De Kanadeeske regearing folget har ynset om 'de lieding te nimmen' yn Haïty út namme fan 'e Bush-administraasje.
It is hast in jier lyn dat de aard fan dit fersyk eksplisyt makke waard yn 'e Permaninte Parlemintaryske Komitee foar Bûtenlânske Saken fan Kanada. Tidens ien fan ferskate gearkomsten dy't plakfûnen sawat ien moanne nei it fuortheljen fan presidint Jean Bertrand Aristide, Carlo Dade fan 'e Kanadeeske regearing finansierde tinktank foar healrûne belied, FOCAL (Canadian Foundation for the Americas), hie dit te sizzen op 1 april, 2004:
'De FS soene Kanadeeske belutsenens ferwolkomme en dat Kanada de lieding nimt yn Haïty. De administraasje yn Washington hat syn hannen mear as fol mei Afganistan, Irak, en it potinsjeel yn Korea en it Mideasten. D'r is gewoan net de mooglikheid om te konsintrearjen ... [T] om echt te slagjen yn Haïty, hawwe jo oandacht op lange termyn nedich op it heechste nivo ... Dit is in kâns foar Kanada om op te stappen en dat soarte fan rjochte oandacht en liederskip te leverjen, en de administraasje soe dit wolkom hjitte.'
Dade makke it ek dúdlik dat 'dit wat fan belang wie' foar assistint sekretaris fan steat Roger Noriega, en USAID Latynsk-Amearika-behearder Adolfo Franco, dy't in pear dagen earder Ottawa besocht.
De opmerkingen fan Dade wiene wat facetious, jûn dat de Kanadeeske regearing al in wichtige rol spile hie yn 'e pre-coup destabilisaasje fan' e Lavalas-regearing fan Haïty. Meast opmerklik wie de Kanadeeske MP Denis Paradis gasthear fan in 'rondetafelgearkomste op heech nivo oer Haïty' 31 jannewaris-1 febrewaris 2003 (sjoch HaVti ProgrPs, Vol. 20, No. 51, 3/5/2003).
Neffens de orizjinele ynterne kommunikaasjes, koartlyn krigen troch in fersyk fan 'e Wet op tagong ta ynformaasje, soe de gearkomste 'de hjoeddeistige politike situaasje yn Haïty' oanpakke. Opmerklik wie dat de affêre 'foarnommen wie fan in beheinde en yntime aard'. Dit, 'om in frije útwikseling fan mieningen en brainstorming ûnder de útnoege dielnimmers te fasilitearjen.'
Nearne ûnder de útnoege wiene Haïtiaanske fertsjintwurdigers. Amtners fan Aristide waarden pas ferteld oer de gearkomste neidat Paradis de details derfan útlekte oan L'Actualité ferslachjouwer Michel Vastel yn maart 2003, wat in foarsisbere perioade fan 'skeakontrôle' fasilitearre. Paradis fertelde Vastel dat de tema's fan 'e mooglike ferwidering fan Aristide, it mooglike weromkommen fan it ûntbûne militêr fan Haïty, en de opsje fan it oplizzen fan in Kosovo-lykas trusteeship op Haïty, waarden besprutsen tidens de gearkomste. Vastel publisearre dizze ynformaasje, dy't in flinke opskuor feroarsake yn Haïty, de FS en Ottawa, wêrtroch Paradis en de Kanadeeske regearing twongen om te ûntkennen dat sokke dingen waarden beskôge. Paradis waard dêrnei ûntslein fan syn funksje as steatssekretaris foar Latynsk-Amearika, en waard ferfongen as minister fan La Francophonie, ûnder waans auspysjes de gearkomste waard holden. Denis Coderre ferfong Paradis, en fungearret hjoed as Kanadeeske premier Paul Martin's Special Adviserto Haïty.
Opmerklik bliuwt Vastel troch it orizjinele artikel te stean, en beweart dat net allinich Paradis him de details fertelde, mar dat Frânske amtners se befêstigen. Op 31 jannewaris 2003 sprieken sawol Vastel as Frânske minister Pierre-Andre Wiltzer yn itselde panel, de titel fan 'Obligation morale internationale; Perspectives, idées nouvelles et démarches B explorer.' Tidens in ynterview fan 11 septimber 2004 rôp Paradis ferskate kearen it idee op dat hy ferkeard ynterpretearre waard troch Vastel, dat de gearkomste, yn essinsje, koe wurde omleech nei de 'ferantwurdlikens om te beskermjen', in Kanadeeske makke 'humanitêre yntervinsje'-doktrine dat, as oannommen troch de UN fia in proses dat Martin no besiket te fasilitearjen, soene machtige lannen harsels it rjocht (of 'ferantwurdlikens') jaan om militêr yn te gripen yn in lân dat neffens harren in steat fan 'mislearring' berikt is.
Oft militêre yntervinsje al of net eksplisyt besprutsen waard, lykas Vastel beweart, of ymplisyt, lykas Paradis beklammet, it wichtige feit is dat militêre yntervinsje hat plakfûn, Aristide waard fuorthelle, it Haïtyske leger is effektyf weromkommen, en in de facto trusteeship wurdt oplein oer it Haïtiaanske folk.
Rjochtfeardiging fan de yntervinsje
Om de yntervinsje ôf te lûken en dêrnei in wichtige 'liederskipsrol' oan te nimmen, is de Kanadeeske regearing flink gongen om har spoaren te dekken, hoewol min. Dit is in proses dat ek syn oarsprong hat yn de perioade foar de steatsgreep. Dokuminten dy't koartlyn krigen binne fan it Canadian International Development Agency (CIDA) litte sjen dat, mei eksklusiviteit, organisaasjes dy't ideologysk tsjin Aristide en Lavalas binne, Kanadeeske regearingsfinansiering krije. De list omfettet de likes fan ENFOFANM, SOFA, Kay Fanm, GARR, CRESFED, PAJ, POHDH / SAKS, en de Haïty-ôfdieling fan 'e Nasjonale Koalysje foar Haïtyske rjochten (NCHR).
Yn 'e moannen foarôfgeand oan' e ôfsetting fan Aristide holpen frijwol al dizze organisaasjes it offisjele Kanadeeske regearingsbelied tsjin Haïty by. It meast sprekkende foarbyld hjirfan is te finen yn in dokumint mei de titel 'Haïti: in bittere bicentennial', dat makke waard troch it ek CIDA-finansierde 'Rights and Democracy', in 'Kanadeeske ynstelling mei in ynternasjonaal mandaat.' Yn septimber 2003 stjoerde Rjochten en Demokrasy in delegaasje nei Haïty. Op syk nei 'in bydrage te leverjen oan' it oplossen fan 'e 'oanhâldende krisis' yn Haïty, rjochten en demokrasy bepaalde 'ferskate oanpak fan yntervinsje', dy't Haïty troch de krisis kinne helpe. Neist it jaan fan legitimiteit foar de politike opposysjefronten Demokratyske Konverginsje en Groep fan 184, leit it rapport dúdlik de skuld foar de politike ûnrêst fan Haïty op Aristide en Lavalas.
Hoewol de details fan it rapport op himsels ynteressant binne, is it hjiryn de list fan dy organisaasjes dy't Rjochten en Demokrasy op it stuit moete hawwe, dy't wy benammen iepenbierend moatte fine. Mar foar in inkelde fertsjintwurdiger fan 'e Haïtyanske regearing, waarden de oerbleaune Haïtianen dy't moete wiene ôfstimd mei de politike opposysje. Alle hjirboppe neamde organisaasjes, dy't hjoeddedei CIDA-finansiering ûntfange, steane op dizze list fan rjochten en demokrasy. It is mooglik dat ferskate fan 'e groepen Kanadeeske finansiering krigen foardat de steatsgreep.
Wat bekend is foar wis, en miskien it meast ferrifeljend, is dat NCHR $ 100,000 krige foar it spesifike doel fan juridyske, medyske, psychologyske en logistike bystân foar de 'slachtoffers' fan 'e sabeare La Scierie bloedbad. Op 9 maart 2005 sette HaVti-ProgrPs NCHR yn dit ferbân yn in goede kontekst: 'De yllegale regearing hat sawol [eardere premier] Neptunus en [eardere minister fan Binnenlânske Saken] Privert beskuldige fan belutsenens by in sabeare 'bloedbad' op 11 febrewaris, 2004 yn St. Marc, in barren dêr't ferslachjouwers en minskerjochtegroepen it hast oeral oer iens binne, nea bard is. Allinich de pro-coup troch de Amerikaanske regearing-stipe Nasjonale Koalysje fan Haïtyske rjochten (NCHR) beskuldiget dat sa'n 50 minsken waarden slachte troch pro-Lavalas-partisanen. Pierre Espérance, haad fan it Haïty-buro fan 'e NCHR, seit dat de oerbliuwsels fan' e ûnderstelde slachtoffers 'opten waarden troch hûnen' om it ûntbrekken fan forensysk bewiis te ferklearjen' (sjoch HaVti ProgrPs, Vol. 22, No. 52, 3/9/2005 ).
Op dit punt is it twifele dat in protte Kanadeeske belestingbetellers har bewust binne dat se sa'n partijdige en dêrmei illegitime 'minskerjochtenorganisaasje' lykas NCHR finansiere. Yn in ûnôfhinklik rapport publisearre om deselde tiid dat de Kanadeeske ambassade yn Haïty de finansiering foar NCHR oankundige (14 april 2004), hat it National Lawyers Guild de tekoarten fan NCHR as minskerjochte-organisaasje útlein. NCHR 'koe gjin inkeld gefal neame wêryn in oanhinger fan Lavalas in slachtoffer wie,' en naam de delegaasje nei in keamer 'wêr't de muorre fersierd wie mei in grutte 'wolle' poster mei Aristide en syn kabinet.' Unanym konkludearre it NLG-rapport: 'Wy feroardielje de National Coalition for Haitian Rights (NCHR) yn Haïty foar it net behâlden fan har ûnpartidichheid as minskerjochtenorganisaasje.'
Nettsjinsteande dit bliuwt NCHR de meast oanhelle minskerjochtenorganisaasje yn Haïty troch de ynternasjonale en lokale elite-eigendom media. De Kanadeeske minister-presidint Paul Martin hat Pierre Espérance oandien, dy't derop stiet dat 'der gjin politike finzenen binne yn Haïty.' Leaver, de 700 of mear finzen sûnder lading, binne gewoane kriminelen dy't gewoan Lavalas binne. Oer it heule ûnkritysk fan 'e mei de hân selekteare Latortue-regearing hat de NCHR in krityske rol spile yn it legitimearjen fan' e steatsgreep en it hâlden fan 'e ynternasjonale publike miening ferbjustere oer de kwestje fan misbrûk fan minskerjochten rjochte tsjin pro-demokrasy-aktivisten.
Mei ferskate ûnôfhinklike minskerjochterapporten dy't koartlyn en útputtend de systematyske ûnderdrukking fan waarnommen oanhingers fan Aristide en/of konstitúsjonaliteit bleatstelle, wurdt de NCHR stadichoan as neaken sjoen, net oars as de keizers yn waans namme se wurkje. Yn in parseberjocht fan 11 maart distansjearre de direkteur fan NCHR-New York, Jocelyn McCalla, dy't sels yn it ferline breed bekritisearre is foar partisanen, syn organisaasje iepenbier fan Espérance's Haïty-basearre NCHR: 'Noch de hear Espérance, noch ien lid fan it personiel fan NCHR-Haïty, sprekt foar of út namme fan de National Coalition for Haitian Rights (NCHR), har bestjoer of har personiel.'
McCalla beskuldige Espérance fan 'it ferdigenjen fan in dysfunksjoneel Haïtysk rjochtssysteem dat net folle oars leveret as ûnrjocht.' Hjir ferwiisde McCalla nei de oanhâldende detinsje fan Neptunus nettsjinsteande it feit dat er 'net formeel oanklage is' troch de Haïtyske autoriteiten foar syn sabeare belutsenens by it 'bloedbad' yn Sint Marc op 11 febrewaris 2004. Neptunus syn trije wiken lange hongerstaking, dy't protestearre tsjin it 'dysfunksjonele Haïtyanske rjochtssysteem', wylst hy de ûnbedoelde frijlitting fan syn en Privert easke, kaam in ein doe't hy op 11 maart nei in UN-sikehûs waard brocht en behannele foar útdroeging.
Skriuwer en koördinator fan it Komitee foar de ferdigening fan 'e rjochten fan' e Haïtyen, Ronald Saint-Jean, hat de omstannichheden om de rol fan 'e NCHR yn wat hy karakterisearret as de fabrikaazje fan' e 'bloedbad' yn St. Marc dokumintearre en analysearre. (Sjoch: 'A propos du 'Génocide de la Scierie': Exiger de la NCHR toute la verité,' 2004) Saint-Jean wie earder dizze moanne yn Ottawa en Montreal en feroardiele Kanada's finansiering fan NCHR, en fertelde amtners en de parse dat as Neptunus stjert syn bloed is op 'e hannen fan Kanada.
De skriuwer is in ûnôfhinklike sjoernalist basearre yn Vancouver.
ZNetwork wurdt allinich finansierd troch de generositeit fan har lêzers.
Donaasjes