De interne crisis in Egypte heeft het land onderworpen aan zijn meest kritische test op het gebied van de buitenlandse betrekkingen, sinds deze betrekkingen vorm kregen door de door de VS gesponsorde Camp David-akkoorden en het vredesverdrag met Israël uit 1979.
Een indicator zijn de waarschuwingen tegen reizen naar Egypte vanuit het oosten en het westen, die de snel krimpende toeristenindustrie verergeren. Het stopzetten van de productie in Egypte door industriële giganten als General Motors, Toyota Motor Corp. en Suzuki Motor Corp. is een tweede indicator. Oproepingen van buitenlandse gezanten naar Egypte door hun regeringen, die zich op soortgelijke Egyptische wederkerige oproepingen beriepen, zijn een derde indicator. Een vierde annuleerde de deelname van het Amerikaanse leger aan de operatie van volgende maand Bright Star in Egypte en het uitstellen van de levering van vier straaljagers aan het land. Opschorting van de verkoop van militair materieel dat voor “intern” wordt gebruikt repressie” door de EU was een vijfde. Dreigementen om de hulp aan Egypte door de VS en de EU te verminderen of op te schorten waren een andere belangrijke indicator.
In de directe omgeving, en drie dagen na de afzetting van de gekozen president Mohammed Morsi op 3 juli, de Vredes- en Veiligheidsraad van de uit 54 leden bestaande Afrikaanse Unie besloot “de deelname van Egypte aan activiteiten van de AU op te schorten tot het herstel van de constitutionele orde.”
Op 20 augustus bracht Zuid-Afrika, een vooraanstaand lid van de AU en van de vijf leden tellende BRICS-vereniging, een verklaring uit om de ‘interim-regering’ in Caïro eraan te herinneren dat haar ‘principiële standpunt gebaseerd is op de oprichtingsakte van de Afrikaanse Unie’. , waar elke ongrondwettelijke regeringswijziging – wat het uitgangspunt ook is – specifiek onmiddellijk wordt verworpen.
Tot nu toe is de reactie van de AU ironisch genoeg de enige concrete internationale diplomatieke maatregel die is genomen ter verdediging van de westerse rechtsstaat en democratie. De Afrikaanse 'sfeer' komt traditioneel slechts op de tweede plaats na de Arabische als hoeksteen van het buitenlandse beleid van Egypte.
Denemarken kondigde echter de opschorting van de hulp aan Egypte aan. De Britse minister van Buitenlandse Zaken William Haag kondigde maandag de opschorting aan van alle Britse gezamenlijke programma’s met de Egyptische inlichtingendiensten en de export van ‘sommige’ items naar Egypte. De Duitse minister van Ontwikkelingssamenwerking, Dirk Niebel, zei maandag dat Egypte “dit jaar geen verdere toezeggingen” voor hulp uit Berlijn zal krijgen en voegde eraan toe dat hij heeft besloten “dat we dit jaar niet zullen onderhandelen” over enige schuldverlichting voor het land. Een dag eerder waarschuwde bondskanselier Angela Merkel dat haar land eerder goedgekeurde wapenleveranties naar Egypte zou stopzetten, maar dan wel als onderdeel van een gecoördineerde reactie van de EU.
Hoogstwaarschijnlijk zal de definitieve reactie van de Amerikaanse bondgenoten wachten totdat de Amerikaanse regering haar open houding beëindigt, maar terwijl de Amerikaanse bondgenoten in haar voetsporen treden, gingen de Amerikaanse rivaliserende wereldmachten met tegenzin om met de opkomst van de Moslimbroederschap (MB) als leiders. van de “Arabische Lente”-veranderingen in Tunesië, Egypte, Jemen en Libië als een voldongen feit; het uit de macht halen van de Egyptische MB is een welkome ontwikkeling.
Voorafgaand aan hun bijeenkomst in Brussel afgelopen woensdag zei de Franse minister van Buitenlandse Zaken Laurent Fabius dat “geen opties van tafel zouden zijn” tijdens de bijeenkomst van zijn collega’s van de 28 lidstaten van de EU. De voorzitters van de Europese Raad en de Europese Commissie, Herman Van Rompuy en José Manuel Barroso, waarschuwden zondag gezamenlijk dat verdere escalatie “onvoorspelbare gevolgen” zou kunnen hebben. De Europese Unie heeft gedreigd dat zij haar hulp aan Egypte “dringend zal herzien”, maar net als de Amerikaanse dreiging is dit slechts een waarschuwing die nog moet worden gerealiseerd.
De EU en haar lidstaten hebben vorig jaar samen 5 miljard euro ($6.7 miljard) aan leningen en hulp aan Egypte toegezegd.
Rusland en China aan de zijlijn
Ondertussen wachten Rusland en China aan de zijlijn om te investeren in wat zou kunnen uitgroeien tot een historisch keerpunt in de buitenlandse betrekkingen van Egypte.
Het Kremlin handhaafde wat een schrijver in ‘Asia Times’ omschreef als een ‘steenachtige stilte’, tot 19 augustus, toen het ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring aandrong op ‘dialoog’ tussen ‘alle’ politieke spelers ‘zonder enige buitenlandse inmenging’, maar de Egyptische ambassade in Moskou zei dat Caïro in “deze moeilijke tijd, net als in het verleden, op de hulp van Rusland rekent.”
In 2010 bedroeg het handelsvolume en de economische samenwerking tussen de twee landen 2.1 miljard dollar. Het aantal Russische toeristen dat Egypte alleen al in 2010 bezocht, werd geschat op 2,855,723, waarmee het land het nummer één land is wat Egypte van toeristen voorziet.
Ook China bleef relatief rustig. Op 15 augustus zei het ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring dat het land ‘de situatie in Egypte op de voet volgde’ en drong aan op ‘maximale terughoudendheid’ en ‘dialoog’ om ‘de orde en sociale stabiliteit te herstellen’.
Officieus zei Wang Jilie, een academicus bij de Chinese Academie van Sociale Wetenschappen, een denktank die aangesloten is bij de Staatsraad, dat het Egyptische leger “geen andere keus had” dan “de situatie onder controle te houden”, anders “de geloofwaardigheid van de interim-regering en de het leger zou worden ondermijnd.”
In 2011 steeg de Chinees-Egyptische handel tot 8.8 miljard dollar, een stijging van 30 procent ten opzichte van 2010, aldus Xinhua. Vorig jaar steeg het tot 9.5 miljard dollar.
Ontrafeling van de Amerikaanse regionale strategie
Afgezien van het bestempelen van de afzetting en detentie van Morsi als een ‘staatsgreep’ en zonder het veroordelen van de verspreiding op 14 augustus, door wat critici beschreven als een ‘buitensporig gebruik van geweld’, van twee door MB geleide sit-ins in de Raba’a al in Caïro - De Adawiyah- en al-Nahdha-pleinen, als een Egyptische kopie van het Chinese “Tiananmen-plein” uit 1989, hebben de besluiteloze Verenigde Staten zichzelf en Egypte in hun meest beproevende dilemma op het gebied van het buitenlands beleid geplaatst.
De Verenigde Staten balanceren tussen het “bezuinigen” op de hulp aan Egypte en het “herprogrammeren” van het land, en omdat ze heen en weer geslingerd worden tussen hun buitenlandse beleidsretoriek van democratie en de meer realistische voordelen van stabiliteit, is Washington nu terughoudend in het verkondigen van de betrokkenheid van de Verenigde Staten. Het Egyptische leger beschouwde het afzetten van Morsi als een ‘staatsgreep’. Amerikaanse bondgenoten worden gegijzeld door deze Amerikaanse ambivalente positie.
De tweeledige Werkgroep voor Egypte, geciteerd door de Washington Post op 15 augustus, eiste een verandering in het Amerikaanse beleid ten aanzien van Egypte; de groep beschouwde het ‘falen’ van president Barak Obama om de hulp te bezuinigen als een ‘strategische fout’.
Er is echter een strategische Amerikaanse troef die door opeenvolgende regeringen als een onvergelijkbaar ‘essentieel’ belang is beschouwd dat zwaarder weegt dan deze ‘strategische fout’. Egypte-expert aan de London School of Economics, John Chalcraft, had deze verklaring: De Amerikaanse militaire hulp “is een strategische pacht die naar Egypte komt, bovenal in ruil voor het lopende Camp David-vredesverdrag met Israël. De betekenis ervan is dus eerder politiek en geopolitiek dan economisch.” Woordvoerster van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, Jen Psaki, bevestigde op 21 augustus deze rechtvaardiging voor het ambivalente standpunt van haar regering, zij het indirect: “We hebben onze hulp aan Egypte gezien als iets dat van vitaal belang is voor onze eigen nationale veiligheidsdoeleinden, voor regionale stabiliteit.”
Het is dan ook geen verrassing dat de Verenigde Nationale Veiligheidsraad (VN-Veiligheidsraad) tijdens zijn ‘noodvergadering’ op 15 augustus, waarop werd aangedrongen door Turkije en gezamenlijk werd verzocht door Frankrijk, Groot-Brittannië en Australië, niets anders te zeggen had dan de partijen in Egypte aan te sporen ‘ maximale terughoudendheid betrachten.”
Egypte is het grootste en strategisch gezien het belangrijkste Arabische land, waar de regionale strategie van de VS kan maken of breken.
Strategisch gezien heeft de interne crisis in Egypte de Amerikaanse strategie om ‘gematigde’ islamistische politieke bewegingen te stimuleren, op de rand van de afgrond gebracht.
In zijn inauguratietoespraak in januari 2009 maakte Obama duidelijk dat hij van plan was een nieuw begrip met de islam en de moslims te zoeken. Binnen een paar maanden had zijn ‘intentie’ zich ontvouwd als een strategie die uiteindelijk culmineerde in een ‘begrip’ met de MB, de oudste, grootste en gezien als de meest gematigde onder de islamistische bewegingen.
Op 4 juni 2009 verklaarde Obama in Caïro: “Ik ben hier naar Caïro gekomen om een nieuw begin te zoeken tussen de Verenigde Staten en moslims over de hele wereld.” Een paar dagen later bevestigde hij in Istanboel: “De Verenigde Staten zijn niet in oorlog met de islam en zullen dat ook nooit doen. In feite is ons partnerschap met de moslimwereld van cruciaal belang. De relatie van Amerika met de moslimgemeenschap, de moslimwereld, kan niet zo zijn.” alleen gebaseerd op de oppositie tegen terrorisme. We streven naar een bredere betrokkenheid."
Zijn bondgenoten in Qatar en de islamistische leiders van de regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling in Turkije bundelden hun krachten en speelden een schadelijke rol bij het ertoe bewegen van de VS in de richting van deze conclusie.
De MB is geboren in Egypte. Vijfentachtig jaar later is het een overleving gebleken. Het ontwikkelde zich tot een internationale organisatie in ruim tachtig landen waarin de Egyptische Moslimbroeders nog steeds de leidende rol spelen. Met hun machtsovername bij de Egyptische verkiezingen van 2012, hun uitloper die nu in Turkije regeert, hun Palestijnse uitloper Hamas die in de Gazastrook regeert, de leidende rollen die hun broeders spelen in de regeringen van Tunesië, Jemen en Marokko, de leidende rollen die zij spelen in de oppositie in andere Arabische landen, en dankzij de sponsoring van de financiële magneet van Qatar, is de MB per se een macht geworden om rekening mee te houden.
In navolging van het Qatarese en Turkse voorbeeld zagen de VS daarin een potentiële bondgenoot en planden zij hun regionale strategie dienovereenkomstig.
Nu Morsi en de MB in Egypte uit de macht zijn gehaald, is deze Amerikaanse strategie aan het ontrafelen.
Amerikaanse bondgenoten verdeeld
De MB heeft een zeer zware klap gekregen in het Egyptische kerngebied, samen met een groeiend MB – Amerikaans regionaal ‘begrip’.
Een regionale, door de VS gesponsorde as tussen Egypte, Turkije en Qatar, die rivaliserend zou kunnen zijn met de alliantie tussen Iran en Syrië, loopt het risico een plan uit de verleden tijd te worden.
De regionale bondgenoten van de VS zijn nu verdeeld tussen de pro-MB onder leiding van Qatar en Turkije en de anti-MB onder leiding van Saoedi-Arabië en de VAE.
Het regionale front tegen Iran van de door de VS gesponsorde ‘gematigden’, die verenigd zijn in hun pogingen om een ‘regimeverandering’ in Syrië af te dwingen, is eveneens verzwakt.
Terwijl Syrië opluchting voelt, sloot Iran zich aan bij zijn regionale rivalen in Qatar en Turkije, evenals bij Cuba, Venezuela, de VS en de EU in het veroordelen van “de massamoord op de bevolking”, aldus een verklaring van zijn ministerie van Buitenlandse Zaken. De nieuwe Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Mohammad Javad Zarif merkte maandag op “hoe de stemmen van mensen worden vergeten en vertrapt.”
De abrupte rolverandering van Amerika van een anti-islamistische kruisvaarder in een voorvechter van de politieke islam heeft twee van de nauwste Arabische bondgenoten van de VS in Saoedi-Arabië en de VAE tegengewerkt, die prompt naar voren kwamen als de belangrijkste politieke en financiële steunpilaren van de door het leger gesteunde interim-regering in Egypte. ; op de tweede dag dat Morsi werd afgezet, droegen ze 12 miljard dollar bij aan Caïro.
De Saoedische koning Abdullah verwierp buitenlandse inmenging in ‘de binnenlandse aangelegenheden van Egypte’ en verklaarde in een vrijdag op de Saoedische televisie voorgelezen verklaring dat wat er in Egypte gebeurde ‘een Arabische aangelegenheid’ was. Zijn minister van Buitenlandse Zaken, Prins Saud Al Faisal, beloofde tijdens een recent bezoek aan Parijs Egypte te compenseren voor elke bezuiniging op de westerse hulp, door te zeggen: “Met bedreigingen zullen we niets bereiken.”
Het is duidelijk dat Saoedi-Arabië, de VAE en Koeweit, die twaalf miljard dollar aan Caïro hebben bijgedragen op de tweede dag dat Morsi werd afgezet, het niet eens zijn met Egypte met hun strategische bondgenoten in de VS en de EU; hun positie zal zeker zwaar wegen in hun uiteindelijke standpunt.
Sommige commentatoren omschrijven de Turkse reactie als ‘hysterisch’, die Egypte ertoe bracht Turkije te beschuldigen van inmenging in zijn binnenlandse aangelegenheden. Dinsdag zei premier Recep Tayyip Erdogan dat Israël betrokken was bij de “militaire staatsgreep” die Morsi uit de macht bracht; het Witte Huis ontkende de beschuldiging. Eerder beschuldigde hij Saoedi-Arabië en de VAE ervan partners te zijn van de ‘Egyptische staatsgreep’. Hij had de VN opgeroepen om de ‘bloedbaden’ in Egypte te veroordelen en beschreef de ontwikkelingen in het land als een ‘samenzwering tegen de moslimwereld, met name gericht op Turkije’.
Turkije is een verliezer in de laatste ontwikkelingen in Egypte. Ankara ziet zijn leidende regionale rol door middel van een alliantie met Egypte abrupt worden afgebroken en vervangen door de heropleving van het Saoedische regionale leiderschap via dezelfde alliantie. De verwachting is dat de betrekkingen tussen de drie regionale zwaargewichten zullen verslechteren.
Geen business-as-usual
De VS lopen voorop in de westerse veroordeling van het harde optreden tegen de MB en dringen aan op een “inclusief” politiek proces dat hen een integraal onderdeel zou maken van elke toekomstige herstructurering van het heersende systeem.
Deze lijn van het Amerikaanse denken creëert een internationale omgeving die het verzet van de MB aanwakkert, wat onvermijdelijk het geweld en de crisis zou bestendigen, zegt de interim-regering in Caïro.
Dit is precies wat de VS – die naar het Westen zijn geleid naar een ramkoers met de zittende interim-regering, die Morsi en zijn broeders ervan beschuldigt een jaar lang leiding te geven – ertoe brengt alle andere politieke spelers uit te sluiten. Het uitsluitingsbeleid van MB zou de belangrijkste factor zijn die tot de ondergang van hun bewind heeft geleid. De nieuwe heersers dringen aan op opname van de MB op hun eigen voorwaarden.
Zij beschuldigen de veroordeling door de wereld van hun “buitensporig gebruik van geweld” als een bijdrage aan wat sommige van hun commentatoren zeggen: het is een “uitputtingsoorlog” die door de MB wordt gevoerd tegen de Egyptische staat, haar interim-regering en defensietroepen.
Onder de niet minder dan duizend doden sinds 100 juli zijn ruim honderd leger- en politieagentenrd. Michael W. Hanna, een Egypte-expert van de in New York gevestigde Century Foundation, werd maandag door AP geciteerd: “Een burgeroorlog is zeker een mogelijkheid.”
Het is duidelijk dat de Egyptische machthebbers van post-Morsi de Amerikaanse en Europese visie op de MB niet delen als “gematigden” die “inbegrepen” zouden kunnen worden.
De bilaterale betrekkingen van de VS met Egypte lijken op een keerpunt af te stevenen, maar er bestaat in ieder geval “geen twijfel” over dat Washington “niet kan terugkeren naar de normale gang van zaken” met Caïro, zoals Obama op 23 augustus aan CNN vertelde.
Nicola Nasser is een ervaren Arabische journalist, gevestigd in Birzeit, op de Westelijke Jordaanoever van de door Israël bezette Palestijnse gebieden. [e-mail beveiligd]
ZNetwork wordt uitsluitend gefinancierd door de vrijgevigheid van zijn lezers.
Doneren