molitino o le faʻataʻitaʻiga muamua ma sili ona malie o le leai o se malosi o mafaufauga lelei.
I lenei 18th senituri tala a Voltaire, o le naïf Candide na mafatia i le tasi mala ma le isi - ave faamalosi, sauaina, mafuie. Ae o loʻo ia pipii pea i le filosofia a lona faufautua, Dr. Pangloss, o loʻo faʻapea mai o mea uma e mo le sili i lenei lalolagi sili ona lelei. E le'i i ai lava se tulaga le tutusa i le va o filosofia ma mea moni i luga o le eleele. Na'o le faaiuga e teena ai e le Candide a'oa'i le vaaiga a le lalolagi o Panglossian, fa'aaoga se vaega o mea moni, ma fa'aiti'i lana taulaiga i le galueaina o lana lava togalaau.
Donald Trump o le anti-Pangloss. E tusa lava pe fiafia o ia i faʻamanuiaga uma o le avea ma piliona ma se peresetene, na te faʻamanatu pea i tagata Amerika latou te feagai ma le sili ona leaga o lalolagi uma e mafai. E pei ona taʻua e Trump i lana lauga amata, Amerika o se fanua o “fasioti tagata,” faafetai i faiga faavae a ona tuaa. O le lalolagi i tua atu o tuaoi o Amerika sili atu ona taufaafefe ma e manaʻomia ai puipui, faʻasaina o femalagaaiga, ma e oʻo lava i se lala fou o le militeli e leoleoina avanoa. Ua folafola e Trump le toe faia o Amerika, ae o le "tulaga loloto," o le aufaasālalau pepelo, Hollywood saoloto, ma Lebron James o loo taofia o ia mai le faia.
E tusa ma le tasi vaetolu o Amerika e talitonu i le vaaiga mamao a Trump i le lalolagi. O isi tagata uma e talitonu o Trump lava ia o le dystopia incarnate.
E tusa lava pe e te aveesea Trump mai le ata (faamolemole!), e foliga mai o loʻo faʻafefe le lalolagi mai le tasi faʻalavelave i le isi: faʻalavelave tau tupe, faʻatupuina o le vevela, afā tetele, taua mataʻutia, tagata sulufaʻi pito i luga, isi faʻamaʻi Ebola, setete toilalo. , fa'ateleina faiga pi'opi'o, faiga fa'apolokiki ma le tamaoaiga.
O ai i luga o le fogaeleele e mafai ona manatu o le lalolagi sili lenei o lalolagi uma e mafai?
Ia, Steven Pinker, mo le tasi.
Malamalama Nei
I le ono tausaga talu ai, na finau ai le fomaʻi mafaufau o Steven Pinker, e feteenai ma le poto masani, o sauaga o loʻo faʻaitiitia: e toʻaitiiti tagata e maliliu i taua, i pulega faʻamalosi, i solitulafono, e oʻo lava i feeseeseaiga i totonu o aiga. Na ia faia se mataupu malosi, e ui lava na ia manatu faatauvaa i sauaga na faia e setete faatemokalasi ma pisinisi. E pei ona ou tusia i la'u toe iloilo o lana tusi, O Agelu Sili o lo Tatou Natura:
O Pinker o se Fa'amalama fa'aleagaga, ma na te viia ma le fa'aaloalo "malaga" i lana tusi atoa. E foliga mai ua galo ia te ia e masani ona suitulaga e le “sivili” le tasi ituaiga o sauaga i le isi. O sauaga a le malo fa'ale-aganu'u, o sauaga a le malo fa'ale-aganu'u, ma le vevesi o le tamaoaiga fa'ale-aganu'u ua fa'ate'a ese ai le tele o sauaga fa'alotoifale. O ituaiga eseese o Native Americans sa le'i ola lelei i luma o le 1492, ae o le aumaia o le "malaga" i tagata o le atunuu na siitia ai le tele o sauaga mai le taua i le fasioti tagata. E mafai ona tatou fa'ailoa le fa'aitiitiga atoa o sauaga i le tele o seneturi e tusa lava pe tatou te va'ai manino i totogi o tagata.
Ua toe foʻi mai Pinker ma o le taimi lenei ma se puipuiga atoatoa o le Enlightenment ma lona faʻamatalaga o le aganuu. Ua ia faalautele lana finauga e uiga i sauaga e finau ai ua sologa lelei mea uma. I totonu Malamalama Nei, ua ia faanoanoa ona ua latalata tele o tatou isu i le maa olo o le olaga e le mafai ai ona vaai i lenei ata tele atu.
Pinker marshals le tele o molimau e lagolago ai lana tagi. Ua alu i luga le fa'amoemoe o le olaga. Ua alu ifo le mativa tele. O le alualu i luma faasaienisi ua faigofie ai le olaga. Ua sili atu ona salalau tulaga taua o le faapalepale. Ua mama le ea, vai, ma le eleele (a itiiti mai talu mai le Industrial Revolution). Oi, ma ioe, ua faaitiitia sauaga.
O isi mea uma o se paʻu, e tusa ai ma Pinker. O faʻamataʻu o loʻo i ai nei i tulaga taua o le Enlightenment - Trump, Putin, faʻafitia o le tau, le mauoa sili, al-Qaeda ma le Islamic State - o nei mea uma o le a pasia. O Pinker e leai se eseesega tele mai se Marxist i le amataga o le 20 senituri na talitonu o le talafaasolopito o le a maua ai se lumanaʻi susulu. Na'o le mana'omia o sina tulei i le itu sa'o.
Se, pe ana faapea.
Si'osi'omaga Tauaso
Ou te manatu o loʻo i ai se Steven Pinker i soʻo se sosaiete ua tuanaʻi ua lata i le faʻaumatia. Na taʻu atu e le Mayan Steven Pinker i ona uso a tagata e leai se mea e popole ai. Ioe, sa i ai fai sina timu i le aluga o tausaga, ae ua toeitiiti atoa le 700 tausaga o le Malo o Mayan ma ua sologa lelei le olaga. E mautinoa lava, o le a oʻo mai timuga ma o le a faʻaleleia mea ...
O le Angkor Wat Steven Pinker semanu e fiafia i ai le mamafa o timuga na pa'ū i luga o le malo o Khmer, aemaise lava talu ai o ia ma lona aiga faatoa mafatia i la latou lava lamala matautia. E mautinoa lava, e foliga mai o nei timuga mamafa o loʻo faʻaumatia ai atinaʻe tonu o le malo, ae o le a latou toe fausia, a ea, e pei lava ona latou masani ai?
O le Roma Steven Pinker semanu e viia le maoae o mea na ausia e le malo ma lona salalau atu o tulaga taua Roma i le lalolagi atoa. E mautinoa lava, sa i ai ni ituaiga le mautonu na tafe mai i nisi taimi mai le itu i matu e faoa se aai pe lua. Ae e le mafai ona mafaufauina o le a malepe le fale o le malo i lima o tagata le fiafia ...
E fa'apea fo'i, o Steven Pinker i aso nei e le'o fa'ailoa uma fa'ailoga ma fa'ailoga o le le fa'amautuina o le si'osi'omaga. O ia fa'atauva'a fa'aitiitiga o puna'oa, fa'aumatia ituaiga, ma le mea e sili ona taua, o le fa'aosoina o le carbon. Na te faia e le gata ona ua latou faafaigataina lana vaaiga fiafia faifaipea i le lumanai ae faapea foi ona o nei faafitauli tau le siosiomaga o taunuuga ia o ana manatu faapelepele o le Malamalama o le alualu i luma.
O le fa'alavelave fa'alesiosiomaga, i se isi faaupuga, ua fa'amalosia ai le toe iloiloga o povi pa'ia uma o aso nei. O nei fa'afitauli e le mafai ona toe fa'afo'iina. E pei o Joshua Rothman tuʻuina in Le New Yorker: "E mafai e Pinker ona saʻo i se taimi pupuu ae sese i se taimi umi. Masalo o loʻo faʻaleleia le lalolagi, ae e leʻi lava lelei, poʻo ni auala saʻo."
O le vaaiga o mea uma
Ina ua ou malaga i Europa i Sasae i le 2012-3 ia malamalama pe aisea ua pa'u ai le taua o le Enlightenment i lena itulagi, sa masani ona ou fesili i tagata pe latou te manatu, toeitiiti atoa le 25 tausaga talu ona pa'ū le Pa o Perelini, o le ipu tioata sa afa-tumu po o le afa- gaogao. O fuainumera na fautua mai e sili atu lo latou manuia: sili atu le manuia, sili atu temokalasi, sili atu le soifua maloloina, sili atu ona fesoʻotaʻi ma le lalolagi lautele.
Ae ui i lea, e toʻatele tagata i le itulagi e leʻi vaʻaia faapena. Toeitiiti atoa le ʻafa o tagata Romania, mo se faataʻitaʻiga, na talitonu o le olaga i lalo o le pulega a Nicolae Ceausescu sa sili atu ona lelei na i lo le taimi o lo latou olaga. palota i le 2014. Ceausescu! Na latou talitonu e sili atu le olaga i lalo o se tasi o taʻitaʻi sili ona sauā a le vaega faa-Komunisi, nai lo le olaga i totonu o le Iuni a Europa. Pe na latou le manatua? Pe sa na ona latou manatu ea na sili atu le lelei o le olaga a o laiti?
O le mea moni, i nisi o itu, ua atili ai ona leaga le olaga i Romania. O le aufaasālalau na tumu i tala fou e uiga i faiga faapolotiki piʻopiʻo, faʻasalalau solitulafono, mativa - lea na faʻamalosia ai le mea na taʻua e Pinker o le "negativity bias." E lē gata i lea, o le toʻatele o tagata i Romania na matuā mauʻoa, lea na tupu ai le ita tele o i latou e leʻi tele se suiga i le tulaga o le olaga. Ma o le faʻasalalauina o tulaga taua o le faʻapalepale na faʻatupuina ai se faʻalavelave i le tele o elemene faʻasao i totonu o sosaiete e leʻi fiafia e uiga i se faʻasalalauga faʻaletausaga Gay Pride.
O le a faia e Pinker nei manatu e pei o se oso vave. Ae o manatu, sao pe sese, e iloa ai le taunuuga o faiga palota, faatasi ai ma isi mea. O taʻitaʻi le saʻoloto mai Trump ia Putin, i le tali atu i (ma faʻamalosia) ia manatu, ofoina atu se tala mo le malamalama pe aisea ua malepelepe ai mea. O nei tala fa'asolopito e le mafai ona fa'aumatia. E le mafai ona le amanaiaina i latou ona o latou e le o se vaega o le alualu i luma o le talafaasolopito.
I se iloiloga malamalama i Le Nation, Tavita Bell tuu lona tamatamailima i luga o se isi faʻafitauli i le vaaiga a le lalolagi a Pinker: o lona faʻaseseina o le auala e tupu ai suiga lautele.
O Pinker e foliga mai e talitonu o le alualu i luma ua toetoe lava a tupu na o ia lava, ona o se taunuuga o le faitau aofaʻi atoa ua faʻafuaseʻi ona liliu atili ma malamalama ma faapalepale. "O loo i ai moni lava se ala lilo e punou atu i le faamasinoga tonu," o lana tusi lea. Toeitiiti lava toesea atoa mai le 576 itulau o le Enlightenment Now o gaioiga faʻaagafesootai ia na tau mo le tele o seneturi mo aia tutusa, o le faʻamutaina o le nofo pologa, faʻaleleia tulaga faigaluega, o se totogi maualalo, o le aia tatau e faʻatulagaina, puipuiga faʻavae lautele, o se siosiomaga mama, ma se le tele o isi mafuaaga alualu i luma. E le o se mea lilo le afō aga'i i le fa'amasinoga: E punou ona e fa'amalosi tagata e punou.
Mulimuli ane e le afaina pe e te manatu o le ipu tioata e afa-tumu pe afa-gaogao. O le taulaiga e tatau ona faʻatumuina le tioata - i le tauivi e faʻaleleia le olaga mo i latou e le o manuia, faʻaogaina tekinolosi e faʻaleleia ai tulaga mo tagata uma, ma faʻasaoina le paneta mai faʻalavelave o le tau. O nisi o tu ma aga o le Malamalama o le a taua i lenei tauiviga. Ae o se filosofia o le seneturi sefuluvalu, e le suia, e le mafai ona foia faafitauli o le seneturi lona luasefulu ma le tasi.
O le tala a Pinker's Panglossian o le a le faʻatoʻilaloina le malosi o le le talitonu. O le faapea atu o le lalolagi sili lenei i mea uma e mafai ona fai e le mafai ai. E oo lava i se taʻutaʻua o le Enlightenment thinker e pei o Voltaire o le a muamua lava taʻu atu i le polofesa lelei lena mea.
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo