Til að bregðast við áhyggjufullum spurningum sem margir velta fyrir sér um áframhaldandi bankakreppu sem hófst í Bandaríkjunum með gjaldþroti Silicon Valley Bank (SVB), og hefur nú áhrif á Japan og önnur lönd, get ég boðið eftirfarandi stutta greiningu.
Kveikjan
Sérhver kerfisbundin bankakreppa hefur kveikju sem setur hana af stað. Í tilviki SVB er ástæðan fyrir gjaldþroti þess tvíþætt.
- Verðfall á eftirmarkaði skuldabréfa - í grundvallaratriðum bandarísk ríkisskuldabréf (ríkisbréf) - sem stafaði af vaxtahækkun Fed sem aftur var „þröngvað“ á alla seðlabanka vegna verðbólgu.
- Hækkun hlutabréfaverðs Big Tech og alls stafræns vistkerfis lítilla tæknifyrirtækja í kringum Big Tech – lækkun sem stafar af því að Fed hætti (vegna verðbólgu) peningaprentunar.
Nánar tiltekið fékk SVB tvo slagi á sama tíma.
- Sá fyrsti sló á sjóði þess, sem var aðallega fjárfest í bandarískum ríkissjóði. Þetta gerðist þar sem vaxtahækkunin dró úr endursöluverði þessara bréfa (Af hverju að kaupa "second hand" eldra skuldabréf sem gefur 0.5% þegar þú getur keypt "nýtt" sem gefur 3%?). Í sjálfu sér dugði þessi þróun ekki til að gera SVB gjaldþrota. Svo framarlega sem SVB var ekki skylt að selja á lækkuðu verði eldri skuldabréfin sem það átti var ekkert vandamál. Hins vegar, vegna seinni höggsins, neyddist SVB til að selja með miklum afslætti. Og þar byrjaði vandamálið.
- Þegar verðbólga neyddi seðlabankann til að hætta að prenta nýja peninga (þ.e. ekki lengur magnbundin slökun), stöðvaðist líka flæði fjármuna sem héldu hlutabréfum stórtæknifyrirtækja í heiðhvolfinu. Þannig lækkuðu hlutabréf í Big Tech. Þar sem þessi fyrirtæki (Google, Amazon, Meta, Twitter, Netflix, Airbnb, Uber, o.s.frv.) byggðu fjármögnun sína á lánum sem tekin voru með því að setja ofmetið hlutabréfaverð sem veð (t.d. þannig keypti Elon Musk Twitter), Big Tech varð skyndilega uppiskroppa með reiðufé. Þess vegna fóru þeir að draga innistæður sínar frá bönkum eins og SVB.
Skemmst er frá því að segja að á sama tíma og eiginfjárgrunnur SVB var skertur voru sparifjáreigendur að biðja um innstæður sínar til baka. Um leið og fréttir bárust af því að SVB væri seint að skila inn innistæðueigendum hófst klassískt bankaáhlaup.
Orsökin
Ástæðan fyrir því að bilun meðalstórs banka í Kaliforníu skapaði svo mikinn kvíða um allan heim er sú að alþjóðlegur kapítalismi hefur aldrei tekist að koma undir sig fótunum eftir 2008.
Nánar: Seðlabankar (FED, ECB, o.s.frv.) hafa eitt grunntæki – vextina. Þegar þeir vilja hemja umsvif í efnahagslífinu til að halda verðbólgu í skefjum hækka þeir vextina og öfugt. En auk verðstöðugleika hafa seðlabankar tvö önnur markmið: Stöðugleika bankakerfisins og jafnvægi lausafjár við fjárfestingu. Vextir sem seðlabankinn velur eru einn. Sami fjöldi (td 3%) þarf að ná þremur markmiðum samtímis: verðstöðugleika, stöðugleika bankakerfisins og jafnvægi milli lausafjár og fjárfestingar.
Og hér liggur ástæðan fyrir því að ég held því fram að eftir 2008 geti kapítalisminn ekki náð sér: Það er ekki lengur til einn vexti sem hægt er að ná allir þrír þessara markmiða samtímis. Þetta er harmleikur seðlabankamanna: Ef þeir vilja temja verðbólgu (með nógu háum vöxtum) koma þeir af stað bankakreppu og þar af leiðandi neyðast þeir til að bjarga ólígarkunum sem, þrátt fyrir björgun, reka fjárfestingar undir lausafjárstöðu. Ef þeir hins vegar setja lægri vexti til að koma í veg fyrir bankakreppu þá fer verðbólgan úr böndunum – með þeim afleiðingum að fyrirtæki búast við að vextir hækki sem dregur úr fjárfestingum. Og svo framvegis og svo framvegis.
Aftur til 2008, þá?
Nei, af tveimur ástæðum. Í fyrsta lagi er vandamálið fyrir bandaríska banka í dag ekki það að eignir þeirra eru rusl (t.d. skipulagðar afleiður byggðar á rauðum lánum) eins og þær voru árið 2008, heldur að þeir eiga ríkisskuldabréf sem þeir eru einfaldlega neyddir til að selja á undirverði. Í öðru lagi er björgunaraðgerðin sem Fed tilkynnti í gær önnur en 2008 - í dag eru það bankarnir og sparifjáreigendur sem eru leystir út, en ekki eigendur banka-hluthafa. Þessar tvær ástæður skýra hvers vegna hlutabréf í banka lækka en það er ekkert algjört hrun á hlutabréfamörkuðum.
Það að ekki sé algjört hrun á hlutabréfamörkuðum þýðir auðvitað ekki að kreppa kapítalismans – sem hefur verið í stöðugri þróun síðan 2008 – sé ekki að dýpka. Það hefur einfaldlega ekki einkenni samstundis, þungt fall.
Hvað þýðir þessi þróun fyrir Evrópu?
Árið 2008 fögnuðu Berlín og París því að bankahrunið var bandarískt og kæmi þeim ekki við – eða það héldu þeir. Þangað til þeir áttuðu sig á því að fransk-þýskir bankar voru hlaðnir af eitruðum bandarískum afleiðum sem gerðu Lehman gjaldþrota.
Í dag virðast frönsk-þýskir bankar ekki eiga við sama vandamál að stríða – frekar er þeim hlíft vegna úreltrar uppbyggingar evrópska hagkerfisins. Hvað á ég við? Fransk-þýskir bankar hafa ekki lánað stórar upphæðir til European Big Tech af þeirri einföldu ástæðu að European Big Tech er ekki til – þeir lána enn bílaframleiðendum og útdráttarfyrirtækjum. Þannig að ég sé ekki evrópskt SVB á sjóndeildarhringnum.
Það þýðir auðvitað ekki að evrópskir bankar séu öruggir. Eigin fé þeirra er einnig fjárfest í skuldabréfum sem hafa lækkað í verði. Stórt innlánsflug mun skapa sömu vandamál hér og við erum að sjá í Bandaríkjunum. Slíkur flótti gæti komið frá hlutum fjármálakerfisins sem maður getur ekki ímyndað sér – til dæmis frá tryggingageiranum (eins og í Bretlandi síðasta haust) eða frá hruni hins veika Credit Suisse, sem lengi hefur þjáðst.
Hvað hefði átt að gera?
Síðan 2008 hafa stjórnvöld og seðlabankar verið að reyna að styrkja bankana með blöndu af sósíalisma fyrir bankana og aðhald fyrir alla aðra. Niðurstaðan er sú sem við sjáum í dag: Meinvörp kreppunnar frá einu „líffæri“ kapítalismans til annars, þar sem umfang kreppunnar eykst með hverju slíku meinvörpum.
Hvað væri hægt að gera í staðinn? Nákvæmlega andstæðan: niðurskurður fyrir bankana, með þjóðnýtingu þeirra sem ekki geta lifað af. Og sósíalismi fyrir launþega – grunntekjur fyrir alla, afturhvarf til kjarasamninga og, lengra út, ný form eignarhalds á há- og lágtæknifyrirtækjum. Með öðrum orðum, ekkert minna en pólitísk bylting.
Til þeirra sem óttast hugmyndina um pólitíska byltingu er boðskapur minn einfaldur: Búðu þig undir að borga verðið fyrir vaxandi kreppu kapítalisma sem er staðráðinn í að taka okkur öll til grafar.
ZNetwork er eingöngu fjármagnað með örlæti lesenda sinna.
Styrkja
1 athugasemd
Vegna þess að það var deila á milli teknóanna!🥸🏌️