Amerika Latine ka qenë historia e suksesit të botës së mbetur në dekadën e parë të shekullit të njëzet e një. Kjo është e vërtetë në dy kuptime. Mënyra e parë dhe më e vërejtur është se partitë e majta ose të qendrës së majtë kanë fituar një seri të jashtëzakonshme zgjedhjesh gjatë dekadës. Dhe kolektivisht, qeveritë e Amerikës Latine kanë marrë për herë të parë një shkallë të konsiderueshme distancë nga Shtetet e Bashkuara. Amerika Latine është bërë një forcë gjeopolitike relativisht autonome në skenën botërore.
Por ka pasur një mënyrë të dytë në të cilën Amerika Latine ka qenë një histori suksesi e botës së majtë. Lëvizjet e popullsive indigjene të Amerikës Latine janë pohuar politikisht pothuajse kudo dhe kanë kërkuar të drejtën për të organizuar jetën e tyre politike dhe shoqërore në mënyrë autonome. Kjo së pari fitoi vëmendjen botërore me kryengritjen dramatike të lëvizjes neo-zapatiste në shtetin meksikan të Chiapas në vitin 1994. Ajo që është vënë re më pak është shfaqja e llojeve të ngjashme të lëvizjeve në të gjithë Amerikën Latine dhe shkalla në të cilën ato kanë krijuar një rrjeti ndër-amerikan i strukturave të tyre organizative lokale.
Problemi ka qenë se dy llojet e të majtëve – partitë që kanë arritur pushtetin në shtete të ndryshme dhe ato indigjenistë lëvizjet në shtete të ndryshme – nuk kanë objektiva identike dhe përdorin gjuhë ideologjike krejt të ndryshme.
Palët kanë bërë si objektivin e tyre kryesor zhvillimin ekonomik, duke kërkuar ta arrijnë këtë objektiv të paktën pjesërisht nëpërmjet kontrollit më të madh mbi burimet e tyre dhe marrëveshjeve më të mira me sipërmarrjet e jashtme, qeveritë dhe institucionet ndërqeveritare. Ata kërkojnë rritje ekonomike, duke argumentuar se vetëm në këtë mënyrë do të rritet standardi i jetesës së qytetarëve të tyre dhe do të arrihet një barazi më e madhe botërore.
La indigjenistë lëvizjet kanë kërkuar të kenë kontroll më të madh mbi burimet e tyre dhe marrëveshje më të mira jo vetëm me aktorët jokombëtarë, por edhe me qeveritë e tyre kombëtare. Në përgjithësi, ata thonë se objektivi i tyre nuk është rritja ekonomike, por të pajtohen me PachaMama, ose tokën mëmë. Ata thonë se nuk kërkojnë një përdorim më të madh të burimeve të tokës, por një përdorim më të arsyeshëm që respekton ekuilibrin ekologjik. Ata kërkojnë jetese e mire – të jetosh mirë.
Nuk është për t'u habitur që indigjenistë lëvizjet kanë qenë në konflikt me disa qeveri më konservatore në Amerikën Latine – si Meksika, Kolumbia dhe Peruja. Gjithnjë e më shumë, dhe mjaft hapur, këto lëvizje kanë rënë në konflikt edhe me qeveritë e qendrës së majtë si Brazili, Venezuela, Ekuador dhe madje Bolivi
Unë them edhe Bolivinë sepse ajo është e vetmja qeveri që ka zgjedhur një indigjenistë president me mbështetje masive nga indigjenistë popullsia e vendit. E megjithatë, ka pasur një konflikt. Çështja, si kudo tjetër, është nëse dhe si zhvillohen burimet natyrore, kush i merr vendimet dhe kush i kontrollon të ardhurat.
Partitë e majta priren të akuzojnë indigjenistë grupet që bien në konflikt me ta për të qenë, me dashje ose jo, pengje (nëse jo agjentë) të partive të djathta kombëtare dhe të forcave të jashtme, veçanërisht të Shteteve të Bashkuara. Të indigjenistë Grupet që kundërshtojnë partitë e majta këmbëngulin se ato po veprojnë vetëm për interesat e tyre dhe me iniciativën e tyre, dhe akuzojnë qeveritë e majta se sillen si qeveritë konservatore të dikurshme pa marrë parasysh pasojat ekologjike të aktiviteteve të tyre zhvillimore.
Diçka interesante ka ndodhur së fundmi në Ekuador. Atje, qeveria e majtë e Rafael Correas, e cila kishte fituar pushtetin fillimisht me mbështetjen e indigjenistë lëvizjet, më pas ranë në konflikt të ashpër me ta. Ndarja më e mprehtë ishte mbi dëshirën e qeverisë për të zhvilluar burimet e naftës në një rezervë të mbrojtur Amazonian të quajtur Yasuni.
Fillimisht, qeveria injoroi protestat e banorëve autoktonë të rajonit. Por më pas Presidenti Correa shpiku një alternativë të zgjuar. Ai u propozoi qeverive të pasura të veriut global që, nëse Ekuadori heq dorë nga ndonjë zhvillim në Yasuni, këto qeveri të pasura duhet të kompensojnë Ekuadorin për këtë heqje dorë, me arsyetimin se ky ishte një kontribut në luftën botërore kundër ndryshimeve klimatike.
Kur kjo u propozua për herë të parë në samitin e klimës në Kopenhagë në 2009, u trajtua si një fantazi. Por pas gjashtë muajsh të gjatë negociatash, pesë qeveri evropiane (Gjermania, Spanja, Belgjika, Franca dhe Suedia) kanë rënë dakord të krijojnë një fond që do të administrohet nga Programi i Zhvillimit të OKB-së për të paguar Ekuadorin që të mos zhvillojë Yasuni me arsyetimin se kjo kontribuon për reduktimin e emetimeve të karbonit. Flitet për shpikjen e një foljeje të re, yasunize, për të treguar marrëveshje të tilla.
Por sa marrëveshje të tilla mund të bëjë dikush? Ekziston një çështje më thelbësore në lojë. Është natyra e "botës tjetër që është e mundur" - të përdoret slogani i Forumit Social Botëror. A bazohet në rritjen e vazhdueshme ekonomike, edhe nëse kjo është "socialiste" dhe do të rriste të ardhurat reale të njerëzve në jugun global? Apo është ajo që disa po e quajnë një ndryshim në vlerat qytetëruese, një botë e të cilit jetese e mire?
Ky nuk do të jetë një debat i lehtë për t'u zgjidhur. Aktualisht është një debat mes forcave të majta të Amerikës Latine. Por situata të ngjashme qëndrojnë në themel të shumë tendosjeve të brendshme në Azi, Afrikë dhe madje edhe Evropë. Mund të rezultojë të jetë debati i madh i shekullit të njëzet e një.
nga Immanuel Wallerstein
[E drejta e autorit nga Immanuel Wallerstein, shpërndarë nga Agence Global. Për të drejtat dhe lejet, duke përfshirë përkthimet dhe postimin në sajte jo-komerciale, dhe kontaktoni: [email mbrojtur], 1.336.686.9002 ose 1.336.286.6606. Jepet leje për të shkarkuar, përcjellë në mënyrë elektronike ose e-mail te të tjerët, me kusht që eseja të mbetet e paprekur dhe të shfaqet shënimi i së drejtës së autorit. Për të kontaktuar autorin, shkruani: [email mbrojtur].
Këto komente, të botuara dy herë në muaj, synojnë të jenë reflektime mbi skenën bashkëkohore botërore, siç shihet nga këndvështrimi jo i titujve të menjëhershëm, por afatgjatë.]