O nisi itulagi e tatau ona tumau pea le atinaʻeina ina ia mafai ai e isi ona atinaʻe ua leva ona avea ma se tasi o mea moni o le faʻatau tupe. O le isi lea auala e faʻailoa ai o le tele o le mativa i le lalolagi atoa i Saute e le o se taunuuga o nisi o le le lava o le lotoifale ae ona o le faʻaogaina o le malo, o aʻafiaga faifaipea o colonialism ma le malosi tau tupe.
O lenei malosi na talanoaina auiliili i le tele o taimi, aemaise lava, i le tulaga o Aferika, i le tala masani a Walter Rodney. Le auala na faʻaleagaina ai e Europa Aferika. O tusitala Latina Amerika na latou taulimaina lenei tulaga le tutusa i galuega e pei o Eduardo Galeano. Tatala Veins o Amerika Latina. O isi tusitala, e pei o Samir Amin i le tele o ana galuega, na vaʻavaʻai i lenei mea mai se vaʻaiga lautele lautele. E leai se tele o tusi o loʻo faʻamatalaina, i se faʻamatalaga mataʻutia, pe faʻafefea ona faʻaogaina e le faʻauluuluga o le lalolagi le tele o le lalolagi. Ae o a mafuaʻaga faʻavae mo lenei tulaga o mataupu?
Ua tatou masani i le mafaufau i tulaga o le faʻatoʻilaloina o le militeri, osofaʻiga ma osofaʻiga. E i ai se talafaasolopito umi iinei; o le Iunaite Setete lava ia na osofaʻia atunuu Latina Amerika 96 taimi, ma o lena aofaʻiga e leʻo aofia ai le osofaʻiga na ia lagolagoina ma malo na ia faʻaleagaina. I taimi lata mai nei, malosi tau tupe e ala i le pulea le faiga o le tamaoaiga o le lalolagi ma le le fa'avaivai le fa'atupuina o le tulaga iloga o le tala Amerika, fa'aopoopo e ala i fa'alapotopotoga fa'apitoa e pei o le Faletupe a le Lalolagi ma Faaputugatupe Tupe Faava o Malo lea e fa'atupuina le fa'amamago e ala i lo latou tasi-tele-tutusa-uma "polokalame fetuutuunai fausaga” e fai ma sui o le tele o atunuu tetele, o loʻo faʻapipiʻiina soo ma faʻatulagaina nai lo le malosi o le militeri.
O maso tau tupe ma maso o le militeri e faʻaaogaina tele e siitia ai le Global North capitalist core country i le tau o le Global South, faatasi ai ma le US o loʻo faia mea uma na te mafaia e faʻamautu ai lona tulaga - aemaise lava, nofoaga o ana kamupani faʻavaomalo - i le pito i luga o le pyramid. Ae e le gata o nei lever. O lo'o fa'atumauina fo'i le fa'a-Kapitalisme e 'au fa'atonu. E le mafai ona tatou malamalama atoatoa pe faʻafefea ona faʻaogaina le faiga faʻavae a le lalolagi e aunoa ma le suʻesuʻeina o lona fausaga, lea e galue e tusa lava pe leʻo faʻaoga saʻo le musele tau tupe poʻo le militeri i se taimi. O le mea lea na laa i ai le Brazilian Marxist Ruy Mauro Marini, ma finau malosi e faapea o matafaioi a bourgeoisies i le lotoifale, ma e le gata i le malo i matu (e taua tele), faapea foi ma le le tutusa o fefaʻatauaiga e mafua mai i se tulaga maualalo i totonu o se vaeluaga o le lalolagi. galuega, e taua tele i le malamalama i le taunuuga o tagata faigaluega i Saute i Saute aemaise lava Latina Amerika le atinaʻeina.
O lana tala o le Dialectics of Dependency e le o se galuega fou, ae ua fa'aliliuina fou i le gagana Peretania mo se aofia e le masani ai. Ou te taʻutino atu ou te le masani ma Polofesa Marini aʻo leʻi faitauina se faʻamatalaga o le tusi o loʻo i ai le tusiga eponymous, lomia e le Monthly Review Press, ae na vave ona faʻafefe. Ua mafai nei ona ou fai atu ua ou fiafia ina ua faailoa atu i lana galuega ma faaopoopo atu o ia i le lisi o tagata aʻoaʻoina aʻoaʻoga Latina Amerika e tatau ona sili atu ona lauiloa. Le Dialectics o le Fa'alagolago* e le gata o lana tala taua, ae o se folasaga i le manatu, o se tala umi e talanoaina ai le soifuaga o Polofesa Marini ma le tele o galuega i le avea ai o se tagata faʻamalosi, tusitala ma polofesa, ma se tala faʻaiʻu e talanoaina atili ai le manatu ma faʻatulagaina o se meafaigaluega e fesoasoani e taʻitaʻia gaioiga. O tusitusiga e lua na tusia e Jaime Osorio, o se uo vavalalata a Polofesa Marini, ma o le tala na tusia ai le olaga ma galuega a le tusitala na tusia e le faaliliu, Amanda Latimer. (E ui o Polofesa Marini o le Pasila, o le tala na fausia ma tusia i le gagana Sipaniolo i le luasefulu tausaga o lona faaaunuua i Mekisiko, Chile ma Europa.)
O le atina'e ma le fa'aletonu e alu fa'atasi
O le Dialectics of Dependency na muamua lomia i le 1973 e le faʻaitiitia ai lona aafiaga. O le faʻalagolago o loʻo malamalama o se "soʻotaʻiga o le tuʻufaʻatasia i le va o malo tutoʻatasi, i totonu o le faʻavae lea e faʻaleleia pe toe faʻafouina sootaga o gaosiga o atunuʻu i lalo e faʻamautinoa ai le faʻalauteleina o le toe gaosia o le faʻalagolago," o le taunuuga lea "e le mafai ona avea ma se mea. e ese mai i le tele o le faalagolago.” E le mafai ona faʻamaʻapeina lenei mea nai lo le "faʻateʻaina o sootaga o gaosiga e aofia ai." Ina ia faʻaitiitia le tautological, faʻalagolago e mafai ona faauigaina o le faʻaititia o le tamaoaiga ma atunuʻu i isi tamaoaiga ma atunuʻu.
O Amerika Latina na faoa faamalosi i le vaitaimi atoa o pulega, faatasi ai ma Christopher Columbus na amataina le nofo pologa, faʻamalosi faʻamalosi-metala faʻatau ma le fasioti tagata o tagata moni. O le tutoʻatasi aloaʻia mo atunuu Latina Amerika na fetaui lelei ma le Industrial Revolution, lea na latou "oo atu ai i Egelani" nai lo le tasi ma le isi. "O le le amanaiaina o le tasi ma le isi, o atunuu fou o le a fesoʻotaʻi saʻo i latou i le metropole Peretania," o le tusi lea a Polofesa Marini, ma avea ma tagata faʻatau meaʻai ma mea mataʻutia aʻo faʻaulufale mai oloa gaosi. "Amerika Latina na atiaʻe i le vavalalata ma le malosi o tupe faʻavaomalo." O u'amea fa'akolone ma "oloa mai fafo" na saofagā i le fa'ateleina o le tafe mai o oloa ma "fa'asaoina le ala" mo pisinisi tetele i totonu o atunu'u fa'apitoa.
O le alualu i luma o tekinolosi faaPeretania na mafai ai ona faateleina le tele o gaosiga ma le mafai ona lolovaia maketi i oloa. Faatasi ai ma le siitia atu o le au faifaatoaga i totonu o aai ma le fausiaina o se tagata popoto faaonaponei, o le tuufaatasia o lenei vasega fou o tagata faigaluega i le taumafaina o se "laasaga taua." I le isi itu, o le sapalai o meaʻai mai Latina Amerika na faʻateleina ai le mafai e le au faʻa-Peretania faʻatauvaʻa ona faʻaitiitia le tau o le malosi o tagata faigaluega ma faʻapea "ia maua se paleni i le va o le faʻateleina o tau ma, i le taimi lava e tasi, faʻateleina totogi." I se faʻatusatusaga, o le "super-exploitation" - o se faʻaititia tele o totogi - o le auala lea mo Latina Amerika laumua e tauva ai. Talu ai o le gaosiga o Latina Amerika sa tele lava mo le auina atu i fafo, e le tau faia e le aufaipisinisi faʻapitonuʻu se maketi i le lotoifale ma mafai ona faʻatumauina totogi i tulaga maualalo ona latou te le manaʻomia a latou tagata faigaluega e mafai ona faʻatau oloa latou te gaosia.
O fefaʻatauaʻiga le tutusa na faʻaputuina le malosi ma le faʻaogaina tele na avea ma auala mo tagata Latina Amerika Latina e faʻamautu ai a latou tupe maua ma o latou nofoaga i le faiga faʻa-lalolagi. Nai lo le faʻateleina o le gaosiga poʻo le teu faʻafaigaluega i masini fou, ua faʻalagolago le au faʻatau tupe Latina Amerika i le faʻateleina o le faʻaogaina, e ala i le taofiofia o totogi, faʻavavevave galuega ma faʻateleina itula faigaluega. E ui lava e le o taʻu faatauvaaina le matafaioi moni a le malo o le malo, o se faaiuga faaupufai autu o le talitonuga Marxist o le faalagolago o le amanaʻia lea o le "vasega sili" [o Amerika Latina] matafaioi i le toe gaosia o le faalagolago." O bourgeoisies i le lotoifale latou te maua ni tupe mama tele mai lenei faatulagaga ma e leai se faʻamalosi e suia ai.
O faʻalapotopotoga mai le Global North o loʻo i ai se manaʻoga mataʻutia e puʻeina punaoa a atunuʻu faʻalagolago, ma e fiafia le aufaipisinisi i le lotoifale e fesoasoani ia i latou. E le o le faaitiitia o isi ituaiga o vete, e pei o le le tutusa fesuiaiga, le mauaina o tupe mama e ala i tupe teufaafaigaluega, tului i aitalafu i fafo ma le sasaa o tupe faavae ma le poto e monopolies e faavae i totonu o le capitalist core.
O le vaeluaga o tagata faigaluega i le lalolagi atoa e faaosofia ai le le tutusa o fesuiaiga
A'o fa'aauau pea ona atia'e le alamanuia i totonu o le aufaipisinisi, e sili atu ona aoga ma mana'omia ai le tele o meafaitino, ma fa'amalosia atili ai le vaeluaga o tagata faigaluega. Fai mai Polofesa Marini, o le tele o mea'ai e auina atu i Amerika Latina i atunu'u fa'apisinisi na fa'aitiitia ai le tau moni o le malosi o tagata faigaluega i totonu o le atunu'u, ma mafua ai le maualuga o le tau fa'asili ma mafai ai e le Global North bourgeoisies ona pu'eina le fa'atupulaia o fua. O lenei itu e fai si fa'afeagai, o lea ia tatou fa'atagaina le tusitala e fa'amatala.
“O le [W] e fuafua ai le fua faatatau o le tau faasili e le o le fua o le galue i totonu ma ia lava, ae o le tulaga o le faaaogaina o le galuega; i se isi faaupuga, o le sootaga i le va o taimi faigaluega faasili (lea e maua mai ai e le tagata faigaluega le sili atu o galuega) ma taimi faigaluega talafeagai (lea e toe gaosia ai e le tagata faigaluega le tutusa ma lona totogi). E naʻo le suia o lenei manatu, i se auala e fiafia i ai le tagata fai tupe (o lona uiga, e ala i le faʻateleina o galuega faʻaalu i le faʻaaluina o galuega manaʻomia) e mafai ai e se tasi ona suia le fua o le tau faʻasili."
Ina ia faamanino le mea o loʻo talanoaina e le tusitala iinei, o le tau faʻasili o le aofaʻi (poʻo le tau) na gaosia e se tagata faigaluega i luga atu o le aofaʻi e tutusa ma le aofaʻi o loʻo totogi ai. I se isi faaupuga, afai e totogi le tagata faigaluega i le $100 mo le aso faigaluega ae na te gaosia oloa po o auaunaga e tusa ma le $200, o lona uiga o le $100 o le eseesega o loʻo faʻatusalia ai le tau faʻasili na gaosia e le tagata faigaluega ma e ave e le tagata fai tupe. Mai lena tau fa'asili, o le taimi lava e tausia ai e le tagata fa'atau tupe isi tupe fa'aalu (e pei o le lisi, mokesi, meafaigaluega, tului i nonogatupe, ma isi), e maua mai ai le tupe mama a le tagata fai tupe. E mafai e le tagata fai pisinisi ona faʻalauiloa se auala fou o le gaosiga poʻo se masini fou e faʻateleina ai le gaosiga o tagata faigaluega ma faʻapupulaina ai tupe mama mo se taimi le tumau, ae ona o le a vave ona agai atu le au faʻatauvaʻa e faʻafeiloaʻi ia lava metotia poʻo masini, o le aofaʻi o oloa o le a faʻateleina ae o le tau faʻasili e maua. e le mafai ona o le tau o le oloa po'o le tautua o le a tutusa i totonu o le alamanuia ma le fa'aaogaina masani o le mea na muai fa'atupuina mo le fa'alapotopotoga na muamua fa'aaogaina. Ona o le tele o mea o loʻo gaosia i le taimi lava e tasi, e mafai e le tagata faʻatau tupe ona faʻaititia le tau o oloa poʻo auaunaga mo mafuaaga faʻatauvaʻa, ma faʻaitiitia ai le tau o mea e gaosia. Ina ia tetee atu i lena faʻaititia o tau, o loʻo faʻateleina e le aufaipisinisi a latou tagata faigaluega e faʻateleina le tau faʻasili e maua mai.
O Polofesa Marini, i lana talanoaga i le auala na taitai atu ai e le au Amerika Latina meaai i fafo atu i le Global North bourgeoisies le seleseleina o faamanuiaga o le faateleina o le gaosiga, faaauau pea:
"[O]se galuega na tofia i Amerika Latina, i totonu o le faʻavae o le vaeluaga o galuega faʻava-o-malo, o le tuʻuina atu lea i atunuʻu faʻapisinisi meaʻai e manaʻomia mo le tuputupu aʻe o tagata faigaluega, aemaise lava, ma le faitau aofaʻi o le taulaga, i le lautele, sa tupu ai iina. … O le aafiaga o lenei sapalai … o le a faaitiitia ai le tau moni o le malosi o tagata faigaluega i atunuu tau alamanuia, lea na faatagaina ai le faateleina o le gaosiga o oloa iina e faaliliuina i le faateleina o fua faatatau o le tau faasili. I se isi faaupuga, e ala i lona tuʻufaʻatasia i le maketi o le lalolagi mo totogi-oloa, na faia ai e Amerika Latina se sao taua i le faʻateleina o tau faʻasili i totonu o atunuu tau pisinisi.
O meaai na auina atu i fale gaosi oloa e Amerika Latina na mafai ai e le toatele o tagata ona tuua faatoaga ma malaga atu i aai, ma o le faateleina o pisinisi e manaomia ai le toatele o tagata faigaluega e siitia atu i le mea o loo i ai falegaosimea. O lenei femalagaiga e mafua ai le tele o tauvaga mo galuega, tuu i lalo le mamafa o totogi.
O le malosi vaaia, ioe, ae o le tamaoaiga e faavae ai lena mea
I tua atu o le faʻaaogaina o le militeri ma faʻalapotopotoga faʻavaomalo, ua finau ai Polofesa Marini, "o se faavae tau tamaoaiga lea e mafai ai" ma le le malamalama o le faanenefu lea "le natura moni o le faʻaogaina o tupe faʻavaomalo." Na ia tusia e faapea nai lo le talitonu o fefaʻatauaʻiga tutusa fefaʻatauaʻiga e mafai i le lalolagi faʻapitoa, o le mea e manaʻomia o le faʻaumatiaina o sootaga tau tamaoaiga faavaomalo e faʻavae i luga o le tau fesuiaiga.
"O le mea moni, a o maua e le maketi o le lalolagi se tulaga sili atu ona atinaʻe, o le faʻaaogaina o faiga faʻapolokiki ma le militeri e faʻaleagaina ai malo vaivai ua faʻateleina, ma o le faʻaogaina faʻavaomalo e mafai ona faʻalagolago tele i le toe gaosia o sootaga tau tamaoaiga lea e faʻaauau ma faʻateleina ai le tua ma vaivaiga o na malo. . Matou te vaʻavaʻai i le mea lava lea e tasi o loʻo matauina i totonu o pisinisi faʻapisinisi: o le faʻaaogaina o le malosi e tuʻuina atu ai le toʻatele o tagata faigaluega i le pule o tupe faavae e faʻaitiitia aʻo faʻaitiitia faiga tau tamaoaiga e faʻamaua ai le faʻatupuina o le tuʻuina atu."
Atunu'u o lo'o fa'aletonu i lenei fefa'ataua'iga le tutusa e taumafai e taui e ala i le tele o le fa'aogaina o tagata faigaluega nai lo le fa'ateleina o le gaosiga. I se isi faaupuga, faʻaluaina i lalo i le avea ma se tagata gaosi oloa "tau maualalo" - o le Global South capitalist e mafai ona tumau faʻatauvaʻa e ala i le faʻateleina o le faʻaogaina ina ia taugofie a latou oloa e ala i le faʻateleina o le malosi o galuega, faʻaumiumi itula faigaluega ma / poʻo le faʻaitiitia o totogi. O le mauaina o punaoa ma mea tau faatoaga, o sao tetele a Amerika Latina i le tamaoaiga o le lalolagi, e manaomia ai le itiiti ifo o tupe teufaafaigaluega nai lo le gaosiga. O le mea lea, e mafai ona faʻateleina le galue i le suʻeina ma faʻatoʻaga e aunoa ma se tupe faavae. O lena fa'aogaina e mafai ona fa'ateleina ona o le Latin American capitalist o lo'o gaosia mo le auina atu i fafo, ma e le mana'omia se malosi tele fa'atau i totonu o le atunu'u e selesele ai tupe mama pe tausia se maketi, ma sili atu mea e mafai ona faia ona o le fa'aauau pea o le leai o ni galuega ma le leai o ni galuega.
O lenei malosi e le faapea e leai se alamanuia i atunuu faalagolago. E faasolosolo malie le atina'eina o pisinisi, ae le lava le tupe e fa'atau ai masini ma masini e mana'omia e gaosia ai oloa gaosi. O le faaulufaleina mai o tupe faavae - ave faaunegatupe mai North po'o North-pulea fa'aaunegatupe fa'aletupe - ua avea ma mea e mana'omia. I le isi itu, a o faʻamautu le faʻauluuluga o tupe faavae ina ua maeʻa ona toe faʻaleleia mai le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na sili atu le tafe atu o tupe faavae i pisinisi i le Global South, lea na ofoina atu ai tupe mama ona o le tau maualalo ma le faʻaogaina tele o tagata faigaluega iina. Ma a'o fa'avavevave le fa'agasologa o tekonolosi, ua vave ona tuai masini ma e mafai e le au gaosi oloa i totonu o atunu'u fa'apitoa ona toe fa'afo'i nisi o latou tau e ala i le fa'atau atu o masini tuai i tagata gaosi oloa i Saute.
"O le gaosiga o pisinisi a Amerika Latina e tutusa ma se vaega fou faavaomalo o galuega," o le tusi lea a Polofesa Marini. "I totonu o lenei faʻavae, o vaega pito i lalo o le gaosiga o fale gaosi oloa o loʻo faʻafeiloaʻi atu i atunuu faʻalagolago ... aʻo tulaga sili ona maualuga o loʻo faʻaagaga mo nofoaga faʻa-Imperialist ... faʻatasi ai ma le pule faʻapitoa i luga o tekinolosi tutusa." Faatasi ai ma totogi o loʻo tumau pea le maualalo ma le le tutusa o fefaʻatauaiga o loʻo tumau pea e ala i faiga muamua, o pisinisi fou i atunuʻu faʻalagolago o loʻo faʻalagolago pea i le taumafa a tagata maualuluga ma faʻatau atu. O tupe maua a tagata faigaluega e matua maualalo tele e faʻatau ai oloa latou te gaosia i le taimi lava e tasi o loʻo siitia a latou oloa ona o masini o loʻo aumai i fafo, e tusa lava pe ua tuai na masini e tusa ai ma tulaga o atunuu autu o tupe. O isi tupe fa'afaigaluega o le a maua i oloa taugata a'o mea fa'atau fa'atauga e fa'aletonu. O totogi fo'i e fa'aletonu, fa'ateleina le le tutusa. Ma o le fa'alagolago i atunu'u autu ua toe fa'afouina.
"O le fausaga o le gaosiga e fetaui ma le fausaga o le taamilosaga o loʻo iai i le faʻalagolago i le kapitalisme," o le faaiuga lea a Polofesa Marini. O le mailei o le faʻalagolago e mafai ona faʻamutaina e ala i le faʻamutaina o faiga faʻavaomalo o faiga faʻapitoa.
E manaʻomia le poto, ae le o tala fagogo
Le Dialectics o le Fa'alagolago fa'amatala fa'amatalaga o lo'o i luga ma le tele o fa'amatalaga fa'apitoa. E ui lava ina tuʻuina atu se talanoaga faʻamalosi, o le tusi e le mafai ona maua e se tagata faitau e leʻi malamalama i mea tau tamaoaiga ma upu Marxist. O le tusiga autu o loʻo tusia i se faiga faʻapitoa, lea e ono faʻaitiitia ai le au maimoa. O le a avea lena mea ma se gau ona o le tusi o se mea taua, ma manaʻomia, faʻaopoopoga i aʻoaʻoga e fesoasoani ai i lo tatou malamalama faʻatasi i le le tutusa o fefaʻatauaiga ma aʻa o le loloto o le le tutusa i totonu o atunuu o le lalolagi kapitalista faiga. So'o se tasi e fia malamalama i lenei fa'alavelave fa'ava-o-malo tumau o le a manuia mai le faitau Le Dialectics o le Fa'alagolago. E le faigofie i taimi uma le faitau ae o le galue i lau auala i nisi o taimi faigata ma faʻamatalaga fuaitau o le a faʻatamaoaigaina mo soʻo se tagata faʻamalosi e saili e malamalama pe faʻafefea ona galue faʻatau tupe.
O loʻo faʻamatalaina ai foʻi le mafuaʻaga o loʻo i ai sea faʻavasegaina e aunoa ma le toe foʻi i tua i lalo o faʻamatalaga faʻavae e vaʻaia ai naʻo le militeri e aunoa ma le faʻavaeina o le kapitalisme ma le manaʻoga faifaipea ma le faʻaauau pea mo le faʻalauteleina ma le faʻateleina o le faʻaaogaina. O le tala faai'u a Jamie Osorio e fesoasoani e fa'amatala uiga o le talitonuga a Polofesa Marini.
O lana suʻesuʻega, na tusia e Polofesa Osorio, "ua faʻaalia ai le valea ma faʻasesega o faʻalapotopotoga faʻavaomalo ma vaega faʻaleaʻoaʻoga o loʻo faia ni suʻesuʻega faʻamatalaga tele ona faʻauʻu ai lea - e pei o tamaiti e tusi tusi ia Santa Claus - e lelei le i ai o se bourgeoisie e malosi, tuto'atasi, tuuto i le poto faatekinolosi ... naunau e fausia ni maketi i totonu e ala i le totogiina o totogi sili atu i le tele o tagata faigaluega."
Nai lo le talitonu ia Santa Claus poʻo tala fagogo, e sili atu ona lelei le faʻamalosia o le faʻauluuluga o tupe faʻatauvaʻa i o latou tulaga atoa. E naʻo le malamalama pe faʻafefea ma pe aisea, ma le faia o faaiuga talafeagai, nai lo le na o le matauina, e mafai ai e le lalolagi ona faʻaaogaina - o le toʻatele o tagata soifua - faʻamoemoe e vaʻai i se lalolagi e sili atu ona i ai, o se lalolagi o le a tuʻuina le faʻauluuluga i tusi o talafaasolopito.
* Ruy Mauro Marini, Le Dialectics o le Fa'alagolago [Monthly Review Press, Niu Ioka, 2022]
O le ZNetwork o loʻo faʻatupeina naʻo le agalelei o ana tagata faitau.
lafo