"Igama elithi 'umcebisi' libuyela kwiGrisi yamandulo xa u-Odysseus waqala ukunyamekela
umhlobo Mentor ngemfundo yonyana wakhe, kodwa mkhuba sele ikhona phantse
zonke iinkcubeko emhlabeni."
โ Ukusuka kwi "Mentoring : the Tao of Giving and Receiving wise" ngu
UChungliang Al Huang kunye noJerry Lynch
"Umcebisi akajongi i-protรฉgรฉ, kodwa uqeqesha kunye nezikhokelo njenge
ntanga. Umcebisi ubonelela ngenkxaso kwi-protรฉgรฉ ukuba uyaxenga kwaye uyamkhuthaza
ukuba izenzo zakhe zingaphantsi kunokuba zinokuba njalo. Umcebisi ngumcebisi othembekileyo onguye
uzibophelele kubudlelwane obusondeleyo bokusebenza kunye neprotege, enikezela ngengxelo enokuthi
amse kwinqanaba eliphezulu lobuchule kunye nokusebenza. Umcebisi uvulelekile ekufundeni
kunye nokukhula, kananjalo, kwaye uyakwazi ukuxabisa kunye nokuxhamla kwiimbono ezintsha a
iproteyinti inokunikela."
โ Ukusuka โkwiKharityhulamu yokuNceda aBantwana: Incwadi yesikhokelo
Abacebisi" ngu
UDan Bellm, uMarcy Whitebook kunye noPatty Hnatiuk.
Ngaba unabo abacebisi ebomini bakho? Ngaba ungumcebisi kabani? Ngaba sinokuchaphazela ngokufanelekileyo
iintshukumo zotshintsho lwentlalo ngokwakha ubudlelwane bokucebisa kumsebenzi wethu wezopolitiko?
Ndicinga ukuba sinako.
Kudala ndifunda into malunga nokucebisa ngomsebenzi wam wokuThatha iNkokeli โ a
Iprojekthi yeWheelock College yeSebe leMfundo yaBantwana aBasaqalayo โ esele yenziwe
ukufunda uphuhliso lobunkokeli phakathi kwabantu bebala abasebenza kwasebuntwaneni bokuqala
intsimi. Ababoneleli ngenkathalo emini kunye noncedo, kubonakala ngathi bamele ngokufanelekileyo
uluntu abalusebenzelayo. Abalawuli, abaququzeleli, kunye nabathatha izigqibo endle,
nangona kunjalo, abamhlophe ubukhulu becala. Ukuthabatha iNkokeli kuye kwaxhasa ngemali iindawo ezimbalwa ezahlukeneyo ngeenxa zonke
ilizwe ngeenzame zokubanceda bafumane izixhobo zophuhliso lobunkokeli ezi
ngokufanelekileyo kuluntu abahlala kulo. Njengoko kuye kwavela, ukucebisa kuye kwadlala a
indima ebalulekileyo ekuncedeni abantu bafumane ukufikelela kumandla kunye nezibonelelo kwintsimi yabo, njengoko
kunye nenkxaso yobuqu, isikhokelo, kunye nokuzithemba kufuneka batshintshe kwaye bakhule kwaye
badlale indima eyahlukileyo emsebenzini wabo.
Nazi ezinye vignettes ukusuka Ukuthatha iindawo ezikhokelayo. Ngamnye ubonisa ingcebiso eyahlukileyo
imodeli. Ukulandela ezo ziimbono zam malunga nendlela esinokuzisebenzisa ngayo ezi zifundo kuluntu lwethu
tshintsha umsebenzi.
ECalifornia, abantu bebala kunye nabantu abavela kwimvelaphi yeklasi yabasebenzi aba
abalawuli bamaziko okunyamekela abantwana bayahlawulwa ukuze bacebise abanye abanqwenela ukuba njalo
abalawuli. Ngale ndlela, umntu osemncinci nongenawo amava omsebenzi wokunakekela abantwana waseMelika,
umzekelo, unako "umfundi" kunye namava African American ngubani
ukudlala indima yobunkokeli ebaleni. Ubudlelwane babo bokucebisa buyimpumelelo ngokuyinxenye
kuba i-protรฉgรฉ ifumana ithuba lokufunda izixhobo zorhwebo, ngokuyinxenye ngenxa yokuba
yena nomcebisi wakhe babelana ngemvelaphi yenkcubeko kunye nokuqonda ezinye ze
imiqobo esekelwe kubuhlanga kwimfundo kunye nezinye izixhobo eziququzelela "ukunyuka"
entsimini, kwaye ngokuyinxenye kungenxa yokuba ekwazi ukufikelela kumntu ongumzekelo osebenza njengesikhumbuzo
ukuba usukelo lwakhe luyafikeleleka.
KwiDelta yaseYukon yaseAlaska, apho uninzi lwabantu bomthonyama lungekho endleleni โ luyafikeleleka
kuphela ngesikhephe kwiinyanga ezintathu zonyaka okanye ngenqwelo-moya, abafundisi-ntsapho bomthonyama babasaqalayo
sijonge kubadala bomthonyama ukuze bafumane inkxaso kunye neengcebiso njengoko bezama ukuchaphazela indlela abantwana abancinci
banyanyekelwa kwiindawo abahlala kuzo. Kwiilali ezinabemi abambalwa apho abantu benza konke
iintlobo zemisebenzi โ kuquka umsebenzi wokuziphilisa kunye nomsebenzi ohlawulwayo โ akukho ngqiqweni
ukuba ootitshala abasaqalayo bajonge abacebisi abanokuthi nabo ngokuthe ngqo
umfundi. Endaweni yoko baseka ubudlelwane bokucebisa nomntu abamthandayo okanye abaziva ngathi
umntu olungileyo. Ngokwemigaqo yeYup'ik, umntu olungileyo ngumphulaphuli olungileyo, umntu olandelayo
izithethe, umntu ozikhathaleleyo yena nosapho lwakhe, umntu ongazikhathaleleyo
uye woyisa ingxaki yeziyobisi okanye yotywala, umntu oziva esekhaya kuloo nto akuyo
nalapho avela khona. Kwiimeko ezininzi, abasebenzi boMthonyama abakhathalela abantwana abaqeqeshwayo
Abadala bomthonyama, bakwazile ukuhlala bemiliselwe kwindawo abahlala kuyo kwangaxeshanye
ukufikelela kwiinkqubo ezichongiweyo zabamhlophe/entshona, inkxaso, imfundo, izibonelelo, njl.
Umzekelo, baye bancedisa ukwenza iinkqubo zokufunda zeNtloko yeNtloko ngokwenkcubeko zifaneleke
amaYup'ik; bafunde indlela 'yokuma nokuthetha phandle'
iintlanganiso zobuchwephesha ezilawulwa ngabamhlophe; yaye bangenise amadoda amakhulu aboMthonyama ukuba afundise
Head Start ootitshala zemveli Yup'ik iindlela zokuziphatha.
E-Springfield, eMassachusetts, enabemi abaninzi baseLatino, abantwana abaninzi banjalo
ukunyanyekelwa kukhathalelo lwemihla yosapho oluqhutywa ngabafazi baseSpanishi abathi, kwiimeko ezininzi, babodwa,
abangenalayisenisi, nabangakwaziyo ukufikelela kwizibonelelo ezifumanekayo kubo ngenxa yolwimi kunye
eminye imiqobo. Inkxaso-mali yokuThatha iThe Lead isetyenziselwa ukudibanisa aba basetyhini
Amaqela amancinane "okunika iingcebiso koontanga" afumana inkxaso kwabakhoyo
inkokheliโ ekuhlaleni Iikomiti ezine ezenziwe malunga nentlanu yogcino lwentsapho
ababoneleli ngamnye kunye nochwephesha ovela endle onceda ukudibanisa kwabo bafanelekileyo
izixhobo kunye nolwazi zidibana rhoqo. Bachonga iingxaki abazamana nazo
kunye neenjongo abafuna ukuziphumeza, kwaye basebenzise inkxaso yeqela ukufikelela kwiinjongo ezibambekayo
ngokunjalo nokuxhotyiswa komntu. UFlora Rivera uthi oku malunga neenzame zabo zokwakha i
Umbutho wababoneleli bononophelo lwabantwana baseLatino, "Sisebenze nzima kakhulu kubo bonke
izinto esizifezileyo ukuza kuthi ga ngoku. Kwaye ngoku ndiziva ndinebhongo ngako konke esinako
kwenziwe. Singabafazi, oomama, abakhaya. Sincama izinto ezininzi. Ndihlala phantsi ndathi,
Thixo wam ndandingazi ukuba kukho amabhinqa amaninzi anesiphiwo โ amasiko amaninzi ahlukeneyo kunye
izakhono. Kufuneka senze oko kufunekayo ukuze sixhasane ngokomoya nangokwengqondo.
Wowu. Senze konke oku? Ngaba ndibadibanise bonke aba bafazi kunye namaqela? Ndifuna ukubamba
kweli thuba ulicudise ukuze ndingaphulukani nalo. Ngexesha lonyaka, thina
zitshintshe kakhulu. Okokuqala : Ndiziva ndikhululekile. Ndiziva ndizithembile. ndiyeva
ukhuselekile."
Njengomgqugquzeli wotshintsho lwentlalo, ndinomdla wokukhangela iindlela zokufumana ngaphezulu
umsebenzi wenziwe, kwaye wenziwe kakuhle!. Sinokuphumelela njani ngakumbi? Kuphephe ukudinwa? Qinisekisa ukuba
uluntu olwahlukeneyo lunceda ukumisela ii-ajenda kunye nokufikelela ngokulinganayo kumandla okwenza izigqibo?
Ncedana ngezigqibo ezinzima zezopolitiko (nezinye)? Coca iindlela phakathi
sonke ngonxibelelwano olusebenzayo ngakumbi kunye nokutshintshiselana ngenkxaso, iingcebiso ezibambekayo, amaqhinga,
unxibelelwano, uluhlu lokuposa, iingcebiso zobugcisa, nantoni na?
Ukucebisa kunokuba yinto enye eluncedo kumzamo opheleleyo woku:
- sakhe ubunkokeli phakathi kwethu;
- qonda ukuba umsebenzi onzima wokuba nokuhlala ulitshantliziyo lezopolitiko ufuna
inkxaso yobuqu kunye nokufikelela kubantu ngolwazi, izixhobo, uqhagamshelo, kunye
izixhobo;
- kunye nokwenza ngononophelo imodeli yophuhliso lobunkokeli efanelekileyo ngokwenkcubeko
kwaye ezitsala amandla kunye neempawu zoluntu olwahlukeneyo.
Ukulandela esi sihloko, ndicela amabali kunye neengcinga zakho malunga nokucebisa.
Ndibhalele apha [imeyile ikhuselwe], kwaye undixelele ukuba ukhe wanamava na
ukucebisa, indlela esebenze ngayo okanye ayisebenzanga kuwe, kwaye ukuba ucinga ukuba kuya kuba luncedo
fumana iindlela zokudala ubudlelwane obungakumbi bokucebisa phakathi kwabantu abenza umsebenzi wotshintsho lwentlalo. I
ndiza kuxela into endiyivayo ebantwini kugqabaza lwexesha elizayo.