mea moni, o suauʻu faʻasolosolo e 80% o le malosi na maua mai i le 50 tausaga talu ai. Ole suau'u fa'aola ole 80% ole malosi ole su'esu'ega i aso nei. O fea le suiga?
I mea uma, fai mai Hallam o le "tala fou leaga o le: O loʻo tatou feagai ma faʻalavelave faʻaagafesootai. O loo tatou feagai ma le iuga o le malo.” Afai e te fia iloa po'o le a le foliga o le pa'ū fa'aagafesootai, siaki Somalia. Siaki i Afghanistan. O le malepelepe o agafesootai e foliga mai o se faʻalavelave tau tamaoaiga pe a leai se fesoasoani mo tagata matitiva. O le a le mafai ona tamomoe aoga. O a'oa'oga a le iunivesite o le a tapunia. E leai ni moega e maua i falema'i. Ua leai ni mea'ai, matelaina tagata ma misa.
O le tausaga talu ai mo le taimi muamua lava na tupu ai se faʻafitauli o meaʻai i le Itulagi i Matu, i lalo ifo o le 20% i Amerika i Matu, Europa ma Rusia, uma i le tausaga e tasi! Afai e tupu lena mea i le tolu tausaga, o le ai ai le fiaai tele i Europa. O lena su'esu'ega a se polofesa fa'aauau e fa'avae i luga o le pepa a'oa'oga sili ona la'uina (450,000) i le tala fa'asolopito.
I le sefululima tausaga talu ai, na totoina ai e Hallam le 20 eka o mea totō. Amata i le amataga o Iuni, na faaauau pea le timu mo le fitu vaiaso, e le malolo. Na leiloa uma fualaau faisua i fafo. Na leiloa le £100,000 ae 20 tagata na leiloa a latou galuega. Ae, e leai se tasi na popole aua afai e le mafai ona maua au mea'ai i le lotoifale, e mafai ona e lele i totonu. Ma, i le tausaga na sosoo ai, na toe timu toe 7 vaiaso. Na sosoo ai ma Aperila sili ona mafanafana i Peretania; ona sosoo ai lea ma Aukuso sili ona malu, ona sosoo ai lea ma le taumalulu sili ona malulu i faamaumauga, ma o le tausaga talu ai o le taumafanafana aupito sili lea ona mafanafana i faamaumauga i Uelese. O suiga o le tau e moni ma e le taumateina. O le mea lea, e le iloa e le au faifaatoʻaga le mea o le a tupu ma e toʻatele ua faʻaumatia pisinisi. I le lalolagi atoa, o faifaatoʻaga o loʻo pule i o latou ola i numera faʻamaumau, ma mo Amerika: "Ua Siʻitia Fua Faʻatatau o le Puleʻaga, aemaise lava i Rural America," NBC News, Setema 6, 2019.
Ae o le taunuuga sili ona leaga o le faʻafitauli o le tau, o le mea tonu lea, o le taua. O le a le mea o le a tupu pe a sosola le faitau selau miliona o tagata sulufaʻi mai le teropika ona e le mafai ona tatalia le vevela? O le a iai le taua. O le a tupu lenei mea aʻo leʻi lolovaia le tele o taulaga i gataifale, lea o loʻo "lokaina" i le tau.
E matua moni lava le fa'afitauli o le tau. O se fa'alavelave fa'afuase'i o le tau! O lo'o fa'aauau pea ona fa'amauina fa'amaumauga fou a le vevela. Na ova i le 44°C i Karachi i le tausaga talu ai ma e to'atele tagata na maliliu i le vevela, ae leai se isi na popole ona o Karachi. O le vevela na o'o i le 47°C i vaega o Initia. (O le vevela o le tino i le 42.22°C e mafai ona i'u ai i le tete'e ma le oti)
O aʻafiaga e mafai ona faʻamatalaina e le aʻoaʻoga o faʻamalosi e le laina i faiga faʻaagafesootai ma tamaoaiga. Muamua, o ni nai selau e feoti ona o le vevela, ona alu aʻe teisi ai lea ona feoti ai lea o le afe, e sili atu teisi ae tolu miliona tagata e feoti i ni nai aso. E faafuaseʻi lava ona tupu faafuaseʻi!
Ona o le a'afiaga o matauila susu, i se taimi e le mafai ai e le tino o le tagata ona ola i le vevela ma le susu ma mate i totonu ole 6 itula. E le laina laina. Ua uma ona tupu lenei mea i le malo o manu. Na tupu i le Rusia Steppes 2-3 tausaga talu ai ina ua 200,000 tia mate i le 3 aso.
Na talanoa Hallam i taʻitaʻi o le tamaoaiga faaupufai i le salafa o le lalolagi, ma latou ioe uma o le a oʻo mai mala. “A oo mai o le a vave lava.” E ioe uma i latou. I totonu o vaiaso ona o mea uma e fesoʻotaʻi, uiga, meaʻai ma tufatufa atu i le lalolagi atoa.
Na taʻua e Hallam le mea na ia taʻua o "se mea faigata talanoaga" pe faʻafefea ona taofi le faʻaogaina sese. Ua saunia e le social sciences tali. Afai e te mana'o e vave suia le ta'ita'iga fa'apolokiki o se sosaiete e na'o le tele o le le usita'i lautele. Vaitaimi! E na o le pau lea o le auala, ma o le uiga o le XR.
Ua 30 tausaga o taumafai le sosaiete e foia le faaletonu o le tau. Talofa e, ua leai se mea. I le taimi nei, talu mai le 1990 o loʻo i ai le 60% o le faʻatupuina o le kaponi. O taumafaiga uma, fonotaga, ma talanoaga ua avea o se mala mata'utia. O le tasi-afa o le carbon emissions i le atemosifia e tagata soifua talu mai le tatalaina o Al Gore's Inconvenient Truth. Ae ui i lea, o loʻo sosoʻo ma le faʻalavelave mataʻutia, o le amataga lea mo le mafaufau i mea e aoga. Ma, o le mea moni e aoga o le mea tatou te leʻi faia. Matou te leʻi "Faatupuina se vevesi."
I luga o se tulaga patino, na ioe ai Roger Hallam e le fiafia o ia e fai se vevesi. E le o lona uiga, ae na o le pau lea o le fua mo le manuia.
E aoga le le usiusitai faalenuu. O le mafuaaga e aoga ona o mea e lua: (1) Faʻalavelave… e leai se tasi e faʻaalia seʻi vagana ua e faʻalavelave. E fa'ateleina ai le tau ta'uleleia ma le tamaoaiga o le au tete'e. Ae, "o le agalelei e leai se mea." O le faʻalavelave e faʻaosofia ai le gauai, ma o le gauai atu o le vaega muamua lea e amata ai e tagata ona suia o latou manatu. Mo se faʻataʻitaʻiga o mea e le aoga, i le 2003, e tasi le miliona tagata i Lonetona na tetee i le taua a Iraq. Na talotalo e le au tetee fuʻa ma alalaga ma feoeoeai ma le mafaufau tutusa, ona latou o ai lea i luga o pasi ma toe foi atu i le fale. O le a le mea ua tupu? E leai se mea na tupu ona o se savaliga e le tupu ai se faʻalavelave. O lo'o i ai ma ua leai. (2) Ositaulaga-e aunoa ma se puapuaga e leai se suiga. O le taimi e te alu ai i le falepuipui e manatu mamafa tagata ia te oe. O le a le suiga o se tagata o le vaai atu i isi tagata o mafatia ona o latou talitonuga.
O le XR e aofia ai le pu'eina ma le alu i le falepuipui. O le fa'aupuga a le XR o le: Ta'u le mea moni ma fa'atino e pei o le mea moni. E tatau i tagata fouvale ona naunau e faaita tagata. Ua faaopoopo e le XR le 100,000 tagata i la latou lisi o meli i le tausaga e tasi ona e fia faalogo tagata i le mea moni.
O le tauiviga mo aia tatau a tagata lautele i le US o se faʻataʻitaʻiga o faʻalavelave faʻale-malo e galue mo le manuia o se faʻamoemoe. O le tauvaga a le Freedom Rider o le 1961 na amata i le 25 tamaiti aʻoga. Na fautuaina i latou e MLK e aua le faia. Sa latou faia ma si’omia ai e le KKK, ma susunu le latou pasi ma sasaina tamaiti aoga. Ona o mai lea o le isi 25 tamaiti aoga; Sosoo ai ma nusipepa a le atunuu. Na saunoa Peresitene Na matauina e Kennedy. Na fasi e le tagata faailogalanu lona avefeau. E fiaselau isi na o atu i Misisipi… 500 tagata na tuuina i le falepuipui i galuega mamafa. Aʻo leʻi oʻo i le Freedom Riders, 70 tausaga o faʻataʻitaʻiga masani e leʻi aoga, e leʻi faʻaogaina le nila o aia tatau. Ae, o nai vaiaso o Freedom Riders na faia le galuega. Sa latou faatupuina le vevesi.
O le Children's March- Birmingham circa 1963 o se isi faʻataʻitaʻiga e 50 tamaiti, o loʻo savavali e tetee i le vavaeeseina, na o atu i le falepuipui ina ua faʻalavelaveina e leoleo, faʻaumu afi ma sasa ona o tamaiti na o le savavali i luga o auala. Ona, 1,000 tamaiti i le falepuipui; ona sosoo ai lea ma le 3,000 i le falepuipui i le aso na sosoo ai, seʻia oo ina talia e le pulega. Na lolo atu le taʻitaʻi o leoleo ma ioe i Birmingham, Alabama e tuu ese faleoloa i le lotoifale. Na faia e tamaiti se vevesi.
O suiga fa'apolokiki tu'utia e aoga pe a leai se fefe o tagata auai. Sa le fefefe le fanau a Birmingham i le le usiusitai faalenuu.
I le King's College na fa'amalolo faalua Hallam ona o le una'ia o le fa'amamaina o suau'u. Mulimuli ane, fai mai le Kolisi a King o le a latou faʻateʻaina le faʻafaigaluegaina o oneone ta i ni nai tausaga. Mulimuli ane, na amata e Hallam ma le isi tamaititi aʻoga ona fufulu faʻailoga i le lotoa. Ona sosoo ai lea ma isi tamaiti aʻoga e toʻavalu, ma latou sausauina le lotoa. Ona sau ai lea o le sui puleaoga i totonu o le lima minute o le sasaina tele. I lena taimi, na faamalolo lē tumau Hallam mai le kolisi a King. Ae, sa ia toe ulufale atu pea lava pea i le fanua. Ina ua maeʻa le 5 vaiaso, na malilie le iunivesite e aveese. Fai mai Hallam, o le naunau e ositaulaga patino o le ki lea i le manuia.
I le masina o Aperila 2018 na le amanaʻia ai e le faʻamutaina o le Faʻasalaga Fouvalega lapataiga mai pulega. I totonu o le 8 aso i Lonetona na latou pueina ai le 1,200. O le fa'alavelave fa'ale-malo tele lea i Lonetona i le 50 tausaga. A'o le'i o'o ia Aperila fa'alavelave fa'aletagata, e le'i i ai se manatu o tagata lautele e uiga i suiga o le tau. Ina ua maeʻa faʻalavelave lautele a le XR, 67% o le faitau aofaʻi o Peretania na faʻaalia le "faalavelave faʻafuaseʻi o le tau" ma 50,000 tagata na sainia mo le XR.
O le faʻalavelave ma le ositaulaga o mea ia e manaʻomia. E aafia tagata mo ni mafuaaga eseese. E aofia ai, (1) latou te fefefe i le mea o le a tupu i le faʻafitauli o le tau, i le iloa o a latou galuega ma tulaga o le a le i ai iina pe a le taofia (2) o se gaioiga o le lotofuatiaifo. O se lagona o tiute faalemalo. (3) O se lagona o le fiafia o tagata ua leva ona fememea'i i le olaga ma saili mo se togiola io latou olaga.
Ua fa'amoemoe le Fa'aumatiaga Fouvalega e fa'aauauina le le usita'ia o tagata se'ia o'o ina fa'ailoa mai e malo o le lalolagi se "fa'alavelave fa'afuase'i o le tau." E foliga mai o lo latou taunuuga lea i le olaga.
Ae, pe o iai moni se faʻalavelave faʻafuaseʻi o le tau o loʻo lata mai? Tali: E tu'uina atu, su'esu'e le saienisi, ona e fa'atasi ai lea fa'atasi pe tu'u tupe i le XR. O le faasaienisi e 100% mautinoa, ma e matua taufaafefe!
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo