Lula's historische overwinning in Brazilië had niet kunnen plaatsvinden zonder dat miljoenen mensen ervoor hadden gevochten. Nu zal een links geleide regering de kans krijgen om hun levens en toekomstige generaties te transformeren.
Ediane Maria Nascimento spreekt met vertrouwen, niet geboren uit grootsheid maar uit dankbaarheid. Met een brede glimlach en met haar armen achter haar rug bedankt ze iedereen die zich in São Paulo heeft verzameld om campagne te voeren voor Luiz Inácio Lula da Silva bij de presidentsverkiezingen. Ediane zou elke vorm van zelfvoldaanheid vergeven zijn, aangezien ze deed wat Lula drie weken eerder niet deed: de eerste keer een verkiezing winnen.
2 oktober markeerde niet alleen de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Het markeerde de algemene verkiezingen, waarbij leden van het Nationaal Congres en wetgevende vergaderingen zich kandidaat stelden in het hele land. En het markeerde de allereerste verkiezing van een huishoudelijk werker in de staatswetgevende macht van São Paulo. Ediane, een zwarte vrouw uit de noordoostelijke staat Pernambuco, had haar hele leven als dienstmeisje gewerkt terwijl ze in haar eentje vier kinderen grootbracht. “Mijn moeder was huiselijk, ik was huiselijk. Mijn dochter heeft de cyclus doorbroken, en nu heb ik die ook doorbroken.”
Ediane was een van de vele vrouwen met een etnische minderheidsachtergrond die die dag geschiedenis schreven. Anderen waren onder meer Sônia Guajajara – een inheemse vrouw die zich, net als Ediane, met succes kandidaat stelde voor de Socialism and Liberty Party (PSOL) – en Danieli Balbi – een zwarte transgendervrouw die de Communistische Partij van Brazilië vertegenwoordigde. Zowel PSOL als de Communistische Partij waren twee van de tien politieke partijen die zich rond Lula hadden verenigd, waaronder zijn eigen Arbeiderspartij (PT), de Groene Partij en de Braziliaanse Democratische Beweging.
Lula's campagne was veel meer dan een coalitie van politieke partijen. Ediane stond in de Braziliaanse zon en droeg geen PSOL-merchandise. In plaats daarvan was haar rode T-shirt versierd met een vierletterig logo: MTST. Ediane is leider van de Beweging van Trabalhadores Sem Teto, wat zich vertaalt naar de beweging van dakloze arbeiders. De groep, opgericht in 1984, gebruikt een verscheidenheid aan methoden – van het organiseren van krakersbezettingen tot het lobbyen bij wetgevers – om het neoliberale huisvestingsmodel van Brazilië te confronteren en het aanbod aan sociale woningen te vergroten. MTST is een van de talloze sociale bewegingen die zich, net als de coalitie van politieke partijen, achter Lula scharen. Een andere is de Beweging van Trabalhadores Rurais Sem Terra (MST), oftewel de Landless Rural Workers' Movement, die strijdt voor toegang tot land voor arme arbeiders. Een andere is de Articulatie van de inheemse bevolking van Brazilië (APIB), dat tot doel heeft de rechten te bevorderen, de landen te beschermen en de unie van inheemse volkeren te versterken. Hun leider is niemand minder dan Sônia Guajajara.
Zondag werd Lula verkozen tot president van Brazilië. Er is veel aandacht besteed aan zijn verbluffende politieke comeback. Het idee dat Lula de verkiezingen van 2022 zou winnen was nog maar twee jaar geleden ondenkbaar, toen hij nog in functie was. onterechte veroordeling in de gevangenis wegens corruptie. Lula's moedige weigering om de Braziliaanse staat “hem levend te laten begraven” is opmerkelijk. Zonder de steun van sociale bewegingen als de MTST, MST en APIB zou zijn moed echter voor niets hebben geteld. Zoals Lula zelf in zijn overwinningstoespraak erkende, was dit geen triomf voor hem. Het was een triomf voor een ‘democratische beweging die boven politieke partijen, persoonlijke belangen en ideologieën stond’. Lula won met de steun van een links geleide coalitie van politieke partijen, vakbonden en sociale bewegingen – partijen, vakbonden en bewegingen die miljoenen arbeiders, inheemse volkeren en gemarginaliseerde gemeenschappen bij elkaar brachten.
Deze triomf kwam niet van de ene op de andere dag tot stand. Aan de overwinning van maandag ging een succesvolle juridische strijd vooraf om Lula's burgerrechten te herstellen, gevoerd door degenen die belang hechtten aan een eerlijk proces. Het is dankzij mensen als Geoffrey Robertson KC en John Watts dat Lula zich in 2022 verkiesbaar mocht stellen en zijn veroordeling het jaar daarvoor met succes ongedaan kon maken. Vóór deze juridische strijd was er de oprichting van de PT in 1980. Daarvoor waren tientallen jaren van georganiseerde arbeid; De Braziliaanse Arbeidersfederatie werd in 1906 opgericht in de nasleep van een zesentwintigdaagse kledingfabrieksstaking in Rio de Janeiro. Lula werd op 2 oktober 2022 misschien als overwinnaar uitgeroepen, maar hij genoot van de buit van een campagne die al tientallen jaren aan het winnen en verliezen was.
In 2022 verenigde deze campagne zich rond een transformatief platform om het fascisme te verslaan, sociale rechtvaardigheid veilig te stellen en de toekomst van onze planeet te redden. Lula's platform bood een alternatief voor verarming, haat en ecocide: vermogensbelasting, kwijtschelding van schulden, gelijke beloning voor mannen en vrouwen, beter betaalbare huisvesting, een verhoging van het minimumloon, een massaal armoedebestrijdingsprogramma, de bescherming van inheems land, taal en rechten, en een einde aan de ontbossing. Dit waren toezeggingen die hij herhaalde in zijn overwinningstoespraak. Misschien wel het belangrijkste deel van zijn resultaat kwam op het einde: Brazilië, zo zei hij, zou niet meegesleurd worden in een nieuwe Koude Oorlog of een eindeloze wapenwedloop. Lula zou een stem zijn voor diplomatie in plaats van voor oorlog; onder zijn leiding zou Brazilië ernaar streven goede betrekkingen met alle mondiale partners te bevorderen, ter wille van de internationale vrede.
Een links geleide coalitie verdient niet alleen de eer voor de het aanmaken van Lula's transformatieve platform. Het zal de leiding ervan overnemen behoud aan de macht. De formele overwinning bij de stembus is immers nog maar het begin. Terwijl ik dit schrijf, heeft Jair Bolsonaro niet toegegeven, en zijn aanhangers blokkeren honderden wegen om tegen de uitslag te protesteren. Het resultaat van maandag was een overwinning voor een populaire basisbeweging, maar het was een overwinning smal niettemin een overwinning, en een nipte overwinning op goed gefinancierd en zeer intolerant extreemrechts. Lula zal de naderende vloedgolf niet alleen kunnen weerstaan. Hij zal de voortdurende steun nodig hebben van degenen ter plaatse die gemeenschappelijke banden hebben gesmeed die verder gaan dan de electorale architectuur.
Ik hoop dan ook dat degenen die snel op de kar van Lula's overwinning springen, aandacht zullen schenken aan de bron van zijn succes. De uitslag van maandag bewijst dat de route naar een groenere en eerlijkere toekomst niet via triangulatie, de marginalisering van links of pogingen om CEO's te charmeren verloopt. Het komt door de mobilisatie van een multiraciale coalitie van de arbeidersklasse, gestimuleerd door het vooruitzicht van een regering die moedig genoeg is om te doen wat nodig is om de belangrijkste crises van onze tijd aan te pakken.
Nu steeds meer mensen in schulden, onzekerheid en vervreemding terechtkomen, is er een steeds groeiende coalitie van activisten, vakbonden en sociale bewegingen die oproept tot een massale herverdeling van rijkdom, macht en eigendom. Sommige van deze netwerken zijn al tientallen jaren in de maak. Het zou op zijn minst een schande zijn om hun collectieve energie te verspillen door de kant van de status quo te kiezen. Zoals het succes van Lula aantoont: wie heeft er focusgroepen nodig als er solidariteit is?
De mondiale strijd voor transformatieve verandering wordt gevoerd door degenen wier namen we misschien nooit zullen kennen. We zijn het aan ieder van hen verplicht – we zijn het aan elkaar verplicht – om te winnen.
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren